(Music)
(Muzike)
[music by Moby]
Teksti: Njeriu avion - Yves Rossy
[Grand Canyon]
Gryka e madhe
Narrator: Many of the tests are conducted while Yves is strapped onto the wing, because Yves' body is an integral part of the aircraft.
(Vidio) shpjeguesi: Shumica e këtyre testeve janë mbajtur nderkohe qe Yves ishte i lidhur mbi krahun, sepse trupi i Yves është pjesë e integruar e aeroplanit.
[Wind tunnel tests]
Teksti: Testi në tunelin me erë
Narrator: The wing has no steering controls, no flaps, no rudder. Yves uses his body to steer the wing.
Shpjeguesi: Krahet nuk kane kontroll te drejtimit, pa krah, pa helika rrotulluese.
Stefan Von Bergen: Well, he turns by just putting his head on one or the other side. And sometimes he assists that with his hands, sometimes even with the leg. He's acting as a human fuselage, so to say. And that's quite unique.
Yves përdor trupin e tij për te drejtuar krahet. Stefan von Bergen: Ai kthehet vetem duke vendosur koken në njëren apo tjetren anë. Dhe nga njëhere ai drejton atë me duart e tij, nga njëhere edhe me këmben e tij. Ai po vepron si një njeri avion, si të thuash. Dhe kjo është shumë unike.
Narrator: When he arches his back, he gains altitude. When he pushes his shoulders forward, he goes into a dive.
Shpjeguesi: Kur ai harkon kurrizin e tij, ai fitonte lartësi. Kur ai shtynte krahet e tij përpara, ai shkonte si vozites.
[Swiss Alps]
Teksti: Alpet Zvicrrane
[Strait of Gibraltar crossing]
Drejt ngushtices së Gjibraltar-it
[English Channel crossing]
Kryqezimi i kanalit Anglez
Commentator One: There he goes. There is Yves Rossy. And I think the wing is open. So our first critical moment, it's open. He is down. Is he flying?
Komentatori: Ja ku shkon. Ky është Yves Rossy. Dhe mendoj qe krahu i tij u hap, krahet janë hapur. Kështu që ne momentin e pare kritik, u hap. Ai shkon posht. Po fluturon ai?
Commentator Two: It looks like he's stabilized. He's starting to make his climb.
Komentatori i dyte: Po duket se po e stabilizon. Ai po fillon te ngjitet.
Commentator One: There's that 90 degree turn. He's out over the channel. There is Yves Rossy. There is no turning back now. He is over the English Channel and under way. Ladies and gentlemen, a historic flight has begun.
Komentatori: Ja ky është kthimi 90 grad qe ne po flisnim, po del jashte. Ja ku po del jasht kanalit. Ja ku është Yves Rossy. Tani ska me kthim mbrapa. Ai eshte mbi kanalin anglez. Zonja dhe zoterinj, nje fluturim historik ka filluar.
[Images: National Geographic]
Commentator Two: And as he approaches the ground, he's going to pull down on those toggles to flare, slow himself down just a little bit, and then come in for a nice landing.
Komentatori i dyte: Cfare do të bëj ai kur ti afrohet tokes ai po zbret poshte në koder për tu ulur, po e ngadalson veten pak, dhe po vjen me një ulje të butë.
Commentator One: There he is. Yves Rossy has landed in England.
Komentatori: Ja ku është. Yves Rossy është ulur në Angli.
Bruno Giussani: And now he's in Edinburgh. Yves Rossy!
Bruno Giussani: Ai tani është ne Edinburgh. Yves Rossy.
(Applause)
(Duartrokitje)
(Applause ends)
Gjithashtu edhe paisjet e tij.
And his equipment as well. Yves, welcome. It is quite amazing. Those sequences were shot over the last three years in various moments of your activities. And there were many, many others. So it's possible to fly almost like a bird. What is it like to be up there?
Yves, mire se vjen. Është shume mahnitese. Këto sekuenca kan qenë të filmuara gjate 3 viteve të fundit ne momente te ndryshme të aktiviteteve tua. Dhe kane qene shumë, dhe shumë të tjera. Kështu që është e mundur të fluturosh si një zog. Si është të jesh atje lartë ?
Yves Rossy: It's fun. It's fun.
Yves Rossy: Eshtë argëtim, është argëtim.
(Laughter)
(Qeshje)
I don't have feathers. But I feel like a bird sometimes. It's really an unreal feeling, because normally you have a big thing, a plane, around you. And when I strap just this little harness, this little wing, I really have the feeling of being a bird.
Nuk kam krahë. Por nganjëhere ndihem si zogjte. Me të vërtet është një ndjenjë jo reale, sepse normalisht ti ke nje gjë shumë të madhe, një avion, rreth teje. Dhe kur i shtrengoj vetem pak, këto krahe të vegjel, me të vërtete kam ndjenjen e të qenit një zog.
BG: How did you start to become Jetman?
BG: Si fillove të bëhesh njeri-avion?
YR: It was about 20 years ago, when I discovered free falling. When you go out of an airplane, you are almost naked. You take a position like that. And especially when you take a tracking position, you have the feeling that you are flying. And that's the nearest thing to the dream. You have no machine around you. You are just in the element. It's very short and only in one direction.
YR: Ka qene diku rreth 20 vite më parë kur zbulova rënjen e lirë. Kur zbret nga një avion je pothuajse i zhveshur. Merr një pozit të tille. Dhe në vecanti kur merr një pozite gjurmuese, ke ndjenjen se je duke fluturuar. Dhe kjo ëshë gjëja më e afert e të qenit në një ëndërr. Nuk ke asnje makine rreth teje. Ti je vetem një element. Eshtë shum e shkurter dhe vetem në një drejtim.
(Laughter)
Kështu që idea
So the idea was, okay, keep that feeling of freedom, but change the vector and increase the time.
ka qen, në rregull, mbaje ate ndjenje lirie, por ndrysho vektorin dhe të rrit kohen. BG: Jam pakez kurjoz, cila ka qene shprejtsia juaj maksimale?
BG: So I'm kind of curious, what's your top speed?
YR: Dikur rreth 300 km në orë në zbritje.
YR: It's about 300 km per hour before looping. That means about 190 miles per hour.
Qe do te thote rreth 190 milje në orë.
BG: What's the weight of the equipment you're carrying?
BG: Dhe cila është pesha e paisjeve që ti mban?
YR: When I exit full of kerosene, I'm about 55 kilos. I have 55 kilos on my back.
YR: Kur jam plot me vajgur, une jam rreth 55 kile. Kam 55 kilogram mbrapa shpine.
BG: And you're not piloting? There is no handle, no steering, nothing? It is purely your body, and the wings become part of the body and vice versa?
BG: Dhe ti nuk je një pilot? Nuk ka drejtim, nuk ka asgje? Eshtë vetem trupi juaj, dhe krahet bëhen pjese të trupit tuaj dhe ne të kundërten?
YR: That's really the goal, because if you put in steering, then you reinvent the airplane. And I wanted to keep this freedom of movement. And it's really like the kid playing the airplane. I want to go down like that. And up I climb, I turn. It's really pure flying. It's not steering, it's flight.
YR: Ky është qellimi, për arsye se po vendose nje drejtues, atëher kur ti e rikrijon një avion. Dhe unë dëshiroja të mbaja këtë liri të lëvizjes. Dhe me të vërtete është një lloj imitimi i avionit. Dua të ulem poshte ashtu. Dhe të ngrihem lart, te kthehem. Eshte me te vertete nje fluturim i paster. Nuk është drejtim, është fluturim.
BG: What kind of training do you do, you personally, for that?
BG: Çfare lloj trajnimi bën, ti përsonalisht për këtë fluturim?
YR: Actually, I try to stay just fit. I don't do special physical training. I just try to keep my mobility through new activities. For example, last winter I began with kite surfing. So, new things. So you have to adapt. I'm quite an experienced manager of systems as a pilot, but this is, really -- You need fluidity, you need to be agile and also to adapt really fast.
YR: Vetem mundohem të jem në forme. Nuk bëj ndonjë ushtrim fizik special. Vetem mundohem të mbaj veten në levizje duke bëre aktivitete të reja. Për shembull, dimrin e kaluar fillova të bëj serf me parashut -- e kështu gjërash të reja. Keshtu qe duhet te adaptohesh. Sepse kjo është kështu -- Jam një menaxher me eksperienc i sistemeve si pilot, mirepo kjo është e vertet -- duhet të jesh i rrjedhshem, duhet të jesh i zhdervjelltë dhe gjithashtu duhet të adaptohesh shumë shpejt.
BG: Somebody in the audience asked me, "How does he breathe up there?" Because you're going fast and you're up at 3,000 meters or so.
BG: Dikush në publik më pyeti mua, "Si merr frymë kur je atje lartë?" sepse je duke shkuar shumë shpejt dhe duke u ngjitur 3,000 metra.
YR: Okay, up to 3,000 meters, it's not such a big problem with oxygen. But for example, bikers, they have the same speed. Just with the helmet, integral helmet, it's really no problem to breathe.
YR: Deri në 3,000 metra, nuk është ndonjë problem i madh me oksigjenin. Përshembull, Çiklistet, edhe ata kanë të njejten shpejtësi. Vetem me helmeten, helmenten e integruar, me të vërtet nuk është ndonjë problem për të marrë frymë.
BG: Describe for me the equipment, since you have it here. So Breitling's four engines.
BG: Më përshkruaj paisjet e fluturimt me që i posedoni këtu. Kështu, posedon katër motorr.
YR: Yeah, two-meter span. Ultra-stable profile. Four little engines, 22 kilos thrust each, turbines, working with kerosene. Harness, parachute. My only instruments are an altimeter and time. I know I have about eight minutes fuel. So I just check before it's finished.
YR: Po, dy për një përiudhe. Profil i stabilizuar. Katër motorr të vegjël. 22 kilogram secili, turbinat punojnë me nafte. Lidhur me parashutë. Instrumentet e mija janë [në] lëvizshmëri dhe kohë. E di që kam rreth tetë minuta karburant. Kështu që kontrollo përpara se te jete mbaruar.
(Laughter)
(Qeshje)
And yeah, that's all. Two parachutes. That means, if I have a problem with the first one I pull, I still have the possibility to open the second one. And this is my life. That's the real important thing about safety. I did use that during these last 15 years about 20 times. Never with that type of wing, but at the beginning. I can release my wing when I am in a spin or unstable.
Po, kjo është e tëra. Dy parashuta Nëse kam ndonje problem me të parën e tërheq. akoma kam mundësine që te hap parashuten e pare. Dhe kjo është jeta ime. Kjo është gjëja më e rëndësishme rreth sigurisë. E kam përdorur këtë. gjatë këtyre 15 viteve të fundit. rreth 20 herë -- kurrë me këte lloj krahu, por në fillim. Une mund ti hap krahet e mi kur jam duke u rrutulluar apo jo-stabel.
BG: We saw the 2009 crossing of the Gibraltar Strait where you lost control and then you dived down into the clouds and in the ocean. So that was one of those cases where you let the wings go, right?
BG: Ne te pame në 2009 duke kaluar ngushticen e Gjilbraltar-it ku humbe kontrollin dhe kur u ndave poshtë nën re dhe në oqean. Pra ajo ka qenë njëra nga rastet kur ke len krahet të ikin, apo jo?
YR: Yeah. I did try in the clouds, but you lose orientation completely. So I did try to take, again, a climb altitude. I thought, okay, I will go out. But most probably, I did something like that.
YR: Po. E provova në re, mirepo humbe [plotesisht orientimin]. Keshtu qe e provova perseri, një ngritje përpjete. Mendova, në rregull, do të dal jashte. Mirepo bëra dicka të ngjshme.
(Laughter)
BG: Dicka që nuk është shumë e sigurt në imazh.
BG: Something that is not very safe, the image.
YR: You feel great, but --
YR: Po, por ndiheni shume mire,
(Laughter)
mirepo nuk keni ngritjen e duhur.
But you have not the right altitude. So the next thing I saw was just blue. It was the sea. I have also an audible altimeter. So I was at my minimum altitude in that vector -- fast -- so I pulled that. And then I did open my chute.
Kështu që gjëja tjeter që pashe ishte vetem e kalter. Ishte deti. Pashe gjithashtu nje ngritje të gabueshme. Kështu që isha në minimumin e lartësise në atë vektor -- shpejt-- kështu që e tërhoqa. Pastaj e hapa parashuten time.
BG: So the wings have their own parachute, and you have your two parachutes.
BG: Pra krahet kan parashuten e tyre, ndersa ti ke dy parashuta.
YR: Exactly. There is a rescue parachute for the wing for two reasons: so I can repair it afterward and especially so nobody takes that, just on his head.
YR: Sakte. Është një parashut e shpetimit për krahet për dy arsye: që të mund ti riparoj pastaj kështu që askush nuk i merr ata, vetem ne koken e tij.
BG: I see. Maybe come back here. This is risky stuff indeed. People have died trying to do this kind of thing. And you don't look like a crazy guy; you're a Swiss airline pilot, so you're rather a checklist kind of guy. I assume you have standards.
BG: E shoh. Ndoshta duhet të vish këtu. Kjo është ne pergjithesi një gjë shum e rrezikshme. Shumë njerez kan vdekur duke provuar gjëra të tilla. Dhe ti nuk dëshiron një njeri të cmendur; ti je një pilot Zviceriran i aviacionit, keshtu qe jeni një njeri shume i zgjedhur. Besoj qe ke standarte.
YR: Yeah. I have no checklist for that.
YR: Po. Ska ndonjë përzgjedhje për atë.
(Laughter)
BG: Le të mos i tregojme punedhënesit tuaj.
BG: Let's not tell your employer.
(Laughter)
YR: Jo, kjo është në dy bota.
YR: No, that's really two worlds. Civil aviation is something that we know very well. We have a hundred years of experience. And you can adapt really precisely. With that, I have to adapt to something new. That means improvise. So it's really a play between these two approaches. Something that I know very well, these principles. For example, we have two engines on an Airbus; with only one engine, you can fly it. So plan B, always a plan B. In a fighter, you have an ejection seat. That's my ejection seat. So I have the approach of a professional pilot with the respect of a pioneer in front of Mother Nature.
Aviacioni civil është dicka qe ne e njohim shumë mirë. Kemi njëqind vjet eksperiencë. Dhe mund ta adaptoni në mënyre shumë precize. Me atë, une duhet te adaptoj dicka te re. Qe do te thote te improvizoj. Kështu që është një ngjarje në mes të dy qasjeve. Dicka që unë e njoh shumë mirë -- këto principe përshembull, kemi dy motorrë në një Avion civil (Airbus); dhe vetem me njërin motorr mund të fluturosh. Kështu që plani B. gjithmonë ka një plan B. Në një avion luftarak, gjithmon ke një vend nxjerrjeje. Kjo eshte ndenjesja ime shkeputese. Kështu që edhe une kam qasjen e një piloti profesional por me një respekt të fillestarit në përballje me nënen natyre.
BG: It's well said. What happens if one of the engines stops?
BG: Thënie e drejte, thënie e drejte. Çfar ndodh nese njëri nga motorret ndalet?
YR: I do a roll. And then I stabilize, and according to my altitude, I continue on two or three engines. It's sometimes possible. It's quite complicated to explain, but according to which regime I was, I can continue on two and try to get a nice place to land, and then I open my parachute.
YR: Bëj një rrotullim. Dhe pastaj e stabilizoj, duke u bazuar në lartësin time, e vazhdoj me dy apo tre motorr. Nganjëhere është e mundur -- është shumë vështir per ta sqaruar -- por duke krahasur nga cili regjim unë vi, mund të vazhdoj edhe me dy dhe te provojë të gjejë një vend të mirë për tu ulur, e pastaj te hapi parashuten.
BG: So the beginning of the flight is actually you jump off a plane or a helicopter, and you go on a dive and accelerate the engines, and then you basically take off mid-air somewhere. And then the landing, as we have seen, arriving on this side of the Channel, is through a parachute. So just as a curiosity, where did you land when you flew over the Grand Canyon? Did you land on the rim, down at the bottom?
BG: Keshtu qe në fillim të fluturimit ti kërcen nga avioni apo helikopteri, dhe vazhdon në vozitje duke përshtatur motorret, pastaj fillon duke larguar ajrin diku. Dhe uljen ashtu sic e pamë, duke arritur ne anen e kanalit bëhet me një parashut. Sa për kuriozitet, ku ishe ulur, kur fluturove mbi gryken e madhe? Ishe ulur në buz, poshte atje?
YR: It was down on the bottom. And I came back afterward on the sled of the helicopter back. But it was too stony and full of cactus on top.
YR: Po isha posht atje. Pastaj erdha mbrapa në mbajtësin e mbrapshtëm të helikopterit. Mirepo isha shum i mbushur ne krye.
(Laughter)
BG: Ajo është pikerisht arsyeja pse e bëra pyetjen.
BG: That's exactly why I asked the question.
YR: Gjithashtu edhe elektricistet janë shumë qesharak atje.
YR: And also, the currents are quite funny there. There is big thermal activity, big difference in altitude also. So it was much safer for me to land at the bottom.
Atje është një aktivitet i madh termal, ndryshim i madh në lartësi po ashtu. Kështu që ishte shumë më e lehtë për mua të ulem poshte. BG: Mendoj që tani, shumë njerez në publik
BG: I think that right now, many people are asking, "When are you developing a double-seater so they can fly with you?"
janë duke pyetur, "kur do të zhvillosh një version me dy ndenjese që të mund të fluturoj me ty?"
YR: I have a standard answer. Have you ever seen tandem birds?
YR: Kam një përgjigje standarte. A e keni parë ndonjëhere supermenin?
(Laughter)
BG: Përgjigje e përkryer.
BG: Perfect answer.
(Duartrokitje)
(Applause)
(Applause ends)
BG: Yves, one last question. What's next for you? What's next for Jetman?
Yves, pyetja e fundit. Cfare do të ndodh pas kesaj me ty? Cfare e pret Njeriun fluturues me tej?
YR: First, to instruct a younger guy. I want to share it, to do formation flights. And I plan to start from a cliff, like catapulted from a cliff.
YR: Së pari, të mësoj një njeri më të ri Dëshiroj të ndaj kete, që të bej fluturime të formuara Dhe po planifikoj ta filloj nga një shkëmb, si hedhësit e shkembinjëve.
BG: So instead of jumping off a plane, yes?
BG: Në vend qe të biesh nga nje avion, apo ?
YR: Yes, with the final goal to take off, but with initial speed. Really, I go step by step. It seems a little bit crazy, but it's not. It's possible to start already now, it's just too dangerous.
YR: Po, me qëllimin final të zbritjes, por me shpejtësine fillestare. Me të vërtet unë shkoj hap pas hapi. Duket pak e cmendur, mirepo nuk është. Eshtë e mundur të filloj që tani, mirEpo është e rrezikshme.
(Laughter) Thanks to the increasing technology, better technology, it will be safe. And I hope it will be for everybody.
(Qeshje) Faliminderit në avancimin e teknologjise, teknlogjija më e mirë, do të jete e sigurte. Dhe shpresoj që do të jete për secilin.
BG: Yves, thank you very much. Yves Rossy.
Bg: Yves, faliminderit shumë. Yves Rossy.
(Applause)
(Duartrokitje)