Like many of you, I'm often frustrated by the democratic process. It's messy, it's complicated, it's often inefficient. Our political leaders feel disconnected from the concerns of ordinary people. Many feel that voting every few years for leaders disconnected from their daily challenges is pointless. But before we reject democracy, let's imagine what it could be. And I believe that African activists are redefining democracy by putting protest at its center, what I refer to as "protest democracy."
Giống như nhiều người, tôi thường thấy phiền hà bởi quá trình dân chủ hóa. Nó rắc rối và phức tạp, và thường không hiệu quả. Các lãnh đạo chính trị làm ngơ trước những vấn đề của người dân. Nhiều người cảm thấy việc cứ mấy năm lại đi bầu cử cho những lãnh đạo không hiểu vấn đề hàng ngày của họ thật vô nghĩa. Nhưng trước khi ta chối bỏ dân chủ, hãy hình dung điều mà nó có thể làm. Tôi tin những nhà hoạt động châu Phi đang định nghĩa lại nền dân chủ bằng cách tập trung vào các cuộc biểu tình cái mà tôi gọi là "biểu tình dân chủ".
International organizations and academic experts define democracy as regular, multiparty electoral competition. But democracy should not only be about elites competing at the ballot box. For it to have meaning, it's something we must engage in every day. When I say "protest democracy," I'm challenging how we think about democratic action. Viewing democracy as only elections is no longer adequate and threatens democracy itself. So we must protest democracy to give it a renewed meaning.
Các tổ chức quốc tế và những chuyên gia hàn lâm định nghĩa dân chủ là cuộc cạnh tranh thường xuyên giữa các đảng qua bầu cử. Nhưng dân chủ không nên chỉ là cuộc chiến tại hòm phiếu của giới thượng lưu. Để nó thực sự có ý nghĩa, chúng ta phải kết nối với nó mỗi ngày. Khi tôi nói "biểu tình dân chủ", tôi đang thách thức cách ta nghĩ về những hành động mang tính dân chủ. Chỉ nhìn nhận dân chủ qua bầu cử không những không đủ mà còn đe doạ đến chính sự dân chủ. Do đó ta phải phản đối dân chủ để tạo ra một ý nghĩa mới cho nó.
What would this look like? We need to turn to African societies, where ordinary people are increasingly taking to the streets to transform their lives. African social movements have often been at the forefront of conceptualizing democracy in this way. This may come as a surprise to those of who think that the only way Africans engage in politics is through the barrel of the gun. But increasingly, young people are taking to the streets and abandoning organized violence in favor of more effective nonviolent action.
Điều này sẽ xảy ra thế nào? Ta cần nhìn vào xã hội châu Phi, nơi người dân biểu tình càng nhiều trên đường phố nhằm thay đổi cuộc sống của họ. Những phong trào xã hội ở châu Phi đều nhằm khái niệm hóa dân chủ theo cách này. Có thể bất ngờ khi có người nghĩ rằng cách duy nhất mà người châu Phi tham gia vào chính trị là thông qua nòng súng. Nhưng dần dần, nhiều người trẻ đã xuống phố và tránh xa những cuộc bạo loạn có tổ chức để hưởng ứng những hành động không bạo lực.
I've spent much of the past two decades talking to African activists, both violent and nonviolent. Across Africa, young people are rising up to challenge almost every type of regime known to humanity. This is my friend Thiat. He's a rapper from Senegal. He led a large movement in Senegal that was successful in preventing the president from stealing a third term. From Morocco to Lesotho, young people are rising up against entrenched monarchies: in Egypt and Sudan, against brutal dictatorships; in Uganda and Ethiopia, against powerful militarized states with quasi-democratic veneers; in South Africa, where this image was taken, and Burundi, against democratically elected leaders who have done little to improve the conditions for ordinary people. Across the continent, protest is not exceptional, but a normal part of life. Africans use protests to challenge both dictators as well as power cuts. In a way, Africans are protesting democracy itself, enriching its possibilities for us all.
Tôi đã dành hơn hai thập kỉ qua nói chuyện với những nhà hoạt động châu Phi, cả bạo lực và phi bạo lực. Khắp châu Phi, những người trẻ đang đứng lên để thách thức hầu hết mọi chế độ độc tài đe dọa nhân loại. Đây là bạn tôi Thiat. Anh ta là một rapper người Senegal. Anh ta lãnh đạo một phong trào lớn ở Senegal, và đã thành công trong việc ngăn chặn một vị tổng thống tiếp tục nhiệm kì thứ 3. Từ Morocco đến Lesotho, giới trẻ đang đứng lên chống lại chế độ quân chủ cố hữu; ở Ai Cập và Sudan, họ chống lại chế độ độc tài tàn bạo; Ở Uganda và Ethiopia là chống lại sự lạm quyền của quân đội với vỏ bọc bán dân chủ; ở Nam Phi, nơi những hình ảnh này được ghi lại, ở Burundi, họ chống lại những kẻ cầm quyền được bầu cử nhưng chẳng hề làm gì để cải thiện cuộc sống của dân chúng. Xuyên suốt cả châu lục, biểu tình không còn xa lạ nữa, mà là phần trong cuộc sống. Người dân châu Phi dùng những cuộc biểu tình để thách thức những kẻ độc tài cũng như việc ngắt điện. Nói cách khác, người dân châu Phi đang chống lại nền dân chủ, giúp mở ra thêm cơ hội cho tất cả chúng ta.
There have been two major waves of African protest, and we are currently living through the third, which began around 2005. It includes the so-called Arab Spring, which took place mostly on the continent. The first wave took place in the 1940s and 1950s and led to Africa's decolonization. Kwame Nkrumah led a broad coalition in Ghana that overthrew British rule, providing a template for nonviolent movements globally. The second wave took place in the 1980s and 1990s against austerity measures that imposed harsh conditions on African economies. These protests led to the overthrow of autocratic regimes and led to the introduction of multiparty elections across the continent.
Đã có hai làn sóng biểu tình lớn ở châu Phi, và chúng ta đang trải qua làn sóng thứ 3, bắt đầu từ năm 2005. Nó bao gồm cái gọi là Mùa Xuân Ả Rập, đã xảy ra ở hầu hết mọi nơi trên châu lục. Làn sóng đầu tiên xảy ra vào những năm 1940 và 1950 giúp giải phóng toàn châu Phi khỏi chế độ thuộc đia. Kwame Nkrumah đã dẫn đầu một liên minh ở Ghana để lật đổ sự thống trị của Anh, trở thành hình mẫu cho phong trào không bạo lực toàn cầu. Làn sóng thứ hai xảy ra vào những năm 1980 và 1990 chống lại những biện pháp thắt lưng buộc bụng với những điều kiện khó khăn lên nền kinh tế của châu Phi. Những cuộc biểu tình này dẫn đến việc lật đổ chế độ chuyên chế độc tài và đã mở đường cho nhiều cuộc bầu cử đa đảng xuyên suốt châu lục.
The ongoing third wave is correcting the shortcomings of the earlier two. If the first wave brought liberation but not democracy, and the second, elections but only for the elites, then it is the third wave that is most concerned with transforming democracy into the rule of the people. It includes movements like Y'en a Marre in Senegal, Le Balai Citoyen in Burkina Faso, Tajamuka in Zimbabwe, LUCHA and Filimbi in the Democratic Republic of Congo, movements that work outside of more conventional nongovernmental organizations and political parties to challenge the economic and political system itself, often at great risk. Brilliant young activists like LUCHA's Fred Bauma have been detained and tortured, often with little to no outcry from the international community. The list goes on, as you can see from some of the data we collected. There have been large popular protests in over 40 African countries since 2005, and if you look, you'll recognize that in 2011, the year of the so-called Arab Spring, was actually the spike of this broader wave. Contrary to popular belief, many of these protests have been successful. We know of the dictators falling in Tunisia and in Egypt, but popular movements have prevented presidents from stealing third terms in Senegal, in Malawi and Burkina Faso as well.
Làn sóng thứ ba đang diễn ra là để điều chỉnh lại những thiếu sót của hai làn sóng trước. Nếu làn sóng thứ nhất đem lại tự do nhưng không có nền dân chủ, và làn sóng thứ 2, là những cuộc bầu cử nhưng chỉ dành cho tầng lớp thượng lưu, thì làn sóng thứ 3 tập trung vào việc đem nền dân chủ đặt vào tay của quần chúng. Nó bao gồm cả những phong trào như Y'en a Mare ở Senegal, Le Balai Citoyen ở Burkina Faso, Tajamuka ở Zimbabwe, LUCHA và Filimbi ở Cộng hoà Dân chủ Congo, những phong trào hoạt động bên ngoài sự kiểm soát của những tổ chức phi chính phủ đương thời và các đảng chính trị để thách thức nền kinh tế và hệ thống chính trị, thường đối mặt với nhiều nguy hiểm. Những nhà hoạt động trẻ tài năng như Fred Bauma của phong trào LUCHA đã bị bắt và hành hạ dã man, và thường không nhận được sự bênh vực từ cộng đồng quốc tế. Và còn nhiều cái tên nữa, có thể thấy từ tài liệu chúng tôi thu thập được, có rất nhiều những cuộc biểu tình lớn trên hơn 40 nước châu Phi kể từ năm 2005, và nếu tìm hiểu thêm, bạn sẽ thấy rằng vào năm 2011, cái năm được gọi là Mùa Xuân Ả Rập, là đỉnh điểm của làn sóng này. Trái ngược với những quan niệm phổ biến, rất nhiều những cuộc biểu tình đã thành công. Chúng ta có thể thấy qua sự thất bại của chế độ độc tài ở Tunisia và Ai Cập, những phong trào phổ biến đã ngăn chặn các tổng thống tiếp tục nhiệm kì thứ ba ở Senegal, ở Malawi và Burkina Faso.
What's driving this upsurge of protest? Demographically, Africa is both the youngest and the fastest-growing continent, with the largest age gap between the people and their rulers. It is urbanizing at a tremendous pace. Economically, African countries have been growing for over a decade now, largely driven by investments from Asia. But little of this wealth is trickling down. Formal jobs in the industrial sector are actually decreasing, with informal labor the only option left for people to eke out a living. As a result, inequality is skyrocketing, and political leaders are increasingly disconnected from their much younger populations.
Điều gì đã thúc giục sự phát triển mạnh mẽ của những cuộc biểu tình này? Về mặt dân số, châu Phi là châu lục trẻ nhất và tăng trưởng nhanh nhất, nhưng khoảng cách tuổi tác giữa người dân và người cầm quyền lại là lớn nhất. Nó đang bị đô thị hoá ở tốc độ chóng mặt. Xét về kinh tế, những nước châu Phi vẫn đang phát triển trong suốt hơn một thập kỉ qua, phần lớn dựa vào những nguồn đầu tư từ châu Á. Nhưng chỉ một số ít lợi nhuận vào tay người dân. Thực ra, công việc chính quy ở các ngành công nghiệp đang giảm dần, và việc làm không chính quy là cơ hội duy nhất còn lại để những người dân có thể kiếm sống. Kết quả là, sự bất bình đẳng trong xã hội leo thang, và những nhà lãnh đạo chính trị ngày một xa cách hơn với thế hệ trẻ.
For those of us from outside of Africa, we're familiar with parts of this story: a massive spike in inequality, the product of a decline in good jobs for good wages that were once considered the hallmark of an advanced society; the capture of our political parties by elites accompanied by the hollowing out of civil society that once provided a voice to ordinary people; that sinking feeling that no matter what you do, external factors related to the global economy can disrupt our lives for the worse. Our political leaders seem helpless, insisting on austerity, even as public goods diminish to levels unseen in decades. And this is when they're not succumbing to exclusionary nationalism, blaming our woes on the weak rather than the powerful. What those of us from North America and Western Europe consider to be new has been the normal condition of African life since the 1970s. So who better to learn from than those who have been engaged in resistance to these conditions for the longest period of time?
Với những nơi không phải Châu Phi, chúng ta đã quá quen thuộc với việc lịch sử được lặp lại: sự gia tăng đột biến của bất bình đẳng, sự suy giảm của việc tốt lương cao điều từng được coi là dấu ấn của một xã hội tân tiến; sự thao túng các đảng chính trị bởi giới thượng lưu dẫn đến sự mục ruỗng của xã hội văn minh một xã hội từng đem lại tiếng nói cho dân thường; cảm giác bị nhấn chìm bất kể bạn làm điều gì, những yếu tố bên ngoài liên quan tới nền kinh tế toàn cầu có thể phá vỡ cuộc sống của ta ở mức tệ nhất. Các vị lãnh đạo của ta có vẻ vô dụng, cố bám lấy chính sách thắt lưng buộc bụng, dù sản phẩm công cộng xuống cấp tới mức chưa từng thấy trong nhiều thập kỉ. Đây là khi họ không hề bị đào thải bởi chủ nghĩa dân tộc, đổ những lỗi lầm lên kẻ yếu thế hơn là kẻ nằm quyền lực. Nếu các bạn từ Bắc Mỹ hay Tây Âu có thể sẽ cảm thấy điều này mới mẻ nhưng đây lại là điều kiện sống ở châu Phi kể từ những năm 1970. Vậy thì còn có thể học được từ ai tốt hơn từ những người đã tham gia vào những phong trào chính trị lâu nhất từ trước đến nay?
What can we learn from African protest democracy? First, democracy must begin with ordinary people. Viewing democracy as only elections has led to widespread disillusionment. We must instead work to center ordinary people in democratic life. Protest provides us one way to do that. Regardless of your age, sexuality, your gender, whether you're a citizen or a non-citizen, able-bodied or disabled, anyone can participate. In contrast to elections, protests are not confined by rigid electoral cycles. They offer a much more immediate form of action in our era of instant feedback.
Chúng ta có thể học được gì từ những cuộc biểu tình dân chủ ở châu Phi? Trước hết, sự dân chủ phải bắt đầu từ những người dân thường. Đánh giá sự dân chủ qua cuộc bầu cử chỉ làm con người mù quáng. Chúng ta cần tập trung vào việc mang lại sự dân chủ bình đẳng cho tất cả mọi người. Những cuộc biểu tình là một cách giúp ta thực hiện điều đó. Bất kể tuổi tác hay giới tính, dù bạn là một công dân hay người di cư, lành lặn hay khuyết tật, tất cả mọi người đều có thể tham gia. Ngược lại với những cuộc bầu cử, biểu tình không bị gò bó bởi thời gian của mỗi nhiệm kì. Nó đưa ra một giải pháp nhanh chóng hơn trong một thời kì phản ứng nhanh chóng như lúc này.
Second, while protests may be messy, this is what makes them powerful. Protests are contentious and contested processes, defined by contingent actions, often devoid of clear messaging, characterized by incomplete organization. These dynamics are what makes it easy to dismiss protests as riots or to assume they are of limited political utility. But it also makes them easier to suppress. Too often, governments do not view protests as elementary to democracy. Instead, they violently crush social movements or work to discredit their message.
Thứ hai, những cuộc biểu tình có vẻ mất trật tự, nhưng đó lại là thứ khiến nó trở nên mạnh mẽ. Biểu tình là quá trình của những bất đồng và tranh luận mà chỉ được giải quyết bằng những hành động phù hợp theo hoàn cảnh, thường không có một thông điệp rõ ràng, mang đặc trưng của một tổ chức chưa hoàn thiện. Những đặc điểm trên khiến cuộc biểu tình dễ bị coi như bạo loạn, hay giả định chúng chỉ có một vài ảnh hưởng chính trị nhất định. Nhưng cũng chính vì những đặc điểm đó , biểu tình dễ bị đàn áp. Thường thường, chính phủ không nhìn nhận biểu tình như sự khởi đầu của nền dân chủ. Thay vào đó, họ dùng vũ lực bóp nát những phong trào xã hội hay tìm cách bóp méo các thông điệp.
Third, as I already hinted, protest is the space from which new political imaginations may emerge. Protests are about coloring outside the lines, a way for ordinary people to rewrite the rules of the game that too many feel are stacked against them. Many young people in Africa have grown up in societies where a single ruler has ruled their entire lives. Protest is the space for new possibilities to emerge, as young people begin to discover their own power.
Thứ ba, như tôi đã gợi ý, biểu tình là nơi những ý tưởng chính trị mới xuất hiện. Biểu tình là để nghĩ khác đi, để thay đổi, một cách giúp ta viết lại chính luật lệ của mình khi có quá nhiều người thấy chúng không còn phù hợp nữa. Có rất nhiều người trẻ ở châu Phi đã lớn lên trong một xã hội mà cả đời họ sống dưới sự trị vì của một người lãnh đạo duy nhất. Biểu tình là nơi những cơ hội mới xuất hiện, khi người trẻ bắt đầu nhận ra tầm ảnh hưởng của chính họ.
Consider the situation of my friend Linda Masarira, a single mother of five, who is leading protests against the Mugabe regime in Zimbabwe. She has been beaten, arrested, harassed. But Linda perseveres, because as she told me a few months ago, protest has given her a sense of meaning and direction. And though she knows the odds against her, Linda perseveres.
Như trường hợp của bạn tôi Linda Masarira, một người mẹ đơn thân có 5 người con, đang dẫn đầu những cuộc biểu tình chống lại đế chế Mugabe ở Zimbabwe. Cô ấy đã bị đánh đâp, bỏ tù và làm nhục. Nhưng Linda vẫn kiên trì, như cô đã nói với tôi vài tháng trước, vì biểu tình đem lại cho cô ấy ý nghĩa và định hướng của cuộc sống. Và mặc dù cô ấy biết sẽ không dễ dàng gì, nhưng Linda vẫn kiên trì.
Like Linda and other young African activists, we all must work to redefine democracy as something more than just elections and political parties. Democracy is a creative process, and protest has always been the vehicle for expanding our political imaginations beyond what we are told is possible.
Như Linda và rất nhiều nhà hoạt động trẻ khác ở châu Phi, tất cả chúng ta đều phải tiếp tục định nghĩa lại nền dân chủ trở thành thứ tốt đẹp, hơn chỉ là bầu cử với những hội đảng. Dân chủ là cả một quá trình sáng tạo, và biểu tình luôn là công cụ để phát triển những ý tưởng chính trị vượt qua khỏi những luật lệ cũ kĩ.
(In Swahili) Thank you very much.
(tiếng Swahili) Cảm ơn rất nhiều.
(Applause)
(Vỗ tay)