Bugün sizlərlə konuşmak istədiğim bir konu var. Olduxça geniş bir konu. Belə başlayaq. 65 milyon il əvvəl dinozavrlar çox pis bir gün keçirdi. (Gülüş) 9.6 km genişliyində böyük bir qaya kütləsi, bir tüfəngdən çıxan güllənin 50 qatında bir sürətlə Dünya ilə toqquşdu. Bir anda bütün enerjisini ortaya çıxardı və ağıllara durğunluq verəcək bir patlama yaratdı. Bu günə qədər, Soyuq müharibənin ən hərarətli zamanlarında çıxarılan bütün nüvə silahları yığsansa, hamısını bir kənara yığıb eyni anda havaya uçursanız, o zaman ortaya çıxan enerjinin yalnız milyonda birini əldə edərsiniz. şdə dinozavrlar, həqiqətən də bərbad bir gün keçirmişdi. Deyilmi?
I want to talk to you about something kind of big. We'll start here. Sixty-five million years ago -- (Laughter) the dinosaurs had a bad day. (Laughter) A chunk of rock six miles across, moving something like 50 times the speed of a rifle bullet, slammed into the Earth. It released its energy all at once, and it was an explosion that was mind-numbing. If you took every nuclear weapon ever built at the height of the Cold War, lumped them together, and blew them up at the same time, that would be one one-millionth of the energy released at that moment. The dinosaurs had a really bad day. OK?
Yəni, 9.6 km genişliyində bir qaya olduqca böyükdür. Hamımız burada, Boulder'de yaşayırıq. Pəncərədən çölə baxdığınızda, artıq dost olduğunuz Long 's Peak Dağını görə bilərsiniz. İndi Long 's Peak'i alıb kosmosa yerləşdirək. Meeker dağını da alaq və onu da kosmosa qoyaq. Ardından Everestə, K2'yi və Indian Peaks'i əlavə edək. O zaman nə qədər böyük bir qayadan bəhs etdiyimiz daha yaxşı anlaya bilərsiniz. Bu qədər böyük olduğunu, yaratdığı təsirdən və buraxdığı kraterin anlayırıq. Meteorit, Meksika Körfəzində Yucatan olaraq bildiyimiz bölgəyə düşdü. Burada gördüğünüz gibi, Yucatan Yarımadası bura. Cozumel də, Fərqinə vardınızsa dərhal şərq yaxasında.
Now, a six-mile-wide rock is very large. We all live here in Boulder. If you look out your window and see Longs Peak -- you're probably familiar with it -- now, scoop up Longs Peak and put it out in space. Take ... Meeker, Mt. Meeker. Lump that in there, and put that in space as well. And Mt. Everest. And K2. And the Indian peaks. Then you're starting to get an idea of how much rock we're talking about, OK? We know it was that big because of the impact it had and the crater it left. It hit in what we now know as Yucatan, the Gulf of Mexico. You can see here, there's the Yucatan Peninsula, if you recognize Cozumel off the east coast there. Here is how big of a crater was left.
Yaratdığı çuxur, bu böyüklükdə. Nəhəng kimi. Sizə ölçək haqqında fikir verməsi baxımından, belə deyə bilərik. Üst tərəfi 80, alt tərəfi də 100 km. 'Idi. Genişliyi 300 km, yəni 200 mil olan bu meteorit, yer üzünü deşib keçərək planetin dörd bir yanına, böyük böyüklükdə parçalar sıçrattı və hər yerdə yanğınlara səbəb oldu; günəşi kəsəcək qədər toz buludu yaratdı. Yer üzündəki növlərin 75 faizini silib süpürdü. Amma asteroid hamısı bu qədər böyük deyil. Bəziləri çox daha kiçik. Bu gördüyünüz, 1992in Oktyabr ayında ABŞ-a düşənlərdən biri. Bir Cümə axşamı düşdü. Bu detal səbəb əhəmiyyətli yaxşı? Çünki o zamanlar, video kameralar yeni-yeni rəğbət görürdü və ailələr kameralarını alıb uşaqlarını futbol maçındayken kaydedebiliyordu Meteorit da Cümə günü düşdüyü üçün, bu möhtəşəm görünüşü alabilmişlerdi; tam da Qərb Virginia, Maryland, Pennsylvania və New Jersey üzərindən keçərkən. Ta ki, New Yorkdakı bir avtomobili bu hala gətirənə qədər. (Gülüş)
It was huge. To give you a sense of the scale ... there you go. The scale here is 50 miles on top, a hundred kilometers on the bottom. This thing was 300 kilometers across -- 200 miles -- an enormous crater that excavated out vast amounts of earth that splashed around the globe and set fires all over the planet, threw up enough dust to block out the sun. It wiped out 75 percent of all species on Earth. Now, not all asteroids are that big. Some of them are smaller. Here is one that came in over the United States in October of 1992. It came in on a Friday night. Why is that important? Because back then, video cameras were just starting to become popular, and parents would bring them to their kids' football games to film their kids playing football. And since this came in on a Friday, they were able to get this great footage of this thing breaking up as it came in over West Virginia, Maryland, Pennsylvania and New Jersey until it did that to a car in New York. (Laughter)
Bu, 321 km genişliyində bir krater deyil təbii amma yenə də dərhal orada dayanan qaya parçasını görə bilərsiniz. Avtomobilə çarpıb bu zərəri verən, bir futbol topu böyüklüyündəki bir qaya. Ehtimalla daş, ilk başda bir məktəb avtobusu böyüklüyündə idi. Sonrasında, atmosfer təzyiqiylə parçalandı, ufalandı və ətrafa dağılan kiçik parçaları da bir miqdar ziyan yaratdı. Bunun ayağınıza düşməsini istəməzsiniz təbii, ya da başınıza ... Nə də olsa, bu da bir ehtimal. Amma pis bir ehtimal. Yenə də, bilirik ki, yer üzündəki bütün canlı həyatına son verməyəcək. Bu yaxşı bir şey. Ancaq digər tərəfdən də, 9.6 km-lik bir şeyin böyük zərərlər verməsinə də çox ehtiyacımız yox. Kiçik bir kayayla nəhəng bir qaya arasında həssas bir nöqtə var. Winslow, Arizona yaxınlarına getdinizsə çöldəki krateri bilirsiniz. O qədər böyükdür ki, ona, "Meteor Krateri" deyilmişdir.
Now, this is not a 200-mile-wide crater, but then again, you can see the rock, which is sitting right here, about the size of a football, that hit that car and did that damage. Now, this thing was probably about the size of a school bus when it first came in. It broke up through atmospheric pressure, it crumbled, and then the pieces fell apart and did some damage. Now, you wouldn't want that falling on your foot or your head, because it would do that to it. That would be bad. But it won't wipe out, you know, all life on Earth, so that's fine. But it turns out, you don't need something six miles across to do a lot of damage. There is a median point between tiny rock and gigantic rock, and in fact, if any of you have ever been to near Winslow, Arizona, there is a crater in the desert there that is so iconic that it is actually called "Meteor Crater."
Gözünüzdə canlandırma üçün, təxminən 1.6 km genişliyindədir. Şəkilin üst tərəfindəki edən isə, bir park sahəsi və park yerindekiler də karavanlar. Bu, təxminən 1.6 km genişliyində və 183 metr dərinliyində bir çuxur. Bu çuxuru yaradan şey də, təxminən 27 elə 45 metr uzunluğunda; yəni az qala buradakı Mackey Oditoryumu qədər. Böyük bir sürətlə irəliləyərək yer üzünə vurdu, partlayış etdi və az qala 20 megatonluk bir nüvə bombanın yaratdığı enerjiylə, belə ağır bir bombanın təsiriylə partladı. Bu, 50 min il əvvəl idi və ehtimalla o zaman bir neçə bizonu və ya antilopu ortadan qaldırdı və ya çöldəki digər heyvan növlərinin bir hissəsini ... Amma yenə də, qlobal təxribata səbəb olacaq ölçüdə deyildi.
To give you a sense of scale, this is about a mile wide. If you look up at the top, that's a parking lot, and those are recreational vehicles right there. So it's about a mile across, 600 feet deep. The object that formed this was probably about 30 to 50 yards across, so roughly the size of Macky Auditorium here. It came in at speeds that were tremendous, slammed into the ground, blew up, and exploded with the energy of roughly a 20-megaton nuclear bomb -- a very hefty bomb. This was 50,000 years ago, so it may have wiped out a few buffalo or antelope, or something like that out in the desert, but it probably would not have caused global devastation. It turns out that these things don't have to hit the ground
Ancaq bunların, böyük zərərlər verməsi üçün mütləq yer üzünə çarpması lazım deyil. Məsələn, 1908-ci ildə Sibirin Tunguska bölgəsi yaxınlarından bir nümunə ... Dan Aykroyd hayranıysanız və "Qarabasma Ovçuları" nı izlediyseniz, "1909'daki Sibir partlamasında sonrakı ən böyük boyutlararası partlama "dediyi yeri xatırlayırsınız. İşdə burada tarixi tutturamamıştır amma problem deyil təbii ki. Yil 1908. Mənə xəbərdar et. Bununla yaşaya. (gülüş)
to do a lot of damage. Now, in 1908, over Siberia, near the Tunguska region -- for those of you who are Dan Aykroyd fans and saw "Ghostbusters," when he talked about the greatest cross-dimensional rift since the Siberia blast of 1909, where he got the date wrong, but that's OK. (Laughter) It was 1908. That's fine. I can live with that.
Tunguska hadisəsində də, qaya atmosferə girmiş və yer üzünün kilometrlər üstündə, havada partlamışdı. Partlamanın istiliyiylə birlikdə qurudakı ağaclar yanmış və ardından gələn şok dalğası, yüzlərlə kvadrat metrə yayılan ağacları olduğu kimi devirmişdi. Çox böyük bir ziyan meydana gəlmişdi. Bu qaya, az qala içində olduğumuz oditoryum qədər geniş idi.
(Laughter) Another rock came into the Earth's atmosphere and this one blew up above the ground, several miles up above the surface of the Earth. The heat from the explosion set fire to the forest below it, and then the shock wave came down and knocked down trees for hundreds of square miles. This did a huge amount of damage. And again, this was a rock probably roughly the size of this auditorium that we're sitting in.
Meteor Krateri, ehtiva etdiyi metal elementlərin ağırlığıyla birlikdə, yer üzünə çatmışdı. Tunguska'daki, çox böyük ehtimalla qaya ağırlıqlı və asan parçalanan bir quruluşda idi. Bu səbəblə də havada partladı. Hər iki şəkildə də, bunlar, 20 megatonluk nəhəng patlamalardı. Yenə də, buna bənzər partlayışlar, qlobal diametrdə bir ekoloji zərər verəcək səviyyədə deyildirlər. Heç olmasa "dinazavr qatili" nin verdiyi zərər qədər olmayacaq. Çünki kifayət qədər böyük deyildirlər. Amma qlobal iqtisadiyyata zərər verəcəkləri qəti çünki bu cür bir ziyan yaratmaq üçün mütləq çarpmaları lazım deyil. Qlobal bir təxribat yaratmaları da lazım deyil. Bunlara bənzər bir meteorit hər hansı bir yerə dəysə, çaxnaşmaya səbəb olardı. Amma əgər bir şəhərin, hələ ki əhəmiyyətli bir şəhərin -Bir şəhər digərindən daha üstün olduğu üçün söyləmirəm; yalnız bəzilərinə, qlobal iqtisadiyyat baxımından daha çox bel bağladığımız üçün bildirirəm- üzərinə düşsə, sivilizasiya səviyyəsində hamımız təsirlənər.
In Meteor Crater, it was made of metal, and metal is much tougher, so it made it to the ground. The one over Tunguska was probably made of rock, and that's much more crumbly, so it blew up in the air. Either way, these are tremendous explosions -- 20 megatons. Now, when these things blow up, they're not going to do global ecological damage. They're not going to do something like the dinosaur killer did. They're just not big enough. But they will do global economic damage, because they don't have to hit, necessarily, to do this kind of damage. They don't have to do global devastation. If one of these things were to hit pretty much anywhere, it would cause a panic. But if it came over a city, an important city -- not that any city is more important than others, but some of them we depend on more on the global economic basis -- that could do a huge amount of damage to us as a civilization. So, now that I've scared the crap out of you --
İndi, hər kəsin canına kopardığıma görə ... (gülüş) Bu mövzuda nə edə biləcəyimizi düşünə bilərik, deyilmi? Bu, potensial bir təhdid. Bunu ifadə keçməyin: 65 milyon il boyunca "dinazavr qatili" kimi başqa bir partlama yaşamadıq. Bunlar çox nadir olar. Daha kiçikləri çox daha sıx olar amma bu da, ehtimalla min illik fasilələrlə, ya da bir neçə əsrdə, bir neçə min ildə bir olar. Yenə də bu həqiqətin fərqində olmamız lazımdır. Yaxşı, bu mövzuda nə etməliyik? İlk iş, onları tapmaq olmalıdır. Bu, 2009-ci ildə dərhal yanımızdan keçən bir asteroid. Tam burada. Çox müəyyən naməlum. Görüb görmədiyinizi bilmirəm amma dərhal arxa sırada. Bunlar ulduzlar. Bu da, 27 metr genişliyində bir qaya; yəni Tunguska üzərində partlayan və 50 min il əvvəl Arizonanın vuranla eyni ölçüdə.
(Laughter) what can we do about this? This is a potential threat. Let me note that we have not had a giant impact like the dinosaur killer for 65 million years. They're very rare. The smaller ones happen more often, but probably on the order of a millennium, every few centuries or every few thousand years. But it's still something to be aware of. Well, what do we do about them? The first thing we have to do is find them. This is an image of an asteroid that passed us in 2009. It's right here. But you can see that it's extremely faint. I don't know if you can see that in the back row. These are just stars. This is a rock that was about 30 yards across, so roughly the size of the ones that blew up over Tunguska and hit Arizona 50,000 years ago.
Bunlar çox siliktir. Görməsi çox çətindir və səma da olduqca böyük onsuz da. Əvvəlcə bunları tapmamız lazımdır. Yaxşı xəbər bu: Onları axtarırıq. NASA buna fond ayırmış vəziyyətdə. ABŞ Milli Elm Fondu və bəzi ölkələr bu mövzuda olduqca həvəsli. Təhdidləri axtarışa yarayan xüsusi teleskoplar edirik. İlk addım üçün bu möcüzə amma bir sonrakı addım nədir? İkincisi də, artıq bizə doğru gələn bir qayanı görürük və bunu durdurmamız lazımdır. Nə edə bilərik? Birçoğunuz Apophis adlı asteroidin eşitmisiniz. Duymadıysanız, indi öyrənəcəksiniz. 2012-ci ildəki Maya kıyametini duyduysanız, Apophisin də öyrənmiş olacaqsınız çünki çoxunuz, qiyamət günü ssenarilərinin çoxdan içinə düşmüş vəziyyətdəsiniz.
These things are faint. They're hard to see, and the sky is really big. We have to find these things first. Well, the good news is, we're looking for them. NASA has devoted money to this; the National Science Foundation and other countries are interested in doing this. We're building telescopes that are looking for the threat. That's a great first step. But what's the second step? The second step is if we see one heading toward us, we have to stop it. What do we do? You've probably heard about the asteroid Apophis. If you haven't yet, you will. If you've heard about the Mayan 2012 apocalypse, you're going to hear about Apophis, because you're keyed in to all the doomsday networks, anyway. (Laughter)
Apophis, 2004-ci ildə kəşf edilmiş bir asteroid. Genişliyi, təxminən 250 metr, yəni olduqca böyük. Məsələn, bir futbol stadionunda daha böyük və 2029-cu ildə Dünyanın yanından keçəcəyi bilinir. O qədər yaxın keçəcək ki, hava vəziyyəti uydularımızın dərhal altından dolanacaq. Dünyadakı cazibə, bu qayanın orbitini elə bükecek ki, kosmosun, bu "açar dəliyi" adı verilən, paxla şəklindəki bu bölgəsindən keçməsi vəziyyətində, Dünyadakı cazibə onu elə eğecek ki, yalnız yeddi il sonra, hətta tam da Cümə gününə bərabər gələn 13 Aprel 2036da ... -Belə bir rastlantıyı planlaması belə çox çətin- Apophis bizə çarpacaq.
Apophis is an asteroid that was discovered in 2004. It's roughly 250 [meters] across, so it's pretty big -- bigger than a football stadium. And it's going to pass by the Earth in April of 2029. And it's going to pass us so close that it's actually going to come underneath our weather satellites. The Earth's gravity is going to bend the orbit of this thing so much that if it's just right, if it passes through this region of space, this kidney-bean-shaped region called the keyhole, the Earth's gravity will bend it just enough that seven years later, on April 13 -- which is a Friday, I'll note -- in the year 2036 -- (Laughter) you can't plan that kind of stuff -- (Laughter)
250 metr genişliyindəki bu meteorit, inanılmaz bir zərər verəcək.
Apophis is going to hit us. And it's 250 meters across, so it would do unbelievable damage.
Amma yaxşı xəbər bu ki, belə bir şeyin bu "açar dəliyi" ndən keçərək, sonra bizə çarpma ehtimalı milyonda bir; yəni çox çox aşağı bir ehtimal. Mən, şəxsən bunu düşünərək yuxusuz gecələr geçirmiyorum. Əslində Apophis, bizim üçün gizli bir lütf çünki o, bənzər təhlükələrə qarşı çünkü o, benzer tehlikelere karşı gözümüzü açdı. Bu meteorit, bir neçə il əvvəl kəşf edildi və bundan bir neçə il sonra bizə ilə toqquşa bilərdi. Artıq çarpmayacaq amma bizə, bu cür asteroid üzərində iş fürsəti verdi. Bu "açar dəlikləri" ni tam olaraq anlaya bilmirdim amma indi anlayırıq və bunun, çox əhəmiyyətli bir addım olduğunu gördük. Əks halda belə bir asteroid necə durdurursunuz ki?
The good news is that the odds of it actually passing through this keyhole and hitting us next go-around are one in a million, roughly -- very, very low odds. So I personally am not lying awake at night worrying about this at all. I don't think Apophis is a problem. In fact, Apophis is a blessing in disguise, because it woke us up to the dangers of these things. This thing was discovered just a few years ago and could hit us a few years from now. It won't, but it gives us a chance to study these kinds of asteroids. We didn't really necessarily understand these keyholes, and now we do, and it turns out that's really important, because how do you stop an asteroid like this? Well, let me ask you:
İndi sizə soruşuram: yolun ortasında dikilseniz və bir avtomobil sizə doğru gəlsə ... Nə edərdiniz? Kənara çekilirdiniz. Deyilmi? Hərəkət edərdiniz və avtomobil yanınızdan keçərdi. Amma biz Dünyanı yerindən oynatamayız, heç olmasa zəhmətsizcə ... Amma kiçik bir asteroid oynada bilərsiniz. Əslində bunu çoxdan etmişik belə. 2005-ci ildə NASA, Deep Impact (Derin Darbe) adlı bir kəşf vasitəsi atdı. Bu vasitənin bir parçası da, özünü kuyruklı ulduzun nüvəsinə yerləşdirdi. Quyruqlu ulduzlar da asteroid bənzər. Buradakı məqsəd, onun rotasını dəyişdirmək deyildi. Məqsəd, quyruqlu ulduzun səthində bir çuxur açaraq dərinlərdəki materialı ortaya çıxarmaq idi. Bunu da bir az bacardıq yəqin. Quyruqlu ulduzu bir az olsun hərəkət ettirebildik, çox deyil amma hədəf də bu deyildi onsuz da. Amma bu baxımdan baxın. Bu quyruqlu ulduz, günəşin orbitində saniyədə 32 km sürətlə dönürdü. Biz də ona bir kosmos vasitəsi atıb üzərinə yerləşdirdik. Nə qədər çətin olduğunu bir düşünün və biz bunu bacardıq. Yəni, bunu bir dəfə daha edə bilərik.
What happens if you're standing in the road and a car's headed for you? What do you do? You do this. Right? Move, and the car goes past you. But we can't move the Earth, at least not easily, but we can move a small asteroid. And it turns out, we've even done it. In the year 2005, NASA launched a probe called Deep Impact, which slammed a piece of itself into the nucleus of a comet. Comets are very much like asteroids. The purpose wasn't to push it out of the way; the purpose was to make a crater to excavate the material and see what was underneath the surface of this comet, which we learned quite a bit about. We did move the comet a little tiny bit -- not very much, but that wasn't the point. However, think about this: This thing is orbiting the Sun at 10, 20 miles per second. We shot a space probe at it and hit it, OK? Imagine how hard that must be, and we did it. That means we can do it again.
Bizə doğru yaxınlaşan bir meteorit görəndə, tam da üstümüzə gəlirsə və qarşımızda iki il varsa, bam! Onu partladar. Əslində filmlərdə gördüyünüz kimi, səbəb nüvə silahı kullanmadığımızı düşünə bilərsiniz. Bunu təcrübəyə bilərsən təbii amma burada əhəmiyyətli olan zamanlama. Quyruqlu ulduzu nüvə silahla vura bilərsiniz amma bunu, bir neçə mili saniyə dözümlülüklə partlatmanın lazımdır; əks halda görmür. Başqa bir çox problem də var təbii. Bir dəfə çox çətin bir iş. Amma bir şeyi vurmaq ... O çox asan. NASA-nın belə bunu edə biləcəyini düşünürəm, hətta edə bildiklərini də sübut etdilər belə. (gülüş) Əsl problem bu: Bir asteroid vurdunuz və asteroidin orbitini dəyişdirdiniz. Orbiti hesapladığınızda, bir baxdınız ki, onu çoxdan "açar dəliyi" nə sokmuşsunuz və bu vəziyyətdə bizə çarpması üçün yalnız üç il qalmış.
If we see an asteroid that's coming toward us, headed right for us, and we have two years to go? Boom! We hit it. You know, if you watch the movies -- (Laughter) you might think: Why don't we use a nuclear weapon? Well, you can try that, but the problem is timing. Shoot a nuclear weapon at this thing, you have to blow it up within a few milliseconds of tolerance, or else you'll miss it. And there are a lot of other problems with that; it's very hard to do. But just hitting something? That's pretty easy. I think even NASA can do that, and proved that they can. (Laughter) The problem is, if you hit this asteroid, you've changed the orbit, you measure the orbit, then you find out, oh yeah, we just pushed it into a keyhole, and now it's going to hit us in three years. Well, my opinion is: fine!
Məncə hava yenə xoş. En azından altı ay içinde bize çarpmayacak. Bu iyi. Şimdi başka bir çözüm için üç yılımız var demek. Onu yeniden vurabilirsiniz ama bu, biraz sakarlık olur. Bunu yapmamak için, onu, üçüncü bir anahtar deliğine ya da başqa bir rotaya istiqamətləndirər. Ən sevdiyim hissə də bu işdə. (gülüş) Böyük, maço bir "Rrrrrrr BAM!" efektiyle "Üzünə okkalı bir yumruq" endirdikdən dərhal sonra böyük bir mərhəmətlə yaxınlaşar. (gülüş) Bir qrup elm insanı, mühəndis və astronavt, özlərinə, "B612 Foundation" adını verdilər. "Kiçik Şahzadə" i oxumuş olanların bu göndərməyi anlayacaklarını ümid edirəm. Kiçik şahzadənin yaşadığı asteroidin adı B162'ydi.
It's not hitting us in six months -- that's good. Now we have three years to do something else. And you can hit it again. That's kind of ham-fisted; you might just push it into a third keyhole or whatever, so you don't do that. And this is the part -- it's the part I just love. (Laughter) After the big macho "Grr ... bam! We're gonna hit this thing in the face," then we bring in the velvet gloves. (Laughter) There's a group of scientists and engineers and astronauts, and they call themselves The B612 Foundation. For those of you who've read "The Little Prince," you understand that reference, I hope -- the little prince lived on an asteroid called B612.
Bunlar, daha əvvəl də dediyim kimi, bir-birindən ağıllı, qadın və kişi avtronavtlar, mühəndislər. Apollo 9 astronotlarından biri olan Schweickart da bu qrupun içində. Bu görünüşü alan yoldaşım Dan Durda da Boulder'daki Walnut Streetdə iştirak edən Southwest Araşdırma İnstitutunda çalışır. Bu görünüşü bu məqsədlə aldı və institut üçün çalışan astronomlardan biri. Dünyaya vurmaq üzrə olan bir meteorit görəndə, kafi zamanımız varsa, onu, daha yaxşı bir orbitə oturtmaq üçün vura bilər. Amma sonra, bir və ya iki tonluq bir kosmos vasitəsi fırlatmamız lazımdır. Çox böyük olmaq məcburiyyətində deyil-bir neçə tonluq kiçik bir şey- və sonrasında bunu götaşının yaxınında park etməmiz lazımdır. Üzərinə eniş edə bilməzsiniz çünki başıaşağı devrilebilirler. Tam üstünə enmək çətin iş. Onun yerinə, ona yanaşır.
These are smart guys -- men and women -- astronauts, like I said, engineers. Rusty Schweickart, who was an Apollo 9 astronaut, is on this. Dan Durda, my friend who made this image, works here at Southwest Research Institute in Boulder, on Walnut Street. He created this image for this. He's actually one of the astronomers who works for them. If we see an asteroid that's going to hit the Earth and we have enough time, we can hit it to move it into a better orbit. But then what we do is launch a probe that has to weigh a ton or two. It doesn't have to be huge -- a couple of tons, not that big -- and you park it near the asteroid. You don't land on it, because these things are tumbling end over end. It's very hard to land on them. Instead you get near it.
Meteoritin cazibə, kosmos vasitəsini özünə çəkər və onsuz da vasitənin da bir neçə tonluq kütləsi Cazibə qüvvəsi çox güclü olmasa da, asteroid çəkəcək qədər kifayətdir. Sonra, roketlerinizi hazırlamış -Burada çətin də olsa raket dumanlarını görə bilərsiniz. Bunlar, öz yerçekimleriyle bağlanarlar və siz də kosmos vasitəsini çox yavaşca, yavaşca hərəkət ettirirseniz, böyük bir ustalıqla meteoriti etibarlı bir orbitə oturtabilirsiniz. Hətta onu, Dünyanın orbitinə belə oturdub mina çıxara bilərik. Təbii bu, tam fərqli bir mövzu. Oraya girməyəcəyəm belə. (gülüş) Amma zəngin olardıq! (gülüş)
The gravity of the asteroid pulls on the probe, and the probe has a couple of tons of mass. It has a little tiny bit of gravity, but it's enough that it can pull the asteroid, and you have your rocket set up -- you can barely see it here, but there's rocket plumes -- and these guys are connected by their own gravity, and if you move the probe very slowly -- very, very gently, you can very easily finesse that rock into a safe orbit. You can even put in orbit around the Earth where we could mine it, although that's a whole other thing; I won't go into that. (Laughter) But we'd be rich! (Laughter)
Bunu bir düşünün deyərəm. Yukarılarda bir yerdə uçuşan qayalar var və bunlar, bizə çarparaq böyük zərərlər verirlər amma biz də artıq nə etməmiz lazım olduğunu bilirik; bunun üçün əlimizdə hər şey var. Onları teleskoplarla arayan astronomlarımız var. Bu mövzu ilə maraqlanan və problemə istiqamətli həllər inkişaf etdirən çox amma çox ağıllı insanlarımız var. Və bunu edəcək texnologiyamız də var. Bu kosmos vasitəsi kimyəvi raketlər istifadə edə bilməz. Kimyəvi raketlər böyük bir itiş gücü yaradaraq kosmos vasitəsinin tarazlığını poza bilər.
So think about this, right? There are these giant rocks flying out there, and they're hitting us, and they're doing damage to us. But we've figured out how to do this, and all the pieces are in place to do this. We have astronomers with telescopes, looking for them. We have very, very smart people, who are concerned about this and figuring out how to fix the problem, and we have the technology to do this. This probe actually can't use chemical rockets. Chemical rockets provide too much thrust, too much push. The probe would just shoot away.
Biz də, ion mühərriki adı verilən, çox amma çox yüngül itiş gücü olan aşağı təzyiqli bir mühərrik inkişaf etdirdik. Bir kağızın əlinizdə yaratdığı təzyiq qədər bir güc tətbiq edir; çox yüngül. Nəzakətli itiş reallaşdığında də, aylarla, hətta illərcə işləyə bilir. Bu salonda orijinal "Star Trek" pərəstişkarı varsa, onlar bilər. İon mühərriki olan, yadplanetlilərin istifadə etdiyi bir kosmos vasitəsinin peşindediler və Spock belə deyir: "Çox inkişaf etmiş texnologiyaları var. Bu mühərriklə, bizim yüz il önümüzdeler " Yaşasın! Artıq bizim də ion Mühərrikimiz var. Bizim "Atılgan" ımız, Enterprise adında bir gəmimiz yox bəlkə amma artıq ion motorlarımız var. (Alqışlar) Spock. (gülüş)
We invented something called an ion drive, which is a very, very, very low-thrust engine. It generates the force a piece of paper would have on your hand -- incredibly light, but it can run for months and years, providing that very gentle push. If anybody here is a fan of the original "Star Trek," they ran across an alien ship that had an ion drive, and Spock said, "They're very technically sophisticated. They're a hundred years ahead of us with this drive." Yeah, we have an ion drive now. We don't have the Enterprise, but we've got an ion drive now. (Laughter) (Applause) Spock. (Laughter)
İşte... İnsanlar və dinozavrlar arasındakı fərqi da bu. Onların başına gələn, bizim də başımıza gəlmək məcburiyyətində deyil. Dinazorlarla Aramızdakı fərqi bu: Bizim kosmos programlarımız var və səs istifadə edə; yəni, gələcəyimizi değiştirebiliyoruz. (gülüş) Gələcəyimizi şekillendirebilme becerimiz var. Bundan 65 milyon il sonra, kemiklerimizi, bir muzeydə toz tutarkən görmək məcburiyyətində qalmayacağı. Çox təşəkkür edirəm. (Alqışlar)
So ... That's the difference -- that's the difference between us and the dinosaurs. This happened to them. It doesn't have to happen to us. The difference between the dinosaurs and us is that we have a space program and we can vote, and so we can change our future. (Laughter) We have the ability to change our future. Sixty-five million years from now, we don't have to have our bones collecting dust in a museum. Thank you very much. (Applause)