I want to talk to you about something kind of big. We'll start here. Sixty-five million years ago --
მე მინდა გესაუბროთ რაღაც დიდზე. აქედან დავიწყოთ. 65 მილიონი წლის წინ
(Laughter)
დინოზავრებს ცუდი დღე ქონდათ.
the dinosaurs had a bad day.
(სიცილი)
(Laughter)
ექვსი მილის დიამეტრის კლდის ნამსხვრევი
A chunk of rock six miles across, moving something like 50 times the speed of a rifle bullet, slammed into the Earth. It released its energy all at once, and it was an explosion that was mind-numbing. If you took every nuclear weapon ever built at the height of the Cold War, lumped them together, and blew them up at the same time, that would be one one-millionth of the energy released at that moment. The dinosaurs had a really bad day. OK?
რომელიც მოძრაობდა ტყვიის სიჩქარეზე 50-ჯერ სწრაფად, შეეჯახა დედამიწას. მან ერთდროულად გამოანთავისუფლა ენერგია, ეს იყო წარმოუდგენელი აფეთქება. თუ აიღებთ ყოველ ბირთვულ იარაღს რომელიც ოდესმე შექმნილა ცივი ომის პიკში, შეაგროვებთ ერთად და ააფეთქებთ ერთდროულად, ეს იქნებოდა ერთი მემილიონედი იმ ენერგიისა რომელიც გამონთავისუფლდა იმ მომენტში დინოზავრებს მართლაც ცუდი დღე ქონდათ. კარგი?
Now, a six-mile-wide rock is very large. We all live here in Boulder. If you look out your window and see Longs Peak -- you're probably familiar with it -- now, scoop up Longs Peak and put it out in space. Take ... Meeker, Mt. Meeker. Lump that in there, and put that in space as well. And Mt. Everest. And K2. And the Indian peaks. Then you're starting to get an idea of how much rock we're talking about, OK? We know it was that big because of the impact it had and the crater it left. It hit in what we now know as Yucatan, the Gulf of Mexico. You can see here, there's the Yucatan Peninsula, if you recognize Cozumel off the east coast there. Here is how big of a crater was left. It was huge.
ექვსი მილის სიგანის ქვა მართლაც ძალიან დიდია. ჩვენ ყველა ქვაზე ვცხოვრობთ. თუ გაიხედავთ თქვენი ფანჯრიდან, შეგიძლიათ დაინახოთ ლონგ პიკი, შეიძლება ნაცნობია თქვენთვის. ახლა აიღეთ იგი და გაიტანეთ კოსმოსში. აიღეთ მიკერი, მთა მიკერი და შეაერთეთ იქ, და ისიც კოსმოში, ევერესტი და K2, და ინდოეთის მწვერვალები, რა იდეაც მოგივათ, თუ რამდენ ქვას აიღებთ, კარგი? ჩვენ ვიცით რომ ასეთი დიდი იყო გამომდინარე, დარტყმიდან და კრატერიდან რომელიც დატოვა. მან დაარტყა, ადგილს რომელსაც ჩვენ ვიცნობთ როგორც იუკატანი. მექსიკის ყურეში. შეგიძლიათ ნახოთ, აი ისიც იუკატანის ნახევარკუნძული, თუ იცნობთ აღმოსავლეთ მხარის საკურორტო კუნძულს აქ. აი ასეთი დიდი კრატერი დატოვა.
To give you a sense of the scale ... there you go. The scale here is 50 miles on top, a hundred kilometers on the bottom. This thing was 300 kilometers across -- 200 miles -- an enormous crater that excavated out vast amounts of earth that splashed around the globe and set fires all over the planet, threw up enough dust to block out the sun. It wiped out 75 percent of all species on Earth. Now, not all asteroids are that big.
უზარმაზარი იყო, მასშტაბი რომ შეიგრძნოთ, კარგი, აგერ, მასშტაბი აგერაა 50 მილი ზემოთ, ასი კილომეტრი ფსკერზე, ეს იყო 300 კილომეტრზე გადაჭიმული -- 200 მილზე -- უზარმაზარი კრატერი ამოთხარა უზარმაზარი რაოდენობის მიწა მოაფრქვია დედამიწაზე, ცეცხლი იყო მთელ პლანეტაზე, საკმარისი მტვერი რომ დაებლოკა მზე, მან გაანადგურა სახეობების 75 პროცენტი დედამიწაზე. ყველა ასტეროიდი ასეთი დიდი არაა.
Some of them are smaller. Here is one that came in over the United States in October of 1992. It came in on a Friday night. Why is that important? Because back then, video cameras were just starting to become popular, and parents would bring them to their kids' football games to film their kids playing football. And since this came in on a Friday, they were able to get this great footage of this thing breaking up as it came in over West Virginia, Maryland, Pennsylvania and New Jersey until it did that to a car in New York.
ზოგიერთი მათგანი უფრო პატარაა. აგერ ერთი მათგანი, რომელიც ჩამოვარდა შტატებში 1992 წლის ოქტომბერში. ის გვეწვია პარასკევ ღამეს. რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი? რადგან მაშინ, ვიდეო კამერები პოპულარული ხდებოდა, და ხალხს დაქონდათ, მშობლები ატარებდნენ, მათი ბავშვების ფეხბურთის თამაშის გადასაღებად და სანამ იგი მოფრინავდა პარასკევ ღამეს, მათ შეეძლოთ გადაეღოთ ეს მაგარი კადრები რომელმაც გადმოსერა დასავლეთ ვირჯინია, მერილენდი, პენსილვანია და ნიუ ჯერსი სანამ ეს არ გაუკეთა მანქანას, ნიუ იორკში.
(Laughter)
(სიცილი)
Now, this is not a 200-mile-wide crater, but then again, you can see the rock, which is sitting right here, about the size of a football, that hit that car and did that damage. Now, this thing was probably about the size of a school bus when it first came in. It broke up through atmospheric pressure, it crumbled, and then the pieces fell apart and did some damage. Now, you wouldn't want that falling on your foot or your head, because it would do that to it. That would be bad. But it won't wipe out, you know, all life on Earth, so that's fine.
ეს არაა 200 მილის სიგანის კრატერი, მაგრამ ისევ თქვენ შეგიძლიათ ნახოთ ქვა რომელიც აქ დევს, დაახლოებით ფეხბურთის ბურთის ზომა, რომელმაც დაარტყა ამ მანქანას და გამოიწვია ეს დაზიანება. ეს რაღაც ალბათ სკოლის ავტობუსის ზომა იქნებოდა, პირველად. ის ატმოსფერული წნევისგან დაიშალა, დაქუცმაცდა, და ნაწილები გაიფანტა და გამოიწვია რაღაც ზიანი. არ მოგინდებოდათ ეს თქვენ ფეხზე დაგცემოდათ ან თავზე, რადგან ცუდ რამეს გაგიკეთებდათ. ის მთელ სიცოცხლეს ვერ გაანადგურებს
But it turns out, you don't need something six miles across to do a lot of damage. There is a median point between tiny rock and gigantic rock, and in fact, if any of you have ever been to near Winslow, Arizona, there is a crater in the desert there that is so iconic that it is actually called "Meteor Crater." To give you a sense of scale, this is about a mile wide. If you look up at the top, that's a parking lot, and those are recreational vehicles right there. So it's about a mile across, 600 feet deep. The object that formed this was probably about 30 to 50 yards across, so roughly the size of Macky Auditorium here. It came in at speeds that were tremendous, slammed into the ground, blew up, and exploded with the energy of roughly a 20-megaton nuclear bomb -- a very hefty bomb. This was 50,000 years ago, so it may have wiped out a few buffalo or antelope, or something like that out in the desert, but it probably would not have caused global devastation.
დედამიწაზე, და ეს კარგია, მაგრამ ის გვაჩვენებს არ არის აუცილებელი ექვსი მილის ზომის რაღაც დიდი ზიანი რომ მოგვიტანოს. არსებობს საშუალო წერტილია პაწაწინა ქვებსა და გიგანტურ ქვებს შორის. თუ რომელიმე თქვენგანი ოდესმე ყოფილა უინსლოუს ახლოს, არიზონაში, იქ არის კრატერი უდაბნოში, რომელიც არის ისეთი სიმბოლური, რომ მეტეორის კრატერი ეწოდება. მასშტაბი რომ დაგანახოთ, მისი სიგანე დაახლოებით ერთი მილია. თუ აიხედავთ მაღლა, ეს პარკირების ადგილია ეს რეკრეაციული მანქანებია ის ერთ მილზეა გადაჭიმული, 600 ფუტი სიღრმის. ობიექტი რომელმაც ეს ჩამოაყალიბა იყო ალბათ უხეშად 30-დან 50-მდე იარდის ზომის ამ, მაქქეის აუდიტორიის, ზომის საშინელი სიჩქარით წამოვიდა, შეასკდა მიწას, აფეთქდა დაახლოებით 20 მეგატონის ბირთვული ბომბის ენერგიით უზარმაზარი ბომბი. ეს იყო 50 000 წლის წინ, შეიძლება მან გაანადგურა რამდენიმე ბიზონი და ანტილოპა. ან რაიმე მსგავსი უდაბნოში, მაგრამ ალბათ მან არ გამოიწვია
It turns out that these things don't have to hit the ground
გლობალური განადგურება.
to do a lot of damage. Now, in 1908, over Siberia, near the Tunguska region -- for those of you who are Dan Aykroyd fans and saw "Ghostbusters," when he talked about the greatest cross-dimensional rift since the Siberia blast of 1909, where he got the date wrong, but that's OK.
როგორც ჩანს მიწაზე ჩამოვარდნილი, ისინი არ იწვევენ დიდ ზიანს. ახლა, 1908 წელს ციმბირში, ტუნგუსკას რეგიონათან ახლოს -- მათთვის ვინც დენ აიკროუდის გულშემატკივრები ხართ და გინახავთ "მოჩვენებებზე მონადირენი" როდესაც ის საუბრობდა დიდ მრავალგანზომილებიან ბზარზე სანამ ციმბირში აფეთქდა 1909, როცა ის მოხვდა, თარიღი შეცდომა იყო, მაგრამ არაუშავს (სიცილი)
(Laughter)
ეს იყო 1908 წელს. ასე შემიძლია.
It was 1908. That's fine. I can live with that.
(სიცილი)
(Laughter)
Another rock came into the Earth's atmosphere and this one blew up above the ground, several miles up above the surface of the Earth. The heat from the explosion set fire to the forest below it, and then the shock wave came down and knocked down trees for hundreds of square miles. This did a huge amount of damage. And again, this was a rock probably roughly the size of this auditorium that we're sitting in. In Meteor Crater, it was made of metal, and metal is much tougher, so it made it to the ground. The one over Tunguska was probably made of rock, and that's much more crumbly, so it blew up in the air.
მორიგი ქვა შემოვიდა დედამიწის ატმოსფეროში და იგი აფეთქდა მიწის ზემოთ, რამდენიმე მილით მაღლა, დედამიწის ზედაპირიდან. აფეთქების სიცხემ გააჩინა ცეცხლი ქვემოთ, ტყეში, შოკური ტალღა წამოვიდა ქვემოთ და დაარტყა ხეებს ასობით კვადრატულ მილზე. დიდი ზიანი გამოიწვია. და ისევ, ეს იყო ქვა დაახლოებით, ამ აუდიტორიის ზომის რომელშიც ვიმყოფებით. მეტეორის კრატერი შექმნა მეტალმა, მეტალი გაცილებით მჭიდროა, მოკლედ მან წარმოქმნა ეს მიწაზე. ტუნგოსკაზე მომხდარი ალბათ წარმოქმნა ქვამ რომელიც გაცილებით მყიფე იყო. ამიტომ
Either way, these are tremendous explosions -- 20 megatons. Now, when these things blow up, they're not going to do global ecological damage. They're not going to do something like the dinosaur killer did. They're just not big enough. But they will do global economic damage, because they don't have to hit, necessarily, to do this kind of damage. They don't have to do global devastation. If one of these things were to hit pretty much anywhere, it would cause a panic. But if it came over a city, an important city -- not that any city is more important than others, but some of them we depend on more on the global economic basis -- that could do a huge amount of damage to us as a civilization. So, now that I've scared the crap out of you --
ის ჰაერში აფეთქდა, ორივე შემთხვევაში ეს საზარელი აფეთქებაა 20 მეგატონის. როცა ისინი ფეთქდება, არ იწვევენ გლობალურ ეკოლოგიურ ზიანს. ისინი ვერ გამოიწვევენ ისეთ რამეს რაც დინოზავრთა მკვლელმა გამოიწვია. ისინი უბრალოდ საკმარისად დიდები არ არიან. მაგრამ გლობალურ ეკონომიკურ ზიანს მოიტანენ, რადგან ისინი არ დაარტყამენ, აუცილებლად, ასეთი ზიანი რომ გამოიწვიონ. ისინი ვერ გამოიწვევენ გლობალურ განადგურებას თუ ერთ-ერთი მათგანი დაგვარტყამს სადმე, ის გამოიწვევს პანიკას. მაგრამ თუ ის ჩამოვარდება ქალაქში, მნიშვნელოვან ქალაქში -- არც ერთი მათგანი არ არის ერთი მეორეზე მნიშვნელოვანი, მაგრამ ზოგიერთ მათგანზე მეტად ვართ დამოკიდებული გლობალურ ეკონომიკურ ბაზისზე -- ეს მოგვაყენებდა უზარმაზარ ზიანს როგორც ცივილიზაციას.
აჰა, ახლა როცა ასე დაგაფრთხეთ --
(Laughter)
(სიცილი)
what can we do about this? This is a potential threat. Let me note that we have not had a giant impact like the dinosaur killer for 65 million years. They're very rare. The smaller ones happen more often, but probably on the order of a millennium, every few centuries or every few thousand years. But it's still something to be aware of. Well, what do we do about them? The first thing we have to do is find them. This is an image of an asteroid that passed us in 2009. It's right here. But you can see that it's extremely faint. I don't know if you can see that in the back row. These are just stars.
რა შეგვიძლია მოვიმოქმედოთ? ეს პოტენციური საფრთხეა. ნება მომეცით, შევნიშნო რომ არ გვაქვს უზარმაზარი შეჯახება, ისეთი როგორმაც მოკლა დინოზავრები 65 მილიონი წლის წინ. ასეთები ძალიან იშვიათია. პატარა შემთხვევები ხდება უფრო ხშირად, თუმცა ალბათ ათასწლეულიში ერთხელ, ყოველ რამდენიმე საუკუნეში ან რამდენიმე ათას წელში, მაგრამ ეს მაინც ისეთია რომლის შესახებაც უნდა იცოდე. კარგით, რას მოვიმოქმედებთ? პირველი, რაც უნდა გავაკეთოთ ესაა მათი პოვნა. ეს არის ასტეროიდის სურათი რომელმაც გაგვიარა 2009-ში ეს აქაა. მაგრამ როგორც ხედავთ, ის ექსტრემალურად მკრთალია. მე არც კი ვიცი ხედავთ თუ არა მას ის შავ რიგშია. ეს უბრალოდ ვარსკვლავებია.
This is a rock that was about 30 yards across, so roughly the size of the ones that blew up over Tunguska and hit Arizona 50,000 years ago. These things are faint. They're hard to see, and the sky is really big. We have to find these things first. Well, the good news is, we're looking for them. NASA has devoted money to this; the National Science Foundation and other countries are interested in doing this. We're building telescopes that are looking for the threat.
ეს არის ქვა რომელიც არის 30 იარდის ზომის. უხეშად იმ ზომის რომელიც აფეთქდა ტუნგოსკაზე და ჩამოვარდა არიზონაში 50 000 წლის წინ. ისინი მკრთალია. ძნელია მათი დანახვა, ცა კი მართლაც დიდია. პირველად ისინი უნდა ვიპოვოთ. კარგი ამბავი ისაა, რომ ჩვენ მათ ვეძებთ. NASA-მ გამოყო ფული ამისთვის. ნაციონალური სამეცნიერო ფონდი, სხვა ქვეყნები დიდად დაინტერესებულნი არიან ამით. ჩვენ ვქმნით ტელესკოპებს, რომელიც ეძებენ
That's a great first step. But what's the second step? The second step is if we see one heading toward us, we have to stop it. What do we do? You've probably heard about the asteroid Apophis. If you haven't yet, you will. If you've heard about the Mayan 2012 apocalypse, you're going to hear about Apophis, because you're keyed in to all the doomsday networks, anyway.
ამ საფრთხეს, ეს პირველი დიდი ნაბიჯია, მაგრამ რა არის მეორე ნაბიჯი? მეორე ნაბიჯი არის ის რომ, როდესაც ვხედავთ გვემუქრება შეჯახება, შევაჩეროთ იგი. რა უნდა ვქნათ? თქვენ ალბათ გაგიგიათ ამ ასტეროიდის შესახებ აპოფისი. თუ არადა გაიგებთ. თუ გაგიგიათ მაიას 2012-ის აპოკალიფსზე, გაიგებდით აპოფისის შესახებ, რადგან დაკავშირებული ხართ ქვეყნის აღსასრულის
(Laughter)
ქსელთან.
Apophis is an asteroid that was discovered in 2004. It's roughly 250 [meters] across, so it's pretty big -- bigger than a football stadium. And it's going to pass by the Earth in April of 2029. And it's going to pass us so close that it's actually going to come underneath our weather satellites. The Earth's gravity is going to bend the orbit of this thing so much that if it's just right, if it passes through this region of space, this kidney-bean-shaped region called the keyhole, the Earth's gravity will bend it just enough that seven years later, on April 13 -- which is a Friday, I'll note -- in the year 2036 --
აპოფისი არის ასტეროიდი რომელიც აღმოჩენილ იქნა 2004-ში ის დაახლოებით 250 იარდის ზომისაა, ცოტა დიდია - დიდი ზომის. უფრო დიდი ვიდრე ფეხბურთის სტადიონი -- ის ჩაუვლის დედამიწას 2029 წლის აპრილში. და ის ჩაივლის ისე ახლოს რომ გაივლის ჩვენი ამინდის თანამგზავრების ქვემოთ. დედამიწის გრავიტაცია მოხრის მის ორბიტას სწორედ იმდენად, რომ თუ ის გაივლის, ამ რეგიონში, ამ თირკმლის, ლობიოს ფორმის რეგიონს ეწოდება კლიტის ჭუჭრუტანა, დედამიწის გრავიტაცია მოხრის მას საკმარისად რომ შვიდი წლის შემდეგ 13 აპრილს, პარასკევს, შევნიშნავ,
(Laughter)
2036 წელს... (სიცილი)
you can't plan that kind of stuff --
-- ასეთ რამეს ვერ დაგეგმავ --
(Laughter)
აპოფისი დაგვარტყამს. და ის
Apophis is going to hit us. And it's 250 meters across, so it would do unbelievable damage. The good news is that the odds of it actually passing through this keyhole and hitting us next go-around are one in a million, roughly -- very, very low odds. So I personally am not lying awake at night worrying about this at all. I don't think Apophis is a problem. In fact, Apophis is a blessing in disguise, because it woke us up to the dangers of these things. This thing was discovered just a few years ago and could hit us a few years from now. It won't, but it gives us a chance to study these kinds of asteroids.
250 მეტრისაა, ის მოიტანს დაუჯერებელ ზიანს კარგი ამბავი ისაა რომ შანსი ფაქტიურად ამ ჭუჭრუტანაში გავლისა და მეორე წრეზე დარტყმის არის მილიონიდან ერთი, უხეშად რომ ვთქვათ -- ძალიან, ძალიან დაბალი შანსი, მე პირადად არ ვწევარ ღამე ფხიზელი ამაზე ნერვიულობით. მე არ ვფიქრობ აპოფისი პრობლემაა. ფაქტიურად აპოფისი მოწყალეა, რადგან მან გაგვაღვიძა ამ საფრთხეების წინაშე. იგი აღმოჩენილი იქნა რამდენიმე წლის წინ და დაგვეჯახება რამდენიმე წლის შემდეგ. არ დაგვეჯახება, თუმცა მოგვცემს შანსს შევისწავლოთ
We didn't really necessarily understand these keyholes, and now we do, and it turns out that's really important, because how do you stop an asteroid like this? Well, let me ask you: What happens if you're standing in the road and a car's headed for you? What do you do? You do this. Right? Move, and the car goes past you. But we can't move the Earth, at least not easily, but we can move a small asteroid.
ამ ტიპის ასტეროიდები. ჩვენ მართლაც არ გვესმოდა ეს ჭუჭრუტანები, და ახლა ჩვენ გვესმის, ეს აჩვენებს რომ ეს მართაც მნიშვნელოვანია, რადგანაც, როგორ შეაჩერებ ასეთ ასტროიდს? კარგით, ნება მომეცით გკითხოთ, რა მოხდება თუ თქვენ დგეხართ გზის შუაში და ავტომობილი გიახლოვდებათ? რას აკეთებთ? ამას აკეთებთ. სწორია? გადაადგილება. ავტომობილი გაგივლით. მაგრამ ჩვენ არ შეგვიძლია დედამიწის გადაადგილება. ადვილი არაა, მაგრამ ჩვენ შეგვიძლია პატარა ასტროიდის გადაადგილება.
And it turns out, we've even done it. In the year 2005, NASA launched a probe called Deep Impact, which slammed a piece of itself into the nucleus of a comet. Comets are very much like asteroids. The purpose wasn't to push it out of the way; the purpose was to make a crater to excavate the material and see what was underneath the surface of this comet, which we learned quite a bit about. We did move the comet a little tiny bit -- not very much, but that wasn't the point. However, think about this: This thing is orbiting the Sun at 10, 20 miles per second. We shot a space probe at it and hit it, OK? Imagine how hard that must be, and we did it. That means we can do it again. If we see an asteroid that's coming toward us, headed right for us, and we have two years to go? Boom! We hit it. You know, if you watch the movies --
როგორც ჩანს, ჩვენ გავაკეთეთ კიდეც ეს. 2005 წელს NASA-მ გაუშვა ზონდი რომელსაც ერქვა Deep Impact (ძლიერი დარტყმა), რომელიც შეეჯახა-- რომელმაც თავისი ნაწილი შეაჯახა კომეტის ბირთვს კომეტები ძალიან გვანან ასტეროიდებს. მიზანი არ იყო მისთვის ბიძგი. მიზანი იყო კრატერის ამოთხრა მასალის ნახვა, თუ რა არის შიგნით ამ კომეტის ზედაპირი, რაც შევისწავლეთ ცოტათი. სულ ცოტათი გადავაადგილეთ, ბევრით ვერა, მაგრამ ეს არ იყო მიზანი. იფიქრეთ ამაზე. ეს რაღაც ტრიალებს მზის გარშემო 10 მილი წამში, 20 მილი წამში სიჩქარით. ჩვენ გავუშვით ზონდი და დავაჯახეთ. წარმოიდგინეთ რა ძნელი იქნებოდა, და ჩვენ ეს გავაკეთეთ. ეს ნიშნავს რომ ჩვენ შეგვიძლია გავაკეთოთ კვლავ. თუ დაგვჭირდება, თუ დავინახავთ ასტეროიდი გვიახლოვდება და მომართულია ჩვენსკენ, ჩვენ გვაქვს ორი წელი, ბუმ! დავარტყამთ. შეგიძლიათ ცადოთ -- თქვენ იცით, თუ უყურებთ
(Laughter)
ფილმებს, შესაძლოა იფიქროთ,
you might think: Why don't we use a nuclear weapon? Well, you can try that, but the problem is timing. Shoot a nuclear weapon at this thing, you have to blow it up within a few milliseconds of tolerance, or else you'll miss it. And there are a lot of other problems with that; it's very hard to do. But just hitting something? That's pretty easy. I think even NASA can do that, and proved that they can.
რატომ არ გამოვიყენებთ ბირთვულ იარაღს? ეს, კარგით, შესაძლოა ცადოთ, მაგრამ პრობლემა გაანგარიშებაა ესვრით ბირთვულ იარაღს მას, უნდა ააფეთქოთ რამდენიმე მილი წამში სხვაგვარად გაუშვებ შანსს. და არსებობს უამრავი პრობლემა ამასთან დაკავშირებით, ამის გაკეთება ძალიან ძნელია. მაგრამ უბრალოდ დარტყმა რამეზე? ეს საკმაოდ ადვილია. მე ვფიქრობ NASA-საც კი შეუძლია ეს.
(Laughter)
და მათ დაამტკიცეს რომ შეუძლიათ. (სიცილი)
The problem is, if you hit this asteroid, you've changed the orbit, you measure the orbit, then you find out, oh yeah, we just pushed it into a keyhole, and now it's going to hit us in three years. Well, my opinion is: fine! It's not hitting us in six months -- that's good.
პრობლემა ისაა, რა მოხდება თუ დაარტყამ ამ ასტეროიდს, თქვენ შეცვლით ორბიტას, გაზომავ ორბიტას და აღმოაჩენ, ოჰ, ჩვენ ვუბიძგეთ ჭუჭრუტანისკენ, და ახლა ის სამ წელიწადში დაგვეჯახება. კარგით, ჩემი აზრით ის რომ არ გვეჯახება ექვს თვეში, ეს კარგია.
Now we have three years to do something else. And you can hit it again. That's kind of ham-fisted; you might just push it into a third keyhole or whatever, so you don't do that. And this is the part -- it's the part I just love.
ახლა ჩვენ გვაქვს სამი წელი რომ კიდევ რაიმე მოვიმოქმედოთ. შესაძლოა კიდევ დავარტყათ. ასე მოუქნელად. შესაძლებელია მესამე ჭუჭრუტანისკენ უბიძგო, ასე რომ ეს არ უნდა გააკეთო. ეს არის ის ნაწილი, რომელიც უბრალოდ მიყვარს. (სიცილი)
(Laughter)
დიდი ვაჟკაცური " რრრრრ ბუმ! -ის შემდეგ ჩვენ
After the big macho "Grr ... bam! We're gonna hit this thing in the face," then we bring in the velvet gloves.
ჩვენ ამ რაღაცას დავარტყამთ პირდაპირ," და გამოვაჩენთ მის ხავერდის ხელთათმანებს.
(Laughter)
(სიცილი)
There's a group of scientists and engineers and astronauts, and they call themselves The B612 Foundation. For those of you who've read "The Little Prince," you understand that reference, I hope -- the little prince lived on an asteroid called B612. These are smart guys -- men and women -- astronauts, like I said, engineers. Rusty Schweickart, who was an Apollo 9 astronaut, is on this. Dan Durda, my friend who made this image, works here at Southwest Research Institute in Boulder, on Walnut Street. He created this image for this. He's actually one of the astronomers who works for them. If we see an asteroid that's going to hit the Earth and we have enough time, we can hit it to move it into a better orbit.
არსებობენ მეცნიერთა და ინჟინერთა ჯგუფი ასტრონომები, საკუთარ თავს ასე ეძახიან B612 ფონდი, თქვენთვის ვისაც წაუკითხავს "პატარა პრინცი" იმედია ხვდებით მინიშნებას. პატარა პრინცი რომელიც ცხოვრობდა ასტეროიდზე, რომელსაც ერქვა B612 ისინი ჭკვიანი ხალხია -- მამაკაცები და ქალები -- ასტრონავტები, როგორც ვთქვი, ინჟინრები რასთი შვეიკარტი, რომელიც იყო აპოლო 9-ის ასტრონავტი, ერთ-ერთი მათგანია, ჩემი მეგობარი რომელმაც შექმნა ეს სურათი, მუშაობს აქ სამხრეთ დასავლეთის ქვების კვლევით ინსტიტუტში, უალნათის ქუჩაზე. მან შექმნა ამის სურათი, და ფაქტიურად ის ერთ ერთი ასტრონომია ვინც მუშაობს მათთან. თუ ჩვენ ვხედავთ ასტეროიდს რომელიც აპირებს დაარტყას დედამიწას და ჩვენ გვაქვს საკმარისი დრო, ჩვენ შეგვიძლია ვუბიძგოთ მას უკეთეს ორბიტაზე. შემდეგ რასაც გავაკეთებთ, გავგზავნით
But then what we do is launch a probe that has to weigh a ton or two. It doesn't have to be huge -- a couple of tons, not that big -- and you park it near the asteroid. You don't land on it, because these things are tumbling end over end. It's very hard to land on them. Instead you get near it. The gravity of the asteroid pulls on the probe, and the probe has a couple of tons of mass. It has a little tiny bit of gravity, but it's enough that it can pull the asteroid, and you have your rocket set up -- you can barely see it here, but there's rocket plumes -- and these guys are connected by their own gravity, and if you move the probe very slowly -- very, very gently, you can very easily finesse that rock into a safe orbit. You can even put in orbit around the Earth where we could mine it, although that's a whole other thing; I won't go into that.
ზონდს, რომელიც იწონის ტონას ან ორ ტონას. ის არ იქნება უზარმაზარი -- რამდენიმე ტონა. არც ასეთი დიდი -- და გააჩერებთ ასტეროიდის ახლოს. არ დასვამთ მასზე, რადგანაც ისინი ქანაობენ აქეთ იქეთ. ძალიან ძნელია მასზე დაჯდომა. ნაცვლად ამისა მიიყვანთ მასთან ახლოს. ასტეროიდის გრავიტაცია ექაჩება ზონდს, და ზონდი იწონის რამდენიმე ტონას. მას აქვს პაწაწინა გრავიტაცია, მაგრამ ეს საკმარისია რომ მიიზიდოს ასტეროიდი, და თქვენ რაკეტები უნდა დაამონტაჟოთ, ასე რომ შეგიძლიათ -- ოჰ შეგიძლიათ თამამად ნახოთ აქ, მაგრამ აქ რაკეტის კვამლია -- და თქვენ ფაქტიურად, ეს ხალხი დაკავშირებულია საკუთარ გრავიტაციასთან, და თუ თქვენ ზონდს გადაადგილებთ ძალიან ნელა, ნაზად, შეგიძლიათ ადვილად გაიყვანოთ ეს ქვა უსაფრთხო ორბიტაზე. შესაძლოა დედამიწის ორბიტაზეც გაუშვათ სადაც შეგვიძლია მადნის მოპოვება, თუმცა ეს სულ სხვა რამეა. არ გავყვები.
(Laughter)
(სიცილი)
But we'd be rich!
მაგრამ ჩვენ მდიდრები ვიქნებით!
(Laughter)
(სიცილი)
So think about this, right? There are these giant rocks flying out there, and they're hitting us, and they're doing damage to us. But we've figured out how to do this, and all the pieces are in place to do this. We have astronomers with telescopes, looking for them. We have very, very smart people, who are concerned about this and figuring out how to fix the problem, and we have the technology to do this. This probe actually can't use chemical rockets. Chemical rockets provide too much thrust, too much push. The probe would just shoot away.
ასე რომ დაფიქრდით ამაზე, კარგი? არსებობს ასეთი დიდი ქვები, რომელიც დაფრინავენ, და ისინი გვეჯახებიან, მოაქვთ ზიანი მაგრამ ჩვენ გამოვარკვიეთ როგორ გავაკეთოთ და ყველა ნაწილი არის ადგილზე ამის განსახორციელებლად. ჩვენ გვყავს ასტრონომები ადგილზე ტელესკოპებითურთ რომლებიც მათ ეძებენ, ჩვენ გვყავს ჭკვიანი ხალხი. ძალიან, ძალიან ჭკვიანი ხალხი არის დაკავშირებული ამასთან და არკვევენ როგორ მოგვარდეს პრობლემა. და ჩვენ გვაქვს ტექნოლოგია ამის განსახორციელებლად. ზონდს ფაქტიურად, არ შეუძლია გამოიყენოს ქიმიური რაკეტები. ქიმიური რაკეტები წარმოქმნიან დიდ ბიძგს, ზონდი შეეჯახებოდა პირდაპირ.
We invented something called an ion drive, which is a very, very, very low-thrust engine. It generates the force a piece of paper would have on your hand -- incredibly light, but it can run for months and years, providing that very gentle push. If anybody here is a fan of the original "Star Trek," they ran across an alien ship that had an ion drive, and Spock said, "They're very technically sophisticated. They're a hundred years ahead of us with this drive." Yeah, we have an ion drive now. We don't have the Enterprise, but we've got an ion drive now.
ჩვენ გამოვიგონეთ რაღაც რომელსაც იონის ძრავი ქვია რომელიც არის ძალიან ძალიან დაბალი ბიძგის ძრავი ის გამოიმუშავებს ძალას რომელიც ქაღალდის ნაგლეჯის დასაკავებლადაა საჭირო, დაუჯერებლად მსუბუქი. მაგრამ მას შეუძლია განაგრძოს მოქმედება თვეები და წლები, წარმოქმნას ძალზედ მსუბუქი ბიძგი. თუ რომელიმე თქვენგანი აქ არის "ვარსკვლავური გზის" მოყვარული, ისინი მოძრაობენ უცხოპლანეტური ხომალდით რომელსაც აქვს იონის ძრავა და სპოკმა თქვა, "ისინი ტექნიკურად ძალზედ დახვეწილები არიან. ასეულობით წლით გვისრებენ." იონური ძრავა ჩვენ ახლა გვაქვს. (სიცილი) ჩვენ ვერ ვმოგზაურობთ, მაგრამ
(Laughter)
მაგრამ გვაქვს იონური ძრავა.
(Applause)
(აპლოდისმენტები)
Spock.
სპოკი.
(Laughter) So ... That's the difference -- that's the difference between us and the dinosaurs. This happened to them. It doesn't have to happen to us. The difference between the dinosaurs and us is that we have a space program and we can vote, and so we can change our future.
(სიცილი) ასე რომ... ესაა განსხვავება, ესაა განსხვავება ჩვენსა და დინოზავრებს შორის. ეს დაემართათ მათ. იგივე არ უნდა დაგვემართოს ჩვენ. განსხვავება ჩვენსა და დინოზავრებს შორის არის ის რომ ჩვენ გვაქვს კოსმოსური პროგრამა და ჩვენ შეგვიძლია მხარი დავუჭიროთ, და შევცვალოთ ჩვენი მომავალი.
(Laughter)
(სიცილი)
We have the ability to change our future. Sixty-five million years from now, we don't have to have our bones collecting dust in a museum. Thank you very much.
ჩვენ გვაქვს უნარი შევცვალოთ ჩვენი მომავალი. 65 მილიონი წლის მერე რომ არ მოაგროვონ ჩვენი ძვლები მტვერში და მუზეუმში გამოფინონ.
(Applause)
ძალიან დიდი მადლობა.