Frank Gehry: I listened to this scientist this morning. Dr. Mullis was talking about his experiments, and I realized that I almost became a scientist. When I was 14 my parents bought me a chemistry set and I decided to make water. (Laughter) So, I made a hydrogen generator and I made an oxygen generator, and I had the two pipes leading into a beaker and I threw a match in. (Laughter) And the glass -- luckily I turned around -- I had it all in my back and I was about 15 feet away. The wall was covered with ... I had an explosion.
פרנק גהרי: הקשבתי למדען הבוקר. דר' מוליס דיבר על הניסויים שלו, והבנתי שכמעט הפכתי למדען. כשהייתי בן 14, ההורים שלי קנו לי ערכת כימיה והחלטתי לייצר מים. (צחוק) אז, הכנתי מחולל מימן והכנתי מחולל חמצן, וסידרתי את שני הצינורות שיובילו למבחנה וזרקתי פנימה גפרור. (צחוק) והזכוכית -- למזלי הסתובבתי -- זה היה הכל על הגב שלי והייתי במרחק 4 מטרים בערך. הקיר היה מכוסה ב... היה לי פיצוץ.
Richard Saul Wurman: Really?
ריצ'רד סול וורמן: באמת?
FG: People on the street came and knocked on the door to see if I was okay. RSW: ... huh. (Laughter)
פ.ג: אנשים מהרחוב באו ודפקו בדלת לראות אם אני בסדר. ר.ס.ו: ...הא (צחוק)
I'd like to start this session again. The gentleman to my left is the very famous, perhaps overly famous, Frank Gehry. (Laughter) (Applause) And Frank, you've come to a place in your life, which is astonishing. I mean it is astonishing for an artist, for an architect, to become actually an icon and a legend in their own time. I mean you have become, whether you can giggle at it because it's a funny ... you know, it's a strange thought, but your building is an icon -- you can draw a little picture of that building, it can be used in ads -- and you've had not rock star status, but celebrity status in doing what you wanted to do for most of your life. And I know the road was extremely difficult. And it didn't seem, at least, that your sell outs, whatever they were, were very big. You kept moving ahead in a life where you're dependent on working for somebody. But that's an interesting thing for a creative person. A lot of us work for people; we're in the hands of other people. And that's one of the great dilemmas -- we're in a creativity session -- it's one of the great dilemmas in creativity: how to do work that's big enough and not sell out. And you've achieved that and that makes your win doubly big, triply big. It's not quite a question but you can comment on it. It's a big issue.
הייתי רוצה להתחיל את הפגישה הזו שוב. האדון שלשמאלי הוא מאוד מפורסם, אולי מפורסם מידי, פרנק גהרי. (צחוק) (מחיאות כפיים) ופרנק, אתה הגעת למקום מדהים בחיים שלך. אני מתכוון שזה מדהים לאמן, לארכיטקט, להפוך לדמות ואגדה בעודו חי. אני מתכוון שאתה הפכת, אם אתה יכול לצחוק על זה כי זה מצחיק... אתה יודע, זו מחשבה מוזרה, אבל הבניין שלך הוא סמל -- אפשר לצייר שרטוט קטן של הבניין הזה, זה יכול לשמש בפרסומות -- וקיבלת מעמד של לא כוכב רוק, אבל סטטוס של מפורסם בעשייה של מה שרצית לעשות רוב חייך. ואני יודע שהדרך הייתה מאוד קשה. וזה לא נראה לפחות, שהבגידות שלך, יהיו מה שיהיו, היו גדולות מאוד. המשכת להתקדם בחיים בהם אתה תלוי בעבודה עבור מישהו. אבל זה דבר מעניין עבור אדם יצירתי. רבים מאיתנו עובדים עבור אנשים; אנחנו בידיהם של אנשים אחרים. וזו אחת הדילמות הכי גדולות -- אנחנו בפגישה על יצירתיות -- זו אחת הדילמות הכי גדולות ביצירתיות: איך לבצע עבודה גדולה מספיק ולא לבגוד באמנות. ואתה השגת את זה וזה הופך את הניצחון שלך לכפול, למשולש. זו לא ממש שאלה אבל אתה יכול להגיב על זה. זה נושא גדול.
FG: Well, I've always just ... I've never really gone out looking for work. I always waited for it to sort of hit me on the head. And when I started out, I thought that architecture was a service business and that you had to please the clients and stuff. And I realized when I'd come into the meetings with these corrugated metal and chain link stuff, and people would just look at me like I'd just landed from Mars. But I couldn't do anything else. That was my response to the people in the time. And actually, it was responding to clients that I had who didn't have very much money, so they couldn't afford very much. I think it was circumstantial.
פ.ג: ובכן, תמיד הייתי... אף פעם לא ממש הלכתי לחפש עבודה. תמיד חיכיתי שהיא פשוט תיפול עליי. וכשרק התחלתי, חשבתי שארכיטקטורה היא שירות ושאתה צריך לרצות את הלקוח וכאלה. והבנתי כשהייתי נכנס לפגישות עם המתכות המקומטות ושרשראות הברזל, ואנשים היו פשוט מסתכלים עליי כאילו בדיוק נחתתי ממאדים, אבל לא יכולתי לעשות שום דבר אחר. זו הייתה התגובה שלי לאנשים בזמנו. והאמת, זו הייתה תגובה ללקוחות שהיו לי שלא היה להם הרבה כסף, אז הם לא יכלו להרשות לעצמם הרבה. אני חושב שזה היה נסיבתי.
Until I got to my house, where the client was my wife. We bought this tiny little bungalow in Santa Monica and for like 50 grand I built a house around it. And a few people got excited about it. I was visiting with an artist, Michael Heizer, out in the desert near Las Vegas somewhere. He's building this huge concrete place. And it was late in the evening. We'd had a lot to drink. We were standing out in the desert all alone and, thinking about my house, he said, "Did it ever occur to you if you built stuff more permanent, somewhere in 2000 years somebody's going to like it?" (Laughter) So, I thought, "Yeah, that's probably a good idea." Luckily I started to get some clients that had a little more money, so the stuff was a little more permanent. But I just found out the world ain't going to last that long, this guy was telling us the other day. So where do we go now? Back to -- everything's so temporary.
עד שהגעתי לבית שלי, שבו הלקוח היה אשתי. קנינו ביתן קטנטן בסנטה מוניקה ועבור בערך 50 אלף בניתי בית סביב זה. וכמה אנשים התרגשו מזה. ביקרתי עם חבר, מייקל הייזר, במדבר איפה שהוא ליד לאס-וגאס. הוא בונה מקום ענק מבטון. זה היה מאוחר בערב. שתינו הרבה. עמדנו בחוץ במדבר לגמרי לבד, וכשהוא חושב על הבית שלי, הוא אמר, "עבר לך פעם בראש שאם תבנה דברים יותר קבועים, מתישהו בעוד 2000 שנה מישהו כנראה יאהב את זה?" (צחוק) אז חשבתי, "כן, זה כנראה רעיון טוב." למזלי התחלתי לקבל כמה לקוחות שהיה להם קצת יותר כסף, אז הדברים היו יותר קבועים. אבל בדיוק הבנתי שהעולם לא ישרוד כל כך הרבה זמן, הבחור סיפר לנו אתמול. אז לאן אנחנו הולכים עכשיו? בחזרה ל -- הכל כל כך זמני.
I don't see it the way you characterized it. For me, every day is a new thing. I approach each project with a new insecurity, almost like the first project I ever did, and I get the sweats, I go in and start working, I'm not sure where I'm going -- if I knew where I was going, I wouldn't do it. When I can predict or plan it, I don't do it. I discard it. So I approach it with the same trepidation. Obviously, over time I have a lot more confidence that it's going to be OK. I do run a kind of a business -- I've got 120 people and you've got to pay them, so there's a lot of responsibility involved -- but the actual work on the project is with, I think, a healthy insecurity.
אני לא רואה את זה כמו שאתה מציג את זה. בשבילי, כל יום הוא דבר חדש. אני ניגש לכל פרויקט עם חוסר ביטחון מחדש, כמעט כמו הפרויקט הראשון שעשיתי, ואני נלחץ, אני נכנס ומתחיל לעבוד, אני לא בטוח לאן אני הולך -- אם הייתי יודע לאן אני הולך, לא הייתי עושה את זה. כשאני יכול לחזות את זה או לתכנן את זה, אני לא עושה את זה. אני מבטל את זה. אז אני ניגש לזה עם אותו פחד. כמובן, עם הזמן יש לי הרבה יותר ביטחון שזה הולך להיות בסדר. אני כן מנהל סוג של עסק -- יש לי 120 אנשים ואני צריך לשלם להם, אז מעורבת הרבה אחריות -- אבל העבודה ממש על הפרויקט היא עם, אני חושב, חוסר ביטחון בריא.
And like the playwright said the other day -- I could relate to him: you're not sure. When Bilbao was finished and I looked at it, I saw all the mistakes, I saw ... They weren't mistakes; I saw everything that I would have changed and I was embarrassed by it. I felt an embarrassment -- "How could I have done that? How could I have made shapes like that or done stuff like that?" It's taken several years to now look at it detached and say -- as you walk around the corner and a piece of it works with the road and the street, and it appears to have a relationship -- that I started to like it.
וכמו שכותב המחזות אמר אותו היום -- אני יכול להזדהות איתו: אתה לא בטוח. כשבילבאו היה גמור והסתכלתי עליו, ראיתי את כל הטעויות, ראיתי... הן לא היו טעויות; ראיתי את כל מה שהייתי משנה וזה הביך אותי. הרגשתי מבוכה -- "איך יכולתי לעשות את זה? איך יכולתי לעשות צורות כאלה או דברים כאלה?" זה לקח כמה שנים כדי שאסתכל על זה מבחוץ ואומר -- כשאתה מגיע מאחורי צומת וחלק ממנו מתחבר על הכביש והרחוב, ונראה שיש לזה מערכת יחסים -- שהתחלתי לאהוב את זה.
RSW: What's the status of the New York project?
ר.ס.ו: מה המצב של פרויקט ניו יורק?
FG: I don't really know. Tom Krens came to me with Bilbao and explained it all to me, and I thought he was nuts. I didn't think he knew what he was doing, and he pulled it off. So, I think he's Icarus and Phoenix all in one guy. (Laughter) He gets up there and then he ... comes back up. They're still talking about it. September 11 generated some interest in moving it over to Ground Zero, and I'm totally against that. I just feel uncomfortable talking about or building anything on Ground Zero I think for a long time.
פ.ג: אני לא ממש יודע. טום קרנס בא אליי עם בילבאו והסביר לי את הכל, וחשבתי שהוא משוגע. לא חשבתי שהוא יודע מה הוא עושה, והוא הצליח לעשות את זה. אז אני חושב שהוא איקרוס ופיניקס בעת ובעונה אחת. (צחוק) הוא עולה שם למעלה... ואז הוא עולה שוב. הם עדיין מדברים על זה. ה-11 בספטמבר עורר קצת עניין בהעברה של זה לגראונד זירו, ואני לחלוטין נגד זה. אני מרגיש לא נוח לדבר או לבנות משהו בשטח של גראונד זירו לדעתי להרבה זמן.
RSW: The picture on the screen, is that Disney?
ר.ס.ו: התמונה על המסך, זה דיסני?
FG: Yeah.
פ.ג: כן.
RSW: How much further along is it than that, and when will that be finished?
ר.ס.ו: כמה זה התקדם מאז, ומתי זה יהיה גמור?
FG: That will be finished in 2003 -- September, October -- and I'm hoping Kyu, and Herbie, and Yo-Yo and all those guys come play with us at that place. Luckily, today most of the people I'm working with are people I really like. Richard Koshalek is probably one of the main reasons that Disney Hall came to me. He's been a cheerleader for quite a long time. There aren't many people around that are really involved with architecture as clients. If you think about the world, and even just in this audience, most of us are involved with buildings. Nothing that you would call architecture, right? And so to find one, a guy like that, you hang on to him. He's become the head of Art Center, and there's a building by Craig Ellwood there. I knew Craig and respected him. They want to add to it and it's hard to add to a building like that -- it's a beautiful, minimalist, black steel building -- and Richard wants to add a library and more student stuff and it's a lot of acreage. I convinced him to let me bring in another architect from Portugal: Alvaro Siza.
פ.ג: זה יהיה גמור ב-2003 -- ספטמבר, אוקטובר -- ואני מקווה שקיו, והרבי, ויו-יו וכל החבר'ה האלה יבואו לנגן איתנו במקום הזה. למזלי, היום רוב האנשים שאני עובד איתם הם אנשים שאני מאוד אוהב. ריצ'רד קושלק הוא כנראה אחת הסיבות העיקריות ש"אולם דיסני" הגיעו אליי. הוא מעודד אותי כבר די הרבה זמן. אין כל כך הרבה אנשים שממש מעורבים בארכיטקטורה כלקוחות. אם אתה חושב על העולם, ואפילו רק פה בקהל, רובנו מעורבים בבניינים. שום דבר שתקרא לו ארכיטקטורה, נכון? אז למצוא אחד, בחור כזה, אתה שומר עליו. הוא הפך לראש המרכז לאומנות, ויש בניין של קרייג אלווד שם. הכרתי את קרייג וכיבדתי אותו. הם רוצים להוסיף לבניין וזה קשה להוסיף לבניין כזה -- זה בניין יפיהפה, מינימליסטי, מפלדה שחורה -- וריצ'רד רוצה להוסיף ספרייה ועוד כמה דברים של סטודנטים וזה שטח גדול. שכנעתי אותו שיתן לי להכניס עוד ארכיטקט מפורטוגל: אלוורו סיזה.
RSW: Why did you want that?
ר.ס.ו: למה רצית את זה?
FG: I knew you'd ask that question.
פ.ג: ידעתי שתשאל את השאלה הזאת.
It was intuitive. (Laughter)
היא הייתה אינטואיטיבית. (צחוק)
Alvaro Siza grew up and lived in Portugal and is probably considered the Portuguese main guy in architecture. I visited with him a few years ago and he showed me his early work, and his early work had a resemblance to my early work. When I came out of college, I started to try to do things contextually in Southern California, and you got into the logic of Spanish colonial tile roofs and things like that. I tried to understand that language as a beginning, as a place to jump off, and there was so much of it being done by spec builders and it was trivialized so much that it wasn't ... I just stopped. I mean, Charlie Moore did a bunch of it, but it didn't feel good to me. Siza, on the other hand, continued in Portugal where the real stuff was and evolved a modern language that relates to that historic language. And I always felt that he should come to Southern California and do a building. I tried to get him a couple of jobs and they didn't pan out. I like the idea of collaboration with people like that because it pushes you. I've done it with Claes Oldenburg and with Richard Serra, who doesn't think architecture is art. Did you see that thing? RSW: No. What did he say?
אלוורו סיזה גדל וחי בפורטוגל והוא כנראה נחשב הדמות המובילה בארכיטקטורה פורטוגזית. ביקרתי אותו לפני כמה שנים והוא הראה לי את העבודות הראשונות שלו, ולתחילת העבודה שלו היה דמיון לעבודות הראשונות שלי. כשסיימתי את המכללה, התחלתי לנסות לעשות דברים לפי ההקשר של דרום קליפורניה, ואתה נכנס להיגיון של גגות רעפים קולוניאלים ספרדיים ודברים כאלה. ניסיתי להבין את השפה הזו בתור התחלה, כנקודת זינוק, וכל כך הרבה מזה נבנה בקבלנות וזה היה כל כך טריוויאלי שזה לא היה... פשוט הפסקתי. אני מתכוון, צ'רלי מור כזה הרבה מזה, אבל זה לא הרגיש לי טוב. סיזה, מצד שני, המשיך בפורטוגל איפה שהיו הדברים האמיתיים ופיתח שפה מודרנית שמתקשרת לשפה ההיסטורית הזו. ותמיד הרגשתי שהוא צריך להגיע לדרום קליפורניה ולעשות בניין. ניסיתי להשיג לו כמה עבודות אבל הן לא יצאו. אני אוהב את הרעיון של שיתוף פעולה עם אנשים כאלה כי זה דוחף אותך. עשיתי את זה עם קלאס אולדנבורג ועם ריצ'רד סרה, שלא חושב שארכיטקטורה היא אמנות. ראית את הדבר הזה? ר.ס.ו: לא. מה הוא אמר?
FG: He calls architecture "plumbing." (Laughter)
פ.ג: הוא קורא לארכיטקטורה "שרברבות". (צחוק)
FG: Anyway, the Siza thing. It's a richer experience. It must be like that for Kyu doing things with musicians -- it's similar to that I would imagine -- where you ... huh?
פ.ג: בכל מקרה, העניין עם סיזה. זו חוויה עשירה יותר. זה בטח ככה לקיו שעושה דברים מוסיקאים -- זה דומה לכך נדמה לי -- האם אתה... הא?
Audience: Liquid architecture.
קהל: ארכיטקטורה נוזלית.
FG: Liquid architecture. (Laughter) Where you ... It's like jazz: you improvise, you work together, you play off each other, you make something, they make something. And I think for me, it's a way of trying to understand the city and what might happen in the city.
פ.ג: ארכיטקטורה נוזלית. (צחוק) האם אתה... זה כמו ג'ז: אתם מאלתרים, אתם עובדים ביחד, אתם מנגנים ביחס אחד לשני, אתם עושים משהו, הם עושים משהו. ואני חושב בשבילי, זו דרך לנסות להבין את העיר ומה יכול לקרות בעיר.
RSW: Is it going to be near the current campus? Or is it going to be down near ...
ר.ס.ו: זה הולך להיות ליד הקמפוס הנוכחי? או שזה הולך להיות למטה ליד...
FG: No, it's near the current campus. Anyway, he's that kind of patron. It's not his money, of course. (Laughter)
פ.ג: לא, זה ליד הקמפוס הנוכחי. בכל מקרה, הוא לקוח כזה. זה לא הכסף שלו, כמובן. (צחוק)
RSW: What's his schedule on that?
ר.ס.ו: מה לוח הזמנים שלו עבור זה?
FG: I don't know. What's the schedule, Richard? Richard Koshalek: [Unclear] starts from 2004.
פ.ג: אני לא יודע. מה הלו"ז, ריצ'רד? ריצ'רד קושלק: [לא ברור] מתחיל מ-2004.
FG: 2004. You can come to the opening. I'll invite you. No, but the issue of city building in democracy is interesting because it creates chaos, right? Everybody doing their thing makes a very chaotic environment, and if you can figure out how to work off each other -- if you can get a bunch of people who respect each other's work and play off each other, you might be able to create models for how to build sections of the city without resorting to the one architect. Like the Rockefeller Center model, which is kind of from another era.
פ.ג: 2004. אתה יכול לבוא לפתיחה. אני אזמין אותך. לא, אבל העניין של בניית בניינים בדמוקרטיה הוא מעניין כי זה יוצר כאוס, נכון? כל אחד עושה מה שבא לו יוצר סביבה מאות כאותית, ואם אתם יכולים להבין איך לבנות אחד ביחס לשני -- אם אתה יכול לקחת קבוצת אנשים שמכבדים את העבודה אחד של השני ועובדים ביחד אחד לשני, אולי תצליח ליצור מודלים עבור איך לבנות חלקים של העיר בלי לפנות לארכיטקט בודד. כמו מודל מרכז רוקפלר, שהוא קצת מעידן אחר.
RSW: I found the most remarkable thing. My preconception of Bilbao was this wonderful building, you go inside and there'd be extraordinary spaces. I'd seen drawings you had presented here at TED. The surprise of Bilbao was in its context to the city. That was the surprise of going across the river, of going on the highway around it, of walking down the street and finding it. That was the real surprise of Bilbao.
ר.ס.ו: מצאתי את הדבר המדהים ביותר. הדעה המוקדמת שלי על ביבאו הייתה בניין נהדר, אתה נכנס ויש שם מרחבים יצאי דופן. ראיתי שרטוטים שהצגת פה ב-TED. ההפתעה של בילבאו הייתה בהקשר שלו לעיר. זו הייתה ההפתעה של לחצות את הנהר, של נסיעה על הכביש המהיר סביבו, של ללכת במורד הרחוב ולמצוא אותו. זו הייתה ההפתעה האמיתית של בילבאו.
FG: But you know, Richard, most architects when they present their work -- most of the people we know, you get up and you talk about your work, and it's almost like you tell everybody you're a good guy by saying, "Look, I'm worried about the context, I'm worried about the city, I'm worried about my client, I worry about budget, that I'm on time." Blah, blah, blah and all that stuff. And it's like cleansing yourself so that you can ... by saying all that, it means your work is good somehow. And I think everybody -- I mean that should be a matter of fact, like gravity. You're not going to defy gravity. You've got to work with the building department. If you don't meet the budgets, you're not going to get much work. If it leaks -- Bilbao did not leak. I was so proud. (Laughter) The MIT project -- they were interviewing me for MIT and they sent their facilities people to Bilbao. I met them in Bilbao. They came for three days.
פ.ג: אבל אתה יודע, ריצ'רד, רוב הארכיטקטים כשהם מציגים את העבודה שלהם -- רוב האנשים שאנחנו מכירים, אתה קם ומדבר על העבודה שלך, וזה כמעט כאילו אתה מספר לכולם שאתה בחור טוב כשאתה אומר, "תראו, אני מודאג מההקשר, אני מודאג מהעיר, אני מודאג מהלקוח, אני דואג לתקציב, ושאני עומד בזמנים." בלה בלה בלה וכל הדברים האלה. וזה כמו לטהר את עצמך כדי שתוכל... כשאתה אומר את כל זה, זה אומר שהעבודה שלך טובה איכשהו. ואני חושב שכולם -- אני מתכוון שזה צריך להיות עובדה, כמו כוח המשיכה. אתה לא הולך להילחם נגד הכבידה. אתה תעבוד מול מחלקת הבנייה. אם לא תעמוד בתקציב, אתה לא תקבל הרבה עבודה. אם זה דולף -- בילבאו לא דלף. הייתי כל כך גאה. (צחוק) פרויקט MIT, הם ראיינו אותי ל-MIT והם שלחו את אחראי המתקנים שלהם לבילבאו. פגשתי אותם בבילבאו. הם באו לשלושה ימים.
RSW: This is the computer building?
ר.ס.ו: זה בניין המחשבים?
FG: Yeah, the computer building. They were there three days and it rained every day and they kept walking around -- I noticed they were looking under things and looking for things, and they wanted to know where the buckets were hidden, you know? People put buckets out ... I was clean. There wasn't a bloody leak in the place, it was just fantastic. But you've got to -- yeah, well up until then every building leaked, so this ... (Laughter)
פ.ג: כן, בניין במחשבים. הם היו שם שלושה ימים וירד גשם כל יום והם כל הזמן הסתובבו -- שמתי לב שהם מסתכלים מתחת לדברים ומחפשים דברים, והם רצו לדעת איפה מוחבאים הדליים, אתה יודע? אנשים שמים דליים... הייתי נקי, לא הייתה נזילה מסריחה אחת במקום, זה היה פשוט נהדר. אבל אתה חייב ל -- כן, עד אותו זמן כל הבניינים דלפו, אז זה... (צחוק)
RSW: Frank had a sort of ...
ר.ס.ו: לפרנק הייתה סוג של...
FG: Ask Miriam!
פ.ג: תשאל את מרים!
RW: ... sort of had a fame. His fame was built on that in L.A. for a while. (Laughter)
ר.ס.ו: ...סוג של תהילה. התהילה שלו הייתה בנויה על זה בלוס אנג'לס לתקופה. (צחוק)
FG: You've all heard the Frank Lloyd Wright story, when the woman called and said, "Mr. Wright, I'm sitting on the couch and the water's pouring in on my head." And he said, "Madam, move your chair." (Laughter) So, some years later I was doing a building, a little house on the beach for Norton Simon, and his secretary, who was kind of a hell on wheels type lady, called me and said, "Mr. Simon's sitting at his desk and the water's coming in on his head." And I told her the Frank Lloyd Wright story.
פ.ג: כולכם שמעתם את הסיפור על פרנק לויד רייט, שאישה התקשרה ואמרה "מר רייט, אני יושבת על הספה והמים מטפטפים לי על הראש." והוא אמר, "גבירתי, תזיזי את הכיסא." (צחוק) אז, כמה שנים אחר כך עשיתי בניין, בית קטן על החוף עבור נורטון סימון, והמזכירה שלו, שהייתה סוג של אשת השטן, התקשרה אליי ואמרה, "מר סימון יושב מול השולחן שלו והמים מטפטפים לו על הראש." וסיפרתי לה את הסיפור על פרנט לויד רייט.
RSW: Didn't get a laugh.
ר.ס.ו: לא קיבלת צחוק.
FG: No. Not now either. (Laughter)
פ.ג: לא. גם לא עכשיו. (צחוק)
But my point is that ... and I call it the "then what?" OK, you solved all the problems, you did all the stuff, you made nice, you loved your clients, you loved the city, you're a good guy, you're a good person ... and then what? What do you bring to it? And I think that's what I've always been interested in, is that -- which is a personal kind of expression. Bilbao, I think, shows that you can have that kind of personal expression and still touch all the bases that are necessary of fitting into the city. That's what reminded me of it. And I think that's the issue, you know; it's the "then what" that most clients who hire architects -- most clients aren't hiring architects for that. They're hiring them to get it done, get it on budget, be polite, and they're missing out on the real value of an architect.
אבל הנקודה שלי היא... ואני קורא וזה ה"ומה אז?" בסדר, פתרת את כל הבעיות, עשית את כל הדברים, היית נחמד, אהבת את הלקוחות שלך, אהבת את העיר, אתה בחור טוב, אתה בן אדם טוב... ואז מה? מה אתה מביא לזה? ואני חושב שזה מה שתמיד עניין אותי, הוא זה -- וזה ביטוי אישי שכזה. בילבאו, לדעתי, מראה שיכול להיות לך ביטוי אישי שכזה ועדיין לגעת בכל התחומים ההכרחיים כדי להתאים לעיר. זה מה שהזכיר לי. ואני חושב שהעניין, אתה יודע; הוא שה-"ואז מה" שרוב הלקוחות שמעסיקים ארכיטקטים -- רוב הלקוחות לא מעסיקים ארכיטקטים בשביל זה. הם מעסיקים אותם כדי שיגרמו לזה לקרות, יעשו את זה בתקציב, יהיו מנומסים, והם מפספסים את הערך האמיתי של ארכיטקט.
RSW: At a certain point a number of years ago, people -- when Michael Graves was a fashion, before teapots ...
ר.ס.ו: בנקודה מסויים לפני כמה שנים, אנשים -- כשמייקל גרייבס היה אופנה, לפני ספלי תה
FG: I did a teapot and nobody bought it. (Laughter)
פ.ג: עשיתי ספל תה ואף אחד לא קנה אותו. (צחוק)
RSW: Did it leak?
ר.ס.ו: הוא נזל?
FG: No. (Laughter)
פ.ג: לא. (צחוק)
RSW: ... people wanted a Michael Graves building. Is that a curse, that people want a Bilbao building?
ר.ס.ו: ... אנשים רצו בניין מייקל גרייבס. האם זו קללה, שאנשים רוצים בניין בילבאו?
FG: Yeah. Since Bilbao opened, which is now four, five years, both Krens and I have been called with at least 100 opportunities -- China, Brazil, other parts of Spain -- to come in and do the Bilbao effect. And I've met with some of these people. Usually I say no right away, but some of them come with pedigree and they sound well-intentioned and they get you for at least one or two meetings. In one case, I flew all the way to Malaga with a team because the thing was signed with seals and various very official seals from the city, and that they wanted me to come and do a building in their port. I asked them what kind of building it was. "When you get here we'll explain it." Blah, blah, blah. So four of us went. And they took us -- they put us up in a great hotel and we were looking over the bay, and then they took us in a boat out in the water and showed us all these sights in the harbor. Each one was more beautiful than the other. And then we were going to have lunch with the mayor and we were going to have dinner with the most important people in Malaga. Just before going to lunch with the mayor, we went to the harbor commissioner. It was a table as long as this carpet and the harbor commissioner was here, and I was here, and my guys. We sat down, and we had a drink of water and everybody was quiet. And the guy looked at me and said, "Now what can I do for you, Mr. Gehry?" (Laughter)
פ.ג: אהא. מאז שבילבאו נפתח, שזה כבר ארבע, חמש שנים, גם קרנס וגם אני נקראנו בלפחות 100 הזדמנויות -- סין, ברזיל, חלקים אחרים של ספרד -- לבוא ולעשות את אפקט בילבאו. ונפגשתי עם כמה מהאנשים האלה. בדרך כלל אני מסרב מיד, אבל חלקם מגיעים עם ייחוס והם נשמעים כבעלי כוונות טובות והם מביאים אותך ללפחות פגישה או שתיים. באחד המקרים, טסתי עד מלגה עם צוות בגלל שההזמנה הייתה חתומה עם חותם וכל מיני חותמים מאוד רישמיים מהעיר, ושהם רצו שאני אבוא ואעשה בניין בנמל שלהם. שאלתי אותם באיזה סוג של בניין מדובר. "כשתגיע לפה אנחנו נסביר." בלה בלה בלה. אז טסנו ארבעה. והם לקחו אותנו -- הם שמו אותנו במלון נהדר והיה לנו נוף למפרץ, ואז הם לקחו אותנו בסירה אל המים הפתוחים והראו לנו את כל המראות של הנמל. כל אחד היה יותר יפה מהקודם. ואז עמדנו לאכול ארוחת צהריים עם ראש העיר וארוחת ערב עם האנשים החשובים ביותר במלגה. בדיוק לפני שיצאנו לארוחת צהריים עם ראש העיר, הלכתנו לממונה על הנמל. זה היה שולחן באורך השטיח הזה והממונה על הנמל היה פה, ואני הייתי פה, והבחורים שלי. התיישבנו, ושתינו מים וכולם היו שקטים. והבחור הסתכל עליי ואמר, "מה אני יכול לעשות בשבילך, מר גהרי?" (צחוק)
RSW: Oh, my God. FG: So, I got up. I said to my team, "Let's get out of here." We stood up, we walked out. They followed -- the guy that dragged us there followed us and he said, "You mean you're not going to have lunch with the mayor?" I said, "Nope." "You're not going to have dinner at all?" They just brought us there to hustle this group, you know, to create a project. And we get a lot of that. Luckily, I'm old enough that I can complain I can't travel. (Laughter) I don't have my own plane yet.
ר.ס.ו: או, אלוהים. פ.ג: אז קמתי. אמרתי לצוות שלי, "בואו נעוף מפה." קמנו, יצאנו החוצה. הם באו אחרינו -- הבחור שגרר אותנו לשם יצא אחרינו ואמר, "אתה מתכוון שאתם לא הולכים לארוחת הצהריים עם ראש העיר?" אני אמרתי, "לא." "אתם לא מתכוונים לאכול ארוחת ערב בכלל?" הם פשוט הביאו אותנו לשם כדי לזרז את הקבוצה, אתה יודע, ליצור פרויקט. ואנחנו רואים הרבה מזה. למזלי, אני מספיק זקן שאני יכול להתלונן שאני לא יכול להתנייד. (צחוק) אין לי מטוס משלי עדיין.
RSW: Well, I'm going to wind this up and wind up the meeting because it's been very long. But let me just say a couple words.
ר.ס.ו: ובכן, אני הולך לסיים את זה ולסכם את הפגישה בגלל שהיא הייתה מאוד ארוכה. אבל תנו לי רק להגיד כמה מילים.
FG: Can I say something? Are you going to talk about me or you? (Laughter) (Applause)
פ.ג: אני יכול להגיד משהו? אתה הולך לדבר עליי או עלייך? (צחוק) (מחיאות כפיים)
RSW: Once a shit, always a shit!
ר.ס.ו: פעם חרא, תמיד חרא!
FG: Because I want to get a standing ovation like everybody, so ...
פ.ג: בגלל שאני רוצה לקבל תשואות בעמידה כמו כולם, אז...
RSW: You're going to get one! You're going to get one! (Laughter)
ר.ס.ו: אתה תקבל אותם! אתה תקבל אותם! (צחוק)
I'm going to make it for you!
אני הולך לעשות את זה בשבילך!
FG: No, no. Wait a minute! (Applause)
פ.ג: לא, לא. חכו רגע! (מחיאות כפיים)