When we talk about corruption, there are typical types of individuals that spring to mind. There's the former Soviet megalomaniacs. Saparmurat Niyazov, he was one of them. Until his death in 2006, he was the all-powerful leader of Turkmenistan, a Central Asian country rich in natural gas. Now, he really loved to issue presidential decrees. And one renamed the months of the year including after himself and his mother. He spent millions of dollars creating a bizarre personality cult, and his crowning glory was the building of a 40-foot-high gold-plated statue of himself which stood proudly in the capital's central square and rotated to follow the sun. He was a slightly unusual guy. And then there's that cliché, the African dictator or minister or official. There's Teodorín Obiang. So his daddy is president for life of Equatorial Guinea, a West African nation that has exported billions of dollars of oil since the 1990s and yet has a truly appalling human rights record. The vast majority of its people are living in really miserable poverty despite an income per capita that's on a par with that of Portugal. So Obiang junior, well, he buys himself a $30 million mansion in Malibu, California. I've been up to its front gates. I can tell you it's a magnificent spread. He bought an €18 million art collection that used to belong to fashion designer Yves Saint Laurent, a stack of fabulous sports cars, some costing a million dollars apiece -- oh, and a Gulfstream jet, too. Now get this: Until recently, he was earning an official monthly salary of less than 7,000 dollars. And there's Dan Etete. Well, he was the former oil minister of Nigeria under President Abacha, and it just so happens he's a convicted money launderer too. We've spent a great deal of time investigating a $1 billion -- that's right, a $1 billion — oil deal that he was involved with, and what we found was pretty shocking, but more about that later. So it's easy to think that corruption happens somewhere over there, carried out by a bunch of greedy despots and individuals up to no good in countries that we, personally, may know very little about and feel really unconnected to and unaffected by what might be going on. But does it just happen over there? Well, at 22, I was very lucky. My first job out of university was investigating the illegal trade in African ivory. And that's how my relationship with corruption really began. In 1993, with two friends who were colleagues, Simon Taylor and Patrick Alley, we set up an organization called Global Witness. Our first campaign was investigating the role of illegal logging in funding the war in Cambodia. So a few years later, and it's now 1997, and I'm in Angola undercover investigating blood diamonds. Perhaps you saw the film, the Hollywood film "Blood Diamond," the one with Leonardo DiCaprio. Well, some of that sprang from our work. Luanda, it was full of land mine victims who were struggling to survive on the streets and war orphans living in sewers under the streets, and a tiny, very wealthy elite who gossiped about shopping trips to Brazil and Portugal. And it was a slightly crazy place. So I'm sitting in a hot and very stuffy hotel room feeling just totally overwhelmed. But it wasn't about blood diamonds. Because I'd been speaking to lots of people there who, well, they talked about a different problem: that of a massive web of corruption on a global scale and millions of oil dollars going missing. And for what was then a very small organization of just a few people, trying to even begin to think how we might tackle that was an enormous challenge. And in the years that I've been, and we've all been campaigning and investigating, I've repeatedly seen that what makes corruption on a global, massive scale possible, well it isn't just greed or the misuse of power or that nebulous phrase "weak governance." I mean, yes, it's all of those, but corruption, it's made possible by the actions of global facilitators. So let's go back to some of those people I talked about earlier. Now, they're all people we've investigated, and they're all people who couldn't do what they do alone. Take Obiang junior. Well, he didn't end up with high-end art and luxury houses without help. He did business with global banks. A bank in Paris held accounts of companies controlled by him, one of which was used to buy the art, and American banks, well, they funneled 73 million dollars into the States, some of which was used to buy that California mansion. And he didn't do all of this in his own name either. He used shell companies. He used one to buy the property, and another, which was in somebody else's name, to pay the huge bills it cost to run the place. And then there's Dan Etete. Well, when he was oil minister, he awarded an oil block now worth over a billion dollars to a company that, guess what, yeah, he was the hidden owner of. Now, it was then much later traded on with the kind assistance of the Nigerian government -- now I have to be careful what I say here — to subsidiaries of Shell and the Italian Eni, two of the biggest oil companies around. So the reality is, is that the engine of corruption, well, it exists far beyond the shores of countries like Equatorial Guinea or Nigeria or Turkmenistan. This engine, well, it's driven by our international banking system, by the problem of anonymous shell companies, and by the secrecy that we have afforded big oil, gas and mining operations, and, most of all, by the failure of our politicians to back up their rhetoric and do something really meaningful and systemic to tackle this stuff. Now let's take the banks first. Well, it's not going to come as any surprise for me to tell you that banks accept dirty money, but they prioritize their profits in other destructive ways too. For example, in Sarawak, Malaysia. Now this region, it has just five percent of its forests left intact. Five percent. So how did that happen? Well, because an elite and its facilitators have been making millions of dollars from supporting logging on an industrial scale for many years. So we sent an undercover investigator in to secretly film meetings with members of the ruling elite, and the resulting footage, well, it made some people very angry, and you can see that on YouTube, but it proved what we had long suspected, because it showed how the state's chief minister, despite his later denials, used his control over land and forest licenses to enrich himself and his family. And HSBC, well, we know that HSBC bankrolled the region's largest logging companies that were responsible for some of that destruction in Sarawak and elsewhere. The bank violated its own sustainability policies in the process, but it earned around 130 million dollars. Now shortly after our exposé, very shortly after our exposé earlier this year, the bank announced a policy review on this. And is this progress? Maybe, but we're going to be keeping a very close eye on that case. And then there's the problem of anonymous shell companies. Well, we've all heard about what they are, I think, and we all know they're used quite a bit by people and companies who are trying to avoid paying their proper dues to society, also known as taxes. But what doesn't usually come to light is how shell companies are used to steal huge sums of money, transformational sums of money, from poor countries. In virtually every case of corruption that we've investigated, shell companies have appeared, and sometimes it's been impossible to find out who is really involved in the deal. A recent study by the World Bank looked at 200 cases of corruption. It found that over 70 percent of those cases had used anonymous shell companies, totaling almost 56 billion dollars. Now many of these companies were in America or the United Kingdom, its overseas territories and Crown dependencies, and so it's not just an offshore problem, it's an on-shore one too. You see, shell companies, they're central to the secret deals which may benefit wealthy elites rather than ordinary citizens. One striking recent case that we've investigated is how the government in the Democratic Republic of Congo sold off a series of valuable, state-owned mining assets to shell companies in the British Virgin Islands. So we spoke to sources in country, trawled through company documents and other information trying to piece together a really true picture of the deal. And we were alarmed to find that these shell companies had quickly flipped many of the assets on for huge profits to major international mining companies listed in London. Now, the Africa Progress Panel, led by Kofi Annan, they've calculated that Congo may have lost more than 1.3 billion dollars from these deals. That's almost twice the country's annual health and education budget combined. And will the people of Congo, will they ever get their money back? Well, the answer to that question, and who was really involved and what really happened, well that's going to probably remain locked away in the secretive company registries of the British Virgin Islands and elsewhere unless we all do something about it. And how about the oil, gas and mining companies? Okay, maybe it's a bit of a cliché to talk about them. Corruption in that sector, no surprise. There's corruption everywhere, so why focus on that sector? Well, because there's a lot at stake. In 2011, natural resource exports outweighed aid flows by almost 19 to one in Africa, Asia and Latin America. Nineteen to one. Now that's a hell of a lot of schools and universities and hospitals and business startups, many of which haven't materialized and never will because some of that money has simply been stolen away. Now let's go back to the oil and mining companies, and let's go back to Dan Etete and that $1 billion deal. And now forgive me, I'm going to read the next bit because it's a very live issue, and our lawyers have been through this in some detail and they want me to get it right. Now, on the surface, the deal appeared straightforward. Subsidiaries of Shell and Eni paid the Nigerian government for the block. The Nigerian government transferred precisely the same amount, to the very dollar, to an account earmarked for a shell company whose hidden owner was Etete. Now, that's not bad going for a convicted money launderer. And here's the thing. After many months of digging around and reading through hundreds of pages of court documents, we found evidence that, in fact, Shell and Eni had known that the funds would be transferred to that shell company, and frankly, it's hard to believe they didn't know who they were really dealing with there. Now, it just shouldn't take these sorts of efforts to find out where the money in deals like this went. I mean, these are state assets. They're supposed to be used for the benefit of the people in the country. But in some countries, citizens and journalists who are trying to expose stories like this have been harassed and arrested and some have even risked their lives to do so. And finally, well, there are those who believe that corruption is unavoidable. It's just how some business is done. It's too complex and difficult to change. So in effect, what? We just accept it. But as a campaigner and investigator, I have a different view, because I've seen what can happen when an idea gains momentum. In the oil and mining sector, for example, there is now the beginning of a truly worldwide transparency standard that could tackle some of these problems. In 1999, when Global Witness called for oil companies to make payments on deals transparent, well, some people laughed at the extreme naiveté of that small idea. But literally hundreds of civil society groups from around the world came together to fight for transparency, and now it's fast becoming the norm and the law. Two thirds of the value of the world's oil and mining companies are now covered by transparency laws. Two thirds. So this is change happening. This is progress. But we're not there yet, by far. Because it really isn't about corruption somewhere over there, is it? In a globalized world, corruption is a truly globalized business, and one that needs global solutions, supported and pushed by us all, as global citizens, right here. Thank you. (Applause)
Gdy mowa o korupcji, przychodzi na myśl pewien typ ludzi, na przykład sowieccy megalomani pokroju Saparmurata Nijazowa. Aż do swojej śmierci w 2006 roku był wszechwładcą Turkmenistanu, bogatego w gaz ziemny kraju centralnej Azji. Uwielbiał wydawać prezydenckie dekrety. Dekretem zmienił nazwy miesięcy, w tym na cześć siebie i swojej matki. Wydał miliony dolarów na dziwaczny kult osobowości, ukoronowany budową własnego 12-metrowego złotego posągu, który stał dumnie na głównym placu stolicy, obracając się za słońcem. Nieco nietypowy gość. Następny stereotyp: afrykańscy dyktatorzy, ministrowie i urzędnicy. Weźmy Teodorína Obianga. Tatuś jest dożywotnim prezydentem Gwinei Równikowej, państwa w zachodniej Afryce od lat 90. eksportującego ropę wartą miliardy dolarów, gdzie nadal nie dba się o prawa człowieka. Ogromna większość ludności żyje w nędzy, Ogromna większość ludności żyje w nędzy, pomimo przychodu na osobę takiego jak w Portugalii. Obiang junior kupił sobie za 30 mln dolarów willę w Malibu w Kaliforni. Stałam pod jej bramami. Wspaniała posiadłość. Za 18 mln euro kupił kolekcję sztuki, która należała do projektanta Yvesa Saint Laurenta, bajeczną kolekcję sportowych aut, niektórych w cenie miliona dolarów za sztukę, aha, jeszcze samolot odrzutowy Gulfstream. A teraz najlepsze. Do niedawna jego oficjalna pensja wynosiła niespełna 7 tys. dolarów miesięcznie. Dalej mamy Dana Etete. To były minister ds. zasobów ropy w Nigerii za rządów prezydenta Sani Abacha. Był też skazany za pranie brudnych pieniędzy. Dużo czasu zabrało nam dochodzenie w sprawie wartej miliard dolarów, tak, miliard dolarów, transakcji naftowej, w której maczał palce, i zszokowało nas to, co odkryliśmy, ale o tym za chwilę. Łatwo pomyśleć, że korupcja ma miejsce gdzieś "tam", z winy chciwych despotów i nieuczciwych jednostek w krajach, o których sami wiemy niewiele, nijak nie czujemy się związani, i nie obchodzi nas, co się tam dzieje. Ale czy faktycznie tak jest? W wieku 22 lat miałam wielkie szczęście. Od razu po studiach dostałam pracę przy dochodzeniu w sprawie nielegalnego handlu kością słoniową. Tak zaczęła się moja przygoda z korupcją. W 1993 roku razem z dwoma kolegami, Simonem Taylorem i Patrickiem Alley, założyliśmy organizację Global Witness. Nasza pierwsza kampania badała rolę nielegalnego wyrębu i finansowania wojny w Kambodży. Kilka lat później, rok 1997, prowadzę w Angoli tajne dochodzenie w sprawie krwawych diamentów. Być może widzieliście film, hollywoodzki "Krwawy diament", z Leonardo DiCaprio. Częściowo zrodził się z naszej pracy. W Luandzie pełno było ofiar wypadków górniczych, usiłujących przetrwać na ulicach, sierot wojennych żyjących w kanałach, a do tego mała, bogata elita plotkująca o zakupach w Brazylii i Portugalii. Miejsce nieco szalone. Siedzę więc w dusznym pokoju hotelowym czując się całkowicie przytłoczona. Ale nie chodziło o krwawe diamenty. Rozmawiałam z wieloma osobami, które mówiły o innym problemie; ogromnej sieci korupcji na skalę globalną i znikających milionach dolarów za ropę. Dla małej kilkuosobowej organizacji jaką wówczas byliśmy, wymyślenie, jak się do tego zabrać, było ogromnym wyzwaniem. Przez te lata naszych kampanii i dochodzeń wielokrotnie widziałam, że korupcję na skalę światową umożliwia nie tylko chciwość czy nadużycie władzy lub coś pod niejasnym określeniem "słabego zarządzania." To wszystko też ma znaczenie, ale korupcja staje się możliwa w wyniku działań globalnych mediatorów. Wróćmy do osób, o których mówiłam wcześniej. We wszystkich dochodzeniach ci ludzie nie zrobiliby tego sami. Weźmy Obianga juniora. Nie zdobyłby eksluzywnych dzieł sztuki i luksusowych domów bez pomocy. Robił interesy z globalnymi bankami. Bank w Paryżu prowadził konta kontrolowanych przez niego spółek, z których jedno posłużyło do zakupu dzieł sztuki. Banki amerykańskie przelały 73 mln dolarów do Stanów, z których część wykorzystano na zakup rezydencji w Kaliforni. Nawet nie posłużył się swoim nazwiskiem. Używał spółek fasadowych. Przez jedną kupił nieruchomość, a kolejnej, zapisanej na kogoś innego, do płacenia ogromnych rachunków za utrzymanie nieruchomości. Następnie mamy Dana Etete. Jako minister przemysłu naftowego przyznał złoże ropy, warte obecnie ponad miliard dolarów, firmie, pewnie zgadniecie, której był ukrytym właścicielem. Następnie, dużo później, z życzliwą pomocą rządu Nigerii, muszę tu mówić ostrożnie, trafiło ono do spółek zależnych Shella i włoskiej Eni, największych dziś korporacji petrochemicznych. W rzeczywistości motor korupcji istnieje poza granicami krajów takich jak Gwinea Równikowa, Nigeria czy Turkmenistan. Ten motor napędzają pospołu międzynarodowy system bankowości, problem anonimowych spółek fasadowych, oraz dyskrecja, którą zapewniamy wielkim operacjom naftowym, gazowym i wydobywczym, i zwłaszcza politycy niezdolni do podjęcia działań na poparcie słów i wprowadzenie sensownego i kompleksowego rozwiązania problemu. Zacznijmy od banków. Nie będzie niespodzianką, gdy powiem, że banki nie tylko przyjmują brudne pieniądze, mają też inne destruktywne sposoby priorytetyzowania zysków. Przykład z Sarawak w Malezji. Ten region ma tylko 5% nienaruszonych lasów. Pięć procent. Jak to się stało? Elity i ich pomocnicy zarabiają miliony dolarów popierając wieloletni wyrąb lasu na skalę przemysłową popierając wieloletni wyrąb lasu na skalę przemysłową Wysłaliśmy tam tajnego badacza, żeby potajemnie nakręcił film ze spotkań z elitą rządzącą. Uzyskany materiał rozzłościł parę osób, co można obejrzeć na YouTube, ale potwierdził coś, co już dawno podejrzewaliśmy. Film pokazał, jak główny minister państwa, mimo późniejszych zaprzeczeń, korzystał z uprawnień do przyznawania zezwoleń na użytkowanie gruntów i lasów, aby wzbogacić siebie i swoją rodzinę. Wiemy, że bank HSBC finansował największe firmy wyrębu w regionie, odpowiedzialne za część zniszczeń w regionie Sarawak i nie tylko. Bank pogwałcił własną politykę zrównoważonego rozwoju, ale zarobił około 130 mln dolarów. Wkrótce po naszej demaskatorskiej publikacji w tym roku, bank ogłosił rewizję polityki w tej sprawie. Czy to jest postęp? Może, ale będziemy bacznie przyglądać się sprawie. ale będziemy bacznie przyglądać się sprawie. Jest też problem anonimowych spółek fasadowych. Wszyscy wiemy, czym one są, i że dość często wykorzystują je osoby i spółki próbujące uniknąć płacenia społeczeństwu swoich powinności, znanych również jako podatki. Zazwyczaj nie wychodzi na jaw rola spółek fasadowych w kradzieży ogromnych, transformacyjnych sum pieniędzy z biednych krajów. W każdym badanym przypadku korupcji pojawiają się spółki fasadowe, i czasami nie da się odkryć, kto naprawdę uczestniczył w transakcji. Niedawne badanie przeprowadzone przez Bank Światowy przyjrzało się 200 przypadkom korupcji. W ponad 70% przypadków użyto anonimowych spółek fasadowych, na sumę prawie 56 mld dolarów. Wiele z tych spółek mieści się w Ameryce lub Zjednoczonym Królestwie, lub terytoriach podległych koronie brytyjskiej, więc to nie tylko problem daleki, ale również lokalny. Spółki fasadowe mają kluczowe znaczenie w sekretnych transakcjach korzystnych dla bogatych elit, a nie zwykłych obywateli. We frapującej sprawie jaką niedawno badaliśmy, rząd Demokratycznej Republiki Konga sprzedał państwowy pakiet cennych aktywów górniczych spółkom fasadowym z Brytyjskich Wysp Dziewiczych. Rozmawialiśmy ze źródłami w kraju, przejrzeliśmy dokumenty firmowe i inne informacje próbując poskładać prawdziwy obraz transakcji. Przeraziło nas odkrycie, że te spółki fasadowe szybko przerzuciły wiele aktywów dalej, za ogromne zyski, do międzynarodowych firm przemysłu wydobywczego zarejestrowanych w Londynie. Według organizacji Africa Progress Panel kierowanej przez Kofiego Annana, Kongo straciło na tych transakcjach ponad 1,3 mld dolarów. To prawie dwa razy tyle, ile wynosi roczny budżet ochrony zdrowia i edukacji państwa. Czy lud Konga kiedykolwiek odzyska swoje pieniądze? Odpowiedź na to pytanie, oraz kto był zamieszany i co naprawdę się stało, prawdopodobnie pozostanie zamknięta w tajnych księgach firm Brytyjskich Wysp Dziewiczych czy im podobnych, chyba że sami coś z tym zrobimy. A ropa, gaz i przedsiębiorstwa górnicze? Może truizmem jest mówić o tym, bo korupcja w tym sektorze nikogo nie dziwi. Korupcja jest wszędzie, więc po co skupiać się na tym sektorze? Ponieważ gra idzie o nie byle co. W 2011 roku eksport zasobów naturalnych przewyższał pomoc zagraniczną w proporcji 19:1 w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej. Dziewiętnaście do jednego. To strasznie dużo szkół, uniwersytetów, szpitali oraz nowych przedsiębiorstw, które nie powstały i nigdy nie powstaną, ponieważ rozkradziono część pieniędzy. Wróćmy do ropy i przedsiębiorstw górniczych, i do Dana Etete oraz transakcji za 1 mld dolarów. Wybaczcie, teraz będę czytać z kartki, bo to paląca kwestia. Nasi prawnicy przyjrzeli się jej dokładnie i muszę przedstawić ją odpowiednio. Z pozoru transakcja była prosta. Spółki zależne Shella i Eni zapłaciły rządowi Nigerii za złoża. Rząd Nigerii przekazał taką samą kwotę, co do dolara, na konto przeznaczone dla spółki fasadowej, której ukrytym właścicielem był Etete. Nieźle jak na kogoś skazanego za pranie brudnych pieniędzy. A teraz sedno tej sprawy. Po wielu miesiącach przekopywania i czytania setek stron dokumentów sądowych, znaleźliśmy dowód, że w rzeczywistości, w Shell i Eni wiedzieli, że fundusze będą przekazane spółce fasadowej, i trudno uwierzyć, że nie wiedzieli z kim tak naprawdę mają do czynienia. Nie powinno wymagać aż takiego wysiłku uzyskanie informacji o pieniądzach z takich transakcji. Przecież to majątek państwowy. Powinien być wykorzystany na rzecz ludności kraju. Jednak w niektórych krajach obywatele i dziennikarze próbujący obnażyć takie historie, są prześladowani i aresztowani, a czasem ryzykują życie. Wreszcie są ludzie, którzy wierzą, że korupcja jest nieunikniona. Po prostu tak się robi niektóre interesy. Zmiana byłaby zbyt skomplikowana i trudna. W efekcie po prostu godzimy się z tym. Ale jako bojownik i badacz mam inny punkt widzenia, bo wiem, co może się zdarzyć, kiedy pomysł nabiera tempa. Na przykład w przemyśle naftowym i górnictwie mamy początki prawdziwie światowego standardu transparentności, który może rozwiązać niektóre problemy. W 1999 roku, kiedy Global Witness wezwał firmy naftowe do ujawniania transakcji, niektórzy śmiali się ze skrajnej naiwności tego skromnego pomysłu. Ale dosłownie setki grup społeczeństwa obywatelskiego z całego świata połączyły się, żeby walczyć o transparentność, która szybko staje się normą i prawem. Dwie trzecie wartości światowych przedsiębiorstw naftowych i górniczych obejmują prawa transparentności. Dwie trzecie. Czyli zmiana ma miejsce. To jest postęp. Ale jeszcze daleka droga. Bo tak naprawdę nie chodzi o korupcję gdzieś tam daleko, zgadza się? W zglobalizowanym świecie korupcja jest prawdziwie zglobalizowanym biznesem, który potrzebuje globalnych rozwiązań, popartych przez nas wszystkich jako obywateli świata, Tu i teraz. Dziękuję (Brawa)