I'm an exhausted dad. Currently owned and dominated by two mini dictators, who rule my life with an iron fist while wearing their Huggies diapers.
Tôi là một ông bố kiệt sức. Hiện đang trong sở hữu và chịu thống trị của hai nhà độc tài nhỏ xinh, chúng thống trị cuộc sống tôi với bàn tay sắt khi vẫn đang mặc bỉm Huggies.
(Laughter)
(Cười)
Now probably because I've been drowning in small people lately, I've been paying close attention to a particular headline. It seems around the world, in developed countries, people are having fewer babies. From North America to Europe to China to Japan, there's actually been a consistent decline in birth rates. In fact, over the past 50 years, the global fertility rate has halved.
Chắc có lẽ vì gần đây, tôi chìm ngập trong trẻ nhỏ nên tôi chú ý kĩ đến một tiêu điểm này. Hình như trên thế giới, tại các nước phát triển, người dân sinh ít con hơn. Từ Bắc Mĩ, Châu Âu, Trung Quốc đến Nhật Bản, có một sự suy giảm nhất định trong tỉ lệ sinh. Thật ra, trong vòng 50 năm qua, tỉ lệ sinh toàn cầu đã giảm một nửa.
What the heck is going on? Now, my friends who don't want kids, all point to climate change as a reason for never having babies. And many of you are sitting there right now, saying, "Waj, there's also overpopulation, there's also high birth rates, which still exist in many African and Middle Eastern countries, there's also orphan kids who still need parents, there's also a lack of resources to go around for everyone, and oh, by the way, we have a ginormous carbon footprint that is destroying this planet.
Chuyện quái gì đang xảy ra vậy? Những người bạn tôi mà không muốn có con, đều đổ cho biến đổi khí hậu là lí do cho việc không có con. Nhiều người trong các bạn ngồi đây nói rằng, ''Waj, còn việc quá đông dân số nữa, còn có tỉ lệ sinh cao ở nhiều nước Châu Phi và Trung Đông, còn có những đứa trẻ mồ côi cần có cha mẹ, còn việc có quá ít tài nguyên cho mỗi người, và ôi, nhân tiện, chúng ta còn có lượng khí thải các bon khổng lồ đang hủy hoại hành tinh này.
I hear you, I hear you. And yet, despite all this chaos, I still think we should have babies. I believe we can and should fight for the earth and humanity, side by side.
Tôi nghe, tôi nghe rõ các bạn. Và dù bao hỗn loạn như thế đi chăng nữa, tôi vẫn nghĩ chúng ta nên sinh con. Tôi tin chúng ta có thể và nên đấu tranh cho Trái Đất và nhân loại, cùng một lúc.
Now, if I could take it personal for a second, I get it, I get why some of you might be skeptical about having babies. Here's a photo of my wife and me before we had kids. Young, happy, fresh.
Giờ, nếu tôi có thể nói lên ý kiến cá nhân tôi hiểu, tôi hiểu vì sao một số bạn hoài nghi về việc sinh con. Đây là bức ảnh chụp tôi và vợ trước khi có con. Trẻ trung, hạnh phúc, vui tươi.
(Laughter)
(Cười)
Here's a photo of me after having kids. A broken, defeated husk of a man.
Đây là bức ảnh của tôi với lũ nhỏ. Chỉ còn là cái vỏ nát, thất bại của một người đàn ông.
(Laughter)
(Cười)
Here's the photo of the car I thought I'd be driving as an adult. A Porsche. Here's what I actually drive. A Honda Odyssey minivan.
Đây là ảnh của chiếc xe mà tôi nghĩ mình sẽ lái khi lớn. Một chiếc Porsche. Đây là chiếc xe mà tôi thật sự đang lái. Một chiếc xe gia đình Honda Odyssey.
(Laughter)
(Cười)
(Applause)
(Vỗ tay)
For the minivan. Where there was once hope, now there is convenient space, and good mileage, good mileage.
Tràng vỗ tay dành cho xe gia đình. Nơi đã từng là hi vọng thì giờ là không gian tiện ích và quãng đường đi rất xa.
Now, I just want to stress that I'm completely aware of the very dire threats of global warming and climate change. I just want to acknowledge that choosing to have babies is a deeply, profoundly personal choice. And that many who want to are unable. But just for today, let's examine the flip side of the coin. At how not having enough new people is going to be a major problem moving forward.
Giờ, tôi muốn nhấn mạnh rằng tôi hoàn toàn nhận thức được mối đe dọa kinh khủng từ nóng lên toàn cầu và biến đổi khí hậu. Tôi chỉ muốn công nhận việc sinh con trong sâu thẳm là một lựa chọn cá nhân. Và nhiều người muốn mà không được. Nhưng chỉ hôm nay thôi, hãy xem thử mặt khác của vấn đề nhé. Về việc vì sao không có đủ trẻ em sẽ thành một vấn đề lớn trong việc phát triển.
According to the World Health Organization, we need to average about 2.1 children per woman today just so we have enough people to replace the previous generation. A lot of you thought overpopulation was going to be a problem in 100 years -- yeah, it might be underpopulation. So a question: what happens if that number dips below 2.1? There's going to be a domino effect. As all of us get older, and live longer, there's going to be a shrinking younger population, which is going to lead to rising labor shortages in the world's biggest economies. I'm talking about United States, China, Japan, Germany. Fewer younger working people means less tax revenue. Less tax revenue means less money and resources to go to safety net programs that all of us are going to depend upon. I'm talking about pensions and health care. It seems every generation is indeed connected.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, ta cần có tỉ lệ sinh trung bình 2,1 trẻ trên một người mẹ lúc này chỉ đề có đủ người thay thế thế hệ trước. Nhiều bạn nghĩ quá tải dân số sẽ là vấn đề trong 100 năm nữa -- thật ra thì đó có thể là thiếu hụt dân số. Vậy câu hỏi được đặt ra là: điều gì sẽ xảy ra nếu con số đó sâu dưới mức 2,1? Sẽ có một hiệu ứng đô-mi-nô. Khi chúng ta già đi và sống thọ hơn, sẽ có một sự giảm sút dân số trẻ, điều mà sẽ dẫn đến thiếu hụt lao động ở những nền kinh tế lớn nhất thế giới. Tôi đang nói đến Mĩ, Trung Quốc, Nhật Bản, Đức. Ít lao động trẻ đồng nghĩa với nguồn thu từ thuế giảm. Nguồn thu thuế giảm đồng nghĩa với ít tiền và ít tài nguyên cho các chương trình an ninh xã hội mà tất cả chúng ta sẽ phải phụ thuộc. Tôi đang nói về quỹ hưu trí và bảo hiểm xã hội. Có vẻ đúng là mọi thế hệ đều kết nối với nhau.
But how the heck did we get here in the first place? Well, in some cases, it was intentional. Let's take the DeLorean to simpler times. Let's stop in China. Somewhere between the death of disco and "Empire Strikes Back" -- 1980. In 1980, China decided to implement the one-child policy, largely limiting most parents to having just one kid to combat overpopulation. Check out some good old-fashioned Chinese propaganda, lovely.
Nhưng thế quái nào ta lại đi đến tình trạng này? Chà, trong vài trường hợp, đó là chủ đích. Hãy lái chiếc DeLorean đến những thời điểm đơn giản hơn. Hãy dừng lại tại Trung Quốc. Thời điểm giữa sự kết thúc thời kì disco và phim "Đế chế phản công" -- 1980. Năm 1980, Trung Quốc quyết định thi hành chính sách một con, giới hạn gần như các bậc cha mẹ để chỉ sinh một người con để chống lại bùng nổ dân số. Hãy xem những lời tuyên truyền cũ của Trung Quốc này, thật dễ thương.
Now, fast-forward to 2019. Even after ending its one-child policy in 2015, China's birth rates have largely declined. In fact, the falling population in China is removing one of its biggest drivers of growth -- people. If trends continue, China's population is actually going to peak in 2029, before entering "unstoppable decline." China's government is so freaked out right now that it's actually doing new propaganda -- it's begging couples to have children for the country.
Giờ, tua nhanh đến năm 2019. Dù đã chấm dứt chính sách một con vào năm 2015, tỉ lệ sinh của Trung Quốc đã giảm mạnh. Thật ra dân số sụt giảm của Trung Quốc làm giảm nguồn lực phát triển lớn nhất của đất nước -- nhân lực. Nếu xu hướng này duy trì, dân số Trung Quốc sẽ đạt đỉnh vào năm 2029 trước khi bước vào thời kì "suy giảm không thể ngăn cản." Chính quyền Trung Quốc đang rất hoảng loạn đến nỗi phải đưa ra những tuyên truyền mới và đó là năn nỉ các cặp đôi sinh con cho đất nước.
Let's take the DeLorean and hop over to Japan, home of my beloved Honda Odyssey minivan.
Hãy nhảy lên chiếc DeLorean và đến với Nhật Bản, xuất xứ của chiếc xe gia đình Honda Odyssey yêu dấu.
(Laughter)
(Cười)
Japan is now producing more adult diapers than infant ones. The number of kids in Japan has fallen for the 37th straight year. And unlike other countries, it has not been able to replace its population numbers through immigrant workers. There will be labor shortages and not enough money to fund the safety-net programs. Now, Japan has introduced two solutions. First, a financial incentive. Some local governments in Japan have offered couples money to have babies, with the money increasing with each additional child being born. This actually worked for one year in 2014 in this town called Ama. It actually raised the birth rate from about 1.66 kids per woman to 1.8. But it did not gain traction across Japan.
Hiện nay, Nhật Bản đang sản xuất nhiều tã người lớn hơn tã trẻ sơ sinh. Số trẻ em sinh ra ở Nhật đã giảm trong vòng 37 năm liên tiếp. Và không giống các nước khác, Nhật đã không thể thay thế dân số mình với lượng lao động nhập cư. Sẽ xảy ra thiếu hụt lao động và không đủ ngân sách để cấp cho quỹ phúc lợi xã hội. Nhật đang đưa ra hai giải pháp lúc này. Một là sự khuyến khích tài chính. Vài chính quyền địa phương ở Nhật trả tiền cho các cặp đôi sinh con, với mức tiền tăng lũy tiến khi một đứa trẻ nữa được sinh ra. Nó đã hiệu nghiệm trong năm 2014 tại một thị trấn có tên là Ama. Điều đó đã tăng mức sinh từ 1,66 lên 1,8 trẻ trên một người mẹ. Nhưng nó không lôi kéo được toàn bộ Nhật.
In 2018, a leader of Japan's ruling party tried a new tack. He told young people, "You're selfish for not having babies." Shockingly, shaming was not a rousing aphrodisiac. Surprise, I know, surprise. Who would have thought?
Năm 2018, lãnh đạo của đảng cầm quyền ở Nhật thử một chiến thuật mới. Ông nói với những người trẻ, "Các bạn thật ích kỉ khi không sinh con." Kinh ngạc làm sao, sỉ nhục không phải là liều thuốc kích dục. Kinh ngạc, tôi biết, kinh ngạc. Ai nghĩ nó không thành công chứ?
(Laughter)
(Cười)
Let's take the DeLorean to Europe, the continent of delicious cheeses I love to eat but cannot pronounce. The UK and much of Western Europe has a birth rate of about 1.7 kids per woman, which at least is better than Hungary, where it hovers around 1.45. Now, Hungary's prime minister Viktor Orbán has proposed a new solution to try to incentivize people to have kids. He said families where the women have four or more kids will no longer pay income tax. Pretty good, right, pretty good. At least it's better than Russia's 2007 proposal, which once offered women in a particular region the opportunity of winning a fridge if they had more kids.
Hãy lại nhảy lên chiếc DeLorean để đến Châu Âu, châu lục của những loại phô mai ngon tuyệt tôi thích ăn nhưng không thể phát âm. Anh và gần như Tây Âu có tỉ lệ sinh khoảng 1,7 trẻ trên một người mẹ, ít nhất thì cũng cao hơn Hungary với tỉ lệ rơi vào khoảng 1,45 trẻ. Giờ, Thủ tướng Hungary Viktor Orbán đã đề xuất một giải pháp mới để cố khuyến khích người dân sinh con. Ông nói gia đình mà một người mẹ có bốn hay nhiều con hơn sẽ không phải trả thuế thu nhập cá nhân. Khá hay đấy chứ, khá hay. Ít nhất cũng đỡ hơn đề xuất năm 2007 của Nga, là sẽ cho những người mẹ trong một vùng nhất định cơ hội thắng một chiếc tủ lạnh nếu họ có nhiều con hơn.
(Laughter)
(Cười)
Yeah, it didn't work, it didn't work. But hold on, pump the brakes. Orbán is primarily proposing this because he wants to limit the population of Muslims and people of color. He says he doesn't think Hungary's traditions and culture and color has to be "mixed with those of others." Subtle. Unfortunately for Orbán, and much of the EU, the birth rates are not high enough right now to be replenished without immigration. Among EU countries, there is a demographic decline. So it seems, in Europe, karma is going to be brown and Muslim.
Vâng, nó không hiệu quả, không hiệu quả chút nào. Nhưng chờ đã, hãy bình tĩnh. Orbán đề xuất điều này chủ yếu vì ông muốn giới hạn số người Hồi giáo và người da màu. Ông ấy nói rằng ông không nghĩ truyền thống, văn hóa, màu da của Hungary phải "hòa lẫn với dân tộc khác." Thật tinh tế. Không may cho Orbán và phần đông Châu Âu, tỉ lệ sinh vẫn chưa đủ cao lúc này để bổ khuyết nếu không có dân nhập cư. Trong các quốc gia Châu Âu, có một sự giảm về mặt nhân khẩu học. Vậy có vẻ là, ở Châu Âu, nghiệp chướng sẽ là người da màu và Hồi giáo.
(Laughter) (Applause)
(Cười) (Vỗ tay)
Just saying.
Chỉ nói thế thôi.
The question remains: Why aren't people having enough kids? Why is the birth rate declining in these countries? In some cases, it's because women are more literate, more educated. They have more economic opportunities -- applaud. All good things, all good things, yes.
Câu hỏi còn lại là: Tại sao mọi người không sinh đủ con? Tại sao tỉ lệ sinh giảm ở các nước này? Trong một vài trường hợp, đó là vì phụ nữ có học thức hơn. Họ tự chủ được tài chính -- vỗ tay. Tất cả đều tốt, đều tốt cả, vâng.
(Applause)
(Vỗ tay)
In India, this has been fantastic, it has actually reduced the birth rate but kept it above that magic 2.1 number. Women also have more access to birth control, more control over their reproductive lives, all good things. But in the United States, in particular, a lot of young people are opting out of having kids, largely cite the same reason: financial concerns.
Ở Ấn Độ, điều đó thật tuyệt, nó đã giảm tỉ lệ sinh nhưng cũng giữ nó trên mức 2,1 kì diệu. Phụ nữ tiếp cận nhiều với các biện pháp tránh thai, nắm quyền kiểm soát mức sinh sản của mình, toàn điều tốt cả. Nhưng cụ thể ở Mỹ, nhiều người trẻ quyết định không sinh con, với cùng một lí do: mối lo về mặt tài chính.
Let's take the DeLorean to my motherland, the United States of America, where the birth rate hit its historic low in 2017. The United States is the most expensive country in the world to give birth. If you do not have insurance, it will cost you 32,000 dollars to have a baby, if everything goes perfectly. That's like buying a brand new Honda Odyssey minivan, OK? So, congratulations, you just had a baby, but the baby's economic productivity is zero, and guess what? The United States is the only industrialized country in the world that does not require employers to offer paid parental leave. "Mom, you just had a baby, congratulations, that's lovely. Get back to work or you're fired, young mom!" My wife and I, both working parents, pay about 3,500 dollars a month -- a month -- in Virginia for childcare. If you do the math, that's 40,000 dollars a year. That's like buying a brand new, souped-up, Honda Odyssey minivan, OK. I have one, I do not need 10.
Hãy lên chiếc DeLorean để đến quê hương tôi, nước Mỹ, nơi tỉ lệ sinh chạm mức thấp nhất lịch sử vào năm 2017. Mỹ là nước đắt đỏ nhất thế giới để sinh con. Nếu bạn không có bảo hiểm, bạn sẽ tốn 32.000 đô la để sinh một em bé, đấy là nếu mọi thứ êm xuôi. Đó giống như việc mua một chiếc Honda Odessey mới vậy. Vậy, chúc mừng nhé, bạn vừa có con, nhưng lợi nhuận kinh tế của đứa bé là không và đoán xem nào? Mỹ là nước công nghiệp duy nhất trên thế giới không bắt buộc chủ lao động phải trả trợ cấp nghỉ sinh. "Cô là mẹ của đứa con mình rồi, chúc mừng, điều này thật tuyệt. Trở lại làm việc không cô sẽ bị sa thải đấy, mẹ trẻ ạ!'' Vợ tôi và tôi, cả hai đều đi làm, chi khoảng 3.500 đô la một tháng -- một tháng -- ở Virginia để nuôi con. Nếu bạn tính toán thì đó là 40.000 đô la một năm. Đó giống như việc mua một chiếc Honda Odyssey mới, đã được độ. Tôi có một chiếc rồi, tôi không cần 10 chiếc.
So here's my bold suggestion. Let's make it easier for people to have babies. It seems in order to invest in our future, we actually have to invest in the present and help those people who want to become parents. Give them affordable health care, give them affordable childcare, give them paid parental leave. Among the EU states in 2017, France reported the highest birth rates. Why? Largely due to its pronatal policies that actually kept women in the workforce. I'm talking about subsidized daycare and paid maternal leave. China and Japan, thank God, are finally wisening up and proposing such policies. This is great.
Đây là gợi ý táo bạo của tôi. Hãy giúp cho việc có con của mọi người dễ dàng hơn. Hình như để đầu tư cho tương lai, thật ra chúng ta phải đầu tư vào hiện tại và giúp đỡ những cặp đôi muốn trở thành cha mẹ. Hãy cung cấp hệ thống y tế họ chi trả được, hãy cho họ nền giáo dục trẻ họ chi trả được, hãy cho họ nghỉ sinh có lương. Trong các nước EU năm 2017, Pháp được báo cáo có tỉ lệ sinh cao nhất. Tại sao chứ? Phần lớn là nhờ chính sách nghỉ thai sản của họ đã giữ phụ nữ trong lực lượng lao động. Tôi đang nói về bao cấp nhà trẻ và nghỉ thai sản có lương. Trung Quốc và Nhật Bản cuối cùng cũng nhận ra và đề xuất các chính sách đó. Điều đó thật tuyệt.
That being said, I know some of you have listened to me and you still think the best investment we can make in the future is not having babies. I respect that. I get where you're coming from. And I know many of you in this audience want to have babies but you are terrified about the future. And as a parent, I feel you. I'm scared about the future.
Dù nói như thế, tôi biết vài bạn nghe tôi nói và vẫn nghĩ món đầu tư tốt nhất trong tương lai là không sinh con. Tôi tôn trọng điều đó. Tôi hiểu lựa chọn đó của bạn. Và tôi biết nhiều người trong hội trường muốn có con nhưng các bạn kinh sợ khi nghĩ đến tương lai. Và cũng là bậc cha mẹ, tôi hiểu các bạn. Tôi sợ những gì trước mắt.
I wrote that last line a month ago. But it really hit home three days ago for me, while I was at TED. Three days ago, my wife calls me, crying. I pick it up in my hotel room. And she said, "I'm calling from the hospital." We had to take my baby daughter Nusayba, who was named after a warrior princess, to the hospital, because she found a bump on the stomach. We got back the results, and there were bumps all around her liver. Today, this morning, we found out that she has stage IV liver cancer.
Tôi viết câu đó một tháng trước. Nhưng điều đã kéo tôi về lại với gia đình là vào ba ngày trước, khi tôi đang ở TED. Ba ngày trước, vợ tôi gọi cho tôi và cô ấy khóc. Tôi nhấc máy trong phòng khách sạn. Và cô ấy nói, "Em đang gọi từ bệnh viện." Cả nhà phải đưa đứa con gái bé bỏng Nusayba, được đặt theo tên một công chúa chiến binh, đến bệnh viện vì có một khối u được phát hiện trong bụng con bé. Chúng tôi nhận kết quả xét nghiệm và có rất nhiều khối u quanh gan con bé. Hôm nay, sáng nay, chúng tôi được biết con bé đang bị ung thư gan giai đoạn bốn.
(Audience gasps)
(Khán giả kinh ngạc)
It has been a challenging week. It has been a challenging week. And if I may, I just want to take a moment to acknowledge the TED staff, everyone, top-down, everyone in the back, in the green room, some of the speakers, word has spread. On behalf of my family, my wife, and my parents -- my Pakistani parents said I had to say this -- thank you for just being decent and kind this week. So thank you.
Đây là một tuần khó khăn. Đã là một tuần thật sự khó khăn. Và nếu có thể, tôi chỉ muốn dành ít thời gian để cảm tạ các nhân viên TED, mọi người, từ trên xuống dưới, mọi người ở hậu trường, phòng ghi hình, vài diễn giả, tin đã được loan truyền. Thay mặt cho gia đình, vợ tôi và bố mẹ tôi -- bố mẹ Pakistan của tôi bảo tôi phải nói điều này -- cảm ơn bạn đã tử tế và tốt bụng trong tuần này. Vậy xin được cảm ơn các bạn.
(Applause)
(Vỗ tay)
These are my beloveds, my Ibrahim and Nusayba, my babies. I talked to my wife, and despite the terrible news and the fight ahead, we both concluded that we regret nothing. Deciding to have babies was the best decision we ever made. Our babies have brought us so much joy and they've brought the world so much joy, and having kids is a risk, but life is a risk. And yes, I hope you've been paying attention, we need to invest in babies in developed countries if we want to help save our economy and pensions. But that's not the reason you have babies. That's not the main reason. Babies have always represented humanity's best, boldest, most beautiful infinite possibilities.
Đây là những đứa con yêu của tôi, hai đứa con bé bỏng Ibrahim và Nusayba. Tôi đã nói chuyện với vợ mình, dù cho tin dữ đó và cuộc chiến phía trước, chúng tôi kết luận rằng cả hai không hối hận một chút nào. Sinh con là quyết định sáng suốt nhất của chúng tôi. Hai đứa con đã cho chúng tôi bao niềm vui và chúng đã đem đến thế giới bao niềm vui và sinh con là một sự mạo hiểm nhưng cuộc sống là một sự mạo hiểm. Và vâng, tôi mong là các bạn vẫn chú ý, chúng ta cần đầu tư vào trẻ em ở các nước phát triển nếu chúng ta muốn cứu nền kinh tế và trợ cấp xã hội. Nhưng đó không phải là lí do bạn sinh em bé. Đó không phải là lí do chính. Trẻ em đã luôn đại diện cho những khả năng vô hạn tốt nhất, can đảm nhất, đẹp nhất của nhân loại.
And if we in developed countries, as a whole, opt out, and don't invest in present and future generations, then what the hell's the point? What's the point of being on this absurd journey together? And so, for those who can and who choose to, for those who can and who choose to have kids, may you pass on this beautiful thing called life, with kindness, generosity, decency and love.
Và nếu ta đang ở các nước phát triển, toàn thể chúng ta, lựa chọn không sinh con và không đầu tư vào hiện tại và thế hệ tương lai, vậy thì sống làm gì cơ chứ? Ý nghĩa của việc cùng nhau đi trên hành trình lố bịch này là gì chứ? Và với những người có thể và lựa chọn, với những có thể và lựa chọn sinh con, các bạn có thể truyền sinh khí vào thứ xinh đẹp được gọi là sự sống chứ, với lòng tốt, sự rộng lượng, sự tử tế và tình yêu.
Thank you.
Cảm ơn các bạn.
(Applause)
(Vỗ tay)