The Black Death. The 1918 Flu Pandemic. COVID-19.
Хар үхэл. 1918 оны ханиадны цар тахал. COVID-19.
We tend to think of these catastrophic, world-changing pandemics as very unlikely events.
Бид дэлхийг өөрчлөх хэмжээний ийм цар тахлыг тэр бүр тохиолдоод байдаггүй гэж боддог.
But between 1980 and 2020, at least three diseases emerged that caused global pandemics. COVID-19, yes, but also the 2009 swine flu and HIV/AIDS.
Гэтэл 1980-2020 оны хооронд дэлхий даяар дор хаяж гурван цар тахал тохиож байсан. COVID-19-өөс гадна 2009 оны гахайн ханиад, ХДХВ/ДОХ-ын халдвар.
Disease outbreaks are surprisingly common. Over the past four centuries, the longest stretch of time without a documented outbreak that killed at least 10,000 people was just four years.
Өвчний дэгдэлт гайхалтай түгээмэл байдаг. 10,000 хүний амийг авч одсон Өнгөрсөн 4 зууны турш дэгдэлт бүртгэгдээгүй хамгийн урт хугацаа дөрөвхөн жил байсан.
As bad as these smaller outbreaks are, they’re far less deadly than a COVID-19-level pandemic. In fact, many people born after the 1918 flu lived their entire lives without experiencing a similar world-changing pandemic. What’s the probability that you do, too?
Жижиг хэмжээний дэгдэлтүүд аюултай ч гэсэн COVID-19-өөс аюул багатай. Үнэндээ 1918 оноос хойш төрсөн олон хүн дэлхий дахиныг өөрчилсөн тахал үзэлгүйгээр бүх насаараа амьдарсан. Та ч бас тэгэх магадлалтай хэд вэ?
There are several ways to answer this question.
Энэ асуултанд хариулах хэд хэдэн арга зам бий.
You could look at history. A team of scientists and engineers who took this approach catalogued all documented epidemics and pandemics between 1600 and 1950. They used that data to do two things. First, to graph the likelihood that an outbreak of any size pops up somewhere in the world over a set period of time. And second, to estimate the likelihood that that outbreak would get large enough to kill a certain percentage of the world's population. This graph shows that while huge pandemics are unlikely, they're not that unlikely. The team used these two distributions to estimate that the risk of a COVID-19-level pandemic is about 0.5% per year, and could be as high as 1.4% if new diseases emerge more frequently in the future.
Та түүхээс харж болно. Энэ аргыг ашиглан эрдэмтэд, инженерээс бүрдсэн баг 1600-1950 оны хооронд бүртгэгдсэн цар тахал, халдварт өвчнийг ангилжээ. Тэд тоон мэдээллийг ашиглан 2 зүйл хийсэн. Нэгт, дурын хэмжээтэй дэгдэлтийн магадлалын графикийг гаргасан. Хоёрт, тэр дэгдэлт дэлхийн хүн амын тодорхой хувийг устгах хэмжээний том болох эсэх магадлалыг тооцох. Энэ график асар том хэмжээний цар тахлын магадлал бага мэт боловч тиймгүй гэдгийг харуулдаг. Баг энэ хоёр тархаалтыг ашиглан ирээдүйд шинэ КОВИД-19 түвшний цар тахал үүсэх эрсдэл жилд 0.5% бөгөөд шинэ өвчин ирээдүйд ойрхон давтамжтай илрэх тохиолдолд 1.4% байх боломжтой гэж тооцоолжээ.
And we’ll come back to those numbers, but first, let’s look at another way to estimate the likelihood of a future pandemic: modeling one from the ground up.
Бид энэ тоонуудыг ярилцахаасаа өмнө эхлээд ирээдүйд болох цар тахлын магадлалыг тооцох өөр арга зам болох сууриас загварчлах аргыг харъя.
For most pandemics to happen, a pathogen, which is a microbe that can cause disease, has to spill over from its normal host by making contact with and infecting a human. Then, the pathogen has to spread widely, crossing international boundaries and infecting lots of people. Many variables determine whether a given spillover event becomes a pandemic. For example, the type of pathogen, how often humans come into close contact with its animal reservoir, existing immunity, and so on.
Ихэнх халдварт өвчин өвчин үүсгэгч микроб нь тээгчээс бусад хүнд халдварлах замаар тархдаг. Ийнхүү халдварт өвчин тархаж, олон улсын хил давж, олон хүмүүст халдварладаг. Олон зүйлээс шалтгаалан дэгдэлтыг цар тахал уу үгүй юу гэдгийг тодорхойлдог. Тухайлбал, ямар төрлийн халдварт өвчин, хүмүүс хэдэн удаа тээгчтэй хавьталд орсон, дархлаа гэх мэт.
Viruses are prime candidates to cause the next big pandemic. Scientists estimate that there are about 1.7 million as-yet-undiscovered viruses that currently infect mammals and birds, and that roughly 40% of these have the potential to spill over and infect humans.
Вирус бол дараагийн том цар тахлын шалтгаан болно. Эрдэмтдийн тооцоолсноор 1.7 сая гаруй сүүн тэжээлтэн, шувууны гаралтай вирус нээгдээгүй байна. Үүний 40% нь хүнд халдварлах боломжтой.
A team of scientists built a model using this information, as well as data about the global population, air travel networks, how people move around in communities, country preparedness levels, and how people might respond to pandemics. The model generated hundreds of thousands of virtual pandemics. The scientists then used this catalog to estimate that the probability of another COVID-19-level pandemic is 2.5 to 3.3% per year.
Эрдэмтэд энэхүү мэдээллийг ашиглан хүн ам, агаар тээврээр хүмүүс хэрхэн хамт олноороо шилжих, улс орны бэлэн байдлын түвшин, цар тахалд хүмүүс хэрхэн хандаж болох талаар судалгаа гаргасан. Энэ судалгаа нь хэдэн зуун мянган төрлийн халдварт өвчнийг багтаасан юм. Дараа нь эрдэмтэд энэ судалгааг ашиглан, COVID-19 түвшний цар тахал гарах магадлалыг гаргахад жилд 2.5-3.3% байна.
To get a sense of how these risks play out over a lifetime, let’s pick a value roughly in the middle of all these estimates: 2%. Now let’s build what’s called a probability tree diagram to model all possible scenarios. The first branch of the tree represents the first year: there’s a 2% probability of experiencing a COVID-19-level pandemic, which means there’s a 98% probability of not experiencing one. Second branch, same thing, Third branch, same. And so on, 72 more times. There is only one path that results in a fully pandemic-free lifetime: 98%, or 0.98, multiplied by itself 75 times, which comes out to roughly 22%. So the likelihood of living through at least one more COVID 19-level-pandemic in the next 75 years is 100 minus 22%, or 78%.
Эдгээр эрсдэлийг тооцоолоход дахин тохиох боломж 2% байна. Одоо магадлалын салаа диаграммыг бүтээж, бүх боломжит хувилбарыг загварчлая. Модны 1-р мөчир эхний жилийг төлөөлж байна: COVID-19 түвшний цар тахал тохиох магадлал 2% байгаа нь тохиолдохгүй байх магадлал 98% байна гэсэн үг. 2-р мөчир, адил. Гурав дахь мөчир мөн адил. Энэ мэтчилэн 72 удаа үргэлжилнэ. Насан туршдаа огт цар тахалгүй амьдрах боломж: 98%, буюу 0.98-г 75-д үржүүлээд 22%-д хүрч байна. Тэгэхээр наад зах нь нэг COVID-19 түвшний цар тахал дараагийн 75 жилд нь 100 хасах нь 22% тэнцүү 78% байна.
78%!
78%!
If we use the most optimistic yearly estimate— 0.5%— the lifetime probability drops to 31%. If we use the most pessimistic one, it jumps to 92%.
Хэрэв өөдрөгөөр харвал жилийн тооцоо- 0.5%- насан туршийн магадлал 31% болж буурна. Хамгийн гутранги хувилбараар 92% хүрнэ.
Even 31% is too high to ignore; even if we get lucky, future generations might not. Also, pandemics are usually random, independent events: so even if the yearly probability of a COVID-19-level pandemic is 1%, we could absolutely get another one in ten years.
Гэхдээ 31%-г ч тоохгүй байхын аргагүй. Бид азтай байж болох ч хойч үеийнхэн тиймгүй байж магадгүй. Мөн цар тахал нь ихэвчлэн санамсаргүй, бие даасан үйл явдал: КОВИД-19-р түвшний тахлын жилийн магадлал 1% байсан ч арван жилд дахиад нэг тохиох бүрэн боломжтой.
The good news is we now have tools that make pandemics less destructive. Scientists estimated that early warning systems, contact tracing, social distancing, and other public health measures saved over a million lives in just the first six months of the COVID-19 pandemic in the US, not to mention the millions of lives saved by vaccines.
Сайн мэдээ гэвэл, одоо бидэнд тахлын хөнөөлийг багасгах багаж хэрэгсэл байна. Эрдэмтдийн тооцоолсноор урьдчилан сэргийлэх тогтолцоо, тусгаарлах, нийгмийн эрүүл мэндийн бусад арга хэмжээ АНУ-д COVID-19 тахлын 6 сард сая гаруй хүний амийг аварсан. Энэ нь вакцинаар аврагдсан хүний тоог оруулаагүй тооцоо юм.
One day, another pandemic will sweep the globe. But we can work to make that day less likely to be tomorrow. We can reduce the risk of spillover events, and we can contain spillovers that do happen so they don’t become full-blown pandemics. Imagine how the future might look if we interacted with the animal world more carefully, and if we had well-funded, open-access global disease monitoring programs, AI-powered contact tracing and isolation measures, universal vaccines, next-generation antiviral drugs, and other tech we haven't even thought of.
Нэг л өдөр бас нэг цар тахал дэлхийд үүснэ. Гэхдээ тэр өдрийг маргааш байх магадлалыг бид багасгаж чадна. Бид халдварлах эрсдэлийг бууруулж, халдварын голомтыг хумьсанаар цар тахлыг өргөн хүрээнд тархахаас сэргийлж чадна. Ийм нэг ирээдүйг төсөөлөөд үздээ: бид амьтдын ертөнцтэй болгоомжтой харьцаж, санхүүжилт сайтай, нээлттэй дэлхий дахины өвчний хяналтын хөтөлбөрүүдтэй, AI-р хүчирхэгжүүлсэн хавьтал, тусгаарлалтыг хянах арга хэмжээ, бүх нийтийн вакцин, дараагийн үеийн вирусын эсрэг эм, бидний бодож байгаагүй бусад технологи.
It’s in our power to change these probabilities. So, we have a choice: we could do nothing and hope we get lucky. Or we could take the threat seriously enough that it becomes a self-defeating prophecy.
Эдгээр магадлалыг өөрчлөх чадал бидний гарт байна. Тэгэхээр бидэнд юу ч хийхгүйгээр азанд найдах, эсвэл асуудалд хангалттай ач холбогдол өгч, ялан дийлдэг болох сонголт бидэнд байна.
Which future would you rather live in?
Та аль ирээдүйд амьдрахыг хүсч байна вэ?