Ichthyology, the study of fishes. It looks like a big, boring word, but it's actually quite exciting, because ichthyology is the only "ology" with "YOLO" in it.
Ihtioloģija – mācība par zivīm. Tas izskatās pēc gudra, garlaicīga vārda, taču patiesībā ihtioloģija ir visai aizraujoša, jo tā ir vienīgā „oloģija”, kurā [angliski] ir „YOLO”.
(Laughter)
(Smiekli)
Now, to the cool kids in the audience, you already know, YOLO stands for "you only live once," and because I only have one life, I'm going to spend it doing what I always dreamt of doing: seeing the hidden wonders of the world and discovering new species. And that's what I get to do.
<i>Krutākie</i> ļaudis zālē zinās, ka <i>YOLO</i> [angliski] nozīmē „tu dzīvo tikai vienreiz”, un, tā kā es dzīvoju tikai vienreiz, es to pavadīšu, darot to, ko vienmēr esmu sapņojis darīt: pētot pasaules apslēptos brīnumus un atklājot jaunas sugas. Un tieši to es arī daru.
Now, in recent years, I really focused on caves for finding new species. And it turns out, there's lots of new cavefish species out there. You just have to know where to look, and to maybe be a little thin.
Pēdējos gados, meklējot jaunas sugas, esmu jo īpaši pievērsies alām. Un izrādās, tur ir ļoti daudz jaunu alu zivju sugu. Ir tikai jāzina, kur meklēt, un varbūt jābūt patievam.
(Laughter)
(Smiekli)
Now, cavefishes can tell me a lot about biology and geology. They can tell me how the landmasses around them have changed and moved by being stuck in these little holes, and they can tell me about the evolution of sight, by being blind.
Alu zivis var daudz pastāstīt par bioloģiju un ģeoloģiju. Tās var atklāt, kā ir mainījušies un pārvietojušies zemes masīvi, jo pašas palikušas šajos mazajos caurumos, un tās var pastāstīt par redzes evolūciju, jo pašas ir aklas.
Now, fish have eyes that are essentially the same as ours. All vertebrates do, and each time a fish species starts to adapt to this dark, cold, cave environment, over many, many generations, they lose their eyes and their eyesight until the end up like an eyeless cavefish like this one here. Now, each cavefish species has evolved in a slightly different way, and each one has a unique geological and biological story to tell us, and that's why it's so exciting when we find a new species.
Zivju acis būtībā ir tādas pašas kā mūsējās. Tādas ir visiem mugurkaulniekiem, un ikreiz, kad kāda zivju suga sāk pielāgoties šiem tumšajiem, aukstajiem alu apstākļiem vairāku paaudžu gaitā tās zaudē acis un spēju redzēt un kļūst par tādām bezacu zivīm, kā, piemēram, šī te. Katra no alu zivju sugām ir attīstījusies mazliet citādi, un katrai no tām ir savs unikālais ģeoloģijas un bioloģijas stāsts, tieši tāpēc ir tik aizraujoši atklāt jaunas sugas.
So this is a new species we described, from southern Indiana. We named it Amblyopsis hoosieri, the Hoosier cavefish.
Lūk, viena no jaunajām, mūsu aprakstītajām sugām – no Indiānas dienvidiem. Mēs nosaucām to par <i>Amblyopsis hoosieri</i> – Hužēra alu zivs.
(Laughter)
(Smiekli)
Its closest relatives are cavefishes in Kentucky, in the Mammoth Cave system. And they start to diverge when the Ohio River split them a few million years ago. And in that time they developed these subtle differences in the genetic architecture behind their blindness. There's this gene called rhodopsin that's super-critical for sight. We have it, and these species have it too, except one species has lost all function in that gene, and the other one maintains it. So this sets up this beautiful natural experiment where we can look at the genes behind our vision, and at the very roots of how we can see.
Tās tuvākās radinieces ir alu zivis Kentuki, Mamuta alu sistēmā. Tās vienu no otras nošķīra Ohaio upe pirms dažiem miljoniem gadu. Šajā laikā tām ir attīstījušās sīkas atšķirības to gēnu uzbūvē, kas ir pamatā to aklumam. Ir tāds gēns rodopsīns, kas ir ārkārtīgi būtisks redzei. Mums tas ir, un tas ir arī šīm abām sugām, taču vienā sugā šis gēns ir pilnībā zaudējis funkcionalitāti, kamēr otrā tā ir saglabāta. Tādējādi rodas brīnišķīgs, dabas radīts eksperiments, kas dod iespēju pētīt par mūsu redzi atbildīgos gēnus un iepazīt mūsu redzes pamatu pamatus.
But the genes in these cavefishes can also tell us about deep geological time, maybe no more so than in this species here. This is a new species we described from Madagascar that we named Typhleotris mararybe. That means "big sickness" in Malagasy, for how sick we got trying to collect this species. Now, believe it or not, swimming around sinkholes full of dead things and cave full of bat poop isn't the smartest thing you could be doing with your life, but YOLO.
Taču šo alu zivju gēni var pastāstīt arī par sensenajiem ģeoloģiskajiem laikiem – un vairāk par citām, iespējams, tieši šī suga. Šī ir jauna suga, ko atklājām Madagaskarā un nosaucām par <i>Typhleotris mararybe</i>. Malagasiešu valodā tas nozīmē „lielā slimība” – tik slimi mēs kļuvām, ievācot šīs sugas eksemplārus. Ticiet vai ne, peldēšana ar beigtām radībām pilnos krāteros un ar sikspārņu kakām pilnās alās nav tas prātīgākais, ko ar savu dzīvi varētu pasākt, bet <i>YOLO</i>.
(Laughter)
(Smiekli)
Now, I love this species despite the fact that it tried to kill us, and that's because this species in Madagascar, its closest relatives are 6,000 kilometers away, cavefishes in Australia. Now, there's no way a three-inch-long freshwater cavefish can swim across the Indian Ocean, so what we found when we compared the DNA of these species is that they've been separated for more than 100 million years, or about the time that the southern continents were last together. So in fact, these species didn't move at all. It's the continents that moved them. And so they give us, through their DNA, this precise model and measure of how to date and time these ancient geological events.
Esmu sajūsmā par šo sugu par spīti tam, ka tā mēģināja mūs nogalināt, jo šīs Madagaskaras sugas tuvākie radinieki, Austrālijas alu zivis, dzīvo 6000 km attālumā. Nepastāv varbūtība, ka šī nepilnus 8 centimetrus garā saldūdens alu zivs varētu pārpeldēt Indijas okeānu, tāpēc, salīdzinot šo sugu DNS, mēs atklājām, ka tās ir nošķirtas pirms vairāk nekā 100 miljoniem gadu, tātad laikā, kad dienvidu kontinenti vēl bija viens vesels. Patiesībā šīs sugas vispār nav kustējušās; tās ir pārvietojuši kontinenti. Caur savu DNS tās ļauj mums izveidot precīzu modeli šo seno ģeoloģisko notikumu datēšanai un izvietošanai uz laika skalas.
Now, this species here is so new I'm not even allowed to tell you its name yet, but I can tell you it's a new species from Mexico, and it's probably already extinct. It's probably extinct because the only known cave system it's from was destroyed when a dam was built nearby. Unfortunately for cavefishes, their groundwater habitat is also our main source of drinking water.
Savukārt šī suga ir tik jauna, ka vēl nedrīkstu pat atklāt tās nosaukumu, taču varu pastāstīt, ka tā ir jauna suga no Meksikas un ka tā, iespējams, jau ir izmirusi. Tā, iespējams, ir izmirusi, jo tās vienīgo zināmo alu sistēmu iznīcināja tuvējā aizsprosta celtniecība. Alu zivīm par nelaimi to apdzīvotie pazemes ūdeņi ir arī mūsu galvenais dzeramā ūdens avots.
Now, we actually don't know this species' closest relative, yet. It doesn't appear to be anything else in Mexico, so maybe it's something in Cuba, or Florida, or India. But whatever it is, it might tell us something new about the geology of the Caribbean, or the biology of how to better diagnose certain types of blindness. But I hope we discover this species before it goes extinct too.
Mēs patiesībā vēl nezinām, kur mīt šīs sugas tuvākie radinieki. To, šķiet, nav nekur citur Meksikā, tā ka varbūt Kubā vai Floridā, vai Indijā. Bet, lai kur tas arī būtu, šī suga var mums atklāt kaut ko jaunu par Karību jūras ģeoloģiju vai bioloģiju, kas ļautu labāk diagnosticēt zināmas akluma formas. Taču es ceru, ka atklāsim šo sugu, pirms arī tā izmirst.
And I'm going to spend my one life as an ichthyologist trying to discover and save these humble little blind cavefishes that can tell us so much about the geology of the planet and the biology of how we see.
Es pavadīšu šo savu vienīgo dzīvi kā ihtiologs, mēģinot atklāt un paglābt šīs necilās, aklās alu zivtiņas, kas mums var pastāstīt tik daudz par mūsu planētas ģeoloģiju un mūsu redzes bioloģiju.
Thank you.
Paldies.
(Applause)
(Aplausi)