Ebola is one of the deadliest viruses we know of. If left untreated, it kills about half of those it infects. It can spread through pretty much every fluid your body makes, including blood and sweat. Even the dead can transmit the disease, often doing so at their own funerals.
Ebola là một trong những loại vi-rút nguy hiểm nhất mà chúng ta biết. Nếu không được điều trị, nó sẽ giết chết khoảng một nửa số người mà nó lây nhiễm. Nó có thể lây lan qua hầu hết chất lỏng mà cơ thể bạn tạo ra, bao gồm máu và mồ hôi. Ngay cả người chết cũng có thể truyền bệnh, thường là ở đám tang của họ.
On December 26th, 2013, a two-year-old boy in southern Guinea got sick. Just two days later, he died. It took local doctors working with the international community four months to discover that Ebola was to blame, largely because it had never before been detected outside of Central Africa.
Vào ngày 26 tháng 12 năm 2013, một cậu bé hai tuổi ở miền nam Guinea bị ốm. Chỉ hai ngày sau đó, cậu bé qua đời. Các bác sĩ địa phương phải làm việc với cộng đồng quốc tế tới tận bốn tháng thì mới phát hiện được nguyên nhân là do Ebola, lý do chính là vì nó chưa bao giờ được phát hiện bên ngoài Trung Phi.
In those four months, Ebola gained a head start that would prove devastating. The outbreak lasted two years and mushroomed into the largest Ebola epidemic in recorded history. More than 28,000 people contracted the disease and over 11,000 died.
Trong bốn tháng đó, Ebola đã có một khởi đầu đáng gờm giúp chứng tỏ sức tàn phá. Đợt bùng phát kéo dài hai năm và phát triển nhanh thành đại dịch Ebola lớn nhất trong lịch sử từng ghi nhận. Hơn 28.000 người mắc bệnh và hơn 11.000 người chết.
In 2013, Guinea had no formal emergency response system, few trained contact tracers, and no rapid tests, border screenings, or licensed vaccine for Ebola.
Vào năm 2013, Guinea không có hệ thống ứng phó khẩn cấp chính thức, ít nhân viên truy vết tiếp xúc có đào tạo và không có xét nghiệm nhanh, các chốt sàng lọc dịch bệnh, hoặc vắc-xin Ebola được cấp phép.
After that epidemic, Guinea, with the support of the US and other international partners, completely overhauled their epidemic response system. And in January 2021, that system faced its first real test.
Sau trận dịch đó, Guinea, với sự hỗ trợ của Hoa Kỳ và các đối tác quốc tế khác, đã đại tu hoàn toàn hệ thống ứng phó với dịch bệnh của họ. Và vào tháng 1 năm 2021, hệ thống đó đã được thử nghiệm thực tế lần đầu tiên.
It started when a nurse in southern Guinea developed a headache, vomiting, and fever. A few days later, she died. As dictated by traditional burial practices, her family prepared her body for the funeral. Within a week, the nurse’s husband and other family members started experiencing symptoms.
Đó là khi một y tá ở miền nam Guinea bị đau đầu, nôn mửa và sốt. Vài ngày sau, cô qua đời. Theo như quy định của phong tục chôn cất truyền thống, gia đình đã tân trang thi thể của cô trước tang lễ. Trong một tuần, chồng của cô y tá và các thành viên khác trong gia đình bắt đầu biểu hiện các triệu chứng.
Health officials suspected Ebola much quicker than in 2013 and ordered tests. They came back positive, and Guinea activated its epidemic alert system the next day.
Quan chức y tế nghi ngờ Ebola đã lây nhanh hơn so với năm 2013 và yêu cầu xét nghiệm. Họ đều cho kết quả dương tính, và Guinea đã kích hoạt hệ thống cảnh báo dịch bệnh ngay vào ngày hôm sau.
Then, lots of things happened very quickly. Guinea’s National Agency for Health Security activated 38 district-level emergency operations centers, as well as a national one. Teams of epidemiologists and contact tracers began the painstaking job of figuring out exactly who was exposed and when, generating a list of 23 initial contacts that quickly grew to over 1,100. Advanced rapid testing capacity spun up in the city where the outbreak started. At Guinea’s borders with Liberia and Cote d’Ivoire, public health workers screened more than 2 million travelers. A large-scale vaccination campaign was started. And, finally, more than 900 community mobilizers alerted people of the outbreak and suggested alternative burial practices that were acceptable to the community and reduced the risk of spreading Ebola.
Sau đó, có rất nhiều thứ đã xảy ra vô cùng nhanh chóng. Cơ quan An ninh Y tế Quốc gia Guinea kích hoạt 38 trung tâm điều hành khẩn cấp ở cấp quận huyện, cũng như cả quốc gia. Các nhóm nhà dịch tễ học và người truy vết tiếp xúc bắt đầu công việc khó khăn là tìm ra chính xác người và thời điểm bị phơi nhiễm, lập ra danh sách 23 người tiếp xúc ban đầu và con số nhanh chóng tăng lên hơn 1.100. Năng lực xét nghiệm nhanh được triển khai khắp ở thành phố nơi dịch bệnh bùng phát. Tại biên giới của Guinea với Liberia và Cote d’Ivoire, nhân viên y tế cộng đồng đã sàng lọc hơn hai triệu khách du lịch. Một chiến dịch tiêm chủng quy mô lớn đã được khởi xướng. Và, cuối cùng, hơn 900 nhà vận động cộng đồng cảnh báo mọi người về đợt bùng phát và đề xuất các phương thức chôn cất thay thế được cộng đồng chấp nhận và làm giảm được nguy cơ lây lan Ebola.
Thanks to all these measures, the 2021 outbreak ended just four months after it began. Only 23 people contracted Ebola; only 12 died. That's less than 1% of the deaths in the prior outbreak.
Nhờ tất cả các biện pháp này, đợt bùng phát năm 2021 đã kết thúc chỉ trong bốn tháng kể từ ngày bắt đầu. Chỉ có 23 người mắc Ebola; chỉ có 12 người chết. Con số đó ít hơn 1% số ca tử vong trong đợt bùng phát trước đó.
The 2021 outbreak cost $100 million to control— which sounds like a lot but pales in comparison to the global economic cost of the previous outbreak: $53 billion.
Đợt bùng phát năm 2021 tiêu tốn 100 triệu đô-la để kiểm soát— nghe có vẻ rất nhiều nhưng chẳng thấm vào đâu so với chi phí kinh tế toàn cầu của đợt bùng phát trước đó: 53 tỷ đô la.
So should every country just copy Guinea’s approach?
Vậy mọi quốc gia chỉ nên noi gương Guinea sao?
Not exactly. It is always important to respond to an outbreak quickly, so an early warning system is essential. But beyond that, a successful response can look very different for different diseases in different countries.
Không hẳn như vậy. Quan trọng là luôn nhanh chóng ứng phó với đợt bùng phát, do đó hệ thống cảnh báo sớm rất cần thiết. Nhưng ngoài ra, biện pháp ứng phó thành công có thể sẽ rất khác biệt đối với các bệnh khác nhau ở các quốc gia khác nhau.
For example, Brazil quenched an outbreak of yellow fever, which is spread by mosquitoes, primarily by mounting a massive vaccination campaign. That strategy worked well for Brazil because it’s one of the major global producers of the yellow fever vaccine, and its population was accustomed to regular, routine vaccinations.
Ví dụ, Brazil đã dập tắt một đợt bùng phát bệnh sốt vàng da do muỗi lây lan, chủ yếu bằng cách tiến hành một chiến dịch tiêm phòng quy mô lớn. Chiến lược đó có hiệu quả đối với Brazil vì đây là một trong những nơi sản xuất vắc-xin sốt vàng chủ chốt trên toàn cầu, và người dân của nước này đã quen với việc tiêm chủng thường xuyên, định kỳ.
But for many diseases, you don't even need a mass vaccination program. In August of 2021, a truck driver tested positive for cholera in Burkina Faso. Health care workers alerted the government that same day and contact tracing began immediately. Cholera is caused by a bacterium, so Burkina Faso gave antibiotics to those exposed or potentially exposed. This extremely fast response stopped the outbreak just a few weeks after it started. Cholera often rears its head in West Africa— in 2021, there were over 100,000 cases and more than 3,700 deaths. Because Burkina Faso was so well prepared, they had zero deaths that year. Zero.
Nhưng với nhiều bệnh, bạn thậm chí không cần một chương trình tiêm chủng hàng loạt. Vào tháng 8 năm 2021, một tài xế xe tải dương tính với bệnh tả ở Burkina Faso. Các nhân viên y tế đã báo cáo đến chính phủ vào cùng ngày việc truy vết tiếp xúc bắt đầu ngay lập tức. Bệnh tả do một loại vi khuẩn gây ra, do đó Burkina Faso đã cung cấp thuốc kháng sinh cho những người đã bị phơi nhiễm hoặc có nguy cơ bị phơi nhiễm. Cách ứng phó cực nhanh này đã ngăn chặn được đợt bùng phát chỉ trong vài tuần sau khi khởi phát. Dịch tả thường bùng phát ở Tây Phi— vào năm 2021, đã có trên 100.000 ca mắc và hơn 3.700 ca tử vong. Vì Burkina Faso đã chuẩn bị vô cùng tốt, họ không có ca tử vong nào vào năm đó. Không có ca nào.
In Chiang Mai, Thailand, health officials piloted a community-owned, community-driven outbreak alert system to monitor animal health— that’s important because some animal outbreaks have the potential to spill over and become human outbreaks. Villagers used an app to alert health authorities about outbreaks in animals. Over the course of 16 months, 36 animal outbreaks were identified.
Tại Chiang Mai, Thái Lan, các quan chức y tế đã thí điểm một hệ thống cảnh báo ổ dịch do cộng đồng sở hữu, hướng đến cộng đồng để theo dõi sức khỏe động vật— điều đó quan trọng vì một số đợt bùng phát ở động vật có khả năng lây lan rộng và trở thành đợt bùng phát ở người. Dân làng dùng một ứng dụng để báo tin cho cơ quan y tế về đợt bùng phát ở động vật. Trong suốt 16 tháng, 36 ổ dịch động vật đã được xác định.
For any outbreak response system to be effective, it needs to be trusted, valued, and ultimately used by communities. That means reaching people where they are, in the language they speak, and aware of the culture, beliefs, and practices with which they live.
Để bất kỳ hệ thống ứng phó bùng phát nào có hiệu quả, đòi hỏi phải có cộng đồng tin tưởng, đánh giá cao và cuối cùng là sử dụng. Tức là tiếp cận mọi người ở nơi họ đang ở, bằng ngôn ngữ họ nói, và nhận thức được văn hóa, tín ngưỡng, và tập quán mà họ cùng chung sống.
Perhaps most importantly, we can't expect to do nothing for years and then just swing into action when an outbreak occurs. One of the best ways to save lives is to invest in lasting health infrastructure, 365 days a year, for everyone, especially the most vulnerable among us.
Có lẽ quan trọng nhất là ta không thể mong đợi không làm gì trong nhiều năm và sau đó chỉ bắt tay vào hành động khi có một đợt bùng phát xảy ra. Một trong những cách tốt nhất để cứu người là đầu tư vào cơ sở hạ tầng y tế lâu dài, 365 ngày một năm, cho tất cả mọi người, đặc biệt là những người dễ bị tổn thương nhất trong chúng ta.