A whip-like straw. Powerful, crushing blades. A pointed, piercing tube. There are nearly a million known insect species in the world, but most have one of just five common types of mouthparts. And that’s extremely useful to scientists because when they encounter an unfamiliar insect in the wild, they can learn a lot about it just by examining how it eats.
Kırbaç gibi bir kamış. Güçlü, mahvedici bıçaklar. Sivri, delici bir boru. Dünyada bilinen neredeyse yarım milyon böcek türü vardır ama birçoğu yaygın olan beş tane ağız parçası tipinden sadece birine sahiptir. Bu bilim insanları için oldukça faydalıdır çünkü vahşi doğada daha önceden tanımlanmamış bir böcek ile karşılaştıklarında yiyecekleri nasıl yediğini gözlemleyerek böcek hakkında bilgi sahibi olabilirler.
Scientific classification, or taxonomy, is used to organize all living things into seven levels: kingdom, phylum, class, order, family, genus, and species. The features of an insect’s mouthparts can help identify which order it belongs to, while also providing clues about how it evolved and what it feeds on.
Bilimsel sınıflandırma ya da taksonomi, yaşayan büyün canlıları yedi basamakta sınıflandırır : âlem, şube, sınıf, takım, aile, cins, ve tür. Ağız kısmının özellikleri, böceğin nasıl evrimleştiğine ve neyle beslendiğine dair ipucu verirken aynı zamanda hangi takıma ait olduğunu belirlemeye yardımcı olur.
The chewing mouthpart is the most common. It’s also the most primitive— all other mouthparts are thought to have started out looking like this one before evolving into something different. It features a pair of jaws called mandibles with toothed inner edges that cut up and crush solid foods, like leaves or other insects. You can find this mouthpart on ants from the Hymenoptera order, grasshoppers and crickets of the Orthoptera order, dragonflies of the Odonata order, and beetles of the Coleoptera order.
En yaygın olanı çiğneyici ağız parçasıdır. Bu parça ayrıca en ilkel olanıdır, farklı bir parçaya dönüşmeden önce diğer tüm ağız parçalarının bu çiğneyici parça gibi göründüğü düşünülmektedir. Yaprak ya da diğer böcekler gibi katı yiyecekleri ezmek ve parçalamak için dişli iç kenarlara sahip bir çift alt çene olarak bilinen ağza benzer. Bu tür ağız parçasını zar kanatlılar takımından olan karıncalarda, düz kanatlılar takımından olan çekirgeler ve cırcır böceklerinde, kızböcekleri takımından olan yusufçuklarda ve kınkanatlılar takımından olan böceklerde bulabilirsiniz.
The piercing-sucking mouthpart consists of a long, tube-like structure called a beak. This beak can pierce plant or animal tissue to suck up liquids like sap or blood. It can also secrete saliva with digestive enzymes that liquefy food for easier sucking. Insects in the Hemiptera order have piercing-sucking mouthparts and include bed bugs, cicadas, aphids, and leafhoppers.
Delici-emici ağız parçası gaga denilen, uzun, tüpe benzer bir yapıdan oluşur. Bu gaga, bitki özü ya da kanı emmek için bitki ya da hayvan dokusunu delebilir. Ayrıca yiyeceği daha iyi emmek için sıvı hâle getiren sindirim enzimleriyle dolu tükürük de salgılayabilir. Yarım kanatlılar takımından olan böcekler delici-emici ağız parçasına sahiptirler buna tahta kuruları, ağustos böcekleri, yaprak bitleri, ve cüce ağustos böcekleri de dâhildir.
The siphoning mouthpart, a friendlier version of the piercing and sucking beak, also consists of a long, tube-like structure called a proboscis that works like a straw to suck up nectar from flowers. Insects of the Lepidoptera order— butterflies and moths— keep their proboscises rolled up tightly beneath their heads when they’re not feeding and unfurl them when they come across some sweet nectar.
Hortum şeklindeki ağız parçası, çiçeklerdeki nektarı emmek için kullanılan pipete benzeyen uzun, tüpe benzer hortum diye adlandırılan bir yapıya sahip olan delici-emici gaganın daha dostça bir versiyonudur. Pul kanatlılar takımından olan kelebekler ve güveler gibi böcekler beslenmedikleri zaman hortumlarını kafalarının altında sıkıca sarılmış hâlde tutarlar ve tatlı bir nektarla karşılaştıklarında hortumlarını tekrar açarlar.
With the sponging mouthpart, there’s yet another tube, this time ending in two spongy lobes that contain many finer tubes called pseudotracheae. The pseudotracheae secrete enzyme-filled saliva and soak up fluids and dissolved foods by capillary action. House flies, fruit flies, and the other non-biting members of the Diptera order are the only insects that use this technique. But, there’s a catch. Biting flies within Diptera, like mosquitoes, horse flies, and deer flies, have a piercing-sucking mouthpart instead of the sponging mouthpart.
Sünger benzeri ağız parçasında başka bir tüp bulunur bu kez iki süngerimsi lobun bulunduğu birçok ince tüp içerir ve bunlara pseudotracheae denir. Pseudotracheae enzim dolu bir tükürük salgılar ve kılcal etki ile parçalanmış yiyecekleri ve sıvıları emer. Kara sinekler, meyve sinekleri, çift kanatlılar takımından diğer ısırmayan üyeleri bu tekniği kullanan tek böceklerdir. Fakat, dikkat edilmesi gereken bir şey var. Sivrisinekler, at sinekleri, ve geyik sinekleri gibi çift kanatlılar takımından olan ısıran böcekler süngerimsi ağız parçası yerine delici-emici ağız parçasına sahiptirler.
And finally, the chewing-lapping mouthpart is a combination of mandibles and a proboscis with a tongue-like structure at its tip for lapping up nectar. On this type of mouthpart, the mandibles themselves are not actually used for eating. For bees and wasps, members of the Hymenoptera order, they serve instead as tools for pollen-collecting and wax-molding.
Son olarak çiğneyici-alıştırıcı ağız parçası, alt çene ve nektarı içmek için ucunda dil benzeri bir yapıda olan hortumun birleşmesinden oluşur. Bu tür ağız parçasında, alt çenenin kendisi yemek için kullanılmaz. Zar kanatlılar takımından olan arılar ve eşek arıları için alt çene, polen toplama ve petek yapımında bir araç olarak hizmet eder.
Of course, in nature, there are always exceptions to the rules. The juvenile stages of some insects, for example, have completely different kinds of mouths than their adult versions, like caterpillars, which use chewing mouthparts to devour leaves before metamorphosing into butterflies and moths with siphoning mouthparts.
Tabii ki, doğada bu kuralların her zaman bir istisnası vardır. Örneğin; bazı böceklerin erken evrelerinde, yetişkin hâllerinden tamamen farklı bir ağız yapıları vardır, örneğin, kelebek ve güvelere dönüşümlerinden önce sifonlayan ağız parçalarıyla beraber yaprakları yemek için çiğneyici ağız parçalarını kullanan tırtıllar.
Still, mouthpart identification can, for the most part, help scientists—and you —categorize insects. So why not break out a magnifying lens and learn a little more about who’s nibbling your vegetable garden, biting your arm, or just flying by your ear.
Ağız parçalarını tanımlamak esas itibariyle böcekleri sınıflandırmada bilim insanlarına --ve size -- yardımcı olabilir. Öyleyse neden bir büyüteç alıp sebze bahçenize dadanmış, kolunuzu ısıran ya da kulağınızın dibinde sürekli vızıldayan bu yaratıklar hakkında biraz daha fazla bilgi edinmiyorsunuz?