Όπως πολλοί από εσάς, απογοητεύομαι και εγώ, συχνά,
Like many of you, I'm often frustrated by the democratic process.
από τη δημοκρατική διαδικασία. Είναι χρονοβόρα, πολύπλοκη, και συχνά αναποτελεσματική. Οι πολιτικοί ηγέτες είναι αποκομμένοι από τις ανησυχίες των απλών ανθρώπων. Πολλοί πιστεύουν ότι το να ψηφίζουν κάθε λίγα χρόνια, ηγέτες αδιάφορους για τα καθημερινά τους προβλήματα δεν έχει νόημα. Προτού, όμως, την απορρίψουμε, ας φανταστούμε πώς η δημοκρατία θα μπορούσε να είναι. Πιστεύω ότι οι Αφρικανοί ακτιβιστές επαναπροσδιορίζουν τη δημοκρατία, θέτοντας τη διαμαρτυρία στο επίκεντρό της. Αυτό που ονομάζω «διαμαρτυρική δημοκρατία». Διεθνείς οργανισμοί και ακαδημαϊκοί ορίζουν τη δημοκρατία ως μία τακτική, πολυκομματική εκλογική αναμέτρηση. Ωστόσο, η δημοκρατία δεν θα πρέπει να αφορά μόνο τις ελίτ που ανταγωνίζονται στην κάλπη. Για να έχει νόημα, θα πρέπει να είναι κάτι στο οποίο συμμετέχουμε κάθε μέρα. Χρησιμοποιώ τον όρο «διαμαρτυρική δημοκρατία», για δούμε λίγο αλλιώς τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη δημοκρατία. Το να νομίζουμε ότι δημοκρατία είναι μόνο οι εκλογές δεν είναι αρκετό και απειλεί την ίδια τη δημοκρατία. Θα πρέπει να εκφράζουμε τη διαφωνία μας, ώστε η δημοκρατία να ξαναποκτήσει νόημα. Πώς θα έμοιαζε κάτι τέτοιο; Θα χρειαστεί να στραφούμε στις αφρικανικές κοινωνίες, όπου ο κόσμος κατεβαίνει όλο και πιο πολύ στους δρόμους για να αλλάξει τη ζωή του. Τα αφρικανικά κοινωνικά κινήματα ήταν, συχνά, πρωτοπόρα στο να αντιλαμβάνονται τη δημοκρατία με αυτόν τον τρόπο. Αυτό μπορεί να εκπλήσσει όσους νομίζουν ότι ο μόνος τρόπος με τον οποίο οι Αφρικανοί συμμετέχουν στην πολιτική είναι με τα όπλα. Όλο και πιο πολύ, όμως, η νεότερη γενιά κατεβαίνει στους δρόμους και εγκαταλείπει την οργανωμένη βία, υπέρ μιας πιο αποτελεσματικής μη βίαιης δράσης. Πέρασα τις δύο προηγούμενες δεκαετίες συζητώντας με Αφρικανούς ακτιβιστές, είτε χρησιμοποιούσαν βία είτε όχι. Σε όλη την Αφρική, νέες γενιές εξεγείρονται και αμφισβητούν, σχεδόν, κάθε καθεστώς σήμερα γνωστό στον κόσμο. Αυτός είναι ο φίλος μου, ο Τιάτ. Ράπερ από τη Σενεγάλη. Επικεφαλής ενός μεγάλου κινήματος της Σενεγάλης, που εμπόδισε την παράνομη θητεία του προέδρου για τρίτη φορά. Από το Μαρόκο ως το Λεσότο, η νέα γενιά εξεγείρεται κατά των παγιωμένων μοναρχιών. Στην Αίγυπτο και το Σουδάν, κατά των κτηνωδών δικτατοριών. Στην Ουγκάντα και την Αιθιοπία, κατά των ισχυρών στρατιωτικών καθεστώτων, καλυμμένων με ψευτοδημοκρατικό επίχρισμα. Στη Νότια Αφρική, όπου τραβήχτηκε αυτή η φωτογραφία, και το Μπουρούντι κατά των δημοκρατικά εκλεγμένων ηγετών, που δεν έκαναν πολλά για να βελτιώσουν τη ζωή του κόσμου. Σε όλη την ήπειρο, οι διαμαρτυρίες δεν αποτελούν εξαίρεση, αλλά είναι μέρος της κανονικής ζωής. Οι Αφρικανοί κατεβαίνουν στους δρόμους τόσο εναντίον των δικτατόρων, όσο και για τις διακοπές ρεύματος. Στην ουσία, οι Αφρικανοί διαμαρτύρονται για την υπεράσπιση της δημοκρατίας, εμπλουτίζοντας τις δυνατότητές της υπέρ όλων. Υπήρξαν δύο βασικά κύματα των αφρικανικών διαμαρτυριών, και τώρα βιώνουμε το τρίτο κύμα, το οποίο ξεκίνησε γύρω στο 2005. Περιλαμβάνει την αποκαλούμενη Αραβική Άνοιξη, που έλαβε χώρα, κυρίως, στην αφρικανική ήπειρο. Το πρώτο κύμα έλαβε χώρα τις δεκαετίες του 1940 και του 1950, που οδήγησε στην κατάργηση των αποικιών της Αφρικής. Ο Κουάμε Νκρούμα ήταν επικεφαλής μιας ευρείας συμμαχίας στην Γκάνα, που ανέτρεψε τη βρετανική κυριαρχία, αποτελώντας πρότυπο για όλα τα μη βίαια κινήματα διεθνώς. Το δεύτερο κύμα έλαβε χώρα τις δεκαετίες του 1980 και 1990, εναντίον των μέτρων λιτότητας που έπληξαν σκληρά τις αφρικανικές οικονομίες. Οι διαμαρτυρίες αυτές οδήγησαν στην ανατροπή αυταρχικών καθεστώτων και σε πολυκομματικές εκλογές σε όλη την ήπειρο. Το σημερινό, τρίτο κύμα, διορθώνει τα λάθη των δύο προηγούμενων. Το πρώτο κύμα έφερε, μεν, την απελευθέρωση αλλά όχι τη δημοκρατία, το δεύτερο τις εκλογές, αλλά μόνο για τις ελίτ, το τρίτο κύμα ενδιαφέρεται, κυρίως, για τη μετασχηματισμό της δημοκρατίας σε κυριαρχία των πολιτών. Περιλαμβάνει κινήματα όπως το Y’en a Marre στη Σενεγάλη, το Le Balai Citoyen στη Μπουρκίνα Φάσο, το Tajamuka στη Ζιμπάμπουε, το LUCHA και το Filimbi στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Κινήματα εκτός των συμβατικών μη κυβερνητικών οργανώσεων και των πολιτικών κομμάτων, που αμφισβητούν το ίδιο το οικονομικό και πολιτικό σύστημα. Συχνά με μεγάλο ρίσκο. Αξιοθαύμαστοι νέοι ακτιβιστές, όπως ο Φρεντ Μπαούμα του LUCHA, έχουν συλληφθεί και βασανιστεί, συχνά χωρίς καμία δημόσια καταδίκη από τη διεθνή κοινότητα. Η λίστα είναι μεγάλη, όπως βλέπετε από τα δεδομένα που συλλέξαμε. Έχουν γίνει μεγάλες, λαϊκές διαδηλώσεις, σε πάνω από 40 αφρικανικές χώρες από το 2005. Αν κοιτάξετε καλά, θα δείτε ότι το 2011, η χρονιά της αποκαλούμενης Αραβικής Άνοιξης, ήταν η κορύφωση αυτού του ευρύτερου κύματος. Σε αντίθεση με αυτό που πιστεύεται, πολλές από αυτές τις διαμαρτυρίες ήταν επιτυχημένες. Δικτάτορες ανατράπηκαν στην Τυνησία και στην Αίγυπτο, και απετράπη η παράνομη παράταση της θητείας προέδρων για τρίτη φόρα στη Σενεγάλη, το Μαλάουι και τη Μπουρκίνα Φάσο. Τι οδηγεί σ΄αυτήν την έξαρση των διαμαρτυριών; Δημογραφικά, η Αφρική είναι η νεότερη και η πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη ήπειρος, με το μεγαλύτερο ηλικιακό χάσμα ανάμεσα στους πολίτες και τους πολιτικούς. Αστικοποιείται με απίστευτους ρυθμούς. Οικονομικά, οι αφρικανικές χώρες αναπτύσσονται εδώ και μια δεκαετία, εξαιτίας, κυρίως, των ασιατικών επενδύσεων. Ελάχιστα, όμως, από αυτά τα χρήματα φτάνουν στους πολίτες. Οι επίσημες θέσεις εργασίας στον βιομηχανικό τομέα, μειώνονται και η μόνη επιλογή που απομένει είναι η άτυπη απασχόληση. Ως αποτέλεσμα, η ανισότητα εκτοξεύεται και οι πολιτικοί αποκόπτονται όλο και περισσότερο από τους κατά πολύ νεότερούς τους πληθυσμούς. Όλοι εμείς, έξω από την Αφρική, γνωρίζουμε καλά πού πάει αυτή η ιστορία: Στην τεράστια απότομη αύξηση των ανισοτήτων, προϊόν της μείωσης των θέσεων εργασίας με καλούς μισθούς, πράγμα που κάποτε θεωρούνταν σημάδι προηγμένης κοινωνίας. Την κατάληψη των πολιτικών κομμάτων από τις πολιτικές ελίτ, συνοδευόμενη από τη συρρίκνωση της κοινωνίας των πολιτών, που κάποτε έδινε φωνή στον απλό κόσμο. Αυτό το αίσθημα βύθισης, ότι δηλαδή ό,τι και αν κάνουμε, εξωτερικοί παράγοντες της διεθνούς οικονομίας μπορούν να καταστρέψουν τις ζωές μας. Οι πολιτικοί μας είναι ανίδεοι καθώς επιμένουν στη λιτότητα, ακόμη και όταν τα δημόσια αγαθά μειώνονται σε επίπεδα ανήκουστα εδώ και δεκαετίες. Και αυτό όταν δεν υποκύπτουν σε πολιτικές εθνικισμού, κατηγορώντας για τα δεινά μας τους αδύνατους αντί για τους ισχυρούς. Αυτό που εμείς στη Βόρεια Αμερική και τη Δυτική Ευρώπη θεωρούμε νέο, είναι η κανονικότητα στην Αφρική, από το 1970. Από ποιους μπορούμε να μάθουμε καλύτερα αν όχι από αυτούς που αντιστέκονται σε αυτές τις συνθήκες για τόσο πολύ χρονικό διάστημα; Τι μπορούμε να μάθουμε από την αφρικανική καταγγελτική δημοκρατία; Πρώτον, η δημοκρατία πρέπει να ξεκινά από τον απλό κόσμο. Το να θεωρούμε ότι δημοκρατία είναι μόνο εκλογές έχει οδηγήσει σε μεγάλη απογοήτευση. Αντιθέτως, πρέπει να θέσουμε στο επίκεντρο της δημοκρατικής ζωής τον απλό κόσμο. Η διαμαρτυρία είναι ένας τρόπος. Ανεξαρτήτως της ηλικίας σας, της σεξουαλικότητας ή του φύλου σας, εάν έχετε υπηκοότητα ή όχι, αν είστε αρτημελής ή όχι, όλοι μπορείτε να συμμετέχετε. Σε αντίθεση με τις εκλογές, οι διαμαρτυρίες δεν περιορίζονται σε αυστηρούς εκλογικούς κύκλους. Είναι μια πολύ πιο άμεση μορφή δράσης, στην εποχή των γρήγορων αποτελεσμάτων που ζούμε. Δεύτερον, παρόλο που οι διαμαρτυρίες μπορεί να είναι χαοτικές, αυτή είναι και η δύναμή τους. Οι διαμαρτυρίες προκαλούν φιλονικίες και διαμάχες, παίρνουν απρόοπτη τροπή, συχνά δεν έχουν ξεκάθαρο μήνυμα, ή χαρακτηρίζονται από ατελή οργάνωση. Εξαιτίας αυτής της δυναμικής τις χαρακτηρίζουμε, εύκολα, ως ταραχές, ή ως εργαλεία περιορισμένης πολιτικής χρησιμότητας. Πράγμα που διευκολύνει, επίσης, την καταστολή τους. Συχνά, οι κυβερνήσεις δεν βλέπουν τις διαμαρτυρίες ως βασικά στοιχεία της δημοκρατίας. Αντιθέτως, καταστέλλουν βίαια τα κοινωνικά κινήματα, ή σπεύδουν να δυσφημίσουν το μήνυμά τους. Τρίτον, όπως ήδη υπαινίχθηκα οι διαμαρτυρίες είναι ο χώρος όπου μπορεί να αναδυθούν νέες πολιτικές ιδέες. Οι διαμαρτυρίες δρουν εκτός των εδραιωμένων πλαισίων. Είναι ένας τρόπος να ξαναγραφούν οι κανόνες του παιχνιδιού, που ο πολύς κόσμος πιστεύει ότι είναι εναντίον του. Πολλοί νέοι άνθρωποι στην Αφρική μεγάλωσαν σε κοινωνίες όπου ένας πολιτικός ήταν στην κυβέρνηση, για όλη τους τη ζωή. Με τις διαμαρτυρίες ανακύπτουν νέες δυνατότητες, καθώς οι νέοι άνθρωποι αρχίζουν να ανακαλύπτουν τη δύναμή τους. Σκεφτείτε την περίπτωση της φίλης μου, Λίντα Μασαρίρα, μια μόνη μητέρα πέντε παιδιών, που είναι επικεφαλής των διαμαρτυριών εναντίον του καθεστώτος Μουγκάμπε στη Ζιμπάμπουε. Την έχουν χτυπήσει, συλλάβει και παρενοχλήσει. Η Λίντα επιμένει, γιατί, όπως μου είπε πριν από λίγους μήνες η διαμαρτυρία τής έδωσε νόημα και κατεύθυνση. Παρόλο που γνωρίζει ότι οι πιθανότητες είναι εναντίον της, η Λίντα επιμένει. Όπως η Λίντα και άλλοι νέοι Αφρικανοί ακτιβιστές, πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τη δημοκρατία, ως κάτι περισσότερο από εκλογές και πολιτικά κόμματα. Η δημοκρατία είναι μια δημιουργική διαδικασία. Η διαμαρτυρία ήταν, πάντα, το μέσο για την άνθιση πολιτικών ιδεών πέρα από αυτό που μας έχουν πει ότι μπορεί να γίνει. Ευχαριστώ πολύ. (στα Σουαχίλι) (Χειροκρότημα)
It's messy, it's complicated, it's often inefficient. Our political leaders feel disconnected from the concerns of ordinary people. Many feel that voting every few years for leaders disconnected from their daily challenges is pointless. But before we reject democracy, let's imagine what it could be. And I believe that African activists are redefining democracy by putting protest at its center, what I refer to as "protest democracy." International organizations and academic experts define democracy as regular, multiparty electoral competition. But democracy should not only be about elites competing at the ballot box. For it to have meaning, it's something we must engage in every day. When I say "protest democracy," I'm challenging how we think about democratic action. Viewing democracy as only elections is no longer adequate and threatens democracy itself. So we must protest democracy to give it a renewed meaning. What would this look like? We need to turn to African societies, where ordinary people are increasingly taking to the streets to transform their lives. African social movements have often been at the forefront of conceptualizing democracy in this way. This may come as a surprise to those of who think that the only way Africans engage in politics is through the barrel of the gun. But increasingly, young people are taking to the streets and abandoning organized violence in favor of more effective nonviolent action. I've spent much of the past two decades talking to African activists, both violent and nonviolent. Across Africa, young people are rising up to challenge almost every type of regime known to humanity. This is my friend Thiat. He's a rapper from Senegal. He led a large movement in Senegal that was successful in preventing the president from stealing a third term. From Morocco to Lesotho, young people are rising up against entrenched monarchies: in Egypt and Sudan, against brutal dictatorships; in Uganda and Ethiopia, against powerful militarized states with quasi-democratic veneers; in South Africa, where this image was taken, and Burundi, against democratically elected leaders who have done little to improve the conditions for ordinary people. Across the continent, protest is not exceptional, but a normal part of life. Africans use protests to challenge both dictators as well as power cuts. In a way, Africans are protesting democracy itself, enriching its possibilities for us all. There have been two major waves of African protest, and we are currently living through the third, which began around 2005. It includes the so-called Arab Spring, which took place mostly on the continent. The first wave took place in the 1940s and 1950s and led to Africa's decolonization. Kwame Nkrumah led a broad coalition in Ghana that overthrew British rule, providing a template for nonviolent movements globally. The second wave took place in the 1980s and 1990s against austerity measures that imposed harsh conditions on African economies. These protests led to the overthrow of autocratic regimes and led to the introduction of multiparty elections across the continent. The ongoing third wave is correcting the shortcomings of the earlier two. If the first wave brought liberation but not democracy, and the second, elections but only for the elites, then it is the third wave that is most concerned with transforming democracy into the rule of the people. It includes movements like Y'en a Marre in Senegal, Le Balai Citoyen in Burkina Faso, Tajamuka in Zimbabwe, LUCHA and Filimbi in the Democratic Republic of Congo, movements that work outside of more conventional nongovernmental organizations and political parties to challenge the economic and political system itself, often at great risk. Brilliant young activists like LUCHA's Fred Bauma have been detained and tortured, often with little to no outcry from the international community. The list goes on, as you can see from some of the data we collected. There have been large popular protests in over 40 African countries since 2005, and if you look, you'll recognize that in 2011, the year of the so-called Arab Spring, was actually the spike of this broader wave. Contrary to popular belief, many of these protests have been successful. We know of the dictators falling in Tunisia and in Egypt, but popular movements have prevented presidents from stealing third terms in Senegal, in Malawi and Burkina Faso as well. What's driving this upsurge of protest? Demographically, Africa is both the youngest and the fastest-growing continent, with the largest age gap between the people and their rulers. It is urbanizing at a tremendous pace. Economically, African countries have been growing for over a decade now, largely driven by investments from Asia. But little of this wealth is trickling down. Formal jobs in the industrial sector are actually decreasing, with informal labor the only option left for people to eke out a living. As a result, inequality is skyrocketing, and political leaders are increasingly disconnected from their much younger populations. For those of us from outside of Africa, we're familiar with parts of this story: a massive spike in inequality, the product of a decline in good jobs for good wages that were once considered the hallmark of an advanced society; the capture of our political parties by elites accompanied by the hollowing out of civil society that once provided a voice to ordinary people; that sinking feeling that no matter what you do, external factors related to the global economy can disrupt our lives for the worse. Our political leaders seem helpless, insisting on austerity, even as public goods diminish to levels unseen in decades. And this is when they're not succumbing to exclusionary nationalism, blaming our woes on the weak rather than the powerful. What those of us from North America and Western Europe consider to be new has been the normal condition of African life since the 1970s. So who better to learn from than those who have been engaged in resistance to these conditions for the longest period of time? What can we learn from African protest democracy? First, democracy must begin with ordinary people. Viewing democracy as only elections has led to widespread disillusionment. We must instead work to center ordinary people in democratic life. Protest provides us one way to do that. Regardless of your age, sexuality, your gender, whether you're a citizen or a non-citizen, able-bodied or disabled, anyone can participate. In contrast to elections, protests are not confined by rigid electoral cycles. They offer a much more immediate form of action in our era of instant feedback. Second, while protests may be messy, this is what makes them powerful. Protests are contentious and contested processes, defined by contingent actions, often devoid of clear messaging, characterized by incomplete organization. These dynamics are what makes it easy to dismiss protests as riots or to assume they are of limited political utility. But it also makes them easier to suppress. Too often, governments do not view protests as elementary to democracy. Instead, they violently crush social movements or work to discredit their message. Third, as I already hinted, protest is the space from which new political imaginations may emerge. Protests are about coloring outside the lines, a way for ordinary people to rewrite the rules of the game that too many feel are stacked against them. Many young people in Africa have grown up in societies where a single ruler has ruled their entire lives. Protest is the space for new possibilities to emerge, as young people begin to discover their own power. Consider the situation of my friend Linda Masarira, a single mother of five, who is leading protests against the Mugabe regime in Zimbabwe. She has been beaten, arrested, harassed. But Linda perseveres, because as she told me a few months ago, protest has given her a sense of meaning and direction. And though she knows the odds against her, Linda perseveres. Like Linda and other young African activists, we all must work to redefine democracy as something more than just elections and political parties. Democracy is a creative process, and protest has always been the vehicle for expanding our political imaginations beyond what we are told is possible. (In Swahili) Thank you very much. (Applause)