(Music)
(Zene)
[music by Moby]
Jetman - Yves Rossy
[Grand Canyon]
Grand Canyon
Narrator: Many of the tests are conducted while Yves is strapped onto the wing, because Yves' body is an integral part of the aircraft.
Narrátor: Rengeteg kísérletet végeztek el amíg Yves magára ölthette a szárnyat, ugyanis Yves teste szerves része a repülőgépnek.
[Wind tunnel tests]
Szélcsatorna kísérlet
Narrator: The wing has no steering controls, no flaps, no rudder. Yves uses his body to steer the wing.
Narrátor: A szárnynak nincs irányító eszköze: se lapátok, se kormány.
Stefan Von Bergen: Well, he turns by just putting his head on one or the other side. And sometimes he assists that with his hands, sometimes even with the leg. He's acting as a human fuselage, so to say. And that's quite unique.
Yves a saját testét használja a kormányzáshoz. Stefan von Bergen: Forduláshoz csak az egyik, vagy a másik oldalra kell billentenie a fejét. És néha rásegít a kezeivel, alkalmanként még a lábaival is. Úgymond, repülőgéptörzsként viselkedik. És ez elég egyedi megoldás.
Narrator: When he arches his back, he gains altitude. When he pushes his shoulders forward, he goes into a dive.
Narrátor: A törzse hátrahajlításával növelheti a magasságát. Amikor előrenyomja a vállait, ereszkedésbe kezd.
[Swiss Alps]
A svájci Alpok
[Strait of Gibraltar crossing]
A Gibraltári-szoros átszelése
[English Channel crossing]
Keresztül a La Manche-on
Commentator One: There he goes. There is Yves Rossy. And I think the wing is open. So our first critical moment, it's open. He is down. Is he flying?
Kommentátor: Ott megy. Az ott Yves Rossy. Azt hiszem kinyitotta a szárnyat, a szárny nyitva van. Túl vagyunk az első kritikus ponton, nyitva van. Ott van lent. Már repül?
Commentator Two: It looks like he's stabilized. He's starting to make his climb.
Másik kommentátor: Úgy tűnik stabilizálta magát. Elkezd emelkedni.
Commentator One: There's that 90 degree turn. He's out over the channel. There is Yves Rossy. There is no turning back now. He is over the English Channel and under way. Ladies and gentlemen, a historic flight has begun.
Itt van az a 90 fokos fordulat, amiről beszéltél, ami kiviszi őt. Már a csatorna felett jár. Ott van Yves Rossy. Innen már nem fordulhat vissza. A La Manche felett van, és halad előre. Hölgyeim és uraim, egy történelmi repülés vette kezdetét.
[Images: National Geographic]
Commentator Two: And as he approaches the ground, he's going to pull down on those toggles to flare, slow himself down just a little bit, and then come in for a nice landing.
Másik kommentátor: Ahogy közeledik a föld felé, elkezdi meghúzni azokat a hevedereket, hogy függőlegesbe álljon, lelassítja magát egy kicsit, és így szépen, landolva érkezik meg.
Commentator One: There he is. Yves Rossy has landed in England.
Kommentátor: Itt is van. Yves Rossy landolt Angliában
Bruno Giussani: And now he's in Edinburgh. Yves Rossy!
Bruno Giussani: És most itt van Edinburghben. Yves Rossy.
(Applause)
(Taps)
(Applause ends)
Mint ahogy a felszerelése is.
And his equipment as well. Yves, welcome. It is quite amazing. Those sequences were shot over the last three years in various moments of your activities. And there were many, many others. So it's possible to fly almost like a bird. What is it like to be up there?
Yves, üdvözöllek. Ez igen lenyűgöző. Ezek a képsorok az elmúlt 3 év igen változatos pillanatait mutatták be a tevékenységeidnek. És volt még rengeteg más is. Szóval, lehetséges, hogy nagyjából úgy repüljünk, mint a madár. Milyen érzés ott fent?
Yves Rossy: It's fun. It's fun.
Yves Rossy: Mókás. Mókás.
(Laughter)
(Nevetés)
I don't have feathers. But I feel like a bird sometimes. It's really an unreal feeling, because normally you have a big thing, a plane, around you. And when I strap just this little harness, this little wing, I really have the feeling of being a bird.
Nincsenek ugyan tollaim, de néha tényleg madárnak érzem magam. Ez igencsak valószerűtlen érzés, mert normális esetben egy hatalmas dolog, egy repülő vesz körül. És amikor beszíjazom ezeket a kis hámokat, ezt a kis szárnyat, tényleg madárnak érzem magam.
BG: How did you start to become Jetman?
BG: Hogyan vált belőled Jetman?
YR: It was about 20 years ago, when I discovered free falling. When you go out of an airplane, you are almost naked. You take a position like that. And especially when you take a tracking position, you have the feeling that you are flying. And that's the nearest thing to the dream. You have no machine around you. You are just in the element. It's very short and only in one direction.
YR: 20 évvel ezelőtt kezdődött, amikor felfedeztem a szabadesést. Mikor kiugrasz egy repülőgépből, nagyjából meztelen vagy. Felveszel egy ehhez hasonló testhelyzetet. És különösen mikor eléred a tracking pozíciót meg van az az érzésed, hogy repülsz. És ez van legközelebb az álmomhoz. Nincs körülötted semmilyen gép. Maga az elem fogad önmagába. Ez nagyon rövid idő, és csak egyirányú.
(Laughter)
Úgyhogy az ötlet:
So the idea was, okay, keep that feeling of freedom, but change the vector and increase the time.
rendben, tartsuk meg a szabadság érzését, de változtassunk az irányon és növeljük az idejét. BG: Nagyon kíváncsi lennék, hogy mekkora a legnagyobb sebességed?
BG: So I'm kind of curious, what's your top speed?
YR: Kb. 300 km/óra a hurok előtt.
YR: It's about 300 km per hour before looping. That means about 190 miles per hour.
Ez nagyjából 190 mérföld/órát jelent.
BG: What's the weight of the equipment you're carrying?
BG: És mekkora a felszerelésed súlya, amit viselsz?
YR: When I exit full of kerosene, I'm about 55 kilos. I have 55 kilos on my back.
YR: Amikor kerozinnal megtankolva ugrom olyan 55 kilót nyomok. 55 kilót hordok a hátamon.
BG: And you're not piloting? There is no handle, no steering, nothing? It is purely your body, and the wings become part of the body and vice versa?
BG: És semmi irányítóeszköz? Nincsenek karok, kormány, semmi? Csak a puszta tested, amelynek részei a szárnyak és fordítva?
YR: That's really the goal, because if you put in steering, then you reinvent the airplane. And I wanted to keep this freedom of movement. And it's really like the kid playing the airplane. I want to go down like that. And up I climb, I turn. It's really pure flying. It's not steering, it's flight.
YR: Ez lenne a cél, ugyanis, ha vezérlést építesz be, akkor csak újra felfedezed a repülőgépet. És én meg akartam őrizni a mozgás szabadságát. Ami nagyon hasonló a gyerekek repülőgépes játékaihoz. Úgy akartam ereszkedni, felfelé szállni, fordulni. Ez az igazán tiszta repülés. Ez nem irányítás, ez repülés.
BG: What kind of training do you do, you personally, for that?
BG: Milyen edzésekre volt szükséged, kifejezetten neked, ehhez?
YR: Actually, I try to stay just fit. I don't do special physical training. I just try to keep my mobility through new activities. For example, last winter I began with kite surfing. So, new things. So you have to adapt. I'm quite an experienced manager of systems as a pilot, but this is, really -- You need fluidity, you need to be agile and also to adapt really fast.
YR: Igazából, csak próbáltam fitten tartani magam. Nem követtem különleges edzésmódszereket. Csak próbálom megtartani a mozgékonyságomat, különféle tevékenységeken keresztül. Például a múlt télen elkezdtem kitesurfölni -- szóval az új dolgok. Hozzá kell szoknod. Mert ez -- a rendszerekben nagy tapasztalatom van, mint pilóta, de ez igazán -- könnyedségre van szükség, gyorsnak kell lenned, és nagyon gyorsan kell tudnod reagálni.
BG: Somebody in the audience asked me, "How does he breathe up there?" Because you're going fast and you're up at 3,000 meters or so.
BG: Valaki a közönségből azt kérdezi "Hogyan tud lélegezni odafenn?", elvégre nagyon gyorsan haladsz 3000 méteren vagy magasabban.
YR: Okay, up to 3,000 meters, it's not such a big problem with oxygen. But for example, bikers, they have the same speed. Just with the helmet, integral helmet, it's really no problem to breathe.
YR: Értem, hát 3000 méter felett még nincsenek nagy problémák az oxigénnel. De például a biciklisták, ugyanazzal a sebességgel rendelkeznek. Épp csak a sisakkal, a beépített sisakkal nem okoz gondot lélegezni.
BG: Describe for me the equipment, since you have it here. So Breitling's four engines.
BG: Mutasd be ezt a felszerelést, amit magaddal hoztál. Tehát a Breitling 4 motorral rendelkezik.
YR: Yeah, two-meter span. Ultra-stable profile. Four little engines, 22 kilos thrust each, turbines, working with kerosene. Harness, parachute. My only instruments are an altimeter and time. I know I have about eight minutes fuel. So I just check before it's finished.
YR: Igen, 2 méteres fesztáv. Ultrastabil test. 4 kisebb motor, mindegyik 22 kilós tolóerővel, turbinák kerozin alapú meghajtással. Hámok, ejtőernyő. Egyedüli eszközökként egy magasságmérőt és órát használok. Tudom, hogy kb. 8 percre elég üzemanyagom van. Szóval csak figyelni kell, mielőtt kifogy.
(Laughter)
(Nevetés)
And yeah, that's all. Two parachutes. That means, if I have a problem with the first one I pull, I still have the possibility to open the second one. And this is my life. That's the real important thing about safety. I did use that during these last 15 years about 20 times. Never with that type of wing, but at the beginning. I can release my wing when I am in a spin or unstable.
És igen, ennyi az egész. 2 ejtőernyő. Ez azt jelenti, hogy ha probléma adódik az első kioldásánál, még mindig van esélyem kinyitni a másodikat. És ez az életem. Ez nagyon fontos a biztonság szempontjából. Ezt én az elmúlt 15 év során kb. 20 alkalommal használtam -- a kezdetekben, de soha a szárnynak ezzel a típusával. A szárnyat is ki tudom oldani, ha dugóhúzóba keveredek vagy elvesztem az egyensúlyt.
BG: We saw the 2009 crossing of the Gibraltar Strait where you lost control and then you dived down into the clouds and in the ocean. So that was one of those cases where you let the wings go, right?
BG: Láttuk a 2009-es Gibraltári-szoros átszelését, amikor elvesztetted az uralmat, és belezuhantál a felhőkbe, majd az óceánba. Tehát ez egy olyan eset volt, ahol el kellett engedned a szárnyakat, igaz?
YR: Yeah. I did try in the clouds, but you lose orientation completely. So I did try to take, again, a climb altitude. I thought, okay, I will go out. But most probably, I did something like that.
YR: Igen, már a felhőkben megpróbáltam, de ott teljesen elveszik az irányérzéked. Úgyhogy megpróbáltam újra felemelkedni. Azt gondoltam, rendben, ki fogok jutni. De sokkal inkább valami ilyesmit csináltam helyette.
(Laughter)
BG: Valamit, ami nem tűnik túl biztonságosnak.
BG: Something that is not very safe, the image.
YR: You feel great, but --
YR: De nagyszerűen érzed magad,
(Laughter)
még ha nem is a megfelelő magasságban vagy.
But you have not the right altitude. So the next thing I saw was just blue. It was the sea. I have also an audible altimeter. So I was at my minimum altitude in that vector -- fast -- so I pulled that. And then I did open my chute.
Így a következő dolog, amit láttam a nagy kékség. A tenger volt. Van egy hallható magasságmérőm is. Így amikor elértem a minimum magasságot ebben az irányban -- gyorsan --, akkor meghúztam. És aztán kinyitottam az ernyőmet.
BG: So the wings have their own parachute, and you have your two parachutes.
BG: Tehát a szárnyaknak is megvan a maguk, illetve neked is a 2 ejtőernyőd.
YR: Exactly. There is a rescue parachute for the wing for two reasons: so I can repair it afterward and especially so nobody takes that, just on his head.
YR: Pontosan. Van mentőernyője a szárnynak két okból: hogy utána meg tudjam javítani, és főleg, hogy senki ne vegye azon észre magát, hogy a fején landolt.
BG: I see. Maybe come back here. This is risky stuff indeed. People have died trying to do this kind of thing. And you don't look like a crazy guy; you're a Swiss airline pilot, so you're rather a checklist kind of guy. I assume you have standards.
BG: Értem, talán gyere vissza ide. Ez egy valóban kockázatos eszköz. Emberek haltak bele a próbálkozásba, hogy hasonlót alkossanak. De te nem tűnsz egy őrült alaknak; egy svájci légitársaság pilótája vagy, ezért inkább a "biztosra menő" típusba tartozhatsz. Felteszem vannak elveid.
YR: Yeah. I have no checklist for that.
YR: Hát, ehhez nincs ellenőrzőlistám.
(Laughter)
BG: Ezt ne mondd el a munkáltatódnak.
BG: Let's not tell your employer.
(Laughter)
YR: Nem, ez két külön világ.
YR: No, that's really two worlds. Civil aviation is something that we know very well. We have a hundred years of experience. And you can adapt really precisely. With that, I have to adapt to something new. That means improvise. So it's really a play between these two approaches. Something that I know very well, these principles. For example, we have two engines on an Airbus; with only one engine, you can fly it. So plan B, always a plan B. In a fighter, you have an ejection seat. That's my ejection seat. So I have the approach of a professional pilot with the respect of a pioneer in front of Mother Nature.
A civil repülés olyasmi, amit nagyon jól ismerünk. Száz évnyi tapasztalattal rendelkezünk. És nagyon pontosan tudjuk alkalmazni. Ezzel valami újat kell létrehoznom. Ami improvizációt jelent. Szóval ez valójában egy játék két felfogás között. Valami, amit nagyon jól ismerek -- szabályok, mint például 2 motor található egy Airbuson; de egy motorral még képes repülni. Tehát a B terv, mindig van B terv. Egy vadászgépben van katapult ülés. Ez az én katapultom. Szóval én rendelkezem egy profi pilóta felfogásával, ötvözve egy felfedező tiszteletével Természet Anyánk felé.
BG: It's well said. What happens if one of the engines stops?
BG: Ezt nagyon szépen mondtad, nagyon szépen. Mi történik, ha az egyik motor leáll?
YR: I do a roll. And then I stabilize, and according to my altitude, I continue on two or three engines. It's sometimes possible. It's quite complicated to explain, but according to which regime I was, I can continue on two and try to get a nice place to land, and then I open my parachute.
YR: Megperdülök. És miután stabilizálódtam, a magasságomtól függően 2 vagy 3 motorral folytatom. Néha ez lehetséges -- ezt elég nehéz elmagyarázni -- de aszerint, hogy mennyire uralom kettővel is tudok haladni, és igyekszem találni egy jó helyet a landoláshoz, majd kinyitom az ejtőernyőt.
BG: So the beginning of the flight is actually you jump off a plane or a helicopter, and you go on a dive and accelerate the engines, and then you basically take off mid-air somewhere. And then the landing, as we have seen, arriving on this side of the Channel, is through a parachute. So just as a curiosity, where did you land when you flew over the Grand Canyon? Did you land on the rim, down at the bottom?
BG: Tehát a repülés kezdetén csak kiugrasz a repülőből vagy a helikopterből, zuhanásba kezdesz, beindítod a motorokat, és aztán lényegében elindulsz ég és föld között valamerre. Aztán a földet érés, ahogy láthattuk, megérkezvén a csatorna innenső oldalára, egy ejtőernyő segítségével. Csak kíváncsiságból, hol értél földet, amikor a Grand Canyon felett repültél? A peremén, a legalján sikerült landolnod?
YR: It was down on the bottom. And I came back afterward on the sled of the helicopter back. But it was too stony and full of cactus on top.
YR: Az alján történt. Aztán visszajutottam a helikopter leszállótalpán. De a tető túlságosan köves és tele van kaktusszal.
(Laughter)
BG: Pont emiatt kérdeztem.
BG: That's exactly why I asked the question.
YR: És még a légáramlatok is elég viccesek arra.
YR: And also, the currents are quite funny there. There is big thermal activity, big difference in altitude also. So it was much safer for me to land at the bottom.
Nagy a hőmérsékleti aktivitás, nagy különbségek vannak a magasságok között. Úgyhogy sokkal biztonságosabb volt számomra a fenéken landolni. BG: Azt hiszem, sokan a hallgatóságban most
BG: I think that right now, many people are asking, "When are you developing a double-seater so they can fly with you?"
azt kérdezik: "Rendben, mikor leszel kész a dupla üléses változattal, hogy veled repülhessenek?"
YR: I have a standard answer. Have you ever seen tandem birds?
YR: Erre szabvány válaszom van. Láttatok már valaha tandem madarakat?
(Laughter)
BG: Tökéletes válasz.
BG: Perfect answer.
(Taps)
(Applause)
(Applause ends)
BG: Yves, one last question. What's next for you? What's next for Jetman?
Yves, még egy utolsó kérdés. Mit tervezel? Mi lesz ezután Jetmannel?
YR: First, to instruct a younger guy. I want to share it, to do formation flights. And I plan to start from a cliff, like catapulted from a cliff.
YR: Először is, kiképzek egy fiatalabb srácot. Meg akarom ezt osztani, formarepüléseket végrehajtani. És tervezem, hogy egy sziklacsúcsról induljak, valahogy katapultálva a szirtről.
BG: So instead of jumping off a plane, yes?
BG: A repülőgépről való ugrás helyett, igaz?
YR: Yes, with the final goal to take off, but with initial speed. Really, I go step by step. It seems a little bit crazy, but it's not. It's possible to start already now, it's just too dangerous.
YR: Igen, a végső cél felemelkedni, de hasonló kezdősebességgel. Igazából, lépésről lépésre haladok. Kicsit őrültségnek tűnhet, de nem az. Már lehetséges nekikezdeni, csak túl veszélyes.
(Laughter) Thanks to the increasing technology, better technology, it will be safe. And I hope it will be for everybody.
(Nevetés) De köszönhetően a fejlődő technológiának, egy jobb technikával biztonságossá válik. És remélem, mindenki számára elérhető lesz.
BG: Yves, thank you very much. Yves Rossy.
BG: Yves, nagyon köszönjük. Yves Rossy.
(Applause)
(Taps)