Λοιπόν πιστεύω πως αυτή η συνάντηση προγραμματίστηκε, και ότι το θέμα ήταν Από το Ήταν στο Ακόμη. Και είμαι εδώ για να εξηγήσω το Ακόμη. Πράγμα για το οποίο δεν συμφωνώ γιατί, παρόλα τα 94 μου χρόνια, δεν δουλεύω ακόμη. Και σε όποιον με ρωτήσει, «Συνεχίζετε ακόμη να κάνετε ετούτο ή εκείνο;» Δεν απαντώ γιατί δεν συνεχίζω ακόμη να κάνω πράγματα, τα κάνω όπως τα έκανα πάντα. Ακόμη έχω--χρησιμοποίησα τη λέξη ακόμη; Δεν το έκανα σκόπιμα.
So I understand that this meeting was planned, and the slogan was From Was to Still. And I am illustrating Still. Which, of course, I am not agreeing with because, although I am 94, I am not still working. And anybody who asks me, "Are you still doing this or that?" I don't answer because I'm not doing things still, I'm doing it like I always did. I still have -- or did I use the word still? I didn't mean that.
(Γέλια)
(Laughter)
Έχω ένα φάκελο που τον λέω Καθήκοντα. Έχω τα σχέδιά μου. Έχω τους πελάτες μου. Κάνω τη δουλειά μου όπως την έκανα πάντα. Αυτό μου επιτρέπει να αποδεχτώ την ηλικία μου. Θέλω να σας δείξω τη δουλειά μου για να ξέρετε τι κάνω και γιατί είμαι εδώ. Ήταν γύρω στο 1925. Όλα αυτά τα πράγματα έγιναν τα τελευταία 75 χρόνια.
I have my file which is called To Do. I have my plans. I have my clients. I am doing my work like I always did. So this takes care of my age. I want to show you my work so you know what I am doing and why I am here. This was about 1925. All of these things were made during the last 75 years.
(Γέλια)
(Laughter)
(Χειροκροτήματα)
(Applause)
Εννοείται φυσικά ότι εργάζομαι από τα 25 μου, κάνοντας περίπου αυτό που βλέπετε. Εδώ είναι πορσελάνη Κάστλετον. Ήταν μια έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης. Αυτό βρίσκεται προς πώληση στο Μουσείο Μετροπόλιταν. Αυτό είναι προς πώληση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης. Να ένα πορτραίτο δικό μου και της κόρης μου.
But, of course, I'm working since 25, doing more or less what you see here. This is Castleton China. This was an exhibition at the Museum of Modern Art. This is now for sale at the Metropolitan Museum. This is still at the Metropolitan Museum now for sale. This is a portrait of my daughter and myself.
(Χειροκροτήματα)
(Applause)
Αυτά ήταν μερικά από τα πράγματα που έχω φτιάξει. Έφτιαξα εκατοντάδες τέτοια τα τελευταία 75 χρόνια. Δηλώνω πως είμαι κατασκευάστρια αντικειμένων. Δεν με χαρακτηρίζω βιομηχανική σχεδιάστρια γιατί είμαι κάτι άλλο. Οι βιομηχανικοί σχεδιαστές θέλουν να κάνουν καινοτομίες. Η καινοτομία είναι μια έννοια εμπορική και όχι της αισθητικής. Το περιοδικό περί βιομηχανικού σχεδιασμού νομίζω ονομάζεται "Καινοτομία". Η καινοτομία δεν είναι μέσα στους στόχους της δουλειάς μου. Λοιπόν, οι “κατασκευαστές αντικειμένων” φτιάχνουν πράγματα πιο όμορφα, πιο κομψά, πιο αναπαυτικά απ' ό,τι θα έκαναν οι τεχνίτες. Έχω τόσα πολλά να πω. Πρέπει να επιλέξω τι θα πω. Για να περιγράψω λοιπόν το επάγγελμα μας διαφορετικά, είμαστε, επί της ουσίας, σε μια παιγνιώδη αναζήτηση της ομορφιάς. Η παιγνιώδης αναζήτηση της ομορφιάς ήταν η πρώτη δραστηριότητα του ανθρώπου. Η Σάρα Σμιθ, καθηγήτρια μαθηματικών στο ΜΙΤ έγραψε: Η παιγνιώδης αναζήτηση της ομορφιάς ήταν η πρώτη δραστηριότητα του ανθρώπου- ότι όλες οι χρήσιμες ικανότητες και όλες οι ιδιότητες των υλικών αναπτύχθηκαν μέσα από αυτή την παιγνιώδη αναζήτηση της ομορφιάς. Αυτά είναι πλακάκια. Η λέξη «παιγνιώδες» είναι μια απαραίτητη πτυχή της δουλειάς μας διότι πράγματι, μια από τις δυσκολίες μας είναι ότι πρέπει να φτιάχνουμε, να παράγουμε, καταπληκτικά πράγματα σ’ όλη τη ζωή μας, και για μένα αυτό ισχύει τα τελευταία 75 χρόνια.
These were just some of the things I've made. I made hundreds of them for the last 75 years. I call myself a maker of things. I don't call myself an industrial designer because I'm other things. Industrial designers want to make novel things. Novelty is a concept of commerce, not an aesthetic concept. The industrial design magazine, I believe, is called "Innovation." Innovation is not part of the aim of my work. Well, makers of things: they make things more beautiful, more elegant, more comfortable than just the craftsmen do. I have so much to say. I have to think what I am going to say. Well, to describe our profession otherwise, we are actually concerned with the playful search for beauty. That means the playful search for beauty was called the first activity of Man. Sarah Smith, who was a mathematics professor at MIT, wrote, "The playful search for beauty was Man's first activity -- that all useful qualities and all material qualities were developed from the playful search for beauty." These are tiles. The word, "playful" is a necessary aspect of our work because, actually, one of our problems is that we have to make, produce, lovely things throughout all of life, and this for me is now 75 years.
Οπότε, πώς μπορείς, χωρίς να στερέψεις, να φτιάχνεις πράγματα πάντα με την ίδια ευχαρίστηση, σαν ένα δώρο προς τους άλλους, και για πόσο καιρό; Η παιγνιώδης άποψη είναι λοιπόν ένα σημαντικό συστατικό της ιδιότητάς μας ως σχεδιαστές. Θα σας πω λίγα λόγια για τη ζωή μου. Όπως είπα, ξεκίνησα να κάνω αυτά τα πράγματα πριν 75 χρόνια. Η πρώτη μου έκθεση στις Ηνωμένες Πολιτείες έγινε για την έκθεση της 150ετηρίδας του 1926 -- όπου η ουγγρική κυβέρνηση έστειλε ένα κομμάτι μου ζωγραφισμένο στο χέρι σαν συμμετοχή στην έκθεση. Η δουλειά μου με πήγε πράγματι σε πολλές χώρες, και μου έδειξε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου. Δεν είναι ότι με πήγε – η δουλειά δεν με πήγε- έκανα πολλά ειδικά επειδή ήθελα να δω τον κόσμο, ήμουν απίστευτα περίεργη να δω τον κόσμο, κι έφτιαξα όλα αυτά τα πράγματα, που τελικά με πήγαν σε τόσες πολλές χώρες και σε πολλές κουλτούρες. Ξεκίνησα ως μαθητευόμενη κοντά σε έναν Ούγγρο τεχνίτη, αυτός μου δίδαξε τι ήταν οι συντεχνίες τον Μεσαίωνα.
So how can you, without drying up, make things with the same pleasure, as a gift to others, for so long? The playful is therefore an important part of our quality as designer. Let me tell you some about my life. As I said, I started to do these things 75 years ago. My first exhibition in the United States was at the Sesquicentennial exhibition in 1926 -- that the Hungarian government sent one of my hand-drawn pieces as part of the exhibit. My work actually took me through many countries, and showed me a great part of the world. This is not that they took me -- the work didn't take me -- I made the things particularly because I wanted to use them to see the world. I was incredibly curious to see the world, and I made all these things, which then finally did take me to see many countries and many cultures. I started as an apprentice to a Hungarian craftsman, and this taught me what the guild system was in Middle Ages.
Συντεχνία: αυτό σημαίνει ότι όταν ήμουν μαθητευόμενη, χρειάστηκε να μάθω μόνη μου τα πάντα πριν γίνω ειδική στην κατασκευή πήλινων. Στο εργαστήρι όπου μελετούσα, ή μάθαινα, υπήρχε μια παραδοσιακή ιεραρχία: ο μάστορας, ο ειδικευμένος τεχνίτης και έμπειρος εργάτης και ο μαθητευόμενος, και εργαζόμουν ως μαθητευόμενη. Η δουλειά του μαθητευόμενου ήταν πολύ πρωτόγονη. Έπρεπε να μάθω τα πάντα για την τέχνη της αγγειοπλαστικής και της χειροποίητης κατασκευής των πήλινων. Συνθλίβαμε τον άργιλο με τα πόδια όπως μας τον έφερναν από το λόφο. Μετά, έπρεπε να πλαστεί και μετά να μεταμορφωθεί μέσα σε ένα είδος μάγκανου, και επιτέλους ήταν έτοιμο για τον τόρνο. Εκεί εργάστηκα πραγματικά ως μαθητευόμενη. Ο δάσκαλος μου με έβαζε να ρυθμίζω τους φούρνους, γιατί εκείνο τον καιρό, η κατασκευή των φούρνων και η ρύθμισή τους ήταν μέρος της διαδικασίας. Και στο τέλος έλαβα ένα έγγραφο που πιστοποιούσε ότι είχα ολοκληρώσει την εκπαίδευσή μου, ότι είχα μια κόσμια συμπεριφορά, και αυτό το έγγραφο μου δόθηκε από την συντεχνία των κατασκευαστών σκεπών, των κατασκευαστών φούρνων και των σκαπανέων των σιδηροδρόμων, των καπνοδοχοκαθαριστών και των κεραμέων.
The guild system: that means when I was an apprentice, I had to apprentice myself in order to become a pottery master. In my shop where I studied, or learned, there was a traditional hierarchy of master, journeyman and learned worker, and apprentice, and I worked as the apprentice. The work as an apprentice was very primitive. That means I had to actually learn every aspect of making pottery by hand. We mashed the clay with our feet when it came from the hillside. After that, it had to be kneaded. It had to then go in, kind of, a mangle. And then finally it was prepared for the throwing. And there I really worked as an apprentice. My master took me to set ovens because this was part of oven-making, oven-setting, in the time. And finally, I had received a document that I had accomplished my apprenticeship successfully, that I had behaved morally, and this document was given to me by the Guild of Roof-Coverers, Rail-Diggers, Oven-Setters, Chimney Sweeps and Potters.
(Γέλια)
(Laughter)
Πήρα επίσης ένα μικρό βιβλιαράκι που εξηγούσε τα δικαιώματά μου και τις συνθήκες εργασίας μου. Έχω ακόμα αυτό το βιβλιαράκι. Στην αρχή, εγκατέστησα ένα εργαστήρι στον κήπο μου, και κατασκεύαζα πήλινα αντικείμενα που πούλαγα στις αγορές της Βουδαπέστης. Και να’ μαι καθισμένη εκεί, με τον τότε φίλο μου, και με τη λέξη «φίλο» δεν εννοώ αυτό που εννοούμε σήμερα. Ο φίλος μου κι εγώ ήμασταν καθισμένοι στις λαϊκές αγορές και πουλάγαμε πήλινα δοχεία. Η μάνα μου σκεφτόταν πως αυτό δεν ήταν πολύ καθώς πρέπει, και ερχόταν και καθόταν μαζί μας, για να φαίνεται αυτή η δραστηριότητα πιο καθώς πρέπει.
I also got at the time a workbook which explained my rights and my working conditions, and I still have that workbook. First I set up a shop in my own garden, and made pottery which I sold on the marketplace in Budapest. And there I was sitting, and my then-boyfriend -- I didn't mean it was a boyfriend like it is meant today -- but my boyfriend and I sat at the market and sold the pots. My mother thought that this was not very proper, so she sat with us to add propriety to this activity.
(γέλια)
(Laughter)
Αλλά, μετά από ένα χρονικό διάστημα, έγινε ένα καινούργιο εργοστάσιο στη Βουδαπέστη, ένα μεγάλο εργοστάσιο αγγειοπλαστικής. Πήγα και το είδα μαζί με άλλες γυναίκες, και έκανα ένα σωρό ερωτήσεις στον διευθυντή. Οπότε ο διευθυντής με ρώτησε, γιατί κάνετε όλες αυτές τις ερωτήσεις; Απάντησα πως κι εγώ έχω ένα εργαστήρι αγγειοπλαστικής. Οπότε με παρακάλεσε να ’ρθει να το επισκεφτεί και τελικά το έκανε, και μου εξήγησε πως αυτό που έκανα στο εργαστήρι μου ήταν αναχρονιστικό, ότι η βιομηχανική επανάσταση είχε λάβει χώρα και ότι θα ήταν καλύτερα να έρθω στο εργοστάσιο. Εκεί δημιούργησε για μένα ένα καλλιτεχνικό τμήμα όπου εργάστηκα για πολλούς μήνες. Αλλά, όλο το προσωπικό του εργοστασίου πέρναγε το χρόνο του στο τμήμα αυτό, ο διευθυντής έλεγε πως υπήρχαν αρκετές γυναίκες που έφτιαχναν καλούπια και παρήγαγαν τις δημιουργίες μου και τις πουλούσαν στην Αμερική.
However, after a while there was a new factory being built in Budapest, a pottery factory, a large one. And I visited it with several ladies, and asked all sorts of questions of the director. Then the director asked me, why do you ask all these questions? I said, I also have a pottery. So he asked me, could he please visit me, and then finally he did, and explained to me that what I did now in my shop was an anachronism, that the industrial revolution had broken out, and that I rather should join the factory. There he made an art department for me where I worked for several months. However, everybody in the factory spent his time at the art department. The director there said there were several women casting and producing my designs now in molds, and this was sold also to America.
Θυμάμαι πως αυτό είχε αρκετή επιτυχία. Επειδή όμως, ο διευθυντής, ο χημικός, ο κατασκευαστής πρωτοτύπων – όλος ο κόσμος- ασχολούνταν περισσότερο με το καλλιτεχνικό τμήμα- δηλαδή με τη δουλειά μου - παρά με το να παράγουν τουαλέτες, έλαβαν τελικά μια επιστολή από τα κεντρικά, από την τράπεζα στην οποία ανήκε το εργοστάσιο, η οποία έλεγε να βάλουν την κατασκευή τουαλετών πριν από το καλλιτεχνικό τμήμα. Αυτό ήταν το τέλος μου. Αυτό μου άνοιξε δυνατότητες επειδή ήμουν ειδικευμένη τεχνίτρια, και οι ειδικευμένοι τεχνίτες παίρνουν τα μπογαλάκια τους και πάνε να δούνε τον κόσμο. Έτσι, ως ειδικευμένη τεχνίτρια, έβαλα μια αγγελία στην εφημερίδα, πως ήμουν απλώς μια ειδικευμένη τεχνίτρια στην αγγειοπλαστική και πως έψαχνα δουλειά ως ειδικευμένη τεχνίτρια. Έλαβα πολλές απαντήσεις, και δέχτηκα αυτή που ήταν πιο μακριά από το σπίτι μου και πρακτικά, όπως νόμιζα, στα μέσα του δρόμου για την Αμερική.
I remember that it was quite successful. However, the director, the chemist, model maker -- everybody -- concerned himself much more with the art department -- that means, with my work -- than making toilets, so finally they got a letter from the center, from the bank who owned the factory, saying, make toilet-setting behind the art department, and that was my end. So this gave me the possibility because now I was a journeyman, and journeymen also take their satchel and go to see the world. So as a journeyman, I put an ad into the paper that I had studied, that I was a down-to-earth potter's journeyman and I was looking for a job as a journeyman. And I got several answers, and I accepted the one which was farthest from home and practically, I thought, halfway to America.
Και ήταν το Αμβούργο. Τότε δέχτηκα αυτή τη δουλειά στο Αμβούργο, σε ένα εργαστήρι αγγειοπλαστικής, όπου όλα κατασκευάζονταν πάνω σε τροχό, και έτσι εργάστηκα σε ένα εργαστήρι με πολλούς αγγειοπλάστες. Την πρώτη μέρα, έφτασα για να πάρω την θέση μου στον τροχό- υπήρχαν 3-4 τροχοί- και σε μια από τις θέσεις, πίσω από τη δική μου, ήταν ένας καμπούρης, ένας καμπούρης κωφάλαλος, που μύριζε πολύ άσχημα. Τον πότιζα με κολόνια κάθε μέρα, πράγμα που του άρεσε πολύ, και αυτός μου έφερνε κάθε μέρα ψωμί και βούτυρο, που έπρεπε να τα φάω από ευγένεια. Την πρώτη μέρα που πήγα να δουλέψω σε αυτό το εργαστήρι υπήρχε μια έκπληξη πάνω στον τροχό μου. Οι συνάδελφοί μου είχαν φροντίσει με πολλή προσοχή να τοποθετήσουν πάνω στον τροχό όπου θα εργαζόμουν μια πολύ πετυχημένη αναπαράσταση των ανδρικών μορίων. (Γέλια) Αφού τα έκανα πέρα με μια κίνηση του χεριού, ήταν πολύ...- με είχαν αποδεχτεί, και εργάστηκα εκεί για περίπου έξι μήνες. Ήταν η πρώτη μου δουλειά. Αν συνεχίσω έτσι, θα μείνετε εδώ ως τα μεσάνυχτα.
And that was in Hamburg. Then I first took this job in Hamburg, at an art pottery where everything was done on the wheel, and so I worked in a shop where there were several potters. And the first day, I was coming to take my place at the turntable -- there were three or four turntables -- and one of them, behind where I was sitting, was a hunchback, a deaf-mute hunchback, who smelled very bad. So I doused him in cologne every day, which he thought was very nice, and therefore he brought bread and butter every day, which I had to eat out of courtesy. The first day I came to work in this shop there was on my wheel a surprise for me. My colleagues had thoughtfully put on the wheel where I was supposed to work a very nicely modeled natural man's organs. (Laughter) After I brushed them off with a hand motion, they were very -- I finally was now accepted, and worked there for some six months. This was my first job. If I go on like this, you will be here till midnight.
(Γέλια)
(Laughter)
(Χειροκροτήματα)
(Applause)
Οπότε θα προσπαθήσω να επιταχύνω λίγο.
So I will try speed it up a little
(Γέλια)
(Laughter)
Συντονιστής: Εύα, έχουμε περίπου 5 λεπτά στη διάθεσή μας.
Moderator: Eva, we have about five minutes.
(Γέλια)
(Laughter)
Εύα Ζίσελ: Είστε σίγουρος;
Eva Zeisel: Are you sure?
Συντονιστής: Ναι, είμαι σίγουρος.
Moderator: Yes, I am sure.
ΕΖ: Εντάξει, αν είστε σίγουρος, Θα πρέπει να σας πω ότι θα μιλάω πολύ γρήγορα σε αυτά τα 5 λεπτά που μας μένουν. Πράγματι, η δουλειά μου με πήγε σε πολλές χώρες γιατί χρησιμοποίησα τη δουλειά μου για να ικανοποιήσω την περιέργειά μου. Και μεταξύ άλλων χωρών όπου εργάστηκα, πήγα και στη Σοβιετική Ένωση, όπου εργάστηκα από το ’32 έως το ’37—μάλλον το ‘36. Ήμουν τελικά εκεί, αλλά δεν είχα τι να κάνω -ήμουν εκεί σαν ξένη εμπειρογνώμων. Έγινα καλλιτεχνική διευθύντρια της βιομηχανίας πορσελάνης και γυαλιού, και τελικά στις εκκαθαρίσεις του Στάλιν – στο ξεκίνημα των εκκαθαρίσεων του Στάλιν, δεν γνώριζα ότι εκατοντάδες χιλιάδες αθώοι άνθρωποι είχαν συλληφθεί. Με συνέλαβαν πολύ νωρίς στην αρχή των εκκαθαρίσεων του Στάλιν, και πέρασα 16 μήνες σε μια ρώσικη φυλακή. Η κατηγορία ήταν ότι είχα προετοιμάσει με επιτυχία μια απόπειρα κατά της ζωής του Στάλιν. Ήταν μια πολύ επικίνδυνη κατηγορία. Και αν έφτασε το τέλος του πενταλέπτου μου, θέλω να σας πω ότι επέζησα, πράγμα που είναι απίστευτο. Αλλά αφού επέζησα και είμαι εδώ, και αφού είναι το τέλος του πενταλέπτου μου, θα σας –
EZ: Well, if you are sure, I have to tell you that within five minutes I will talk very fast. And actually, my work took me to many countries because I used my work to fill my curiosity. And among other things, other countries I worked, was in the Soviet Union, where I worked from '32 to '37 -- actually, to '36. I was finally there, although I had nothing to do -- I was a foreign expert. I became art director of the china and glass industry, and eventually under Stalin's purges -- at the beginning of Stalin's purges, I didn't know that hundreds of thousands of innocent people were arrested. So I was arrested quite early in Stalin's purges, and spent 16 months in a Russian prison. The accusation was that I had successfully prepared an Attentat on Stalin's life. This was a very dangerous accusation. And if this is the end of my five minutes, I want to tell you that I actually did survive, which was a surprise. But since I survived and I'm here, and since this is the end of the five minutes, I will --
Συντονιστής: Πείτε μας πότε ήταν το τελευταίο σας ταξίδι στη Ρωσία. Πρόσφατα δεν πήγατε;
Moderator: Tell me when your last trip to Russia was. Weren't you there recently?
ΕΖ: Φέτος το καλοκαίρι, όντως, τo εργοστάσιο Λομονόσοφ αγοράστηκε από μια αμερικάνικη εταιρεία, η οποία με προσκάλεσε. Ανακάλυψαν ότι είχα εργαστεί εκεί το ‘33, ήρθαν στο εργαστήρι μου στο Ρόκλαντ Κάουντυ, και έφεραν 15 από τους καλλιτέχνες τους να με συναντήσουν εδώ. Με κάλεσαν να πάω στο ρώσικο εργοστάσιο το περασμένο καλοκαίρι, τον Ιούλιο, για να φτιάξουμε πιάτα, για να σχεδιάσουμε μερικά πιάτα. Και επειδή δεν μου αρέσει να ταξιδεύω μόνη μου, κάλεσαν και την κόρη μου, τον γαμπρό μου και την εγγονή μου, οπότε είχαμε ένα ευχάριστο ταξίδι και είδαμε τη Ρωσία του σήμερα, ένα θέαμα όχι πολύ ευχάριστο ή πολύ χαρούμενο. Αυτά… είμαι εδώ τώρα… τελειώσαμε; Ευχαριστώ.
EZ: Oh, this summer, in fact, the Lomonosov factory was bought by an American company, invited me. They found out that I had worked in '33 at this factory, and they came to my studio in Rockland County, and brought the 15 of their artists to visit me here. And they invited myself to come to the Russian factory last summer, in July, to make some dishes, design some dishes. And since I don't like to travel alone, they also invited my daughter, son-in-law and granddaughter, so we had a lovely trip to see Russia today, which is not a very pleasant and happy view. Here I am now, if this is the end? Thank you.
(Χειροκροτήματα)
(Applause)