(Music)
(Muzică)
[music by Moby]
[Grand Canyon]
[Marele Canion]
Narrator: Many of the tests are conducted while Yves is strapped onto the wing, because Yves' body is an integral part of the aircraft.
Povestitor: Multe din teste sunt făcute în timp ce Yves este fixat de aripă, deoarece corpul lui Yves e integrat din avion.
[Wind tunnel tests]
[Teste în tunelul aerodinamic]
Narrator: The wing has no steering controls, no flaps, no rudder. Yves uses his body to steer the wing.
Povestitor: Aripa nu are componente de direcţionare, nici flapsuri, nici cârmă.
Stefan Von Bergen: Well, he turns by just putting his head on one or the other side. And sometimes he assists that with his hands, sometimes even with the leg. He's acting as a human fuselage, so to say. And that's quite unique.
Yves își foloseşte corpul pentru a dirija aripa. Stefan von Bergen: El se întoarce doar îndreptând capul într-o parte sau în cealaltă. Şi câteodată se ajută și de mâini, uneori chiar și de picior. Se comportă ca un fuzelaj uman, să zicem. Iar asta foarte rarisim.
Narrator: When he arches his back, he gains altitude. When he pushes his shoulders forward, he goes into a dive.
Povestitor: Când îşi îndoaie spatele, ia altitudine. Când îşi împinge umerii în faţă, face un picaj.
[Swiss Alps]
[Alpii Elvețieni]
[Strait of Gibraltar crossing]
[Traversarea Strâmtorii Gibraltar]
[English Channel crossing]
[Traversarea Canalului Mânecii]
Commentator One: There he goes. There is Yves Rossy. And I think the wing is open. So our first critical moment, it's open. He is down. Is he flying?
Comentator: Iată-l. Uite-l pe Yves Rossy. Şi cred că aripa s-a deschis, aripa s-a deschis. Deci primul moment critic, s-a deschis. A sărit. Zboară?
Commentator Two: It looks like he's stabilized. He's starting to make his climb.
Comentator 2: Se pare că s-a stabilizat. Începe să urce.
Commentator One: There's that 90 degree turn. He's out over the channel. There is Yves Rossy. There is no turning back now. He is over the English Channel and under way. Ladies and gentlemen, a historic flight has begun.
Comentator: Uite întoarcerea la 90 de grade de care vorbeam. Este deasupra canalului. Iată-l pe Yves Rossy. Nu mai este cale de întoarcere. E deasupra Canalului Mânecii. Doamnelor şi domnilor, un zbor istoric a început.
[Images: National Geographic]
[Imagini: National Geographic]
Commentator Two: And as he approaches the ground, he's going to pull down on those toggles to flare, slow himself down just a little bit, and then come in for a nice landing.
Comentator 2: Iar ce va face când se va apropria de pământ va fi să tragă de acele mânere pentru a le lărgi, ca să încetinească puţin, şi apoi să aterizeze cu bine.
Commentator One: There he is. Yves Rossy has landed in England.
Comentator: Iată-l. Yves Rossy a aterizat în Anglia.
Bruno Giussani: And now he's in Edinburgh. Yves Rossy!
Bruno Giussani: Şi acum este în Edinburgh. Yves Rossy.
(Applause)
(Aplauze)
(Applause ends)
Și echipamentul său de asemenea.
And his equipment as well. Yves, welcome. It is quite amazing. Those sequences were shot over the last three years in various moments of your activities. And there were many, many others. So it's possible to fly almost like a bird. What is it like to be up there?
Yves, bine ai venit. E destul de uluitor. Acele imagini au fost filmate în ultimii trei ani în diferite momente ale activităţilor tale. Şi au mai fost şi multe, multe altele. Deci e posibil să zbori aproape ca o pasăre. Cum e acolo sus?
Yves Rossy: It's fun. It's fun.
Yves Rossy: E distractiv. E distractiv.
(Laughter)
(Râsete)
I don't have feathers. But I feel like a bird sometimes. It's really an unreal feeling, because normally you have a big thing, a plane, around you. And when I strap just this little harness, this little wing, I really have the feeling of being a bird.
Nu am pene. Dar mă simt ca o pasăre uneori. E într-adevăr un sentiment ireal, pentru că în mod normal ai un obiect mare, un avion, pe lângă tine. Şi când îmi pun aceste mici hamuri, această mică aripă, am sentimentul că sunt pasăre.
BG: How did you start to become Jetman?
BG: Cum ai devenit Jetman?
YR: It was about 20 years ago, when I discovered free falling. When you go out of an airplane, you are almost naked. You take a position like that. And especially when you take a tracking position, you have the feeling that you are flying. And that's the nearest thing to the dream. You have no machine around you. You are just in the element. It's very short and only in one direction.
YR: Era cam acum 20 de ani când am descoperit căderea liberă. Când ieşi dintr-un avion eşti aproape dezbrăcat. Şi poţi să iei o astfel de poziţie. Şi în special când iei o poziţie de planare, ai sentimentul că zbori. Şi acest lucru e cel mai aproape de acest vis. Nu ai nicio maşinărie pe lângă tine. Eşti doar în element. E foarte scurt şi doar într-o direcţie.
(Laughter)
(Râsete)
So the idea was, okay, keep that feeling of freedom, but change the vector and increase the time.
Aşa că ideea a fost, bine, păstrează acel sentiment de libertate, dar schimbă vectorul şi creşte timpul.
BG: So I'm kind of curious, what's your top speed?
BG: Sunt oarecum curios, care a fost viteza ta maximă?
YR: It's about 300 km per hour before looping. That means about 190 miles per hour.
YR: Aproximativ 300 km pe oră înainte de looping. Asta înseamnă cam 190 de mile pe oră.
BG: What's the weight of the equipment you're carrying?
BG: Şi care e greutatea echipamentului?
YR: When I exit full of kerosene, I'm about 55 kilos. I have 55 kilos on my back.
YR: Când ies plin de kerosen, am aproape 55 kg. Am 55 kg în spate.
BG: And you're not piloting? There is no handle, no steering, nothing? It is purely your body, and the wings become part of the body and vice versa?
BG: Şi nu pilotezi? Nu există manşă, nici cârmă, nimic? Este doar corpul tău, şi aripile devin parte din corpul tău şi invers?
YR: That's really the goal, because if you put in steering, then you reinvent the airplane. And I wanted to keep this freedom of movement. And it's really like the kid playing the airplane. I want to go down like that. And up I climb, I turn. It's really pure flying. It's not steering, it's flight.
YR: Acesta e într-adevăr scopul, pentru că dacă pui cârma, atunci reinventezi avionul. Şi am vrut să păstrez această libertate de mişcare. Şi e ca un copil care se joacă de-a avionul. Vreau să mă duc în jos aşa. Şi să urc, să mă întorc. Este zbor pur. Nu e o pilotaj, e zbor.
BG: What kind of training do you do, you personally, for that?
BG: Cum te antrenezi, tu personal, pentru asta?
YR: Actually, I try to stay just fit. I don't do special physical training. I just try to keep my mobility through new activities. For example, last winter I began with kite surfing. So, new things. So you have to adapt. I'm quite an experienced manager of systems as a pilot, but this is, really -- You need fluidity, you need to be agile and also to adapt really fast.
YR: De fapt, încerc doar să fiu în formă. Nu fac un antrenament fizic special. Încerc doar să-mi păstrez mobilitatea prin activităţi noi. De exemplu, iarna trecută am încercat kite surfing -- deci lucruri noi. Trebuie să te adaptezi. Deoarece asta e -- sunt un manager de sisteme destul experimentat ca pilot, dar asta e chiar -- îţi trebuie fluiditate, trebuie să fii agil şi de asemenea să te adaptezi foarte rapid.
BG: Somebody in the audience asked me, "How does he breathe up there?" Because you're going fast and you're up at 3,000 meters or so.
BG: Cineva din sală m-a întrebat, „Cum respiră acolo sus?” Pentru că mergi repede şi eşti cam la 3.000 de metri.
YR: Okay, up to 3,000 meters, it's not such a big problem with oxygen. But for example, bikers, they have the same speed. Just with the helmet, integral helmet, it's really no problem to breathe.
YR: Bine, până la 3 000 de metri, nu e o problemă aşa de mare cu oxigenul. Dar de exemplu, motocicliștii, merg cu aceeaşi viteză. Doar cu o cască, cască integrală, nu e o problemă să respiri.
BG: Describe for me the equipment, since you have it here. So Breitling's four engines.
BG: Descrie-mi echipamentul dacă tot îl ai aici. Deci patru motoare Breitling.
YR: Yeah, two-meter span. Ultra-stable profile. Four little engines, 22 kilos thrust each, turbines, working with kerosene. Harness, parachute. My only instruments are an altimeter and time. I know I have about eight minutes fuel. So I just check before it's finished.
YR: Da, deschidere de doi metri. Profil ultrastabil. Patru motoare mici, 22 kilograme tracţiune fiecare, turbine ce funcţionează pe kerosen. Ham, paraşută. Singurele mele instrumente sunt un altimetru şi timp. Ştiu că am cam 8 minute de combustibil. Deci verific înainte să se termine.
(Laughter)
(Râsete)
And yeah, that's all. Two parachutes. That means, if I have a problem with the first one I pull, I still have the possibility to open the second one. And this is my life. That's the real important thing about safety. I did use that during these last 15 years about 20 times. Never with that type of wing, but at the beginning. I can release my wing when I am in a spin or unstable.
Şi da, cam asta e tot. Două paraşute. Asta înseamnă că, dacă am o problemă cu prima pe care o folosesc, mai am posibilitatea să o deschid pe a doua. Şi asta e viaţa mea. Acesta e cel mai important lucru legat de siguranţă. Am folosit asta în aceşti 15 ani cam de 20 de ori -- niciodată cu tipul acesta de aripă, ci la început. Pot să dau drumul la aripă când mă învârt sau sunt instabil.
BG: We saw the 2009 crossing of the Gibraltar Strait where you lost control and then you dived down into the clouds and in the ocean. So that was one of those cases where you let the wings go, right?
BG: Am văzut traversarea strâmtorii Gibraltar din 2009 când ai pierdut controlul şi te-ai prăbuşit în nori şi în ocean. Deci acela e un moment în care dai drumu la aripi, nu-i aşa?
YR: Yeah. I did try in the clouds, but you lose orientation completely. So I did try to take, again, a climb altitude. I thought, okay, I will go out. But most probably, I did something like that.
YR: Da. Am încercat în nori, dar îți pierzi orientarea complet. Am încercat iar să iau altitudine. Am crezut, bine, voi ieși din nori. Dar cel mai probabil am făcut ceva cam aşa.
(Laughter)
BG: Something that is not very safe, the image.
BG: Ceva ce nu pare foarte sigur.
YR: You feel great, but --
YR: Dar te simţi excelent,
(Laughter)
(Râsete)
But you have not the right altitude. So the next thing I saw was just blue. It was the sea. I have also an audible altimeter. So I was at my minimum altitude in that vector -- fast -- so I pulled that. And then I did open my chute.
dar nu ai altitudinea potrivită. Aşa că următorul lucru pe care l-am văzut a fost albastru. Era marea. Am de asemenea şi un altimetru sonor. Şi eram la altitudinea mea minimă în acel vector -- rapid -- aşa că am tras de aia. Şi apoi mi-am deschis într-adevăr paraşuta.
BG: So the wings have their own parachute, and you have your two parachutes.
BG: Deci aripile au paraşuta lor, iar tu ai două paraşute.
YR: Exactly. There is a rescue parachute for the wing for two reasons: so I can repair it afterward and especially so nobody takes that, just on his head.
YR: Exact. Este o paraşută pentru aripă pentru două motive: ca să o pot repara apoi şi mai ales să nu îi cadă nimănui în cap. (Râsete)
BG: I see. Maybe come back here. This is risky stuff indeed. People have died trying to do this kind of thing. And you don't look like a crazy guy; you're a Swiss airline pilot, so you're rather a checklist kind of guy. I assume you have standards.
BG: Înţeleg. Vino înapoi aici. Ăsta e un lucru riscant într-adevăr. Oameni au murit încercând să facă astfel de lucruri. Iar tu nu pari un tip nebun; eşti un pilot de linie elveţian, deci eşti mai mult un tip organizat. Presupun că ai standarde.
YR: Yeah. I have no checklist for that.
YR: Da. Nu am o listă de verificare pentru asta.
(Laughter)
(Râsete)
BG: Let's not tell your employer.
BG: Să nu-i spunem angajatorului tău.
(Laughter)
(Râsete)
YR: No, that's really two worlds. Civil aviation is something that we know very well. We have a hundred years of experience. And you can adapt really precisely. With that, I have to adapt to something new. That means improvise. So it's really a play between these two approaches. Something that I know very well, these principles. For example, we have two engines on an Airbus; with only one engine, you can fly it. So plan B, always a plan B. In a fighter, you have an ejection seat. That's my ejection seat. So I have the approach of a professional pilot with the respect of a pioneer in front of Mother Nature.
YR: Nu, sunt două lumi diferite. Aviaţia civilă e ceva ce ştim foarte bine. Avem o sută de ani de experienţă. Şi te poţi acomoda foarte precis. Cu asta, trebuie să ma acomodez la ceva nou. Asta înseamnă să improvizezi. Deci e un joc între aceste două abordări. Ceva ce ştiu foarte bine -- aceste principii, de exemplu, avem două motoare pe un Airbus; cu doar un motor, îl poţi pilota. Aşa că planul B, mereu un plan B. Într-un avion de vânătoare, ai un scaun de ejectare. Ăsta e scaunul meu de ejectare. Aşa că abordez ca un pilot profesionist cu respectul unui pionier confruntat cu Mama Natură.
BG: It's well said. What happens if one of the engines stops?
BG: Foarte bine spus. Foarte bine. Ce se întâmplă dacă unul dintre motoare se opreşte?
YR: I do a roll. And then I stabilize, and according to my altitude, I continue on two or three engines. It's sometimes possible. It's quite complicated to explain, but according to which regime I was, I can continue on two and try to get a nice place to land, and then I open my parachute.
YR: Fac o... întoarcere. Apoi mă stabilizez, şi depinzând de altitudine, continui cu două sau trei motoare. Este uneori posibil -- este destul de complicat de explicat -- depinzând de modul în care eram, pot să continui cu două şi să caut un loc bun de aterizare, iar apoi să-mi deschid paraşuta.
BG: So the beginning of the flight is actually you jump off a plane or a helicopter, and you go on a dive and accelerate the engines, and then you basically take off mid-air somewhere. And then the landing, as we have seen, arriving on this side of the Channel, is through a parachute. So just as a curiosity, where did you land when you flew over the Grand Canyon? Did you land on the rim, down at the bottom?
BG: Deci începi zborul sărind din avion sau elicopter, şi intri în picaj şi accelerezi motoarele, şi apoi de fapt planezi pe undeva pe la jumătate în aer. Şi apoi aterizarea, aşa cum am văzut, ajungând pe partea asta a canalului, cu o paraşută. Doar din curiozitate, unde ai aterizat când ai zburat peste Marele Canion? Ai aterizat sus pe margine, jos în albie?
YR: It was down on the bottom. And I came back afterward on the sled of the helicopter back. But it was too stony and full of cactus on top.
YR: A fost jos în albie. Şi apoi m-am întors pe sania din spate a unui elicopter. Dar era prea pietros şi plin de cactuşi sus.
(Laughter)
(Râsete)
BG: That's exactly why I asked the question.
BG: Tocmai de asta te-am întrebat.
YR: And also, the currents are quite funny there. There is big thermal activity, big difference in altitude also. So it was much safer for me to land at the bottom.
YR: Şi curenţii sunt destul de ciudaţi acolo. Este o activitate termică intensă, diferenţă mare în altitudine de asemenea. Aşa că era mai sigur pentru mine să aterizez jos în vale.
BG: I think that right now, many people are asking, "When are you developing a double-seater so they can fly with you?"
BG: Cred că acum, mulţi din sală se întreabă: „Bine, când vei realiza unul cu două locuri astfel încât să zboare cu tine?”
YR: I have a standard answer. Have you ever seen tandem birds?
YR: Am un răspuns standard. Ai văzut vreodată păsări zburând în tandem?
(Laughter)
(Râsete)
BG: Perfect answer.
BG: Răspuns perfect.
(Applause)
(Aplauze)
(Applause ends)
BG: Yves, one last question. What's next for you? What's next for Jetman?
Yves, o ultimă întrebare. Ce urmează pentru tine? Ce urmează pentru Jetman?
YR: First, to instruct a younger guy. I want to share it, to do formation flights. And I plan to start from a cliff, like catapulted from a cliff.
YR: În primul rând, să pregătesc un tânăr. Vreau să împărtăşesc asta, ca să zburăm în formaţie. Şi plănuiesc să pornesc de pe o stâncă. ca fiind catapultat de pe o stâncă.
BG: So instead of jumping off a plane, yes?
BG: Deci în loc să sari din avion, nu?
YR: Yes, with the final goal to take off, but with initial speed. Really, I go step by step. It seems a little bit crazy, but it's not. It's possible to start already now, it's just too dangerous.
YR: Da, cu scopul final de a decola, dar cu viteza iniţială. De fapt, o iau pas cu pas. Sună puţin cam nebunesc, dar nu este.
(Laughter) Thanks to the increasing technology, better technology, it will be safe. And I hope it will be for everybody.
E posibil să încep chiar acum, dar e prea periculos. (Râsete) Mulţumită tehnologiei din ce în ce mai bune, va fi sigur. Şi sper să fie pentru toată lumea.
BG: Yves, thank you very much. Yves Rossy.
BG: Yves, mulţumesc foarte mult. Yves Rossy.
(Applause)
(Aplauze)