لە هەر کاتێکی دیاریکراودا ، تریلۆنێک لە خانەکان گەشت دەکەن بەناو خوێنبەرەکاندا، هەندێ جار لە ماوەی یەک خولەکدا بە هەموو جەستەتدا دەسوڕێنەوە. هەریەک لەم خانانە لە قوڵایی ئێسکەکاندا بنچینەی خۆیان هەیە. لەوانەیە ئێسکەکان وەک بەردی ڕەق دەرکەون، بەڵام لەڕاستیدا ئەوان کوندارن لە ناوەوە. لوولەی گەورە و بچووکی خوێن بەناو ئەو کونانە دێنە ژوورەوە. وە لەناو زۆربەی ئێسکە گەورەکاندا ئێسکە پەیکەرەکان ناوەڕۆک بۆشن پڕبوونەتەوە لە مۆخی نەرمی ئێسک. مۆخەکان چەوری و شانەی یاریدەدەری تریان تێدایە، بەڵام لە ناوەڕۆکی ئەم توخمانەش خانەی خوێنی دروست دەبێت. ئەم خانە بنچینەییانە بە بەردەوامی دابەش دەبن. ئەوان دەتوانن خۆیان بگۆڕن بۆ خڕۆکەی سوری خوێن، بۆ خرۆکەی سپی خوێن، و پەڕەکانی خوێن، وە نزیکەی سەدان بۆ ملیۆنان لە خانەی نوێی خوێنی بنێرن هەموو ڕۆژێک بەناویان دەسوڕێنەوە. ئەم خانە نوێیانە دەچنە ناو جۆگەی خوێن بە درێژایی کونەکان لە مولوولە بچووکەکانی ناو مۆخ. بە درێژایی مولوولەکان، ئەوان دەگەن بە لوولەی گەورەتری خوێن و لە ئێسکەکان دەردەچن. ئەگەر کێشەیەک لە خوێنت هەبێت، چانسێکی باشت هەیە کە دەتواندرێت بگەڕێندرێتەوە بۆ مۆخی ئێسک. شێرپەنجەی خوێن زۆرجار لەگەڵ گۆڕانکارییە بۆماوەییەکان لەخانە بنچینەیەکان دروستدەبێت. خانە بنچینەییەکان خۆیان تووشنابن بە نەخۆشی شێرپەنجە، بەڵام ئەم گۆڕانکارییانە دەتوانن لەگەڵ قۆناخی جیاوازدا دەستێوەردان بکەن وە ئەنجامەکەی زیانگەیاندنە بە خانەکانی خوێن. ئەو نەخۆشانەی کە شێرپەنجەی خوێنی پەرەسەندوویان هەیە وەکو نەخۆشی لیوکیمیا و لیمفەگرێ، باشترین هەل بۆچاکبوونەوە گواستنەوەی مۆخی ئێسکیەتی بۆ گۆڕینی لقەخانەی تەندروست، کە نەخۆشەکان لەگەڵ بەخشەرێک مۆخی ئێسکیان دەگۆڕن. بەم شێوەیە کاردەکات. سەرەتا، خانە بنچینەییەکانی خوێن لە بەخشەرەکە وەردەگیرێن. بەگشتی، خانە بنچینەییە خوێنەکان لە جۆگە خوێنیەکانی بەخشەر دەپاڵێورێن بە سوڕانەوەی خوێنەکە بەناو ئامێرێکدا کە جیایان دەکاتەوە بۆ پێکهاتە جیاوازەکان. لە دۆخەکانی تر، مۆخەکە بە ڕاستەوخۆیی دەردەهێنرێن لە ئێسکی ناو جومگەی ڕان، لە بەشی کڵۆت، بە دەرزییەک. لە هەمان کاتدا، وەرگر ئامادە دەبێت بۆ گواستنەوە. ڕێژەی زۆری دەرمانی کیمیایی یان تیشکدانەوە مۆخە بەردەستەکان لەناو دەبات. هەردوو خانە زیان لێکەووتووەکان و خانە بنچینەییەکانی خوێن لەناودەبات. هەروەها ئەمە سیستەمی بەرگری بێهێز دەکات، کە وای لێدەکات کەمتر هێرش بکاتەسەر خانە گواستراوەکان، پاشان خانەکانی بەخشەر بە لەشی نەخۆشەکان بە هێڵی ناوەندییەوە دەدرێنە نەخۆش . لە بنچینەدا ئەوان لە خانەکانی خوێندا دەسوڕێنەوە، بەڵام گەردیلەی سەر بنچینەخانەکان، ناودەبرێن بە چیمۆکینەکان، وەکو ئامرازی ماڵ دۆزینەوەن. وە خێرا دەیان گەڕێننەوە بۆ مۆخی ئێسک. بە تێپەڕبوونی چەند هەفتەیەک، دەست دەکەن بە زۆربوون و بەرهەم هێنانی خانەی خوێنی نوێ و تەندروست. تەنها ژمارەیەکی کەم لە خانە بنچێنەیەکانی خوێن دەتوانن مۆخێکی تەندروست بۆ هەموو لەش نوێ بکەنەوە. گواستنەوەی مۆخی ئێسک دەتوانێت ببێتە هۆی چەند شتێک پێی دەڵێن چالاکی موتوربەکردن- بەرەنگاری- لوو، کاتێک بەرگرییە خانە نوێیەکان کە بەهۆی مۆخی ئێسکی بەخشراوەوە دەستکەوتوون دەتوانن خانە شێرپەنجەیەکان لەناوببەن کە سیستەمی بەرگری بنەڕەت نەیتوانیووە. ئەم دیاردەیە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ لەناوبردنی شێرپەنجەی خوێنی سەخت. بەڵام گواستنەوەی مۆخی ئێسک بەشی خۆی مەترسی هەیە، کە بریتییە لە نەخۆشی موتوربەکردن - بەرەنگاری - خانەخوێ. ڕوودەدات کاتێک سیستەمی بەرگری بەرهەم هێنراو لە لایەن بەخشەرە خانەوە پەلاماری ئەندامەکانی نەخۆش دەدەن. ئەم دۆخە هەڕەشە لە ژیانی نزیکەی ٣٠-٥٠% نەخۆشەکان دەکات کە خانەکانی بەخشەر لە هەریەکێک وەردەگرن جگە لە دوانەیەکی چوونیەک، بە تایبەتی کاتێک ئەو خانە بنچینەییانەی لە خوێندا کۆکراونەتەوە، جیاوازن لەوەی مۆخی ئێسک. نەخۆشەکان لەوانەیە دەرمانی لاوازکەری بەرگری وەرگرن یان لەوانەیە هەندێک خانەی بەرگری بێ سوود لە نمونەی بەخشیوو لاببرێن تاکو مەترسی تووشبوون بەنەخۆشی موتوربە-بەرەنگاری-خانەخوێ کەمبکرێنەوە. بەڵام تەنانەت ئەگەر نەخۆشێک بەدووربێت لە نەخۆشی موتوربە-بەرەنگاری-خانەخوێ، سیستەمی بەرگرییان لەوانەیە خانەکانی بەخشەر ڕەت بکەنەوە. کەواتە دۆزینەوەی باشترین هاوتا زۆر گرینگە لە پلەی یەکەمدا. کلیلە ناوچەییەکان لە ڕەمزی بۆماوەیی چۆنیەتی سیستەمی بەرگری دیاری دەکات بۆ ناسینەوەی خانە بێگانەکان. ئەگەر ئەو ناوچانە هاوشێوەبن لە بەخشەر و لە وەرگر، سیستەمی بەرگری وەرگر ئەگەری قبووڵکردنی خانەکانی بەخشەر زیاترە. چونکە ئەم جینانە بە میرات هاتووە، باشترین هاوتاکان زۆرجار خوشک وبران. بەڵام زۆرێک لە نەخۆشەکان کە پێویستیان بە گواستنەوەی مۆخی ئێسکە هیچ ئەندامێکی خێزانەکە گونجاو نابێت بۆی. ئەم نەخۆشانە ڕوودەکەنە بەخشینی خۆبەخشەکان کە بە نیازن بۆ بەخشینی مۆخی ئێسکیان. هەموو ئەوەی پێویستە بۆ تۆمارگەیەک بریتییە لە پشکنینی ناوپۆشی دەم بۆ دۆزینەوەی هاوتای بۆماوەیی. وە لە زۆر بارودۆخدا، بەخشینەکە خۆی لە خوێن بەخشین ئاڵۆزتر نییە. ئەمە ڕێگایەکە بۆ ڕزگارکردنی ژیانی کەسێک لەگەڵ سەرچاوەیەک کە بەتەواوی نوێ دەبنەوە.
At any given moment, trillions of cells are traveling through your blood vessels, sometimes circling the body in just one minute. Each of these cells has its origins deep in your bones. Bones might seem rock-solid, but they’re actually quite porous inside. Large and small blood vessels enter through these holes. And inside most of the large bones of your skeleton is a hollow core filled with soft bone marrow. Marrow contains fat and other supportive tissue, but its most essential elements are blood stem cells. These stem cells are constantly dividing. They can differentiate into red blood cells, white blood cells, and platelets, and send about hundreds of billions of new blood cells into circulation every day. These new cells enter the bloodstream through holes in small capillaries in the marrow. Through the capillaries, they reach larger blood vessels and exit the bone. If there’s a problem with your blood, there’s a good chance it can be traced back to the bone marrow. Blood cancers often begin with genetic mutations in the stem cells. The stem cells themselves are not cancerous, but these mutations can interfere with the process of differentiation and result in malignant blood cells. So for patients with advanced blood cancers like leukemia and lymphoma, the best chance for a cure is often an allogeneic bone marrow transplant, which replaces the patient’s bone marrow with a donor’s. Here’s how it works. First, blood stem cells are extracted from the donor. Most commonly, blood stem cells are filtered out of the donor’s bloodstream by circulating the blood through a machine that separates it into different components. In other cases, the marrow is extracted directly from a bone in the hip, the iliac crest, with a needle. Meanwhile, the recipient prepares for the transplant. High doses of chemotherapy or radiation kill the patient’s existing marrow, destroying both malignant cells and blood stem cells. This also weakens the immune system, making it less likely to attack the transplanted cells. Then the donor cells are infused into the patient’s body through a central line. They initially circulate in the recipient’s peripheral bloodstream, but molecules on the stem cells, called chemokines, act as homing devices and quickly traffic them back to the marrow. Over the course of a few weeks, they begin to multiply and start producing new, healthy blood cells. Just a small population of blood stem cells can regenerate a whole body’s worth of healthy marrow. A bone marrow transplant can also lead to something called graft-versus-tumor activity, when new immune cells generated by the donated marrow can wipe out cancer cells the recipient’s original immune system couldn’t. This phenomenon can help eradicate stubborn blood cancers. But bone marrow transplants also come with risks, including graft-versus-host disease. It happens when the immune system generated by the donor cells attacks the patient’s organs. This life-threatening condition occurs in about 30–50% of patients who receive donor cells from anyone other than an identical twin, particularly when the stem cells are collected from the blood as opposed to the bone marrow. Patients may take immunosuppressant medications or certain immune cells may be removed from the donated sample in order to reduce the risk of graft-versus-host disease. But even if a patient avoids graft-versus-host disease, their immune system may reject the donor cells. So it’s crucial to find the best match possible in the first place. Key regions of the genetic code determine how the immune system identifies foreign cells. If these regions are similar in the donor and the recipient, the recipient’s immune system is more likely to accept the donor cells. Because these genes are inherited, the best matches are often siblings. But many patients who need a bone marrow transplant don’t have a matched family member. Those patients turn to donor registries of volunteers willing to offer their bone marrow. All it takes to be on the registry is a cheek swab to test for a genetic match. And in many cases, the donation itself isn’t much more complicated than giving blood. It’s a way to save someone’s life with a resource that’s completely renewable.