(Music)
(Glazba)
[music by Moby]
Jetman - Yves Rossy
[Grand Canyon]
Grand Canyon
Narrator: Many of the tests are conducted while Yves is strapped onto the wing, because Yves' body is an integral part of the aircraft.
(Video) Pripovjedačica: Mnogi testovi se obavljaju dok je Yves spojen na krilo, jer je Yvesovo tijelo ključni dio letjelice.
[Wind tunnel tests]
Tekst: Testovi u vjetro-tunelima
Narrator: The wing has no steering controls, no flaps, no rudder. Yves uses his body to steer the wing.
Pripovjedačica: Krilo nema kontrole, nema zakrilca, nema kormila.
Stefan Von Bergen: Well, he turns by just putting his head on one or the other side. And sometimes he assists that with his hands, sometimes even with the leg. He's acting as a human fuselage, so to say. And that's quite unique.
Yves koristi svoje tijelo da bi upravljao krilom. Stefan von Bergen: Pa on skreće samo stavljajući glavu na jednu ili drugu stranu. I nekad tome pomaže svojim rukama, ponekad čak i nogom. On se ponaša kao ljudski trup aviona, tako reći. I ovo je zaista jedinstveno.
Narrator: When he arches his back, he gains altitude. When he pushes his shoulders forward, he goes into a dive.
Pripovjedačica: Kada izvine leđa, on dobiva na visini. Kada gurne ramena prema naprijed, on ide u zaron.
[Swiss Alps]
Švicarske Alpe
[Strait of Gibraltar crossing]
Prelazak Gibraltarskog tjesnaca
[English Channel crossing]
Prelazak Engleskog kanala
Commentator One: There he goes. There is Yves Rossy. And I think the wing is open. So our first critical moment, it's open. He is down. Is he flying?
Komentator 1: Eno ga ide. To je Yves Rossy. I mislim da je krilo otvoreno, krilo je otvoreno. Dakle naš prvi kritični trenutak, otvoreno je. Dolje je. Leti li?
Commentator Two: It looks like he's stabilized. He's starting to make his climb.
Komentator 2: Čini se da se stabilizirao. Počinje svoj uspon.
Commentator One: There's that 90 degree turn. He's out over the channel. There is Yves Rossy. There is no turning back now. He is over the English Channel and under way. Ladies and gentlemen, a historic flight has begun.
Komentator 1: Evo tog okreta od 90 stupnjeva o kojem si pričao, odnosi ga. Izlazi iznad kanala. To je Yves Rossy. Sada nema povratka. Došao je iznad Engleskog Kanala i na putu je. Dame i gospodo, povijesni let je počeo.
[Images: National Geographic]
Commentator Two: And as he approaches the ground, he's going to pull down on those toggles to flare, slow himself down just a little bit, and then come in for a nice landing.
Kometnator 2: I ono što će učiniti dok se približava tlu je povući te pritege kako bi se raširio, usporio se samo malo, i onda lijepo ugodno sletio.
Commentator One: There he is. Yves Rossy has landed in England.
Komentator 1: Evo ga. Yves Rossy sletio je u Englesku.
Bruno Giussani: And now he's in Edinburgh. Yves Rossy!
Bruno Giussani: I sada je u Edinburghu. Yves Rossy.
(Applause)
(Pljesak)
(Applause ends)
I njegova oprema također,
And his equipment as well. Yves, welcome. It is quite amazing. Those sequences were shot over the last three years in various moments of your activities. And there were many, many others. So it's possible to fly almost like a bird. What is it like to be up there?
Yves, dobrodošao. Zaista je zapanjujuće. Ove snimke napravljene su u razdoblju od posljednje tri godine u različitim trenutcima tvojih aktivnosti. I postojale su mnoge, mnoge druge. Dakle moguće je letjeti gotovo poput ptice. Kako je biti tamo gore?
Yves Rossy: It's fun. It's fun.
Yves Rossy: Zabavno je. Zabavno je.
(Laughter)
(Smijeh)
I don't have feathers. But I feel like a bird sometimes. It's really an unreal feeling, because normally you have a big thing, a plane, around you. And when I strap just this little harness, this little wing, I really have the feeling of being a bird.
Nemam perje. Ali ponekad se osjećam kao ptica. To je zaista nestvaran osjećaj, jer inače imate veliku stvar, avion, oko sebe. I kad spojim samo ovo malo remenje, ovo malo krilo. Stvarno imam osjećaj da sam ptica.
BG: How did you start to become Jetman?
BG: Kako ste postali Jetman?
YR: It was about 20 years ago, when I discovered free falling. When you go out of an airplane, you are almost naked. You take a position like that. And especially when you take a tracking position, you have the feeling that you are flying. And that's the nearest thing to the dream. You have no machine around you. You are just in the element. It's very short and only in one direction.
YR: To je bilo prije otprilike 20 godina kada sam otkrio slobodan pad. Kada izađete iz zrakoplova gotovo ste goli. Zauzmete ovakav položaj. Osobito kad zauzmete ovaj položaj, imate osjećaj da letite. I to je najbliža stvar snu. Nemate stroj oko sebe. Samo ste u elementu. Vrlo je kratko i samo u jednom smjeru.
(Laughter)
Tako da je ideja
So the idea was, okay, keep that feeling of freedom, but change the vector and increase the time.
bila, u redu, zadržimo taj osjećaj slobode, ali promijenimo vektor i povećajmo vrijeme. BG: Znatiželjan sam, koja je vaša najveća brzina?
BG: So I'm kind of curious, what's your top speed?
YR: Otprilike 300 km na sat prije kruženja.
YR: It's about 300 km per hour before looping. That means about 190 miles per hour.
To znači otprilike 190 milja po satu.
BG: What's the weight of the equipment you're carrying?
BG: I koja je težina opreme koju nosite?
YR: When I exit full of kerosene, I'm about 55 kilos. I have 55 kilos on my back.
YR: Kad izađem pun kerozina, imam oko 55 kilograma. Imam 55 kilograma na leđima.
BG: And you're not piloting? There is no handle, no steering, nothing? It is purely your body, and the wings become part of the body and vice versa?
BG: I niste pilot? Ne postoji ručka, skretanje ništa? To je samo vaše tijelo, i krila postaju dio tijela i obrnuto?
YR: That's really the goal, because if you put in steering, then you reinvent the airplane. And I wanted to keep this freedom of movement. And it's really like the kid playing the airplane. I want to go down like that. And up I climb, I turn. It's really pure flying. It's not steering, it's flight.
YR: To je zapravo cilj, jer ako ugradite skretanje, onda ste samo ponovno izmislili avion. I htio sam zadržati ovu slobodu pokreta. I to je kao kad se dijete igra aviona. Želim ići prema dolje tako. I penjem se gore, skrećem. To je zaista čisto letenje. Nije skretanje, to je let.
BG: What kind of training do you do, you personally, for that?
BG: Kako trenirate, osobno, za to?
YR: Actually, I try to stay just fit. I don't do special physical training. I just try to keep my mobility through new activities. For example, last winter I began with kite surfing. So, new things. So you have to adapt. I'm quite an experienced manager of systems as a pilot, but this is, really -- You need fluidity, you need to be agile and also to adapt really fast.
YR: Zapravo, želim ostati samo fit. Ne radim poseban fizički trening. Samo, pokušavam zadržati svoju pokretljivost kroz nove aktivnosti. Na primjer, prošle zime počeo sam surfati -- dakle nove stvari. Tako da se morate prilagoditi. Jer ovo je -- ja sam poprilično iskusan upravitelj sustava kao pilot, ali ovo je zapravo -- trebate fluidnost, morate biti agilni i jako brzo se prilagođavati.
BG: Somebody in the audience asked me, "How does he breathe up there?" Because you're going fast and you're up at 3,000 meters or so.
BG: Netko u publici pitao me, "Kako diše tamo gore?" jer idete tako brzo i na visini se od prilike 3.000 metara.
YR: Okay, up to 3,000 meters, it's not such a big problem with oxygen. But for example, bikers, they have the same speed. Just with the helmet, integral helmet, it's really no problem to breathe.
YR: U redu, do 3.000 metara, nije tako velik problem s kisikom. Ali naprimjer, biciklisti, oni imaju istu brzinu. Samo s kacigom, integralnom kacigom, nije problem disati.
BG: Describe for me the equipment, since you have it here. So Breitling's four engines.
BG: Opišite za mene opremu pošto ste ju donijeli. Dakle, četiri Breitlingova motora.
YR: Yeah, two-meter span. Ultra-stable profile. Four little engines, 22 kilos thrust each, turbines, working with kerosene. Harness, parachute. My only instruments are an altimeter and time. I know I have about eight minutes fuel. So I just check before it's finished.
YR: Da, raspon dva metra. Ultrastabilan profil. Četiri mala motora, 22 kilograma potiska svaki, turbine koje rade s kerozinom. Kopče, padobran. Moji jedini instrumenti su visinomjer i vrijeme. Znam da imam goriva za otprilike osam minuta. Samo provjerite prije nego ga potrošite.
(Laughter)
(Smijeh)
And yeah, that's all. Two parachutes. That means, if I have a problem with the first one I pull, I still have the possibility to open the second one. And this is my life. That's the real important thing about safety. I did use that during these last 15 years about 20 times. Never with that type of wing, but at the beginning. I can release my wing when I am in a spin or unstable.
I da, to je sve. Dva padobrana. To znači da ako imam problem s prvim koji povučem, još uvijek imam mogućnost otvoriti drugi. I ovo je moj život. To je stvarno važna stvar kod sigurnosti. Koristio sam to ovih zadnjih petnaest godina otprilike 20 puta -- nikad s tom vrstom krila, ali na početku. Mogu otpustiti svoje krilo kada se okrećem ili sam nestabilan.
BG: We saw the 2009 crossing of the Gibraltar Strait where you lost control and then you dived down into the clouds and in the ocean. So that was one of those cases where you let the wings go, right?
BG: Vidjeli smo prelazak Gibraltarske brazde 2009. gdje ste izgubili kontrolu i onda ste zaronili u oblake i u ocean. Dakle to je bio jedan od tih slučajeva, gdje ste pustili krila, zar ne?
YR: Yeah. I did try in the clouds, but you lose orientation completely. So I did try to take, again, a climb altitude. I thought, okay, I will go out. But most probably, I did something like that.
YR: Da, pokušao sam u oblacima, ali gubite orijentaciju u potpunosti.. Tako da sam pokušao ponovno započeti uspinjanje. Pomislio sam, u redu, idem van. Ali najvjerojatnije sam učinio nešto ovakvo.
(Laughter)
BG: Nešto što nije jako sigurno po prikazu.
BG: Something that is not very safe, the image.
YR: You feel great, but --
YR: Osjećate se odlično,
(Laughter)
ali nemate pravu visinu.
But you have not the right altitude. So the next thing I saw was just blue. It was the sea. I have also an audible altimeter. So I was at my minimum altitude in that vector -- fast -- so I pulled that. And then I did open my chute.
Tako da je sljedeća stvar koju sam vidio samo plavo. To je bilo more. Imam i zvučni visinomjer. Tako da sam bio na minimalnoj visini u tom vektoru -- brzo -- pa sam povukao to. I onda sam otvorio svoj padobran.
BG: So the wings have their own parachute, and you have your two parachutes.
BG: Dakle krilo ima svoj padobran, a vi dva padobrana.
YR: Exactly. There is a rescue parachute for the wing for two reasons: so I can repair it afterward and especially so nobody takes that, just on his head.
YR: Tako je. Postoji padobran za krilo iz dva razloga: da ga mogu popraviti nakon toga i naravno da nikome ovo ne padne na glavu.
BG: I see. Maybe come back here. This is risky stuff indeed. People have died trying to do this kind of thing. And you don't look like a crazy guy; you're a Swiss airline pilot, so you're rather a checklist kind of guy. I assume you have standards.
BG: Vidim. Možda da dođete ovdje. Ovo je stvarno riskantna stvar. Ljudi su poginuli pokušavajući nešto ovakvo. I vi ne izgledate kao lud tip, vi ste Švicarski pilot aviona, tako da ste organiziran tip. Pretpostavljam da imate standarde.
YR: Yeah. I have no checklist for that.
YR: Da, nemam popis za to.
(Laughter)
BG: Nemojmo reći vašem poslodavcu.
BG: Let's not tell your employer.
(Laughter)
YR: Ne, to su zapravo dva svijeta.
YR: No, that's really two worlds. Civil aviation is something that we know very well. We have a hundred years of experience. And you can adapt really precisely. With that, I have to adapt to something new. That means improvise. So it's really a play between these two approaches. Something that I know very well, these principles. For example, we have two engines on an Airbus; with only one engine, you can fly it. So plan B, always a plan B. In a fighter, you have an ejection seat. That's my ejection seat. So I have the approach of a professional pilot with the respect of a pioneer in front of Mother Nature.
Civilna avijacija je nešto što znamo jako dobro. Imamo stotinu godina iskustva. I možete se prilagoditi zaista precizno. S tim, moram se prilagoditi nečem novom. To znači improvizaciju. Tako da je to samo igra između ova dva pristupa. Nešto što znam jako dobro -- ova načela, na primjer, imam dva motora na Airbusu; sa samo jednim motorom, možete letjeti. Tako da plan B, uvijek plan B. U borbenom avionu, imate izbacujuće sjedalo. To je moje izbacujuće sjedalo. Tako da imam pristup profesionalnog pilota s poštovanjem pionira, početnika ispred Majke Prirode.
BG: It's well said. What happens if one of the engines stops?
BG: Dobro rečeno, zaista dobro rečeno. Što se događa ako jedan motor prestane raditi?
YR: I do a roll. And then I stabilize, and according to my altitude, I continue on two or three engines. It's sometimes possible. It's quite complicated to explain, but according to which regime I was, I can continue on two and try to get a nice place to land, and then I open my parachute.
YR: Zakotrljam se. I onda se stabiliziram, i prema mojoj visini, nastavljam na dva ili tri motora. Nekad je moguće -- komplicirano je za objasniti -- ali prema režimu u kojem sam bio, mogu nastaviti na dva i naći sigurno mjesto za sletjeti, i onda otvaram padobran.
BG: So the beginning of the flight is actually you jump off a plane or a helicopter, and you go on a dive and accelerate the engines, and then you basically take off mid-air somewhere. And then the landing, as we have seen, arriving on this side of the Channel, is through a parachute. So just as a curiosity, where did you land when you flew over the Grand Canyon? Did you land on the rim, down at the bottom?
BR: Na početku leta skačete iz aviona ili helikoptera, i ponirete i ubrzavate motore, i onda u biti poletite negdje u sred zraka. I onda slijetanje, kao što smo vidjeli, stižete na ovu stranu kanala, je putem padobrana. Samo iz znatiželje, gdje ste sletjeli kad ste letjeli preko Grand Canyona? Jeste li sletjeli na rub, ili na dno?
YR: It was down on the bottom. And I came back afterward on the sled of the helicopter back. But it was too stony and full of cactus on top.
YR: Sletio sam na dno. I vratio sam se nakon toga na saonici helikoptera. Ali bilo je prekamenito i puno kaktusa na vrhu.
(Laughter)
BG: Točno zbog toga sam vas pitao pitanje.
BG: That's exactly why I asked the question.
YR: I struje su također čudne tamo.
YR: And also, the currents are quite funny there. There is big thermal activity, big difference in altitude also. So it was much safer for me to land at the bottom.
Postoji velika termalna aktivnost, velika razlika u visini također. Tako da je za mene bilo puno sigurnije sletjeti na dnu. BG: Dakle sada, sigurno puno ljudi u publici
BG: I think that right now, many people are asking, "When are you developing a double-seater so they can fly with you?"
se pita, "U redu, kada razvijate dvosjed da mogu letjeti s vama?"
YR: I have a standard answer. Have you ever seen tandem birds?
YR: Imam standardni odgovor. Jeste li ikad vidjeli tandem ptice?
(Laughter)
BG: Savršen odgovor.
BG: Perfect answer.
(Pljesak)
(Applause)
(Applause ends)
BG: Yves, one last question. What's next for you? What's next for Jetman?
Yves, jedno zadnje pitanje. Što je sljedeće za tebe? Što je sljedeće za Jetmana?
YR: First, to instruct a younger guy. I want to share it, to do formation flights. And I plan to start from a cliff, like catapulted from a cliff.
YR: Prvo, da podučim nekog mlađeg. Želim to podijeliti, kako bismo radili formacijske letove. I planiram početi s litice, katapultirajući se s litice.
BG: So instead of jumping off a plane, yes?
BG: Dakle, umjesto skakanja iz aviona, zar ne?
YR: Yes, with the final goal to take off, but with initial speed. Really, I go step by step. It seems a little bit crazy, but it's not. It's possible to start already now, it's just too dangerous.
YR: Da, s posljednjim ciljem poljetanja, ali s inicijalnom brzinom. Stvarno, idem korak po korak. Čini se pomalo ludo, ali nije. Već sada je moguće početi, samo je preopasno.
(Laughter) Thanks to the increasing technology, better technology, it will be safe. And I hope it will be for everybody.
(Smijeh) Zahvaljujući rastućoj tehnologiji, boljoj tehnologiji, bit će sigurno. I nadam se da će biti za sve.
BG: Yves, thank you very much. Yves Rossy.
BG: Yves, hvala ti puno. Yves Rossy.
(Applause)
(Pljesak)