In 2007, I decided that we needed to reconceptualize how we thought about economic development. Our new goal should be that when every family thinks about where they want to live and work, they should be able to choose between at least a handful of different cities that were all competing to attract new residents. Now we're a long way away from that goal right now. There are billions of people in developing countries who don't have even a single city that would be willing to welcome them. But the amazing thing about cities is they're worth so much more than it costs to build them. So we could easily supply the world with dozens, maybe hundreds, of new cities.
Năm 2007, tôi đã quyết định cần phải định nghĩa lại cách chúng ta suy nghĩ về phát triển kinh tế. Mục tiêu mới của chúng ta nên là cái mà mọi gia đình nghĩ đến, nơi họ đều muốn sống và làm việc, họ có thể chọn lựa trong số ít nhất là một số thành phố khác nhau tất cả cạnh tranh lẫn nhau để thu hút cư dân mới. Giờ thì chúng ta đi xa mục tiêu đó rồi. Có hàng tỷ người ở các nước đang phát triển thậm chí không có một thành phố nào đón chào họ. Nhưng điều đáng ngạc nhiên về các thành phố là chúng giá trị hơn nhiều so với chí phí xây dựng nên chúng. Vì vậy chúng ta có thể dễ dàng dựng nên hàng chục, có thể hàng trăm thành phố mới cho toàn thế giới
Now this might sound preposterous to you if you've never thought about new cities. But just substitute apartment building for cities. Imagine half the people who wanted to be in apartments already had them; the other half aren't there yet. You could try and expand the capacity by doing additions on all the existing apartments. But you know what you'd run into is those apartments and the surrounding areas have rules to avoid discomfort and the distractions of construction. So it's extremely hard to do all of those additions. But you could go out someplace brand new, build a brand new apartment building, as long as the rules there were ones that facilitated construction rather than getting in the way. So I proposed that governments create new reform zones big enough to hold cities and gave them a name: charter cities.
Điều này đối với quý vị nghe có vẻ phi lý nếu quý vị chưa từng nghĩ về các thành phố mới. Mà chỉ mới nghĩ tới khu chung cư thay thế cho các thành phố. Hãy tưởng tượng là một nửa số người muốn sống ở chung cư là có nhà; nửa còn lại vẫn chưa có. Quý vị có thể cố gắng tăng sức chứa bằng cách thêm người ở vào những chung cư hiện có. Nhưng quý vị có biết mình vừa vướng vào chuyện là những căn hộ và khu vực chung quanh đó có những quy tắc để không gây phiền hà và làm hư hỏng công trình. Vì vậy thật khó để thêm người như vậy. Nhưng quý vị có thể tới một nơi hoàn toàn mới, xây một khu chung cư hoàn toàn mới, với điều kiện quy định ở đó phù hợp với công trình đó thay vì cứ đi theo lối cũ. Vì thế tôi đã đề xuất Chính phủ dựng nên những khu vực kiểu mới đủ lớn để chứa các thành phố và đặt tên là: những thành phố đặc quyền.
Later I learned that at about this same time, Javier and Octavio were thinking about the challenge of reform in Honduras. They knew that about 75,000 Hondurans every year would leave to go to the United States, and they wanted to ask, what could they do to make sure that those people could stay and do the same things in Honduras. At one point, Javier said to Octavio, "What if we took some of our empty land -- what if we just gave it to an embassy -- give some to the U.S. embassy; give some to the Canadian embassy -- and then if people want to go work under the rules of Canada or under the rules of the United States, they can go get jobs, do everything they do on those embassy grounds that they would otherwise have to go to Canada or the U.S. to do?"
Gần như cùng lúc, sau khi tôi nghiệm ra điều đó, Javier và Octavio nghĩ về những khó khăn của việc cải cách ở Honduras. Mỗi năm có khoảng 75.000 người Honduras rời đất nước tới Mỹ, và họ muốn yêu cầu, điều họ có thể làm là đảm bảo cho những người đó có thể sống và làm việc như khi ở Honduras. Có một điểm là, Javier nói với Octavio, "Sẽ như thế nào nếu chúng ta có vài khoảng đất trống -- sẽ như thế nào nếu chúng ta chỉ việc cho một Đại sứ quán -- cho Đại sứ quán Hoa Kỳ vài mảnh; cho Đại sứ quán Canada vài mảnh -- và nếu người dân muốn đi làm theo chế độ của Canada hay của Hoa Kỳ, thì họ có thể kiếm việc, làm mọi thứ họ muốn ở những mảnh đất thuộc Đại sứ quán đó nếu không thì họ phải đến Canada hoặc Mỹ để làm?"
In the summer of 2009, Honduras went through a wrenching constitutional crisis. At the next regularly scheduled election, Pepe Lobo won in a landslide on a platform that promised reform, but reconciliation as well. He asked Octavio to be his chief of staff. Meanwhile, I was getting ready to give a talk at TEDGlobal. Through a process of refinement, trial and error, a lot of user testing, I tried to boil this complicated concept of charter city down to the bare essentials. The first point was the importance of rules, like those rules that say you can't come in and disturb all the existing apartment holders. We pay a lot of attention to new technologies, but it takes technologies and rules to get progress, and it's usually the rules that hold us back.
Mùa hè năm 2009, Honduras vượt qua một khủng hoảng nhiều tổn thất. Vào kỳ bầu cử định kì sau đó, Pepe Lobo thắng cử trên cơ sở hứa hẹn cải cách, và cả giải tỏa những xung đột. Ông ấy đề nghị Octavio đứng đầu nhóm nhân viên cho mình. Còn tôi lúc đó đang chuẩn bị thuyết trình ở TEDGlobal. Qua quá trình chọn lọc thử và sai, làm việc rất nhiều với người dùng, tôi cố gắng phân rã khái niệm phức tạp này về thành phố đặc quyền thành các thành phần đơn giản. Điểm đầu tiên là tầm quan trọng của những quy định, như là quy định quý vị không thể đến và làm phiền những người chủ hộ hiện tại. Chúng tôi để tâm rất nhiều đến các công nghệ mới, nhưng cần đưa công nghệ và quy tắc vào quy trình. Và thường là các quy tắc giữ chúng ta lại.
In the fall of 2010, a friend from Guatemala sent Octavio a link to the TEDTalk. He showed it to Javier. They called me. They said, "Let's present this to the leaders of our country." So in December we met in Miami, in a hotel conference room. I tried to explain this point about how valuable cities are, how much more valuable they are than they cost. And I used this slide showing how valuable the raw land is in a place like New York City: notice, land that's worth thousands of dollars, in some cases, per square meter. But it was a fairly abstract discussion, and at some point when there was a pause, Octavio said, "Paul, maybe we could watch the TEDTalk."
Vào mùa thu năm 2010, một người bạn từ Guatemala gửi Octavio một đường dẫn đến bài TEDTalk. Anh ấy cho Javier xem. Họ gọi cho tôi. Họ nói :"Hãy trình bày cho các nhà lãnh đạo nước chúng ta." Thế là tháng 12 chúng tôi gặp nhau ở Miami, trong một phòng họp khách sạn. Tôi cố gắng giải thích điểm này về giá trị của các thành phố, giá trị đáng giá hơn nhiều so với chi phí xây dựng. Và tôi đã dùng slide này để cho thấy một mảnh đất trống giá trị như thế nào ở một nơi như thành phố New Yorrk. Hãy để ý, đôi khi một mét vuông đất đáng giá hàng ngàn đô-la. Nhưng đó là một đề tài bàn luận khá trừu tượng, và đôi chỗ bị chững lại, Octavio nói rằng "Paul, có thể chúng ta nên xem bài TEDTalk"
(Laughing)
(Cười)
So the TEDTalk laid out in very simple terms, a charter city is a place where you start with uninhabited land, a charter that specifies the rules that will apply there and then a chance for people to opt in, to go live under those rules or not. So I was asked by the president of Honduras who said that we need to do this project, this is important, this could be the way forward for our country. I was asked to come to Tegucigalpa and talk again on January fourth and fifth. So I presented another fact-filled lecture that included a slide like this, which tried to make the point that, if you want to create a lot of value in a city, it has to be very big. This is a picture of Denver, and the outline is the new airport that was built in Denver. This airport alone covers more than 100 square kilometers. So I was trying to persuade the Hondurans, if you build a new city, you've got to start with a site that's at least 1,000 square kilometers. That's more than 250 hundred-thousand acres. Everybody applauded politely. The faces in the audience were very serious and attentive. The leader of the congress came up on stage and said, "Professor Romer, thank you very much for your lecture, but maybe we could watch the TEDTalk. I've got it here on my laptop." So I sat down, and they played the TEDTalk.
Vì vậy mà bài TEDTalk dùng những khái niệm rất đơn giản, một thành phố đặc quyền là nơi quý vị khởi đầu trên một vùng đất tự do, một nơi đặc quyền có những chế độ luật lệ nhất định và cho mọi người cơ hội lựa chọn để bước vào, sống với dưới những chế độ đó hay không. Vì vậy tôi được Tổng thống Honduras đề nghị ông ấy nói rằng chúng ta cần thực hiện dự án này, dự án này là quan trọng, dự án này có thể là con đường đất nước chúng ta hướng tới. Tôi được yêu cầu đến Tegucigalpa và diễn thuyết lần nữa vào ngày 4-5 tháng 1. Tôi đã trình bày một bài nói thực tế khác có một slide như thế này, nó nhấn mạnh rằng, nếu bạn muốn tạo nên nhiều giá trị cho một thành phố, thì việc đó phải rất to lớn. Đây là hình chụp thành phố Denver, và phần được khoanh lại là sân bay mới đã được xây ở Denver. Chỉ riêng sân bay này đã chiếm diện tích hơn 100 km vuông. Lúc đó tôi đang cố thuyết phục người dân Honduras rằng nếu quý vị xây một thành phố mới, quý vị phải bắt đầu với một nơi rộng ít nhất 1.000 km vuông. Tức là hơn 250 trăm ngàn ta. Mọi người lịch sự tán thành. Khuôn mặt khán giả rất nghiêm túc và tập trung. Người đứng đầu hội nghị bước lên sân khấu và nói, "Thưa giáo sư Romer, cám ơn bài thuyết trình của ngài rất nhiều, nhưng chúng ta có thể xem bài TEDTalk. Tôi có nó trong laptop của tôi." Thế là tôi ngồi xuống, rồi họ mở bài TEDTalk.
And it got to the essence, which is that a new city could offer new choices for people. There would be a choice of a city which you could go to which could be in Honduras, instead of hundreds of miles away in the North. And it also involved new choices for leaders. Because the leaders in the government there in Honduras would need help from partner countries, who could benefit from partner countries who help them set up the rules in this charter and the enforcement, so everybody can trust that the charter really will be enforced. And the insight of President Lobo was that that assurance of enforcement that I was thinking about as a way to get the foreign investors to come in and build the city could be equally important for all the different parties in Honduras who had suffered for so many years from fear and distrust.
Và điều cốt yếu là đó là một thành phố mới cho người dân những lựa chọn mới. Quý vị có thể lựa chọn thành phố mình đến nó có thể là ở Honduras, thay vì hàng trăm dặm về phía Bắc. Và những nhà lãnh đạo cũng có nhiều lựa chọn. Bởi vì các nhà lãnh đạo trong Chính phủ Honduras sẽ cần các nước bạn giúp đỡ, cần những lợi ích từ phía các nước bạn giúp họ thiết lập chế tài trong vùng đặc quyền này và thi hành, để mọi người có thể tin rằng vùng đặc quyền đó thực sự là có thật. Cách nhìn nhận của Tổng thống Lobo chính là việc đảm bảo thi hành thực hiện, cũng là điều tôi đang nghĩ tới như cách cho các nhà đầu tư nước ngoài xây dựng thành phố đều quan trọng như nhau đối với các thành phần khác nhau ở Honduras những người này đã trải qua sợ hãi và nghi hoặc trong nhiều năm.
We went and looked at a site. This picture's from there. It easily could hold a thousand square kilometers. And shortly thereafter, on January 19th, they voted in the congress to amend their constitution to have a constitutional provision that allows for special development regions. In a country which had just gone through this wrenching crisis, the vote in the congress in favor of this constitutional amendment was 124 to one. All parties, all factions in society, backed this. To be part of the constitution, you actually have to pass it twice in the congress. On February 17th they passed it again with another vote of 114 to one.
Chúng tôi đã đến và quan sát tại chỗ. Bức hình này chụp ở đó. Dễ là cả một ngàn km vuông. Không lâu sau đó, ngày 19 tháng 1, người ta bầu chọn trong hội nghị cải cách Hiến pháp để có một phần trong Hiến pháp cho phép các đặc khu. Ở một đất nước mà vừa trải qua cuộc khủng hoảng, các phiếu bầu hội nghị dành cho sự cải cách Hiến pháp này là 124 Tất các bên, tất cả các thành phần xã hội đều ủng hộ. Để trở thành một phần của Hiến pháp, quý vị phải thông qua Hội nghị 2 lần. Ngày 17 tháng 2 họ thông qua một lần nữa với 114 phiếu bầu
Immediately after that vote, on February 21st to the 24th, a delegation of about 30 Hondurans went to the two places in the world that are most interested in getting into the city building business. One is South Korea. This is a picture of a big, new city center that's being built in South Korea -- bigger than downtown Boston. Everything you see there was built in four years, after they spent four years getting the permits. The other place that's very interested in city building is Singapore. They've actually built two cities already in China and are preparing the third.
Lập tức ngay sau cuộc bỏ phiếu, ngày 21-24 tháng 2, một phái đoàn có khoảng 30 người Honduras đến hai nơi trên thế giới thích hợp nhất để đưa vào dự án xây dựng thành phố. Một ở Hàn Quốc. Đây hình của một trung tâm thành phố lớn mới nó đang được dựng lên ở Hàn Quốc -- lớn hơn ở trung tâm thành phố Boston. Mọi thứ quý vị thấy ở đó đã được xây trong 4 năm, sau 4 năm để xin giấy phép. Nơi còn lại là dự án thành phố rất thú vị ở Singapore. Thực ra họ đã xây hai thành phố ở Trung Quốc rồi và đang chuẩn bị cái thứ ba.
So if you think about this practically, here's where we are. They've got a site; they're already thinking about this site for the second city. They're putting in place a legal system that could allow for managers to come in, and also an external legal system. One country has already volunteered to let its supreme court be the court of final appeal for the new judicial system there. There's designers and builders of cities who are very interested. They even can bring with them some financing. But the one thing you know they've already solved is that there's lots of tenants. There's lots of businesses that would like to locate in the Americas, especially in a place with a free trade zone, and there's lots of people who'd like to go there. Around the world, there's 700 million people who say they'd like to move permanently someplace else right now.
Vì vậy nếu quý vị suy nghĩ thực tế về điều này, thì đây, chúng ta đang ở đây. Họ đã có một địa điểm; họ đang dùng địa điểm này cho thành phố thứ hai. Họ đặt một hệ thống pháp lý cho phép các nhà quản lý vào đó và cũng có một hệ thống pháp lý bên ngoài. Một đất nước đã tình nguyện để Toàn án Tối cao trở thành nơi kêu gọi cho hệ thống luật pháp mới ở đó. Có các nhà thiết kế và xây dựng thành phố họ rất thích thú. Thậm chí họ có thể đem lại một số khoản tài chính. Nhưng có một thứ quý vị thấy là họ đã làm được đó là có rất nhiều người đến thuê. Có nhiều doanh nghiệp muốn đặt ở Mỹ, đặc biệt là ở nơi có khu thương mại tự do, và có nhiều người muốn đến đó. Khắp thế giới có 700 triệu người nói rằng ngay lúc này họ thích đi đâu đó vĩnh viễn.
There's a million a year who leave Latin America to go to the United States. Many of these are a father who has to leave his family behind to go get a job -- sometimes a single mother who has to get enough money to even pay for food or clothing. Sadly, sometimes there are even children who are trying to get reunited with their parents that they haven't seen, in some cases, for a decade.
Mỗi năm có 1 triệu người rời Mỹ La Tinh đến nước Mỹ. Nhiều người trong số này là người cha rời xa gia đình đi kiếm việc làm -- đôi khi là một bà mẹ độc thân phải kiếm đủ tiền chỉ để chi trả cho thức ăn và áo quần. Buồn thay, đôi lúc còn có cả trẻ em chúng đang tìm cách đoàn tụ với cha mẹ trong vài trường hợp, cả 10 năm chúng vẫn chưa được gặp lại.
So what kind of an idea is it to think about building a brand new city in Honduras? Or to build a dozen of these, or a hundred of these, around the world? What kind of an idea is it to think about insisting that every family have a choice of several cities that are competing to attract new residents? This is an idea worth spreading. And my friends from Honduras asked me to say thank you, TED.
Vậy là ý tưởng kiểu nào nếu nó là ý tưởng hướng tới xây dựng một thành phố hoàn toàn mới ở Honduras? Hay là xây cả tá thành phố như vậy, hay cả trăm thành phố như vậy trên khắp thế giới? Sẽ là ý tưởng kiểu nào khi ý tưởng hướng tới mục đích để mỗi gia đình đều có lựa chọn giữa các thành phố cạnh tranh lẫn nhau thu hút cư dân mới? Đây là một ý tưởng đáng được nhân rộng. Các bạn của tôi ở Honduras muốn tôi nói lời cảm ơn quý vị, TED ạ.
(Applause)
(Vỗ tay)