You know, culture was born of the imagination, and the imagination -- the imagination as we know it -- came into being when our species descended from our progenitor, Homo erectus, and, infused with consciousness, began a journey that would carry it to every corner of the habitable world. For a time, we shared the stage with our distant cousins, Neanderthal, who clearly had some spark of awareness, but -- whether it was the increase in the size of the brain, or the development of language, or some other evolutionary catalyst -- we quickly left Neanderthal gasping for survival. By the time the last Neanderthal disappeared in Europe, 27,000 years ago, our direct ancestors had already, and for 5,000 years, been crawling into the belly of the earth, where in the light of the flickers of tallow candles, they had brought into being the great art of the Upper Paleolithic.
Văn hóa được tạo ra bởi trí tưởng tượng và trí tưởng tượng như chúng ta đã biết được hình thành khi loài người chúng ta tiến hóa từ tổ tiên ngàn đời xưa đến loài người đứng thẳng, truyền với nhận thức, văn hóa đã bắt đầu một cuộc hành trình mang nó đến tất cả mọi nơi có sự sống trên trái đất. Trong hành trình sự sống trên trái đất, ta chia sẻ cùng với người anh em họ Neanderthal họ đã có những nhận thức nhưng liệu đó có phải do sự tăng kích thước não bộ hoặc sự phát triển ngôn ngữ hay một thứ xúc tác tiến hóa nào khác chúng ta đã nhanh chóng bỏ người Neanderthal ở lại hấp hối cho sự sống còn. Vào thời điểm những người Neanderthal cuối cùng biến mất ở Châu Âu, 27,000 năm trước, tổ tiên trực tiếp của chúng ta đã bắt đầu sự sống, và lan rộng ra khắp bề mặt của trái đất trong suốt 5000 năm, nơi mà trong cái ánh sáng mập mờ từ những cây nến mỡ động vật. họ đã tạo nên bức vẽ vĩ đại của của thời kỳ Hậu Đồ đá cũ.
And I spent two months in the caves of southwest France with the poet Clayton Eshleman, who wrote a beautiful book called "Juniper Fuse." And you could look at this art and you could, of course, see the complex social organization of the people who brought it into being. But more importantly, it spoke of a deeper yearning, something far more sophisticated than hunting magic. And the way Clayton put it was this way. He said, "You know, clearly at some point, we were all of an animal nature, and at some point, we weren't." And he viewed proto-shamanism as a kind of original attempt, through ritual, to rekindle a connection that had been irrevocably lost. So, he saw this art not as hunting magic, but as postcards of nostalgia. And viewed in that light, it takes on a whole other resonance.
Và tôi đã dùng 2 tháng ở các hang động phía Tây Nam nước Pháp với nhà thơ Clayton Eshleman, người đã viết quyển sách "Juniper Fuse" Và nhìn vào bức vẽ này, dĩ nhiên các bạn có thể nhìn thấy một tổ chức xã hội phức tạp của những người đã tạo ra nó. Nhưng quan trọng hơn thế, nó đã nói lên một khát vọng sâu thẳm, thứ gì đó tinh vi hơn cả phép thuật săn bắn. Và cách Clayton nghĩ về nó như thế này. Anh ấy nói rằng, "Anh biết đấy, rõ ràng ở một vài thời điểm, chúng ta có bản chất động vật, và ở một vài điểm khác, chúng ta không". Và anh ấy đã nhận thấy đạo Shaman gốc như một nỗ lực ban đầu, thông qua các nghi lễ, để nhen nhóm lại sự kết nối đã bị mất vĩnh viễn. Cho nên anh ấy không nhìn bức tranh như một phép thuật săn bắn, mà là một tấm thiếp nhắc về cội nguồn. Và khi xem xét ở góc nhìn đó, sự sâu sắc thực sự khác biệt
And the most amazing thing about the Upper Paleolithic art is that as an aesthetic expression, it lasted for almost 20,000 years. If these were postcards of nostalgia, ours was a very long farewell indeed. And it was also the beginning of our discontent, because if you wanted to distill all of our experience since the Paleolithic, it would come down to two words: how and why. And these are the slivers of insight upon which cultures have been forged. Now, all people share the same raw, adaptive imperatives. We all have children. We all have to deal with the mystery of death, the world that waits beyond death, the elders who fall away into their elderly years. All of this is part of our common experience, and this shouldn't surprise us, because, after all, biologists have finally proven it to be true, something that philosophers have always dreamt to be true. And that is the fact that we are all brothers and sisters. We are all cut from the same genetic cloth. All of humanity, probably, is descended from a thousand people who left Africa roughly 70,000 years ago.
Điều thú vị nhất về bức vẽ thời Hậu đồ đá cũ chính là biểu hiện của mỹ thuật, nó đã kéo dài gần 20,000 năm. Nếu những tấm thiệp này gợi về cội nguồn văn hoá cả chúng ta thật sự rất dài. Và đó cũng là khởi đầu cho sự bất mãn của chúng ta bởi vì nếu bạn đã từng muốn đúc kết tất cả kiến thức từ thời kì đồ đá cũ, nó sẽ được giải thích bằng 2 từ: Thế nào và Tại sao? Và đó chính là những cái nhìn sâu sắc về nền văn hóa, thứ đã bị giả mạo Ngày nay, tất cả mọi người đều giống nhau đều có những bản năng thô sơ, biết thích ứng Chúng ta đều có con cháu. Chúng ta đều phải đối mặt với bí ẩn cái chết thế giới đợi chờ phía sau cái chết Những người già đang đi sâu vào những năm lão niên Tất cả điều này đều là một phần trải nghiệm chung của ta, và điều này không nên làm ta ngạc nhiên, bởi, cuối cùng thì, Các nhà sinh vật học đã chứng minh điều đó là thật, điều mà các nhà giả kim luôn mong thành sự thật. Và sự thật rằng chúng ta đều là anh chị em của nhau. Chúng ta đều là một phần trong cùng một bức tranh Tất cả loài người, có lẽ, là dòng dõi của 1000 người đã rời Châu Phi vào khoảng 70,000 năm trước.
But the corollary of that is that, if we all are brothers and sisters and share the same genetic material, all human populations share the same raw human genius, the same intellectual acuity. And so whether that genius is placed into -- technological wizardry has been the great achievement of the West -- or by contrast, into unraveling the complex threads of memory inherent in a myth, is simply a matter of choice and cultural orientation. There is no progression of affairs in human experience. There is no trajectory of progress. There's no pyramid that conveniently places Victorian England at the apex and descends down the flanks to the so-called primitives of the world. All peoples are simply cultural options, different visions of life itself. But what do I mean by different visions of life making for completely different possibilities for existence?
Nhưng cốt lõi của điều đó là, nếu chúng ta đều là anh chị em và chia sẻ cùng một chất liệu gen, tất cả dân số loài người sẽ đều là thiên tài chưa được khai phá, chia sẻ cùng một loại trí tuệ sắc sảo. Và rồi bất cứ nơi nào thiên tài được đặt vào - ma thuật về công nghệ đã trở thành thành tựu lớn của phương Tây -- hoặc, vào việc giải đáp những bí ẩn của một truyền thuyết dựa trên ký ức truyền lại, đó đơn giản chỉ là vấn đề của sự lựa chọn và xu hướng văn hoá Ta không có sự tiến triển công việc trong kinh nghiệm loài người. Không có quỹ đạo trong sự tiến bộ. Không có kim tự tháp mà có thể đặt triều đại Victoria của Anh lên đỉnh và tiến hoá dần xuống thời kì mà ta gọi là nguyên thuỷ của thế giới Mọi người đều đơn giản là những sự lựa chọn văn hoá, nhưng góc nhìn khác nhau của chính cuộc sống. Nhưng ý tôi là gì khi nói nhưng góc nhìn khác nhau trong cuộc sống tạo nên cho những khả năng khác nhau hoàn toàn cho sự tồn tại?
Well, let's slip for a moment into the greatest culture sphere ever brought into being by the imagination, that of Polynesia. 10,000 square kilometers, tens of thousands of islands flung like jewels upon the southern sea. I recently sailed on the Hokulea, named after the sacred star of Hawaii, throughout the South Pacific to make a film about the navigators. These are men and women who, even today, can name 250 stars in the night sky. These are men and women who can sense the presence of distant atolls of islands beyond the visible horizon, simply by watching the reverberation of waves across the hull of their vessel, knowing full well that every island group in the Pacific has its unique refractive pattern that can be read with the same perspicacity with which a forensic scientist would read a fingerprint. These are sailors who in the darkness, in the hull of the vessel, can distinguish as many as 32 different sea swells moving through the canoe at any one point in time, distinguishing local wave disturbances from the great currents that pulsate across the ocean, that can be followed with the same ease that a terrestrial explorer would follow a river to the sea. Indeed, if you took all of the genius that allowed us to put a man on the moon and applied it to an understanding of the ocean, what you would get is Polynesia.
Vậy, hãy cùng đi vào một trong những tượng đài văn hoá vĩ đại nhất được hồi sinh lại bằng trí tưởng tượng, của vùng Polynesia. 10,000 ki-lô-mét vuông, hàng nghìn hòn đảo trôi nhưng đá quý trên biển phía Nam. Tôi gần đây vừa đi trên chiếc thuyền tên Hokulea, được đặt theo tên ngôi sao linh thiêng của Hawaii, xuyên suốt Nam Thái Bình Dương để làm một bộ phim về những người đi biển. Những người đàn ông và đàn bà mà, cho đến ngày hôm nay, có thể nhận biết 250 ngôi sao trên bầu trời đêm. Những người mà có thể nhận biết được sự hiên diện của những rặng san hô quanh những hòn đảo ở xa hơn chân trời hiện hữu, đơn giản chỉ bằng quan sát những ngọn sóng bị đánh lại trên thân tàu, biết tường tận rằng mỗi nhóm đảo trên Thái Bình Dương đều có những mô hình khúc xạ đặc thù mà có thể đọc với cùng tri thức của những nhà khoa học pháp y khi đọc vân tay. Họ là những thuỷ thủ mà trong bóng đêm, ở trên thân tàu có thể phân biệt được tới những 32 xoáy biển khác nhau di chuyển qua chiếc ca nô tại bất cứ thời điểm nào, phân biệt được các nhiễu sóng địa phương từ những tần số va đập xuyên suốt đại dương, mà có thể theo sau dễ dàng như một nhà thám hiểm đi từ sông ra tới biển Thật vậy, nếu bạn tập hợp tất cả những thiên tài mà có thể giúp đưa con người lên mặt trăng và áp dụng nó vào những hiểu biết về đại dương cái bạn có được sẽ là Polynesia
And if we slip from the realm of the sea into the realm of the spirit of the imagination, you enter the realm of Tibetan Buddhism. And I recently made a film called "The Buddhist Science of the Mind." Why did we use that word, science? What is science but the empirical pursuit of the truth? What is Buddhism but 2,500 years of empirical observation as to the nature of mind? I travelled for a month in Nepal with our good friend, Matthieu Ricard, and you'll remember Matthieu famously said to all of us here once at TED, "Western science is a major response to minor needs." We spend all of our lifetime trying to live to be 100 without losing our teeth. The Buddhist spends all their lifetime trying to understand the nature of existence.
Và nếu ta đi từ vương quốc đại dương tới vương quốc của linh hồn tưởng tượng, thì bạn bước vào vương quốc của Phật giáo Tây Tạng. Gần đây tôi làm một bộ phim gọi là "Khoa học Phật giáo của lí trí" Tại sao ta là dùng từ đó? "Khoa học" Khoa học là gì ngoài kinh nghiệm theo đuổi sự thật? Phật giáo là gì ngoài 2,500 năm của việc quan sát kinh nghiệm đối với bản chát của lý trí? Tôi dành một tháng du lịch Nepal cùng người bạn tốt, Matthieu Ricard, và nếu bạn nhớ Matthieu đã nói với ta ngay ở TED "Khoa học phương Tây là lời phản hồi lớn tới nhu cầu nhỏ." Chúng ta dành cả cuộc đời để cố sống tới khi 100 mà không rụng mất cả răng nào. Các Phật gia dành cả đời họ để cố hiểu bản chất của sự tồn tại.
Our billboards celebrate naked children in underwear. Their billboards are manuals, prayers to the well-being of all sentient creatures. And with the blessing of Trulshik Rinpoche, we began a pilgrimage to a curious destination, accompanied by a great doctor. And the destination was a single room in a nunnery, where a woman had gone into lifelong retreat 55 years before. And en route, we took darshan from Rinpoche, and he sat with us and told us about the Four Noble Truths, the essence of the Buddhist path. All life is suffering. That doesn't mean all life is negative. It means things happen. The cause of suffering is ignorance. By that, the Buddha did not mean stupidity; he meant clinging to the illusion that life is static and predictable. The third noble truth said that ignorance can be overcome. And the fourth and most important, of course, was the delineation of a contemplative practice that not only had the possibility of a transformation of the human heart, but had 2,500 years of empirical evidence that such a transformation was a certainty.
Biển quảng cáo của ta in hình em bé mặc đồ lót Biển quảng cáo của họ là lời hướng dẫn người cầu nguyện tới sự hạnh phúc của những loài biết cảm nhận. Và với lời chúc phúc của Trulshik Rinpoche, ta bắt đầu một cuộc hành hương tới một điểm đến hiếu kỳ, di cùng một người y sĩ vĩ đại. Và điểm đến là một căn phòng đơn trong một tu viện, nơi một người đàn bà đã đi vào con đường dòng 55 năm về trước. Và trên đường, ta lấy năng lượng nguồn sống từ Rinpoche, và ông ngồi với ta và kể về Tứ diệu đế, tinh hoa của con đường Phật giáo Cuộc sống là sự chịu đựng. Nhưng không có nghĩa cả cuộc sống là tiêu cực. Điều đó có nghĩa là mọi chuyện sẽ xảy ra. Nguyên do của sự chịu đựng là sự thờ ơ. Bởi vậy, Phật không ám chỉ sự ngu dốt; Phật ám chỉ việc bám víu vào ảo tưởng rằng cuộc sống là không đổi và dễ lường. Điều thứ ba nói rằng sự thờ ơ có thể bị đánh bại. Và điều thứ tư và cũng quan trọng nhất, dĩ nhiên, là sự phân định của việc chiêm niệm không những có khả năng như sự biến đổi của trái tim con người, mà có tận 2,500 năm bằng chứng rằng sự biến đổi như vậy là lẽ dĩ nhiên.
And so, when this door opened onto the face of a woman who had not been out of that room in 55 years, you did not see a mad woman. You saw a woman who was more clear than a pool of water in a mountain stream. And of course, this is what the Tibetan monks told us. They said, at one point, you know, we don't really believe you went to the moon, but you did. You may not believe that we achieve enlightenment in one lifetime, but we do. And if we move from the realm of the spirit to the realm of the physical, to the sacred geography of Peru -- I've always been interested in the relationships of indigenous people that literally believe that the Earth is alive, responsive to all of their aspirations, all of their needs. And, of course, the human population has its own reciprocal obligations.
Và rồi, khi cánh cửa này mở ra trước mắt của một người phụ nữ chưa bước ra căn phòng đó trong vòng 55 năm bạn sẽ không thấy một người điên. Bạn thấy một người phụ nữ tinh khiết hơn cả hồ nước dưới chân thác đổ. Và tất nhiên, đó là điều các nhà sư Tây Tạng dạy chúng ta. Họ nói, tại một điểm, bạn biết đấy, chúng ta không cần phải tin rằng ta đã tới mặt trăng, nhưng bạn đã đến. Bạn có thể không tin rằng chúng ta nhận được sự khai sáng của một đời người, nhưng ta đã nhận. Và nếu chúng ta chuyển từ vương quốc của linh hồn tới vương quốc của vật chất, tới miền linh thiêng Peru -- Tôi đã luôn hứng thú với những quan hệ của người bản địa mà tin rằng Trái Đất sống theo nghĩa đen, đáp lại mọi nguyện vọng của họ, mọi nhu cầu của họ. Và, quả nhiên, dân số loài người có riêng những nghĩa vụ khác nhau.
I spent 30 years living amongst the people of Chinchero and I always heard about an event that I always wanted to participate in. Once each year, the fastest young boy in each hamlet is given the honor of becoming a woman. And for one day, he wears the clothing of his sister and he becomes a transvestite, a waylaka. And for that day, he leads all able-bodied men on a run, but it's not your ordinary run. You start off at 11,500 feet. You run down to the base of the sacred mountain, Antakillqa. You run up to 15,000 feet, descend 3,000 feet. Climb again over the course of 24 hours. And of course, the waylakama spin, the trajectory of the route, is marked by holy mounds of Earth, where coke is given to the Earth, libations of alcohol to the wind, the vortex of the feminine is brought to the mountaintop. And the metaphor is clear: you go into the mountain as an individual, but through exhaustion, through sacrifice, you emerge as a community that has once again reaffirmed its sense of place in the planet. And at 48, I was the only outsider ever to go through this, only one to finish it. I only managed to do it by chewing more coca leaves in one day than anyone in the 4,000-year history of the plant.
Tôi dành 30 năm sống cùng với những người ở Chinchero và tôi luôn nghe thấy về một sự kiện mà luôn luôn muốn được tham gia. Mỗi năm một lần, cậu bé nhanh nhất trong một thôn đều được nhận vinh dự để trở thành một người phụ nữ. Và trong một ngày, cậu ấy mặc quần áo của em gái và cậu trở thành một người đổi giới, một waylaka. Và trong ngày đó, cậu dẫn những người đàn ông khoẻ mạnh ra chạy đua, nhưng đó không phải là một cuộc đua bình thường Bắt đầu từ 11,500 feet. Chạy xuống chân của ngọn núi thiêng, Antakillqa. Chạy lên 15,000 feet, chạy xuống 3,000 feet. Leo lại lên trong vòng 24 giờ. Và tất nhiên, vòng xoay waylakama, quỹ đạo của đường đi, được đánh dấu bằng 10 gò thánh của Trái Đất, nơi than đá được tăng cho Trái Đất, rượu được vảy vào gió, lốc xoáy của đàn bà được đưa lên đỉnh núi. Hàm ý đã nói rõ: ta đi vào núi với tư cách của một cá nhân, nhưng qua cực khổ, qua hy sinh, ta trỗi lên thành một cộng đồng mà một lần nữa xác nhận lại ý nghĩa của địa điểm trên hành tinh. Và khi 48 tuổi, tôi là kẻ ngoại đạo duy nhất đã trải qua điều này, kẻ duy nhất kết thúc điều này. Tôi chỉ xoay xở được việc này bằng cách nhiều hơn lá cacao mỗi ngày hơn bất kỳ ai trong lịch sử 4,000 năm của loại cây này.
But these localized rituals become pan-Andean, and these fantastic festivals, like that of the Qoyllur Rit'i, which occurs when the Pleiades reappear in the winter sky. It's kind of like an Andean Woodstock: 60,000 Indians on pilgrimage to the end of a dirt road that leads to the sacred valley, called the Sinakara, which is dominated by three tongues of the great glacier. The metaphor is so clear. You bring the crosses from your community, in this wonderful fusion of Christian and pre-Columbian ideas. You place the cross into the ice, in the shadow of Ausangate, the most sacred of all Apus, or sacred mountains of the Inca. And then you do the ritual dances that empower the crosses.
Nhưng những tập tục địa phương này đã trở thành tục nhai trầu của người Andean, và những lễ hội tuyệt vời giống như lễ hội Qoyllur Rit'i diễn ra khi những ngôi sao Pleiades tái xuất hiện trên bầu trời mùa đông. Nó cũng tương tự như Woodstock của người Andean: 60,000 thổ dân da đỏ trên cuộc hành hương tới cuối con đường đất dẫn đến một thung lũng linh thiêng, gọi là Sinakara, bị thống trị bởi ba lưỡi của sông băng Hàm ý thật rõ. Bạn mang những cây thánh giá từ cộng đồng của bạn, vào với cộng đồng Cơ đốc cùng những ý tưởng thời tiền-Columbia. Bạn đặt thánh giá xuống băng, dưới bóng của Ausangate, Apus thiêng liêng nhất, hoặc trên ngọn núi thiêng của người Inca. Và sau đó bạn nhảy điệu truyền thống để tiếp sức mạnh cho cây thánh giá.
Now, these ideas and these events allow us even to deconstruct iconic places that many of you have been to, like Machu Picchu. Machu Picchu was never a lost city. On the contrary, it was completely linked in to the 14,000 kilometers of royal roads the Inca made in less than a century. But more importantly, it was linked in to the Andean notions of sacred geography. The intiwatana, the hitching post to the sun, is actually an obelisk that constantly reflects the light that falls on the sacred Apu of Machu Picchu, which is Sugarloaf Mountain, called Huayna Picchu. If you come to the south of the intiwatana, you find an altar. Climb Huayna Picchu, find another altar. Take a direct north-south bearing, you find to your astonishment that it bisects the intiwatana stone, goes to the skyline, hits the heart of Salcantay, the second of the most important mountains of the Incan empire. And then beyond Salcantay, of course, when the southern cross reaches the southernmost point in the sky, directly in that same alignment, the Milky Way overhead. But what is enveloping Machu Picchu from below? The sacred river, the Urubamba, or the Vilcanota, which is itself the Earthly equivalent of the Milky Way, but it's also the trajectory that Viracocha walked at the dawn of time when he brought the universe into being. And where does the river rise? Right on the slopes of the Koariti.
Giờ, những ý tưởng và sự kiện này thậm chí cho phép chúng ta tháo bỏ những địa điểm mang tính biểu tượng mà nhiều người đã đến, như Machu Picchu. Machu Picchu chưa bao giờ là một thành phố đã mất. Ngược lại, nó hoàn toàn liên quan tới 14,000 ki lô mét đường hoàng gia người Inca xây nên trong dưới một thể kỷ Nhưng quan trọng hơn, nó liên quan tới khái niệm đất linh thiêng của người Andean. Intiwatana, đồng hồ mặt trời, thực chất là một cột đá liên tục phản chiếu ánh sáng rọi xuống đỉnh Apu của Machu Picchu, còn gọ là Đỉnh Trẻ, hay Huayna Picchu. Nếu bán đi tới phía nam của intiwatan, bạn sẽ thấy một thánh đường. Leo lên Huayna Picchu, thấy một thánh đường nữa. Đi dọc bắc nam, bạn sẽ bất ngờ nhận ra hòn đá intiwatana được chia thành hai phần bằng nhau, tới chân trời, tới trung tâm của Salcantay, ngọn núi quan trọng thứ nhì của đế chế Inca. Và rồi xa hơn Salcantay, dĩ nhiên, Khi đường chéo phía nam chạm tói điểm xa nhất ở phía nam trên bầu trời, trên cùng đường đó, chính là dải Ngân hà. Nhưng cái gì bao bọc Machu Picchu ở bên dưới? Dòng sông thiêng Urubamba, hay nhánh Vilcanota, được coi tương tự như dải Ngân hà của Trái đất, cũng là quỹ đạo mà Viracocha đã đi vào lúc thời gian bắt đầu, khi ông khiến vũ trụ sống dậy. Và dòng sông bắt nguồn từ đâu? Ngay trên dốc của núi Koariti.
So, 500 years after Columbus, these ancient rhythms of landscape are played out in ritual. Now, when I was here at the first TED, I showed this photograph: two men of the Elder Brothers, the descendants, survivors of El Dorado. These, of course, are the descendants of the ancient Tairona civilization. If those of you who are here remember that I mentioned that they remain ruled by a ritual priesthood, but the training for the priesthood is extraordinary. Taken from their families, sequestered in a shadowy world of darkness for 18 years -- two nine-year periods deliberately chosen to evoke the nine months they spend in the natural mother's womb. All that time, the world only exists as an abstraction, as they are taught the values of their society. Values that maintain the proposition that their prayers, and their prayers alone, maintain the cosmic balance. Now, the measure of a society is not only what it does, but the quality of its aspirations.
Vậy, 500 năm trước thời Columbus, những vần điệu của phong cảnh đã hiện diện trong phong tục. Giờ, khi tôi ở buổi TED đầu tiên, Tôi đưa tấm ảnh này lên: hai người đàn ông của Những Người Anh Cả, hậu duệ, người sống sót của El Dorado. Đây, tất nhiên, là hậu duệ của nền văn minh cổ đại Tairona. Nếu các bạn ở đây nhớ rằng tôi đã từng nhắc rằng họ vẫn bị chi phối bởi những nghi lễ của linh mục, nhưng việc đào tạo linh mục thật sự rất phi thường. Tách khỏi gia đình, sống ẩn dật trong bóng tối trong vòng 18 năm - hai gian đoạn 9 năm lựa chọn có chủ ý để gợi nhớ tới 9 tháng họ ở trong bụng của người mẹ. Suốt thời gian đó, thế giới chỉ hiện ra như sự trừu tượng, trong khi họ được học về giá trị trong xã hội. Giá trị để duy trì vị trí mà những người cầu nguyện của họ, duy nhất những người đó, duy trì được cân bằng vũ trụ. Giờ, thước đo của xã hội không chỉ làm nhiệm vụ như tên gọi, mà còn để đo giá trị nguyện vọng của nó.
And I always wanted to go back into these mountains, to see if this could possibly be true, as indeed had been reported by the great anthropologist, Reichel-Dolmatoff. So, literally two weeks ago, I returned from having spent six weeks with the Elder Brothers on what was clearly the most extraordinary trip of my life. These really are a people who live and breathe the realm of the sacred, a baroque religiosity that is simply awesome. They consume more coca leaves than any human population, half a pound per man, per day. The gourd you see here is -- everything in their lives is symbolic. Their central metaphor is a loom. They say, "Upon this loom, I weave my life." They refer to the movements as they exploit the ecological niches of the gradient as "threads." When they pray for the dead, they make these gestures with their hands, spinning their thoughts into the heavens.
Và tôi luôn muốn trở lại những ngọn núi đó, để ngẫm xem liệu điều này có phải là thật, vì đã có một nhà nhân chủng học, Reichel-Dolmatoff, đã ghi nhận lại điều này. Chính xác hai tuần trước, Tôi trở về sau sáu tuần ở cùng Những Người Anh Cả trong chuyến đi rõ ràng là tuyệt vời nhất trong cuộc đời mình. Họ thật sự là những người sống và thở cùng vương quốc của sự linh thiêng, một tôn giáo baroque kỳ quái nhưng thật sự tuyệt vời. Họ tiêu thụ nhiều lá cacao hơn bất kỳ ai, nửa pound một người, mỗi ngày. Cây bầu ở đó thì -- mọi thứ trong cuộc sống họ đều mang ý nghĩa riêng. Hàm ý chính của họ là một khung cửa dệt. Họ nói, "Trên khung cửa này, chúng tôi dệt nên cuộc sống của mình." Họ ám chỉ chuyển động như cách họ làm đường như những "sợi chỉ." Khi họ cầu nguyện cho cái chết, họ làm những cử chỉ với bàn tay, gửi những suy nghĩ của họ lên thiên đàng.
You can see the calcium buildup on the head of the poporo gourd. The gourd is a feminine aspect; the stick is a male. You put the stick in the powder to take the sacred ashes -- well, they're not ashes, they're burnt limestone -- to empower the coca leaf, to change the pH of the mouth to facilitate the absorption of cocaine hydrochloride. But if you break a gourd, you cannot simply throw it away, because every stroke of that stick that has built up that calcium, the measure of a man's life, has a thought behind it. Fields are planted in such an extraordinary way, that the one side of the field is planted like that by the women. The other side is planted like that by the men. Metaphorically, you turn it on the side, and you have a piece of cloth. And they are the descendants of the ancient Tairona civilization, the greatest goldsmiths of South America, who in the wake of the conquest, retreated into this isolated volcanic massif that soars to 20,000 feet above the Caribbean coastal plain.
Bạn có thể nhìn thấy đá vôi hình thành trên cây bầu Poporop. Quả bầu là sự nữ tính; cây cậy là một người đàn ông. Đặt cây gậy vào trong bột để lấy những hạt tro thiêng -- Thực ra nó không hẳn là tro, nó chỉ là đá vôi cháy -- để truyền sức mạnh cho lá cacao, để thay đổi độ pH trong miệng để sự thẩm thấu cocain hydrochloride dễ dàng hơn. Nhưng nếu bạn làm vỡ miếng bầu, bạn không thể chỉ vứt nó đi, bởi dọc trên cây gậy canxi đã bám đầy, thước đo cuộc sống của một người đàn ông, là ý nghĩa ẩn sau. Ruộng được trồng theo một cách phi thường, một bên cánh đồng như được trồng bởi bàn tay phụ nữ. Bên còn lại như được trồng bởi người đàn ông. Nói một cách ẩn dụ, nếu bạn lật một mặt, bạn có một miếng vải. Họ là những hậu duệ của nền văn minh cổ đại Tairona, những nhà kim hoàn giỏi nhất Nam Mỹ, đang trong sự trỗi dậy của cuộc hành trình, rút lui về một khối núi lửa bị cô lập mà vươn lên tận 20,000 feet trên đồng bằng ven Caribbean.
There are four societies: the Kogi, the Wiwa, the Kankwano and the Arhuacos. I traveled with the Arhuacos, and the wonderful thing about this story was that this man, Danilo Villafane -- if we just jump back here for a second. When I first met Danilo, in the Colombian embassy in Washington, I couldn't help but say, "You know, you look a lot like an old friend of mine." Well, it turns out he was the son of my friend, Adalberto, from 1974, who had been killed by the FARC. And I said, "Danilo, you won't remember this, but when you were an infant, I carried you on my back, up and down the mountains." And because of that, Danilo invited us to go to the very heart of the world, a place where no journalist had ever been permitted. Not simply to the flanks of the mountains, but to the very iced peaks which are the destiny of the pilgrims.
Có bốn xã hội: Kogi, Wiwa, Kankwano và Arhuacos. Tôi đã đi cùng người Arhuacos, và điều tuyệt vời trong câu truyện này là một người đàn ông tên Danilo Villafane -- Nếu ta có thể lùi thời gian lại một chút. Khi tôi gặp Danilo lần đầu, ở sứ quán Colombia tại Washington, Tôi không thể kiềm lại và nói, "Anh biết không, anh giống một người bạn cũ của tôi." Và, hoá ra rằng anh là con trai của bạn tôi, Adalberto, từ năm 1974, đã bị giết bởi FARC. Và tôi nói, "Danilo, anh sẽ không nhớ đâu, nhưng khi anh còn là một đứa trẻ sơ sinh, tôi đã cõng anh, lên xuống bao nhiêu ngọn núi." Và vì thế, Danilo đã mời chúng tôi đi tới trung tâm của thế giới, nơi mà không một nhà báo nào được phép đặt chân. Không đơn giản là chỉ đến sườn của ngọn núi, mà còn tới những đỉnh băng, điểm đến của những người hành hương.
And this man sitting cross-legged is now a grown-up Eugenio, a man who I've known since 1974. And this is one of those initiates. No, it's not true that they're kept in the darkness for 18 years, but they are kept within the confines of the ceremonial men's circle for 18 years. This little boy will never step outside of the sacred fields that surround the men's hut for all that time, until he begins his journey of initiation. For that entire time, the world only exists as an abstraction, as he is taught the values of society, including this notion that their prayers alone maintain the cosmic balance. Before we could begin our journey, we had to be cleansed at the portal of the Earth. And it was extraordinary to be taken by a priest. And you see that the priest never wears shoes because holy feet -- there must be nothing between the feet and the Earth for a mamo. And this is actually the place where the Great Mother sent the spindle into the world that elevated the mountains and created the homeland that they call the heart of the world.
Và người đàn ông ngồi bắt chéo chân này giờ đã trở thành Eugenio trưởng thành, người mà tôi biết từ năm 1974. Và đây là một trong những nhập đạo. Không, họ đã không sống ẩn dật trong 18 năm, nhưng họ bị giam cầm trong vòng nghi lễ của đàn ông trong vòng 18 năm. Cậu bé này sẽ không bao giờ được bước ra khỏi nơi đất thánh luôn bao quanh nơi họ ở, tới khi cậu bắt đầu hành trình tu đạo. Trong suốt thời gian đó, thế giới chỉ tồn tại như một sự trừu tượng, trong khi cậu được học về giá trị của xã hội, bao gồm cả khái niệm rằng chỉ duy nhất người cầu nguyện duy trì được cân bằng vũ trụ. Trước khi chúng tôi có thể bắt đầu hành trình của mình, chúng tôi cần được thanh tẩy trước cổng Trái Đất. Và đó thật phi thường khi một mục sư làm điều đó. Và bạn thấy mục sư sẽ không bao giờ đi giày vì bàn chân thánh -- không thể có thứ gì ngăn giữa dôi chân và Trái Đất đối với một người mamo. Và đây chính là nơi mà Mẹ Vĩ Đại gửi con quay vào thế giới để nâng những ngọn núi lên và tạo ra nơi ở mà họ gọi là trung tâm của thế giới.
We traveled high into the paramo, and as we crested the hills, we realized that the men were interpreting every single bump on the landscape in terms of their own intense religiosity. And then of course, as we reached our final destination, a place called Mamancana, we were in for a surprise, because the FARC were waiting to kidnap us. And so we ended up being taken aside into these huts, hidden away until the darkness. And then, abandoning all our gear, we were forced to ride out in the middle of the night, in a quite dramatic scene. It's going to look like a John Ford Western. And we ran into a FARC patrol at dawn, so it was quite harrowing. It will be a very interesting film. But what was fascinating is that the minute there was a sense of dangers, the mamos went into a circle of divination.
Chúng tôi đi lên cao vào trong đồi trọc, và trong khi vượt qua những ngọn đồi, chúng tôi nhận ra những người đàn ông đang giải thích từng chỗ đất trồi lên theo cách hiểu sùng đạo thái quá của họ. Và rồi dĩ nhiên, khi chúng tôi đặt chân đến điểm cuối cùng, một nơi gọi là Mamancana, Tôi đã bị bất ngờ, bởi FARC đang đợi để bắt cóc chúng tôi. Và rồi chúng tôi bị bắt vào những chiếc chòi này, giấu kín cho đến đêm tối. Và rồi, buộc lòng bỏ lại tất cả dụng cụ của mình, chúng tôi buộc phải bỏ chạy giữa đêm khuya, một cảnh khá gay cấn. Nó giống như một bộ phim viễn Tây của John Ford. Và chúng tôi gặp phải tuần tra của FARC lúc hoàng hôn, khá gay cấn. Đó sẽ là một bộ phim thú vị. Nhưng điều kỳ thú là trong giây phút sự nguy hiểm được cảm nhận, những người mamo lại tạo thành một vòng tròn để chiêm đoán.
And of course, this is a photograph literally taken the night we were in hiding, as they divine their route to take us out of the mountains. We were able to, because we had trained people in filmmaking, continue with our work, and send our Wiwa and Arhuaco filmmakers to the final sacred lakes to get the last shots for the film, and we followed the rest of the Arhuaco back to the sea, taking the elements from the highlands to the sea. And here you see how their sacred landscape has been covered by brothels and hotels and casinos, and yet, still they pray. And it's an amazing thing to think that this close to Miami, two hours from Miami, there is an entire civilization of people praying every day for your well-being. They call themselves the Elder Brothers. They dismiss the rest of us who have ruined the world as the Younger Brothers. They cannot understand why it is that we do what we do to the Earth.
Và tất nhiên, đây là một bức ảnh thật chụp trong đêm chúng tôi đang trốn, khi họ tiên đoán đường đi của họ để đưa chúng tôi ra khỏi những ngọn núi. Chúng tôi đã xoay xở được, bởi chúng tôi đã huấn luyện những người làm phim, để tiếp tục công việc của mình, và gửi những người làm phim từ Wiwa và Arhuaco tới những chiếc hồ linh thiêng cuối cùng để lấy được những thước phim cho tác phẩm, và chúng tôi đi theo những người Arhuaco còn lại trở ra biển, lấy những yếu tố từ miền cao xuống biển. Và đây bạn thấy được phong cảnh linh thiêng của họ bị bao phủ bới nhà thổ và khách sạn và sòng bạc, nhưng, họ vẫn ngồi cầu nguyện. Và thật tuyệt vời khi nghĩ rằng rất gần đó là Miami, cách Miami hai giờ bay, có cả một nền văn minh mà con người cầu nguyện mỗi ngày để nhận được hạnh phúc. Họ tự gọi mình là những Người Anh Cả. Họ mặc kệ tất cả những người đã phá hỏng thế giới như chúng ta dưới tư cách là những Người Em. Họ không thể hiểu tại sao ta lại làm điều như vậy đối với Trái Đất.
Now, if we slip to another end of the world, I was up in the high Arctic to tell a story about global warming, inspired in part by the former Vice President's wonderful book. And what struck me so extraordinary was to be again with the Inuit -- a people who don't fear the cold, but take advantage of it. A people who find a way, with their imagination, to carve life out of that very frozen. A people for whom blood on ice is not a sign of death, but an affirmation of life. And yet tragically, when you now go to those northern communities, you find to your astonishment that whereas the sea ice used to come in in September and stay till July, in a place like Kanak in northern Greenland, it literally comes in now in November and stays until March. So, their entire year has been cut in half.
Giờ, nếu ta đi tới một cực khác của thế giới, Tôi đang ở trên cao của phương Bắc để kể câu chuyện về nóng lên toàn cầu, truyền cảm hứng phần nào bởi cuốn sách tuyệt vời của cựu phó tổng thống. Và điều khiến tôi bất ngờ thật phi thường bắt đầu từ những người Inuit -- những người không sợ cái lạnh, mà biết khai thác nó. Những người mà tìm ra cách, bằng trí tưởng tượng của họ, để khắc sự sống ra khỏi giá băng. Những người mà máu trên đá băng không phải là dấu hiệu của cái chết, mà là sự xác nhận của cuộc sống. Vậy mà bi kịch thay, khi giờ mà bạn đi tới những cộng đồng phương bắc, bạn sẽ ngạc nhiên khi biết rằng những nơi biển đóng băng vào tháng Chín và ở tới tháng Bảy năm sau, giống như Kanak ở bắc Greenland, chỉ tới vào tháng Mười Một và ở tới tháng Ba. Cả năm của họ bị cắt ngắn còn một nửa.
Now, I want to stress that none of these peoples that I've been quickly talking about here are disappearing worlds. These are not dying peoples. On the contrary, you know, if you have the heart to feel and the eyes to see, you discover that the world is not flat. The world remains a rich tapestry. It remains a rich topography of the spirit. These myriad voices of humanity are not failed attempts at being new, failed attempts at being modern. They're unique facets of the human imagination. They're unique answers to a fundamental question: what does it mean to be human and alive? And when asked that question, they respond with 6,000 different voices. And collectively, those voices become our human repertoire for dealing with the challenges that will confront us in the ensuing millennia.
Giờ, tôi muốn nhấn mạnh rằng không ai trong số họ mà tôi nhắc tới đây ở trong những thế giới đang biến mất. Họ không phải những người đang chết. Mặt khác, bạn biết đấy, nếu bạn có trái tim để cảm nhận và đôi mắt để nhìn, bạn khám phá ra rằng thế giới này không hề phẳng. Thế giới tồn tại như một tấm thảm thêu đắt giá. Trong đó tồn tại hoạ đồ đắt giá của linh hồn. Vô số giọng nói của loài người không phải là những thử nghiệm thất bại trong việc làm mới, những thử nghiệm thất bại trong việc trở nên hiện đại. Đó đều là những mặt độc nhất của trí tưởng tượng loài người. Đó là những câu trả lời độc đáo cho một câu hỏi căn bản: Là con người và sống có ý nghĩa gì? Và khi họ được hỏi câu hỏi đó, họ đáp lại vào 6,000 giọng nói khác nhau. Chung quan, những giọng nói đó trở thành những tiết mục cho con người chúng ta khi đối mặt với những khó khăn của thiên nhiên kỷ tiếp theo.
Our industrial society is scarcely 300 years old. That shallow history shouldn't suggest to anyone that we have all of the answers for all of the questions that will confront us in the ensuing millennia. The myriad voices of humanity are not failed attempts at being us. They are unique answers to that fundamental question: what does it mean to be human and alive? And there is indeed a fire burning over the Earth, taking with it not only plants and animals, but the legacy of humanity's brilliance.
Xã hội công nghiệp của chúng ta chỉ mới 300 tuổi. Lịch sử nông cạn đó không nên gợi ý cho bất kỳ ai rằng ta có mọi câu trả lời cho tất cả những câu hỏi mà ta sẽ đối mặt trong thiên nhiên kỷ tiếp theo. Vô số giọng nói đó của loài người không phải là những thử nghiệm thất bại trong việc làm người. Đó là những câu trả lời độc đáo cho một câu hỏi căn bản: Là con người và sống có ý nghĩa gì? Và tất nhiên có một ngọn lửa đang bén khắp Trái Đất, lấy đi không chỉ cây cối và động vật, mà còn cả di sản của trí tuệ loài người
Right now, as we sit here in this room, of those 6,000 languages spoken the day that you were born, fully half aren't being taught to children. So, you're living through a time when virtually half of humanity's intellectual, social and spiritual legacy is being allowed to slip away. This does not have to happen. These peoples are not failed attempts at being modern -- quaint and colorful and destined to fade away as if by natural law.
Ngay lúc này, khi ta đang ngồi trong căn phòng này, trong số 6,000 ngôn ngữ tồn tại khi bạn được đẻ ra, một nửa số đó không còn được dạy lại cho trẻ em. Vậy, bạn đang sống trong một thời kỳ mà gần như một nửa loài người đều có học, thì di sản xã hội và tâm linh lại được phép lãng quên. Điều này không cần phải diễn ra. Những người này không phải là những thử nghiệm thất bại trong việc trở nên hiện đại kỳ lạ và đầy màu sắc và chỉ để bị lãng quên như thể đó là quy luật tự nhiên.
In every case, these are dynamic, living peoples being driven out of existence by identifiable forces. That's actually an optimistic observation, because it suggests that if human beings are the agents of cultural destruction, we can also be, and must be, the facilitators of cultural survival.
Trong mọi trường hợp, họ là những con người năng nổ, đang sống nhưng lại bị đưa ra khỏi sự tồn tại bởi những thế lực không thể xác thực. Thực ra đây là một quan sát tích cực, bởi nó gợi ý rằng nếu con người là đại diện của sự tàn phá văn hoá, chúng ta cũng có thể là, bắt buộc là, những người hỗ trợ cho sự tồn tại của văn hoá.
Thank you very much.
Cảm ơn rất nhiều.