(Music)
(Muzyka)
[music by Moby]
JETMAN (CZŁOWIEK RAKIETA) Yves Rossy
[Grand Canyon]
WIELKI KANION
Narrator: Many of the tests are conducted while Yves is strapped onto the wing, because Yves' body is an integral part of the aircraft.
Lektor: Podczas wielu testów, Yves jest przyczepiony do skrzydła, razem z którym tworzą latającą maszynę.
[Wind tunnel tests]
TESTY W TUNELU AERODYNAMICZNYM
Narrator: The wing has no steering controls, no flaps, no rudder. Yves uses his body to steer the wing.
Skrzydło nie ma układu sterowania, klap ani steru. Skrzydło nie ma układu sterowania, klap ani steru.
Stefan Von Bergen: Well, he turns by just putting his head on one or the other side. And sometimes he assists that with his hands, sometimes even with the leg. He's acting as a human fuselage, so to say. And that's quite unique.
Yves steruje dzięki ruchom ciała. Stefan von Bergen: Skręca przechylając głowę w jedną lub drugą stronę. Czasami pomaga sobie rękami, czasami nogą. Czasami pomaga sobie rękami, czasami nogą. Jego ciało to kadłub. Jest to oryginalne rozwiązanie.
Narrator: When he arches his back, he gains altitude. When he pushes his shoulders forward, he goes into a dive.
Narrator: By wznieść się w górę, wypina klatkę piersiową. Narrator: By wznieść się w górę, wypina klatkę piersiową. Leci w dół kuląc ramiona do przodu. Leci w dół kuląc ramiona do przodu.
[Swiss Alps]
ALPY SZWAJCARSKIE
[Strait of Gibraltar crossing]
LOT NAD CIEŚNINĄ GIBRALTARSKĄ
[English Channel crossing]
LOT NAD KANAŁEM LA MANCHE
Commentator One: There he goes. There is Yves Rossy. And I think the wing is open. So our first critical moment, it's open. He is down. Is he flying?
Komentator: Leci. Oto Yves Rossy. Ma otwarte skrzydło. To decydujący moment. Czy leci?
Commentator Two: It looks like he's stabilized. He's starting to make his climb.
2. Komentator: Chyba odzyskał równowagę. Wznosi się. 2. Komentator: Chyba odzyskał równowagę. Wznosi się.
Commentator One: There's that 90 degree turn. He's out over the channel. There is Yves Rossy. There is no turning back now. He is over the English Channel and under way. Ladies and gentlemen, a historic flight has begun.
Komentator: Obrócił się o 90 stopni. Leci nad kanałem. Komentator: Obrócił się o 90 stopni. Leci nad kanałem. Oto Yves Rossy. Nie ma odwrotu. Jest nad kanałem La Manche w drodze do celu. Panie i panowie, rozpoczął się historyczny lot.
[Images: National Geographic]
Commentator Two: And as he approaches the ground, he's going to pull down on those toggles to flare, slow himself down just a little bit, and then come in for a nice landing.
Komentator 2: Przy lądowaniu zwolni spadochron hamujący, Komentator 2: Przy lądowaniu zwolni spadochron hamujący, trochę zwolni i podejdzie do lądowania.
Commentator One: There he is. Yves Rossy has landed in England.
Komentator: Oto i jest. Yves Rossy wylądował w Anglii.
Bruno Giussani: And now he's in Edinburgh. Yves Rossy!
Bruno Giussani: Dziś jest w Edynburgu. Yves Rossy.
(Applause)
(Brawa)
(Applause ends)
Jego sprzęt również.
And his equipment as well. Yves, welcome. It is quite amazing. Those sequences were shot over the last three years in various moments of your activities. And there were many, many others. So it's possible to fly almost like a bird. What is it like to be up there?
Witamy. To zdumiewające. Te sekwencje są z ostatnich 3 lat, z różnych lotów. Nagrań jest o wiele więcej. Czyli można latać jak ptak. Jak to jest być w górze?
Yves Rossy: It's fun. It's fun.
Yves Rossy: Fajnie.
(Laughter)
(Śmiech)
I don't have feathers. But I feel like a bird sometimes. It's really an unreal feeling, because normally you have a big thing, a plane, around you. And when I strap just this little harness, this little wing, I really have the feeling of being a bird.
Nie mam piór. Ale czasem czuję się jak ptak. Nie można tego z niczym porównać. Zwykle latamy w wielkim samolocie. Zwykle latamy w wielkim samolocie. Po upięciu niewielkiej uprzęży, niewielkiego skrzydła, czuję się jak ptak.
BG: How did you start to become Jetman?
BG: Jak zostałeś Jetmanem?
YR: It was about 20 years ago, when I discovered free falling. When you go out of an airplane, you are almost naked. You take a position like that. And especially when you take a tracking position, you have the feeling that you are flying. And that's the nearest thing to the dream. You have no machine around you. You are just in the element. It's very short and only in one direction.
YR: Jakieś 20 lat temu odkryłem swobodny spadek. Opuszczając samolot jesteś prawie nagi. Przyjmuje się wówczas taką pozycję. Zwłaszcza w pozycji tzw. trakowania masz uczucie, że latasz. masz uczucie, że latasz. Niemal jak we śnie. Nie ma żadnej maszyny. Jesteśmy tylko my i żywioł. Trwa to krótko i tylko w jednym kierunku.
(Laughter)
Stąd pomysł,
So the idea was, okay, keep that feeling of freedom, but change the vector and increase the time.
żeby zachowując uczucie wolności, zmienić tor lotu i wydłużyć czas. BG: Jaką osiągasz maks. prędkość?
BG: So I'm kind of curious, what's your top speed?
YR: 300 km/h przed wykonaniem pętli.
YR: It's about 300 km per hour before looping. That means about 190 miles per hour.
Czyli jakieś 190 mil na godzinę.
BG: What's the weight of the equipment you're carrying?
BG: Ile waży sprzęt, który masz na plecach?
YR: When I exit full of kerosene, I'm about 55 kilos. I have 55 kilos on my back.
YR: Z pełnym bakiem paliwa jakieś 55 kilogramów. Na plecach mam 55 kg.
BG: And you're not piloting? There is no handle, no steering, nothing? It is purely your body, and the wings become part of the body and vice versa?
BG: Nie pilotujesz? Nie masz steru, nic? Posługujesz się wyłącznie swoim ciałem, a skrzydła są jego częścią i vice versa?
YR: That's really the goal, because if you put in steering, then you reinvent the airplane. And I wanted to keep this freedom of movement. And it's really like the kid playing the airplane. I want to go down like that. And up I climb, I turn. It's really pure flying. It's not steering, it's flight.
YR: To właśnie chciałem osiągnąć. Dodając ster, otrzymalibyśmy nowy rodzaj samolotu. Dodając ster, otrzymalibyśmy nowy rodzaj samolotu. Chciałem zachować swobodę ruchu. Jak dziecko udające samolot obniżam się, lecę w górę, skręcam. obniżam się, lecę w górę, skręcam. Jest to prawdziwe latanie. Nie pilotowanie, latanie.
BG: What kind of training do you do, you personally, for that?
BG: Jak przygotowujesz się do lotu? BG: Jak przygotowujesz się do lotu?
YR: Actually, I try to stay just fit. I don't do special physical training. I just try to keep my mobility through new activities. For example, last winter I began with kite surfing. So, new things. So you have to adapt. I'm quite an experienced manager of systems as a pilot, but this is, really -- You need fluidity, you need to be agile and also to adapt really fast.
YR: Staram się cały czas być w formie. Nie trenuję w żaden konkretny sposób. Aby zachować formę próbuję nowych rzeczy. Na przykład, w zimie był to kitesurfing, Na przykład, w zimie był to kitesurfing, czyli coś nowego. Ważna jest zdolność adaptacji. Jako pilot znam się na zarządzaniu systemami, Jako pilot znam się na zarządzaniu systemami, tutaj jednak ważniejsza jest płynność ruchu, tutaj jednak ważniejsza jest płynność ruchu, liczy się zwinność, i łatwość przystosowania.
BG: Somebody in the audience asked me, "How does he breathe up there?" Because you're going fast and you're up at 3,000 meters or so.
Jeden z widzów pytał, jak oddycha się na takiej wysokości? Lecisz bardzo szybko, na wyskości 3000 m.
YR: Okay, up to 3,000 meters, it's not such a big problem with oxygen. But for example, bikers, they have the same speed. Just with the helmet, integral helmet, it's really no problem to breathe.
YR: Do 3 tysięcy metrów oddychanie nie stanowi problemu. Co do prędkości, motocykliści mogą jechać równie szybko. Wystarczy zabudowany kask i można oddychać.
BG: Describe for me the equipment, since you have it here. So Breitling's four engines.
BG: Opisz nam swój sprzęt. Cztery silniki typu Breitling.
YR: Yeah, two-meter span. Ultra-stable profile. Four little engines, 22 kilos thrust each, turbines, working with kerosene. Harness, parachute. My only instruments are an altimeter and time. I know I have about eight minutes fuel. So I just check before it's finished.
YR: Rozpiętość skrzydeł wynosi dwa metry. Ultrastabilny profil, 4 silniczki o sile ciągu 22 kg każdy, 4 silniczki o sile ciągu 22 kg każdy, turbiny napędzane kerozyną. Uprzęż, spadochron. Jedyne przyrządy to wysokościomierz i zegarek. Paliwa wystarcza na ok. 8 minut lotu. Na zegarku sprawdzam, ile zostało mi czasu.
(Laughter)
(Śmiech)
And yeah, that's all. Two parachutes. That means, if I have a problem with the first one I pull, I still have the possibility to open the second one. And this is my life. That's the real important thing about safety. I did use that during these last 15 years about 20 times. Never with that type of wing, but at the beginning. I can release my wing when I am in a spin or unstable.
To wszystko. Dwa spadochrony. Jeśli zawiedzie pierwszy spadochron Jeśli zawiedzie pierwszy spadochron mogę otworzyć drugi. mogę otworzyć drugi. A to zapewnia mi bezpieczeństwo; od tej rączki zależy moje życie. Przez ostatnie piętnaście lat Przez ostatnie piętnaście lat użyłem jej jakieś 20 razy. Nie na tych skrzydłach, tylko na początku. Mogę odczepić skrzydło jeśli wpadnę w wir lub stracę kontrolę.
BG: We saw the 2009 crossing of the Gibraltar Strait where you lost control and then you dived down into the clouds and in the ocean. So that was one of those cases where you let the wings go, right?
BG: W 2009 nad Cieśniną Gibraltarską straciłeś kontrolę, wpadłeś w chmury i do oceanu. wpadłeś w chmury i do oceanu. W takich sytuacjach odczepiasz skrzydła?
YR: Yeah. I did try in the clouds, but you lose orientation completely. So I did try to take, again, a climb altitude. I thought, okay, I will go out. But most probably, I did something like that.
YR: Tak, starałem się odzyskać kontrolę, ale w chmurach straciłem orientację. Próbowałem wznieść się ponownie. Próbowałem wznieść się ponownie. Myślałem, że się uda. Ale chyba zrobiłem coś takiego.
(Laughter)
BG: Brzmi to bardzo niebezpiecznie.
BG: Something that is not very safe, the image.
YR: You feel great, but --
YR: Uczucie było wspaniałe,
(Laughter)
tylko wysokość nieodpowiednia.
But you have not the right altitude. So the next thing I saw was just blue. It was the sea. I have also an audible altimeter. So I was at my minimum altitude in that vector -- fast -- so I pulled that. And then I did open my chute.
Potem ujrzałem błękit. To było morze. Słyszę swój wysokościomierz. Byłem na minimalnej wysokości, pod takim kątem, szybko, więc pociągnąłem za rączkę. Potem otworzyłem spadochron.
BG: So the wings have their own parachute, and you have your two parachutes.
BG: Skrzydła mają jeden spadochron, a ty dwa.
YR: Exactly. There is a rescue parachute for the wing for two reasons: so I can repair it afterward and especially so nobody takes that, just on his head.
YR: Spadochron ratowniczy skrzydeł potrzebny jest, żebym mógł je naprawić i żeby nie spadły nikomu na głowę.
BG: I see. Maybe come back here. This is risky stuff indeed. People have died trying to do this kind of thing. And you don't look like a crazy guy; you're a Swiss airline pilot, so you're rather a checklist kind of guy. I assume you have standards.
BG: Rozumiem. Stańmy tutaj. Jest to naprawdę niebezpieczne. Ludzie ginęli próbując podobnych rzeczy. Nie wyglądasz na szaleńca. Jesteś pilotem, czyli raczej pedantem. Zakładam, że przestrzegasz reguł.
YR: Yeah. I have no checklist for that.
YR: W tym przypadku nie ma reguł.
(Laughter)
BG: Nie mówmy o tym twojemu pracodawcy.
BG: Let's not tell your employer.
(Laughter)
YR: Nie, to dwa odmienne światy.
YR: No, that's really two worlds. Civil aviation is something that we know very well. We have a hundred years of experience. And you can adapt really precisely. With that, I have to adapt to something new. That means improvise. So it's really a play between these two approaches. Something that I know very well, these principles. For example, we have two engines on an Airbus; with only one engine, you can fly it. So plan B, always a plan B. In a fighter, you have an ejection seat. That's my ejection seat. So I have the approach of a professional pilot with the respect of a pioneer in front of Mother Nature.
Lotnictwo cywilne znamy od podszewki. Po stu latach doświadczenia wiemy szczegółowo jak postępować. Lecąc na skrzydle muszę radzić sobie z nowymi sytuacjami. Wtedy improwizuję. Łączę dwa podejścia, na których znam się bardzo dobrze. Np. samolot Airbus ma dwa silniki, Np. samolot Airbus ma dwa silniki, a można lecieć na jednym. Zawsze trzeba mieć plan B. W myśliwcach jest wyrzucany fotel. Ta rączka to mój wyrzucany fotel. Łączę podejście profesjonalnego pilota z szacunkiem pioniera wobec matki natury.
BG: It's well said. What happens if one of the engines stops?
BG: Ładnie to ująłeś. A gdy jeden z silników przestaje działać?
YR: I do a roll. And then I stabilize, and according to my altitude, I continue on two or three engines. It's sometimes possible. It's quite complicated to explain, but according to which regime I was, I can continue on two and try to get a nice place to land, and then I open my parachute.
YR: Obracam się, aż odzyskam równowagę. W zależności od wyskości kontynuuję lot z 2 lub 3 silnikami. Czasami możliwe jest, choć trudno mi to wytłumaczyć, kontynuowanie lotu na dwóch silnikach. Szukam wtedy miejsca do lądowania i otwieram spadochron. Szukam wtedy miejsca do lądowania i otwieram spadochron.
BG: So the beginning of the flight is actually you jump off a plane or a helicopter, and you go on a dive and accelerate the engines, and then you basically take off mid-air somewhere. And then the landing, as we have seen, arriving on this side of the Channel, is through a parachute. So just as a curiosity, where did you land when you flew over the Grand Canyon? Did you land on the rim, down at the bottom?
BG: Lot rozpoczynasz wyskokiem z samolotu lub helikoptera, następnie nurkujesz, odpalasz silniki, i gdzieś w powietrzu zaczynasz się wznosić. Później lądujesz na spadochronie, jak zobaczyliśmy po tej stronie kanału. jak zobaczyliśmy po tej stronie kanału. Gdzie wylądowałeś po locie nad Wielkim Kanionem? Gdzie wylądowałeś po locie nad Wielkim Kanionem? Na krawędzi czy na dnie?
YR: It was down on the bottom. And I came back afterward on the sled of the helicopter back. But it was too stony and full of cactus on top.
YR: Na dnie. Wydostałem się stamtąd na płozach helikoptera. Na górze było zbyt dużo kamieni i kaktusów.
(Laughter)
BG: Stąd moje pytanie.
BG: That's exactly why I asked the question.
YR: Lądowanie utrudniają niestabilne wiatry,
YR: And also, the currents are quite funny there. There is big thermal activity, big difference in altitude also. So it was much safer for me to land at the bottom.
duże zmiany temperatury i wysokości. duże zmiany temperatury i wysokości. Bezpieczniej było wylądować na dnie. BG: Założę się, że wielu widzów nurtuje,
BG: I think that right now, many people are asking, "When are you developing a double-seater so they can fly with you?"
kiedy będzie można z tobą latać w roli pasażera?
YR: I have a standard answer. Have you ever seen tandem birds?
Mam na to standardową odpowiedź: widzieliście kiedyś ptaki lecące w tandemie?
(Laughter)
BG: Dobra odpowiedź.
BG: Perfect answer.
(Oklaski)
(Applause)
(Applause ends)
BG: Yves, one last question. What's next for you? What's next for Jetman?
Yves, ostatnie pytanie. Co dalej? Co czeka Jetmana?
YR: First, to instruct a younger guy. I want to share it, to do formation flights. And I plan to start from a cliff, like catapulted from a cliff.
YR: Chcę wytrenować kogoś młodszego, z kim mógłbym dzielić doświadczenie, wykonując loty akrobatyczne. Planuję wystartować, katapultując się z klifu.
BG: So instead of jumping off a plane, yes?
BG: Zamiast skakania z samolotu?
YR: Yes, with the final goal to take off, but with initial speed. Really, I go step by step. It seems a little bit crazy, but it's not. It's possible to start already now, it's just too dangerous.
YR: Tak, chcę wystartować z początkową prędkością. Powoli do tego dąże. Teraz wydaje się to szalone, ale nie jest. Jest to już możliwe, tylko zbyt niebezpieczne.
(Laughter) Thanks to the increasing technology, better technology, it will be safe. And I hope it will be for everybody.
(Śmiech) Dzięki postępowi technologii będzie bezpieczne. Mam nadzieję też, że będzie ogólnodostępne.
BG: Yves, thank you very much. Yves Rossy.
BG: Dziękuję bardzo. Yves Rossy.
(Applause)
(Brawa)