Jambo, bonjour, zdravstvujtye, dayo: these are a few of the languages that I've spoken little bits of over the course of the last six weeks, as I've been to 17 countries I think I'm up to, on this crazy tour I've been doing, checking out various aspects of the project that we're doing. And I'm going to tell you a little bit about later on. And visiting some pretty incredible places, places like Mongolia, Cambodia, New Guinea, South Africa, Tanzania twice -- I was here a month ago.
Jambo, bonjour, zdravstvujtye, dayo: đây là vài ngôn ngữ mà tôi đã nói một chút trong suốt 6 tuần qua khi tôi đến 17 nước tôi nghĩ đến, trong chuyến hành trình điên rồ tôi đang đi, kiểm tra các lĩnh vực khác nhau của dự án mà chúng tôi đang làm. Và lát nữa tôi sẽ kể cho các bạn một ít. Đến thăm vài địa điểm xinh đẹp kỳ diệu, những nơi như Mông Cổ, Campuchia, New Guinea, Nam Phi, Tanzania - 2 lần, tôi đã ở đó một tháng trước.
And the opportunity to make a whirlwind tour of the world like that is utterly amazing, for lots of reasons. You see some incredible stuff. And you get to make these spot comparisons between people all around the globe. And the thing that you really take away from that, the kind of surface thing that you take away from it, is not that we're all one, although I'm going to tell you about that, but rather how different we are. There is so much diversity around the globe. 6,000 different languages spoken by six and a half billion people, all different colors, shapes, sizes. You walk down the street in any big city, you travel like that, and you are amazed at the diversity in the human species.
Có cơ hội làm một tour vòng quanh thế giới tốc hành như thế hoàn toàn tuyệt vời, vì rất nhiều lý do. Bạn thấy những điều kỳ diệu. Và bạn có thể làm so sánh giữa các dân tộc khác nhau trên khắp địa cầu. Và thứ mà chúng ta thật sự nhận ra từ đó, thứ nổi trội mà ta nhận ra, không phải là chúng ta là một, dù tôi sẽ nói với các bạn điều đó, mà là chúng ta khác nhau như thế nào. Có rất nhiều sự đa dạng trên toàn thế giới. 6000 ngôn ngữ khác nhau được nói bởi 6 tỉ rưỡi người, tất cả khác nhau về màu da, hình dáng, kích thước. Bạn đi trên đường trên bất kỳ thành phố lớn nào, bạn đi như vậy, và bạn ngạc nhiên bời sự đa dạng của con người.
How do we explain that diversity? Well, that's what I'm going to talk about today, is how we're using the tools of genetics, population genetics in particular, to tell us how we generated this diversity, and how long it took. Now, the problem of human diversity, like all big scientific questions -- how do you explain something like that -- can be broken down into sub-questions. And you can ferret away at those little sub-questions.
Làm sao chúng ta giải thích sự đa dạng đó? Vâng, đó là những gì tôi sẽ nói hôm nay, cách chúng ta sử dụng công cụ di truyền học, di truyền quần thể nói riêng, để nói cho chúng ta biết cách tạo ra sự đa dạng này, và nó mất bao lâu. Giờ, vấn đề của sự đa dạng của loài người giống tất cả những câu hỏi khoa học lớn khác làm sao bạn giải thích được một thứ như vậy có thể được chia thành các câu hỏi nhỏ. Và bạn có thể tìm hiểu những câu hỏi nhỏ đó.
First one is really a question of origins. Do we all share a common origin, in fact? And given that we do -- and that's the assumption everybody, I think, in this room would make -- when was that? When did we originate as a species? How long have we been divergent from each other?
Câu đầu tiên là một câu hỏi về nguồn gốc. Chúng ta có chung một nguồn gốc không? Và nếu có -- giả định rằng mọi người trong căn phòng này đều có -- thì từ khi nào? Từ khi nào chúng ta có nguồn gốc chung? Chúng ta đã tách ra bao lâu rồi?
And the second question is related, but slightly different. If we do spring from a common source, how did we come to occupy every corner of the globe, and in the process generate all of this diversity, the different ways of life, the different appearances, the different languages around the world?
Câu thứ hai cũng liên quan, nhưng khác một chút. Nếu chúng ta xuất phát từ một nguồn, làm sao chúng ta có thể chiếm cứ mọi nơi trên thế giới, và trong quá trình tạo ra tất cả sự đa dạng này, khác biệt trong cách sống, vẻ ngoài khác biệt, ngôn ngữ khác biệt khắp thế giới?
Well, the question of origins, as with so many other questions in biology, seems to have been answered by Darwin over a century ago. In "The Descent of Man," he wrote, "In each great region of the world, the living mammals are closely related to the extinct species of the same region. It's therefore probable that Africa was formerly inhabited by extinct apes closely allied to the gorilla and chimpanzee, and as these two species are now man's nearest allies, it's somewhat more probable that our early progenitors lived on the African continent than elsewhere."
Vâng, câu hỏi về nguồn gốc, cũng như các câu hỏi sinh học khác, có vẻ như đã được trả lời bởi Darwin hơn 1 thế kỉ trước. Trong "Nguồn gốc loài người", ông ấy viết, "Trong mỗi khu vực lớn trên thế giới, động vật có vú có quan hệ gần với sinh vật tuyệt chủng trong cùng khu vực. Vì vậy có lẽ loài khỉ tuyệt chủng từng sống ở Châu Phi trước đây có liên quan chặt chẽ với khỉ đột và tinh tinh, và vì hai loài này có liên hệ gần nhất với người, nên có lẽ tổ tiên sớm nhất của chúng ta có khả năng sống ở châu Phi nhiều hơn nơi khác."
So we're done, we can go home -- finished the origin question. Well, not quite. Because Darwin was talking about our distant ancestry, our common ancestry with apes. And it is quite clear that apes originated on the African continent. Around 23 million years ago, they appear in the fossil record. Africa was actually disconnected from the other landmasses at that time, due to the vagaries of plate tectonics, floating around the Indian Ocean. Bumped into Eurasia around 16 million years ago, and then we had the first African exodus, as we call it. The apes that left at that time ended up in Southeast Asia, became the gibbons and the orangutans. And the ones that stayed on in Africa evolved into the gorillas, the chimpanzees and us. So, yes, if you're talking about our common ancestry with apes, it's very clear, by looking at the fossil record, we started off here.
Vậy là xong, chúng ta có thể về nhà-- kết thúc câu hỏi nguồn gốc. Ừm, không hẳn. Vì Darwin nói về tổ tiên xa của chúng ta, tổ tiên gần của chúng ta với vượn. Và khá rõ rằng khỉ có nguồn gốc từ Châu Phi. Khoảng 23 triệu năm trước, chúng xuất hiện trong mẫu hoá thạch. Thật ra Châu phi bị tách ra khỏi vùng đất khác vào thời gian đó, do sự thay đổi thất thường của các mảng kiến tạo, trôi nổi trên Ấn Độ Dương. Đâm vào mảng Á Âu khoảng 16 triệu năm trước, và rồi chúng ta có sự di cư tới châu Phi đầu tiên, chúng ta gọi nó thế. Loà khỉ rời đi lúc đó kết thúc ở Đông Nam Á, trở thành vượn và đười ươi. Và những con ở lại châu Phi tiến hoá thành khỉ đột, tinh tinh và con người. Vậy, vâng, nói bạn nói về tổ tiên gần của ta và khỉ, rất rõ ràng, bằng việc nhìn vào mẫu hoá thạch, chúng ta bắt đầu từ đây.
But that's not really the question I'm asking. I'm asking about our human ancestry, things that we would recognize as being like us if they were sitting here in the room. If they were peering over your shoulder, you wouldn't leap back, like that. What about our human ancestry? Because if we go far enough back, we share a common ancestry with every living thing on Earth. DNA ties us all together, so we share ancestry with barracuda and bacteria and mushrooms, if you go far enough back -- over a billion years. What we're asking about though is human ancestry. How do we study that?
Nhưng nó không hẳn là câu hỏi mà tôi đang hỏi. Tôi đang hỏi về nguồn gốc loài người, những 'thứ' chúng ta thừa nhận cùng giống loài với chúng ta nếu họ cũng ngồi trong căn phòng này. Nếu họ đang nhìn qua vai bạn, nếu bạn không giật lùi, như vậy. Nguồn gốc loài người thì sao? Vì nếu chúng ta quay trở lại đủ xa, chúng ta chia sẻ một nguồn gốc gần với mọi sinh vật trên Trái Đất. DNA gắn kết chúng ta lại với nhau, chúng ta có chung nguồn gốc với cá nhông và vi khuẩn và nấm, nếu bạn quay lại đủ xa-- khoảng 1 tỉ năm trước. Mà những gì ta đang hỏi là nguồn gốc loài người. Làm sao chúng ta nghiên cứu được?
Well, historically, it has been studied using the science of paleoanthropology. Digging things up out of the ground, and largely on the basis of morphology -- the way things are shaped, often skull shape -- saying, "This looks a little bit more like us than that, so this must be my ancestor. This must be who I'm directly descended from."
Thì, theo lịch sử, nó được nghiên cứu dựa trên cổ nhân chủng học. Đào mọi thứ lên khỏi mặt đất, và chủ yếu trên cơ sở hình thái -- cách mọi thứ được tạo hình, thường lấy hình dạng hộp sọ -- nói rằng, "Thứ này giống chúng ta nhiều hơn cái đó, nên đây hẳn là tổ tiên của tôi. Đây hẳn là người trực tiếp di truyền cho tôi."
The field of paleoanthropology, I'll argue, gives us lots of fascinating possibilities about our ancestry, but it doesn't give us the probabilities that we really want as scientists. What do I mean by that? You're looking at a great example here. These are three extinct species of hominids, potential human ancestors. All dug up just west of here in Olduvai Gorge, by the Leakey family. And they're all dating to roughly the same time. From left to right, we've got Homo erectus, Homo habilis, and Australopithecus -- now called Paranthropus boisei, the robust australopithecine. Three extinct species, same place, same time. That means that not all three could be my direct ancestor. Which one of these guys am I actually related to? Possibilities about our ancestry, but not the probabilities that we're really looking for.
Phần cổ nhân chủng học, tôi sẽ chứng minh, cho chúng ta rất nhiều khả năng thú vị về nguồn gốc của chúng ta, nhưng nó không cho khả năng chúng ta thật sự muốn dưới góc độ khoa học. Ý của tôi là gì? Bạn nhìn vào ví dụ này. Đây là ba giống người đã tuyệt chủng, có khả năng là tổ tiên con người. Được đào lên từ phía tây ở Olduvai Gorge, bởi gia đình Leakey. Và chúng có niên đại cỡ thời điểm đó. Từ trái sang phải, chúng ta có Homo erectus. Homo habilis, và Australopithecus - bây giờ được gọi là Paranthropus boisei người vượn phương Nam mạnh mẽ. Những loài đã tuyệt chủng này, cùng 1 nơi, cùng 1 thời điểm. Nó có nghĩa là không phải tất cả 3 loài này là tổ tiên của chúng ta. Tôi thực sự có mối liên quan nào với 1 trong 3 anh chàng này? Có khả năng đây là tổ tiên của chúng ta, nhưng không phải là điều mà chúng ta thực sự tìm kiếm.
Well, a different approach has been to look at morphology in humans using the only data that people really had at hand until quite recently -- again, largely skull shape. The first person to do this systematically was Linnaeus, Carl von Linne, a Swedish botanist, who in the eighteenth century took it upon himself to categorize every living organism on the planet. You think you've got a tough job? And he did a pretty good job. He categorized about 12,000 species in "Systema Naturae." He actually coined the term Homo sapiens -- it means wise man in Latin. But looking around the world at the diversity of humans, he said, "Well, you know, we seem to come in discreet sub-species or categories." And he talked about Africans and Americans and Asians and Europeans, and a blatantly racist category he termed "Monstrosus," which basically included all the people he didn't like, including imaginary folk like elves.
Vậy nên, cách tiếp cận khác về mặt hình thái học con người sử dụng dữ liệu mà con người đang có trong tay cho tới thời điểm hiện tại vẫn là những hộp sọ lớn. Người đầu tiên tiếp cận theo hướng này một cách có hệ thống là Linnaeus, Carl von Linne, nhà thực vật học người Thụy Điển là người - vào thế kỉ 18 - tự ý phân loại mọi sinh vật sống trên trái đất. Bạn nghĩ rằng bạn có công việc khó khăn? Và ông ấy đã làm được 1 việc tốt. Ông phân loại khoảng 12 000 loài trong quyển "Systema Naturae". Ông đã thực sự tạo ra cụm từ Homo sapiens, trong tiếng Latin có nghĩa là người thông minh. Nhưng nhìn khắp thế giới với sự đa dạng của loài người, ông nói "Bạn biết đấy, chúng ta dường như có được những ý tưởng dè dặt về các phân bộ dưới loài hoặc các nhóm". Và rồi ông nói về người châu Phi, châu Mỹ, châu Á và châu Âu và đặt tên một cách hiển nhiên đầy khinh miệt "Monstrous" (người khổng lồ, người kì dị) bao gồm những người ông ấy không thích, trong đó có cả thần thoại tưởng tượng ra như yêu tinh.
It's easy to dismiss this as the perhaps well-intentioned but ultimately benighted musings of an eighteenth century scientist working in the pre-Darwinian era. Except, if you had taken physical anthropology as recently as 20 or 30 years ago, in many cases you would have learned basically that same classification of humanity. Human races that according to physical anthropologists of 30, 40 years ago -- Carlton Coon is the best example -- had been diverging from each other -- this was in the post-Darwinian era -- for over a million years, since the time of Homo erectus. But based on what data? Very little. Very little. Morphology and a lot of guesswork.
Nó có thể bị bỏ qua 1 cách dễ dàng cũng như giành được 1 sự quan tâm xứng đáng. nhưng đương nhiên đó chỉ là suy tưởng đen tối của một nhà khoa học thế kì 18 làm việc trước kỉ nguyên của Darwin Nhưng nếu bạn dựa trên bằng chứng nhân chủng học trong thời gian gần đây cỡ 20 - 30 năm, trong nhiều trường hợp bạn có thể khám phá ra rằng đó là định phân loại khá cơ bản cho loài người. Loài người dựa vào bằng chứng nhân chủng học 30 - 40 năm trước Carlton Coon là ví dụ tốt nhất đã tự tách mình ra khỏi đồng loại - đó là sau kỉ nguyên của Darwin hơn 1 triệu năm qua kể từ khi có Homo erectus. Nhưng dựa vào dữ kiện nào? Rất ít. Rất nhỏ bé. Hình thái học và hàng đống suy luận.
Well, what I'm going to talk about today, what I'm going to talk about now is a new approach to this problem. Instead of going out and guessing about our ancestry, digging things up out of the ground, possible ancestors, and saying it on the basis of morphology -- which we still don't completely understand, we don't know the genetic causes underlying this morphological variation --
Cái mà tôi sẽ nói hôm nay, là cách tiếp cận mới cho vấn đề này. Thay vì đi ra đó và đoán xem ai mới là tổ tiên của chúng ta, đào mọi thứ lên khỏi lòng đất, có thể có cả tổ tiên ông bà và nói rằng dựa vào hình thái học cái chúng ta vẫn chưa hiểu được hoàn toàn chúng ta không biết được gene nào chịu trách nhiệm cho việc đa dạng hình thái như vậy.
what we need to do is turn the problem on its head. Because what we're really asking is a genealogical problem, or a genealogical question. What we're trying to do is construct a family tree for everybody alive today. And as any genealogist will tell you -- anybody have a member of the family, or maybe you have tried to construct a family tree, trace back in time? You start in the present, with relationships you're certain about. You and your siblings, you have a parent in common. You and your cousins share a grandparent in common. You gradually trace further and further back into the past, adding these ever more distant relationships. But eventually, no matter how good you are at digging up the church records, and all that stuff, you hit what the genealogists call a brick wall. A point beyond which you don't know anything else about your ancestors, and you enter this dark and mysterious realm we call history that we have to feel our way through with whispered guidance.
cái chúng ta cần làm là xoay ngược lại vấn đề. Bởi vì cái chúng ta thật sự hỏi là vấn đề phả hệ, hoặc là câu hỏi phả hệ. Cái chúng ta đang thử là xây dựng cây phả hệ loài người. Và như mọi nhà phả hệ sẽ nói với bạn bất cứ người nào trong gia đình, hoặc là chính bạn có bao giờ tự lập phả hệ, truy ngược về quá khứ hay chưa? Bạn bắt đầu ở hiện tại, với các mối liên hệ bạn biết rõ. Bạn và anh chị em ruột của mình có chung ba mẹ. Bạn và anh chị em họ có chung ông bà. Bạn tiếp tục truy ngược về quá khứ thêm vào đó những mối quan hệ họ hàng xa hơn. Nhưng sau cùng, không quan trọng việc bạn đào hết mọi ghi chép trong nhà thờ và những việc đại loại vậy, bạn đụng phải cái mà các nhà gia phả học gọi là bức tường gạch. Tại một điểm mà bạn không thể biết thêm gì nữa về tổ tiên của bạn và bạn tiến vào vương quốc đen tối và bí hiểm mà chúng ta gọi là lịch sử chúng ta phải cảm nhận theo cách của chúng ta bằng những sự giúp đỡ nhỏ nhoi.
Who were these people who came before? We have no written record. Well, actually, we do. Written in our DNA, in our genetic code -- we have a historical document that takes us back in time to the very earliest days of our species. And that's what we study.
Những người tới trước này là ai? Chúng ta không có trong tay những ghi chép đó. À mà thực ra chúng ta có. Nó được viết ra ngay bên trong DNA, ngay bên trong mã di truyền chúng ta có một tài liệu lịch sử có thể giúp chúng ta quay ngược thời gian về lúc khởi đầu của loài người chúng ta. Và đó là những gì chúng tôi nghiên cứu.
Now, a quick primer on DNA. I suspect that not everybody in the audience is a geneticist. It is a very long, linear molecule, a coded version of how to make another copy of you. It's your blueprint. It's composed of four subunits: A, C, G and T, we call them. And it's the sequence of those subunits that defines that blueprint. How long is it? Well, it's billions of these subunits in length. A haploid genome -- we actually have two copies of all of our chromosomes -- a haploid genome is around 3.2 billion nucleotides in length. And the whole thing, if you add it all together, is over six billion nucleotides long. If you take all the DNA out of one cell in your body, and stretch it end to end, it's around two meters long. If you take all the DNA out of every cell in your body, and you stretch it end to end, it would reach from here to the moon and back, thousands of times. It's a lot of information.
Bây giờ, đây là một đoạn mồi nhanh trên DNA. Tôi nghi ngờ rằng không phải tất cả mọi người trong khán phòng này đều là nhà di truyền học. Nó là 1 đoạn phân tử rất dài, thẳng được mã hóa để tạo nên 1 bản sao của riêng bạn. Đó là bản vẽ của riêng mỗi người. Nó chứa 4 đơn vị nhỏ: A, C, G và T như tôi gọi. Và sự nối tiếp của những đơn vị này tạo nên bản vẽ đó. Nó dài bao nhiêu? Dài cả triệu đơn vị nhỏ này. Và 1 NST đơn - bộ NST của chúng ta là lưỡng bội một NST đơn dài cỡ 3,2 tỉ nucleotide. Và nếu bạn cộng tất cả lại nó sẽ dài trên 6 tỉ nucleotide. Nếu bạn lấy tất cả DNA ra khỏi 1 tế bào trong cơ thể, và tháo xoắn nó, nó sẽ dài cỡ 2m. Nếu bạn lấy tất cả DNA ra khỏi tất cả các tế bào trong cơ thể, và bạn cũng tháo xoắn nó ra, nó sẽ dài bằng khoảng cách từ đây tới mặt trăng và quay trở lại hàng ngàn lần. Nó chứa rất nhiều thông tin trong đó.
And so when you're copying this DNA molecule to pass it on, it's a pretty tough job. Imagine the longest book you can think of, "War and Peace." Now multiply it by 100. And imagine copying that by hand. And you're working away until late at night, and you're very, very careful, and you're drinking coffee and you're paying attention, but, occasionally, when you're copying this by hand, you're going to make a little typo, a spelling mistake -- substitute an I for an E, or a C for a T.
Và khi bạn sao chép những phân tử DNA này, nó là 1 công việc rất cực nhọc. Tưởng tượng cuốn sách dài nhất bạn có thể nghĩ tới, ví dụ như "Chiến tranh và hòa bình". Bây giờ nhân nó lên 100 lần. Và tưởng tượng sao chép nó bằng tay. Và bạn sẽ làm việc miệt mài cho tới tận tối khuya, và bạn phải rất rất cẩn thận, bạn phải uống cà phê và bạn đang chú ý tới nó, nhưng tới một lúc nào đó khi bạn đang sao chép bạn sẽ mắc một vài lỗi, như lỗi chính tả thay I cho E, hoặc C cho T.
Same thing happens to our DNA as it's being passed on through the generations. It doesn't happen very often. We have a proofreading mechanism built in. But when it does happen, and these changes get transmitted down through the generations, they become markers of descent. If you share a marker with someone, it means you share an ancestor at some point in the past, the person who first had that change in their DNA. And it's by looking at the pattern of genetic variation, the pattern of these markers in people all over the world, and assessing the relative ages when they occurred throughout our history, that we've been able to construct a family tree for everybody alive today.
Điều tương tự cũng xảy ra trên DNA khi nó sao chép liên tục qua nhiều thế hệ. Nó không thường xuyên xảy ra lắm. Chúng ta có cơ chế tự sửa sai bên trong cơ thể. Nhưng nếu đã xảy ra rồi, và những thay đổi này được truyền tiếp cho các thế hệ sau chúng trở thành dấu hiệu đánh dấu cho tổ tiên của chúng ta. Nếu bạn có chung dấu hiệu này với ai đó, có nghĩa là bạn với họ có cùng 1 tổ tiên ở 1 thời điểm nào đó trong quá khứ, người đầu tiên có sự thay đổi đó trong DNA. Nhìn vào sự đa dạng gene của mọi người trên toàn thế giới và đánh giá độ tuổi tương đối của chúng khi nó xảy ra trong quá khứ ta có thể xây dựng cây gia hệ cho tất cả mọi người còn sống hiện nay.
These are two pieces of DNA that we use quite widely in our work. Mitochondrial DNA, tracing a purely maternal line of descent. You get your mtDNA from your mother, and your mother's mother, all the way back to the very first woman. The Y chromosome, the piece of DNA that makes men men, traces a purely paternal line of descent. Everybody in this room, everybody in the world, falls into a lineage somewhere on these trees. Now, even though these are simplified versions of the real trees, they're still kind of complicated, so let's simplify them. Turn them on their sides, combine them so that they look like a tree with the root at the bottom and the branches going up. What's the take-home message?
Có 2 loại DNA hiện nay đang được sử dụng rộng rãi trong phòng thí nghiệm, một là DNA của ti thể, truy ngược lại hướng gia đình của người mẹ. Bạn có DNA ti thể từ mẹ, bà ngoại, trở ngược về từ người phụ nữ đầu tiên của gia đình. NST Y, 1 loại DNA tạo nên người đàn ông, truy ngược lại hướng gia đình của người bố. Mọi người trong phòng này, mọi người trên thế giới, rơi vào 1 nhánh đâu đó trên những cây gia hệ này. Bây giờ, ngay cả khi những phiên bản đơn giản hóa của những cái cây thật, chúng vẫn là thứ gì đó rất phức tạp, cho nên hãy đơn giản hóa nó. Kéo họ lại gần nhau, kết hợp họ với nhau để nhìn giống 1 cái cây với rễ ở dưới và các cành cây vươn lên trên. Thông điệp cần truyền tải ở đây là gì?
Well, the thing that jumps out at you first is that the deepest lineages in our family trees are found within Africa, among Africans. That means that Africans have been accumulating this mutational diversity for longer. And what that means is that we originated in Africa. It's written in our DNA. Every piece of DNA we look at has greater diversity within Africa than outside of Africa. And at some point in the past, a sub-group of Africans left the African continent to go out and populate the rest of the world.
Thứ mà bạn nghĩ ra đầu tiên là dòng họ bắt nguồn cây gia hệ của gia đình mình được tìm thấy trong châu Phi, giữa những người châu Phi. Điều đó nghĩa là những người châu Phi đã tập hợp những đột biến đa dạng này 1 thời gian dài Và chúng ta bắt nguồn từ châu Phi. Nó được viết trong DNA của chúng ta rồi. Mỗi phần của DNA chúng ta đang nhìn có sự đa dạng lớn ở châu Phi hơn là những nơi khác. Và tại 1 thời điểm nào đó trong quá khứ, một nhóm nhỏ người châu Phi rời khỏi lục địa Phi tới định cư khắp mọi nơi trên thế giới.
Now, how recently do we share this ancestry? Was it millions of years ago, which we might suspect by looking at all this incredible variation around the world? No, the DNA tells a story that's very clear. Within the last 200,000 years, we all share an ancestor, a single person -- Mitochondrial Eve, you might have heard about her -- in Africa, an African woman who gave rise to all the mitochondrial diversity in the world today.
Chúng ta có chung tổ tiên gần như thế nào? Có phải hàng triệu năm trước, khi chúng ta có thể nghi ngờ bằng cách nhìn vào tất cả sự đa dạng trên trái đất này? Không, DNA kể cho ta nghe một câu chuyện khá rõ ràng. Trong vòng 200 000 năm trở lại đây, chúng ta có chung tổ tiên, 1 con người Mitochondrial Eve, các bạn có thể đã nghe về bà ấy, ở châu Phi, người phụ nữ châu Phi tạo nên sự đa dạng trên thế giới.
But what's even more amazing is that if you look at the Y-chromosome side, the male side of the story, the Y-chromosome Adam only lived around 60,000 years ago. That's only about 2,000 human generations, the blink of an eye in an evolutionary sense. That tells us we were all still living in Africa at that time. This was an African man who gave rise to all the Y chromosome diversity around the world. It's only within the last 60,000 years that we have started to generate this incredible diversity we see around the world. Such an amazing story. We're all effectively part of an extended African family.
Nhưng thứ còn thú vị hơn nữa là khi bạn nhìn theo hướng của NST Y, câu chuyện phía bên người đàn ông, NST Y - Adam chỉ sống cỡ 60 000 năm trước. Đó chỉ cỡ 2000 thế hệ con người, một cái chớp mắt trong thuyết Tiến hóa. Nó nói cho ta biết chúng ta vẫn còn đang sống tại châu Phi ở thời điểm đó. Đây là người đàn ông châu Phi đã tạo nên sự đa dạng cho NST Y trên toàn thế giới. Chỉ trong có 60 000 năm thôi mà chúng ta đã bắt đầu sinh sôi nảy nở một cách đa dạng như vậy. Thật là một câu chuyện thú vị. Chúng ta đều là một phần có ích của đại gia đình người châu Phi.
Now, that seems so recent. Why didn't we start to leave earlier? Why didn't Homo erectus evolve into separate species, or sub-species rather, human races around the world? Why was it that we seem to have come out of Africa so recently? Well, that's a big question. These "why" questions, particularly in genetics and the study of history in general, are always the big ones, the ones that are tough to answer.
Bây giờ, tới gần hơn một chút. Tại sao chúng ta không rời đi sớm hơn? Tại sao Homo erectus chỉ tiến hóa thành một vài loài khác, hoặc dưới loài, con người toàn thế giới? Tại sao chúng ta dường như đi khỏi châu Phi chỉ thời gian gần đây thôi? Ừm, đó là một câu hỏi lớn. Những câu hỏi tại sao này đặc biệt trong ngành di truyền học và nghiên cứu lịch sử nói chung luôn là 1 câu hỏi lớn câu hỏi rất khó để trả lời.
And so when all else fails, talk about the weather. What was going on to the world's weather around 60,000 years ago? Well, we were going into the worst part of the last ice age. The last ice age started roughly 120,000 years ago. It went up and down, and it really started to accelerate around 70,000 years ago. Lots of evidence from sediment cores and the pollen types, oxygen isotopes and so on. We hit the last glacial maximum around 16,000 years ago, but basically, from 70,000 years on, things were getting really tough, getting very cold. The Northern Hemisphere had massive growing ice sheets. New York City, Chicago, Seattle, all under a sheet of ice. Most of Britain, all of Scandinavia, covered by ice several kilometers thick.
Và khi mọi thứ đều thất bại, hãy nói về thời tiết. Chuyện gì đã xảy ra với thời tiết của trái đất 60 000 năm về trước? Chúng ta sắp đi vào phần tồi tệ nhất của kỉ băng hà cuối cùng. Kỉ băng hà cuối cùng bắt đầu vào khoảng 120 000 năm trước. Nó trồi sụt bất thường và chỉ bắt đầu tăng tốc vào khoảng 70 000 năm trước. Rất nhiều bằng chứng từ các lõi trầm tích, các hạt phấn hoa, đồng vị Oxy và nhiều hơn nữa. Chúng ta tiến tới thời đại băng hà tối đa cỡ 16 000 năm trước, nhưng cơ bản từ 70 000 năm trước, mọi thứ dường như khó khăn hơn, thời tiết trở nên lạnh hơn. Bắc Cực đóng băng tối đa. New York, Chicago, Seattle đều nằm dưới hàng đống lớp băng. Hầu hết nước Anh, tất cả bán đảo Scandinavia đều được phủ bởi băng tuyết dày hàng kilomet.
Now, Africa is the most tropical continent on the planet -- about 85 percent of it lies between Cancer and Capricorn -- and there aren't a lot of glaciers here, except on the high mountains here in East Africa. So what was going on here? We weren't covered in ice in Africa. Rather, Africa was drying out at that time. This is a paleo-climatological map of what Africa looked like between 60,000 and 70,000 years ago, reconstructed from all these pieces of evidence that I mentioned before. The reason for that is that ice actually sucks moisture out of the atmosphere. If you think about Antarctica, it's technically a desert, it gets so little precipitation.
Bây giờ, châu Phi là lục địa nóng nhất trên Trái Đất, khoảng 85% nằm giữa chòm sao Cự Giải và Thiên Yết và không có bao nhiêu phần bị phủ dưới băng, ngoại trừ những đỉnh núi cao ở Đông Phi. Vậy chuyện gì đã xảy ra ở đây? Chúng ta không bị vùi lấp bởi băng tuyết ở châu Phi. Hơn nữa, châu Phi còn khô ráo ở thời điểm đó. Đây là bản đồ khí hậu Paleo của châu Phi vào khoảng 60 000 - 70 000 năm về trước, dựng lại từ các chứng cứ tôi đã nhắc đến lúc nãy. Nguyên nhân cho sự kì diệu đó là do băng đã hút hết độ ẩm ra khỏi khí quyển. Nếu bạn nghĩ đến Nam cực, về lí thuyết nó là một sa mạc, nó mưa rất ít.
So the whole world was drying out. The sea levels were dropping. And Africa was turning to desert. The Sahara was much bigger then than it is now. And the human habitat was reduced to just a few small pockets, compared to what we have today. The evidence from genetic data is that the human population around this time, roughly 70,000 years ago, crashed to fewer than 2,000 individuals. We nearly went extinct. We were hanging on by our fingernails.
Vậy nên cả thế giới đều đang khô đi. Mực nước biển giảm, và châu Phi biến thành sa mạc. Sa mạc Sahara từng rộng hơn bây giờ. Và môi trường sống của con người chỉ còn một vài nơi nhỏ, nếu như so sánh với những gì hiện có. Bằng chứng từ dữ liệu di truyền cho thấy dân số lúc đó - 70 000 năm trước - giảm xuống dưới 2000 người. Chúng ta gần như tuyệt chủng. Cuộc sống của chúng ta như treo trên ngọn cây.
And then something happened. A great illustration of it. Look at some stone tools. The ones on the left are from Africa, from around a million years ago. The ones on the right were made by Neanderthals, our distant cousins, not our direct ancestors, living in Europe, and they date from around 50,000 or 60,000 years ago. Now, at the risk of offending any paleoanthropologists or physical anthropologists in the audience, basically there's not a lot of change between these two stone tool groups. The ones on the left are pretty similar to the ones on the right. We are in a period of long cultural stasis from a million years ago until around 60,000 to 70,000 years ago. The tool styles don't change that much. The evidence is that the human way of life didn't change that much during that period.
Sau đó một chuyện bất ngờ đã xảy ra. Một minh họa tuyệt vời. Hãy nhìn vào một vài công cụ bằng đá này. Những cái ở bên trái đến từ châu Phi, khoảng 1000 năm trước. Những cái ở bên phải được làm bởi người Neanderthals, những anh chị em họ xa của chúng ta, không phải tổ tiên trực tiếp sống ở châu Âu, và nó có niên đại khoảng 50 000 đến 60 000 năm về trước. Bây giờ, có nguy cơ làm mất lòng bất kì các nhà cổ nhân học hay nhân chủng học trong khán phòng này, về cơ bản không có mấy sự thay đổi giữa 2 nhóm công cụ bằng đá này. Cái bên trái gần giống cái bên phải. Chúng ta đang ở trong thời kì văn hóa trì trệ từ hàng triệu năm trước cho tới 60 000 - 70 000 năm trước đây. Kiểu dáng của công cụ không thay đổi mấy. Bằng chứng cho thấy cuộc sống của con người không thay đổi đáng kể trong thời kì đó.
But then 50, 60, 70 thousand years ago, somewhere in that region, all hell breaks loose. Art makes its appearance. The stone tools become much more finely crafted. The evidence is that humans begin to specialize in particular prey species, at particular times of the year. The population size started to expand. Probably, according to what many linguists believe, fully modern language, syntactic language -- subject, verb, object -- that we use to convey complex ideas, like I'm doing now, appeared around that time. We became much more social. The social networks expanded.
Nhưng rồi 50 60 70 ngàn năm về trước, đâu đó ở vùng này mọi thứ đều trở nên lỏng léo. Nghệ thuật đã xuất hiện. Công cụ bằng đá được làm tinh tế hơn, Có bằng chứng cho thấy con người bắt đầu trở thành giống loài đi săn, đặc biệt trong những khoảng thời gian nhất định của năm. Dân số bắt đầu tăng trở lại. Có khả năng, theo những gì các nhà ngôn ngữ học tin, toàn bộ ngôn ngữ hiện đại, ngôn ngữ tượng thanh- chủ ngữ, động từ, từ chỉ vật - những từ chúng ta sử dụng để biểu đạt những ý tưởng, như tôi đang làm, xuất hiện vào khoảng thời gian đó. Chúng ta trở nên hòa đồng hơn. Các mối quan hệ xã hội rộng mở hơn.
This change in behavior allowed us to survive these worsening conditions in Africa, and they allowed us to start to expand around the world. We've been talking at this conference about African success stories. Well, you want the ultimate African success story? Look in the mirror. You're it. The reason you're alive today is because of those changes in our brains that took place in Africa -- probably somewhere in the region where we're sitting right now, around 60, 70 thousand years ago -- allowing us not only to survive in Africa, but to expand out of Africa. An early coastal migration along the south coast of Asia, leaving Africa around 60,000 years ago, reaching Australia very rapidly, by 50,000 years ago. A slightly later migration up into the Middle East. These would have been savannah hunters.
Những thay đổi hành vi này cho phép chúng ta sống sót qua tình trạng tồi tệ đó ở châu Phi, và chúng cho phép ta bắt đầu mở rộng quy mô ra toàn thế giới. Chúng tôi đã thảo luận tại hội nghị này về câu chuyện thành công của người châu Phi. Bạn muốn câu chuyện cuối cùng? Hãy nhìn vào gương đi. Chính bạn đó. Nguyên nhân ta sống sót được tới ngày hôm nay là bởi vì những biến đổi trong cấu trúc não chúng ta xảy ra ở châu Phi có lẽ ở nơi nào đó mà hiện nay chúng ta đang ngồi 60 000 - 70 000 năm về trước cho phép chúng ta không chỉ sống sót ở châu Phi mà còn mở rộng ra khỏi châu Phi. Cuộc di dân sớn nhất dọc theo bờ biển phía nam châu Á, rời châu Phi khoảng 60 ngàn năm trước, tới châu Úc rất nhanh, 50 000 năm trước. Cuộc di cư tiếp theo tới Trung Đông. Những người này sẽ thành những thợ săn hoang mạc.
So those of you who are going on one of the post-conference tours, you'll get to see what a real savannah is like. And it's basically a meat locker. People who would have specialized in killing the animals, hunting the animals on those meat locker savannahs, moving up, following the grasslands into the Middle East around 45,000 years ago, during one of the rare wet phases in the Sahara. Migrating eastward, following the grasslands, because that's what they were adapted to live on.
Vì vậy, những ai có dự định làm một chuyến sau hội nghị sẽ biết hoang mạc thật sự là gì. Về cơ bản họ là những người săn thú. Những người có kĩ năng giết thú, săn thú trên những hoang mạc này tiến lên phía trên, theo những đồng cỏ vào Trung Đông cỡ 45 ngàn năm, xuyên suốt một trong những pha mưa hiếm có ở Sahara. Di cư về phía đông, men theo các đồng cỏ, đó là những gì họ cần để tiếp tục sống.
And when they reached Central Asia, they reached what was effectively a steppe super-highway, a grassland super-highway. The grasslands at that time -- this was during the last ice age -- stretched basically from Germany all the way over to Korea, and the entire continent was open to them. Entering Europe around 35,000 years ago, and finally, a small group migrating up through the worst weather imaginable, Siberia, inside the Arctic Circle, during the last ice age -- temperature was at -70, -80, even -100, perhaps -- migrating into the Americas, ultimately reaching that final frontier.
Và khi họ tới trung tâm châu Á, họ đụng phải 1 thảo nguyên cực kì trù phú, một đồng cỏ cực kì rộng lớn. Thảo nguyên lúc ấy - kỉ băng hà cuối cùng - vươn rộng từ Đức sang tới Hàn Quốc, và toàn bộ lục địa phủ đầy cỏ. Xâm nhập châu Âu 35 ngàn năm trước, và cuối cùng, một nhóm nhỏ di cư lên tới nơi có thời tiết khắc nghiệt nhất bạn từng tưởng tượng tới, Siberia, bên trong Vòng cực Bắc, suốt kỉ băng hà cuối cùng nhiệt độ cỡ khoảng -70, -80, có lẽ xuống tới -100, di cư sang châu Mỹ, chạm tới biên giới cuối cùng.
An amazing story, and it happened first in Africa. The changes that allowed us to do that, the evolution of this highly adaptable brain that we all carry around with us, allowing us to create novel cultures, allowing us to develop the diversity that we see on a whirlwind trip like the one I've just been on.
Một câu chuyện diệu kì, xuất phát từ châu Phi. Những thay đổi này cho phép chúng ta làm những điều đó sự tiến hóa thích nghi của não mà ta mang theo cho phép ta tạo ra nền văn hóa mới, phát triển sự đa dạng mà chúng ta thấy trong suốt cuộc hành trình điên rồ như cái mà tôi đã trải qua.
Now, that story I just told you is literally a whirlwind tour of how we populated the world, the great Paleolithic wanderings of our species. And that's the story that I told a couple of years ago in my book, "The Journey of Man," and a film that we made with the same title. And as we were finishing up that film -- it was co-produced with National Geographic -- I started talking to the folks at NG about this work. And they got really excited about it. They liked the film, but they said, "You know, we really see this as kind of the next wave in the study of human origins, where we all came from, using the tools of DNA to map the migrations around the world. You know, the study of human origins is kind of in our DNA, and we want to take it to the next level. What do you want to do next?" Which is a great question to be asked by National Geographic.
Bây giờ, câu chuyện mà tôi vừa kể về nghĩa bóng nó chính là một hành trình điên rồ về việc làm thế nào chúng ta sinh sôi trên toàn thế giới, những chuyến lang thang Paleo vĩ đại của loài người chúng ta. Và đó là câu chuyện tôi đã kể vài năm trước trong cuốn sách của tôi "The Journey of Man" và bộ phim cùng tựa đề. Khi kết thúc bộ phim ấy, nó được đồng sản xuất với National Geographic, tôi bắt đầu kể với những người bạn ở NG về chuyện này. Và họ cảm thấy rất thú vị. Họ thích bộ phim, nhưng họ nói rằng "Anh biết đó, chúng tôi nhìn chuyện này như là một làn sóng mới trong công cuộc nghiên cứu về nguồn gốc con người, nơi chúng ta xuất phát, sử dụng công cụ DNA để lập nên bản đồ di cư trên toàn thế giới. Bạn biết đó, nghiên cứu về nguồn gốc loài người là thứ gì đó nằm trong DNA của chúng ta, và chúng ta muốn nâng nó lên tầm cao mới. Các bạn muốn làm gì tiếp theo?" Đó là một câu hỏi tuyệt vời từ National Geographic.
And I said, "Well, you know, what I've sketched out here is just that. It is a very coarse sketch of how we migrated around the planet. And it's based on a few thousand people we've sampled from, you know, a handful of populations around the world. Studied a few genetic markers, and there are lots of gaps on this map. We've just connected the dots. What we need to do is increase our sample size by an order of magnitude or more -- hundreds of thousands of DNA samples from people all over the world."
Và tôi nói: "Anh biết đó, những gì tôi đã vẽ ra đây là toàn bộ ý tưởng. Đó là bản phác thảo sơ lược của việc con người di cư tới mọi nơi trên thế giới bằng cách nào. Và nó dựa trên vài ngàn người chúng tôi lấy mẫu, anh biết đó, một số ít của cư dân trên thế giới. Nghiên cứu một vài dấu chỉ di truyền và vẫn còn rất nhiều chỗ trống trên bản đồ này. Chúng tôi chỉ mới nối các chấm lại với nhau thôi. Cái chúng tôi cần làm là tăng kích cỡ mẫu lên bằng cách tăng cường độ hoặc hơn hàng trăm ngàn mẫu DNA từ mọi người trên khắp thế giới.
And that was the genesis of the Genographic Project. The project launched in April 2005. It has three core components. Obviously, science is a big part of it. The field research that we're doing around the world with indigenous peoples. People who have lived in the same location for a long period of time retain a connection to the place where they live that many of the rest of us have lost. So my ancestors come from all over northern Europe. I live in the Eastern Seaboard of North America when I'm not traveling. Where am I indigenous to? Nowhere really. My genes are all jumbled up. But there are people who retain that link to their ancestors that allows us to contextualize the DNA results.
Và đó là nguồn gốc của "Dự án bản đồ gen". Dự án này được xúc tiến vào tháng 4 năm 2005. Nó có 3 phần chính. Hiển nhiên, khoa học là một phần lớn của nó. Chúng tôi làm nghiên cứu thực địa này trên toàn thế giới dựa vào cư dân bản địa. Những người sống lâu tại một địa điểm có mối liên hệ với nơi họ sống mà hầu hết chúng ta đều đã mất nó. Vậy nên, tổ tiên của tôi đến từ Bắc Âu. Tôi sống ở bờ biển phía đông Bắc Mỹ khi tôi không đi du lịch. Vậy tôi là dân bản địa vùng nào? Không nơi nào cả. Gene của tôi bị đảo lộn hết rồi. Nhưng vẫn có những người còn giữ được mối liên kết đó với tổ tiên của họ cho phép chúng tôi cụ thể hóa kết quả DNA.
That's the focus of the field research, the centers that we've set up all over the world -- 10 of them, top population geneticists. But, in addition, we wanted to open up this study to anybody around the world. How often do you get to participate in a big scientific project? The Human Genome Project, or a Mars Rover mission.
Đó là trọng tâm của nghiên cứu thực địa, cái cốt lõi mà chúng tôi đã thiết lập trên toàn thế giới, 10 nhóm dân cư, những nhà di truyền học hàng đầu. Nhưng thêm vào đó, chúng tôi cũng muốn mở rộng nghiên cứu này tới bất cứ người nào trên thế giới. Bạn có thường xuyên tham gia vào một nghiên cứu khoa học lớn? Dự án bản đồ gene người, hay Sứ mệnh Mars Rover.
In this case, you actually can. You can go onto our website, Nationalgeographic.com/genographic. You can order a kit. You can test your own DNA. And you can actually submit those results to the database, and tell us a little about your genealogical background, have the data analyzed as part of the scientific effort.
Trong trường hợp này, bạn thực sự làm được. Bạn có thể lên trang web của chúng tôi, Nationalgeographic/genographic. Bạn có thể đặt 1 bộ mẫu thử. Bạn có thể thử DNA của mình. Và bạn có thể gửi kết quả này tới cơ sở dữ liệu, và kể cho chúng tôi nghe một chút về cây gia hệ của bạn, phân tích dữ liệu như một phần nỗ lựa của khoa học.
Now, this is all a nonprofit enterprise, and so the money that we raise, after we cover the cost of doing the testing and making the kit components, gets plowed back into the project. The majority going to something we call the Legacy Fund. It's a charitable entity, basically a grant-giving entity that gives money back to indigenous groups around the world for educational, cultural projects initiated by them. They apply to this fund in order to do various projects, and I'll show you a couple of examples.
Bây giờ đây đều là các tập đoàn phi lợi nhuận, vậy nên tiền mà chúng tôi kiếm được, sau khi trừ đi chi phí thực hiện thí nghiệm và chế tạo các thành phần của bộ kit, sẽ được bơm ngược lại vào dự án. Phần lớn được chi cho Quỹ Legacy, Đây là một tổ chức từ thiện, cơ bản tổ chức này tài trợ cho các dân tộc bản địa trên khắp thế giới về học tập, văn hóa khởi xướng bởi họ. Họ tham gia quỹ này để làm nhiều dự án khác nhau, tôi sẽ cho bạn xem vài ví dụ.
So how are we doing on the project? We've got about 25,000 samples collected from indigenous people around the world. The most amazing thing has been the interest on the part of the public; 210,000 people have ordered these participation kits since we launched two years ago, which has raised around five million dollars, the majority of which, at least half, is going back into the Legacy Fund.
Chúng tôi đang làm gì với dự án này? Chúng tôi có khoảng 25 000 mẫu được thu thập từ dân bản địa trên toàn thế giới. Điều tuyệt vời nhất là sự quan tâm của công chúng; 210 000 người đã đặt những bộ kit này từ khi chúng tôi triển khai vào 2 năm trước. nó đã thu về cỡ 5 triệu đô la, điểm chính là, một nửa số tiền thu về được gửi thẳng vào Quỹ Legacy.
We've just awarded the first Legacy Grants totaling around 500,000 dollars. Projects around the world -- documenting oral poetry in Sierra Leone, preserving traditional weaving patterns in Gaza, language revitalization in Tajikistan, etc., etc. So the project is going very, very well, and I urge you to check out the website and watch this space.
Chúng tôi vừa trao số tiền tài trợ Legacy đầu tiên cỡ 500 000 đô la. Những dự án trên thế giới - thu thập những bài đồng dao ở Sierra Leone bảo tồn mẫu dệt truyền thống ở Gaza, phục hồi ngôn ngữ ở Tajkistan, vân vân... Dự án này đang phát triển rất tốt và tôi mong bạn hãy vào trang web của chúng tôi và xem những thông tin này.
Thank you very much. (Applause)
Cảm ơn các bạn. (vỗ tay)