Ebola is one of the deadliest viruses we know of. If left untreated, it kills about half of those it infects. It can spread through pretty much every fluid your body makes, including blood and sweat. Even the dead can transmit the disease, often doing so at their own funerals.
Ebola je jedan od najsmrtonosnijih virusa koje poznajemo. Ako se ne liječi, ubija polovinu onih koji su njime zaraženi. Može da se proširi kroz svaku tečnost u vašem tijelu. Uključujući krv i znoj. Čak i mrtvi mogu da prenesu bolest, što se često dešava na njihovim sahranama.
On December 26th, 2013, a two-year-old boy in southern Guinea got sick. Just two days later, he died. It took local doctors working with the international community four months to discover that Ebola was to blame, largely because it had never before been detected outside of Central Africa.
26. decembra 2013. godine, dvogodišnji dječak se razbolio u južnoj Gvineji. Samo dva dana kasnije, preminuo je. Bilo je potrebno da lokalni doktori rade sa međunarodnom zajednicom četiri mjeseca kako bi otkrili da je krivac ebola, uglavnom zato što nikada ranije nije bila detektovana izvan Centralne Afrike.
In those four months, Ebola gained a head start that would prove devastating. The outbreak lasted two years and mushroomed into the largest Ebola epidemic in recorded history. More than 28,000 people contracted the disease and over 11,000 died.
Za ta četiri mjeseca, ebola je stekla prednost koja će se pokazati fatalnom. Epidemija je trajala dvije godine. Izrasla je u najveću epidemiju ebole ikada zabilježenu. Više od 28 000 ljudi se zarazilo, a preko 11 000 je preminulo.
In 2013, Guinea had no formal emergency response system, few trained contact tracers, and no rapid tests, border screenings, or licensed vaccine for Ebola.
Godine 2013, Gvineja nije imala sistem za reagovanje u vanrednim situacijama. Imala je malo obučenih ekipa za pomoć, nije imala brze testove, granične skenere, niti licencirane vakcine za ebolu.
After that epidemic, Guinea, with the support of the US and other international partners, completely overhauled their epidemic response system. And in January 2021, that system faced its first real test.
Poslije epidemije, Gvineja, uz podršku SAD-a i drugih međunarodnih partnera je u potpunosti reformisala njihov sistem reagovanja na epidemije. U januaru 2021. godine, sistem je suočen sa prvim pravim testom.
It started when a nurse in southern Guinea developed a headache, vomiting, and fever.
Sve je počelo kada je medicinska sestra iz južne Gvineje
A few days later, she died. As dictated by traditional burial practices, her family prepared her body for the funeral. Within a week, the nurse’s husband and other family members started experiencing symptoms.
dobila glavobolju, mučninu i groznicu. Poslije par dana je preminula. Kao što je predviđeno tradicionalnim praksama sahranjivanja njena porodica je pripremila njeno tijelo za sahranu. Poslije jedne nedjelje, njen muž i ostali članovi porodice su počeli da osjećaju simptome.
Health officials suspected Ebola much quicker than in 2013 and ordered tests. They came back positive, and Guinea activated its epidemic alert system the next day.
Ljekari su posumnjali na ebolu brže nego 2013. godine i naredili testiranje. Testovi su bili pozitivni, i Gvineja je aktivirala njihov sistem upozorenja na epidemiju sljedećeg dana.
Then, lots of things happened very quickly. Guinea’s National Agency for Health Security activated 38 district-level emergency operations centers, as well as a national one. Teams of epidemiologists and contact tracers began the painstaking job of figuring out exactly who was exposed and when, generating a list of 23 initial contacts that quickly grew to over 1,100. Advanced rapid testing capacity spun up in the city where the outbreak started. At Guinea’s borders with Liberia and Cote d’Ivoire, public health workers screened more than 2 million travelers. A large-scale vaccination campaign was started. And, finally, more than 900 community mobilizers alerted people of the outbreak and suggested alternative burial practices that were acceptable to the community and reduced the risk of spreading Ebola.
Potom su se mnoge stvari desile veoma brzo. Gvinejina Nacionalna agencija za zdravstvenu zaštitu aktivirala je centre za hitne operacije na nivou 38 okruga, uključujući i nacionalni. Timovi epidemiologa i pratilaca kontakata su započeli mukotrpan posao otkrivanja ko je tačno bio izložen i kada, praveći listu od 23 početna kontakta koja je ubrzo porasla u preko 1 100 kontakata. Napredno brzo testiranje okrenulo se prema gradu gdje je epidemija započela. Na Gvinejinim granicama sa Liberijom i Obalom Slonovače, radnici javnog zdravstva pregledali su preko dva miliona putnika. Vakcinacija širokog opsega je započela. I, na kraju, više od 900 koordinatora iz zajednice je upozorilo ljude na epidemiju i predložilo alternativne prakse sahranjivanja koje su bile prihvatljive za zajednice i smanjili su rizik širenja ebole.
Thanks to all these measures, the 2021 outbreak ended just four months after it began. Only 23 people contracted Ebola; only 12 died. That's less than 1% of the deaths in the prior outbreak.
Zahvaljujući ovim mjerama zaštite, epidemija u 2021. godini se završila četiri mjeseca poslije njenog početka. Samo su se 23 osobe zarazile ebolom, a svega 12 je preminulo. To je manje od 1% smrtnih slučajeva, u poređenju s prethodnom epidemijom.
The 2021 outbreak cost $100 million to control— which sounds like a lot but pales in comparison to the global economic cost of the previous outbreak: $53 billion.
Trebalo je 100 miliona dolara da se epidemija u 2021. godini kontroliše, što zvuči kao mnogo, ali blijedi u poređenju sa prethodnim globalnim troškovima epidemije, koji su iznosili 53 milijarde dolara.
So should every country just copy Guinea’s approach?
Dakle, da li bi svaka zemlja trebalo da prati Gvinejin pristup?
Not exactly. It is always important to respond to an outbreak quickly, so an early warning system is essential. But beyond that, a successful response can look very different for different diseases in different countries.
Ne baš. Uvijek je važno da se na epidemiju odgovori brzo, pa je sistem ranog upozorenja ključan. Ali povrh toga, uspješan odgovor može da izgleda dosta drugačije za različite bolesti u različitim državama.
For example, Brazil quenched an outbreak of yellow fever, which is spread by mosquitoes, primarily by mounting a massive vaccination campaign. That strategy worked well for Brazil because it’s one of the major global producers of the yellow fever vaccine, and its population was accustomed to regular, routine vaccinations.
Na primjer, Brazil je spriječio epidemiju žute kuge koju prenose komarci, prvenstveno zbog ogromne kampanje vakcinisanja. Ta strategija je dobro radila za Brazil jer su jedan od velikih globalnih proizvođača vakcine za žutu kugu i njihova populacija je naviknuta na regularna, rutinska vakcinisanja.
But for many diseases, you don't even need a mass vaccination program. In August of 2021, a truck driver tested positive for cholera in Burkina Faso. Health care workers alerted the government that same day and contact tracing began immediately. Cholera is caused by a bacterium, so Burkina Faso gave antibiotics to those exposed or potentially exposed. This extremely fast response stopped the outbreak just a few weeks after it started. Cholera often rears its head in West Africa— in 2021, there were over 100,000 cases and more than 3,700 deaths. Because Burkina Faso was so well prepared, they had zero deaths that year. Zero.
Međutim, za mnoge bolesti vam ne trebaju programi masivne vakcinacije. U avgustu 2021. godine, vozač kamiona je bio pozitivan na koleru u Burkini Faso. Zdravstveni radnici su upozorili vladu istog dana i praćenje kontakata je počelo istog trenutka. Koleru izazva bakterija, pa je Burkina Faso davala antibiotike izloženima ili potencijalno izloženima. Ovaj ekstremno brz odgovor je zaustavio epidemiju samo nekoliko nedjelja poslije njenog početka. Kolera često iskrsava u Zapadnoj Africi- u 2021. godini, bilo je preko 100 000 slučajeva i više od 3 700 preminulih. Burkina Faso je bila dobro pripremljena, te su imali nula preminulih te godine. Nula.
In Chiang Mai, Thailand, health officials piloted a community-owned, community-driven outbreak alert system to monitor animal health— that’s important because some animal outbreaks have the potential to spill over and become human outbreaks. Villagers used an app to alert health authorities about outbreaks in animals. Over the course of 16 months, 36 animal outbreaks were identified.
U Čijang Maju na Tajlandu, zdravstveni radnici plasirali su sistem upozorenja na epidemije u vlasništvu i službi zajednice da nadgleda zdravlje životinja- a to je važno zato što neke epidemije životinja imaju potencijal da se rašire i postanu epidemije čovjeka. Seljani su koristili aplikaciju da upozore državno zdravstvo na epidemije životinja. Za 16 mjeseci, 36 epidemija izazvanih životinjama je identifikovano.
For any outbreak response system to be effective, it needs to be trusted, valued, and ultimately used by communities. That means reaching people where they are, in the language they speak, and aware of the culture, beliefs, and practices with which they live.
Da bi bilo koji sistem odgovora bio efikasan, potrebno je da mu se vjeruje, da se cijeni i da ga zajednica koristi. To znači doprijeti do ljudi gdje žive, na jeziku kojim govore, svjesni njihove kulture, vjerovanja i tradicija sa kojima žive.
Perhaps most importantly, we can't expect to do nothing for years and then just swing into action when an outbreak occurs. One of the best ways to save lives is to invest in lasting health infrastructure, 365 days a year, for everyone, especially the most vulnerable among us.
Možda i najvažnije, ne možemo očekivati da ne uradimo ništa godinama i da se onda odjednom bacimo na posao kada se epidemija desi. Najbolji način da sačuvamo živote je da ulažemo u zdravstvenu infrastrukturu 365 dana u godini, za svakoga, posebno za najosjetljivije među nama.