Travel with me to some of the most beautiful spots in cities around the world: Rome's Spanish steps; the historic neighborhoods of Paris and Shanghai; the rolling landscape of Central Park; the tight-knit blocks of Tokyo or Fez; the wildly sloping streets of the favelas of Rio de Janeiro; the dizzying step wells of Jaipur; the arched pedestrian bridges of Venice.
Hãy đi du lịch cùng tôi đến thăm những địa điểm đẹp nhất của các thành phố trên thế giới: những bậc thang Spanish's steps ở Rome, Ý; những khu dân cư có lịch sử lâu đời ở Paris hay Thượng Hải; những sườn đồi thoai thoải ở công viên Trung tâm; những tòa nhà cao tầng san sát của Tokyo hay Fez; những con đường nghiêng dốc trong khu ổ chuột tại Rio de Janeiro; giếng bậc thang ấn tượng ở Jaipur; và những cây cầu đi bộ uốn cong ở Venice.
Now let's go to some newer cities. Six downtowns built across six continents in the 20th century. Why do none of these places have any of the charming characteristics of our older cities? Or let's go to six suburbs built on six continents in the 20th century. Why do none of them have any of the lyrical qualities that we associate with the places that we cherish the most?
Nào, bây giờ hãy đến thăm những thành phố trẻ hơn. Sáu trung tâm thành phố được xây dựng tại sáu lục địa khác nhau trong thế kỷ 20. Tại sao mà không có nơi nào có được nét duyên dáng của những thành phố khi xưa? Thử đến sáu vùng ngoại ô xây dựng trên sáu lục địa khác nhau trong thế kỷ 20. Vì lẽ nào mà ta chẳng thể tìm được ở chúng nét đẹp trữ tình mà ta thường tìm kiếm ở những nơi ta yêu thích nhất?
Now, maybe you think I'm just being nostalgic -- why does it matter? Who cares if there is this creeping sameness besetting our planet? Well, it matters because most people around the world are gravitating to urban areas globally. And how we design those urban areas could well determine whether we thrive or not as a species. So, we already know that people who live in transit-rich areas, live in apartment buildings, have a far lower carbon footprint than their suburban counterparts. So maybe one lesson from that is if you love nature, you shouldn't live in it.
Có lẽ các bạn cho rằng tôi chỉ đang hoài cổ mà thôi -- nó đâu có quan trọng? Làm gì có ai quan tâm đến sự giống nhau kỳ quặc của kiến trúc trên toàn thế giới? Ồ, nó quan trọng đấy vì hầu hết mọi người trên thế giới đều có xu hướng đổ về các thành phố lớn. Cách chúng ta thiết kế những thành phố lớn sẽ cho thấy liệu con người chúng ta có phát triển hay không. Chúng ta đều đã biết rằng những người sống ở vùng có mật độ giao thông cao, sống trong những tòa chung cư, lại thường đưa ra môi trường ít khí thải hơn so với người sống ở vùng ngoại ô. Vậy thì có lẽ bài học rút ra là, nếu bạn yêu thiên nhiên, thì đừng sống với chúng.
(Laughter)
(Cười)
But I think the dry statistics of what's known as transit-oriented development only tells part of the story. Because cities, if they're going to attract people, have to be great. They have to be powerful magnets with distinctive appeal to bring in all those new green urbanites.
Nhưng tôi cho rằng những số liệu khô khan sự phát triển trên hệ thống giao thông công cộng chỉ nói lên một phần câu chuyện thôi Bởi vì những thành phố có sức thu hút phải thật sự tuyệt vời. Chúng phải là những thỏi nam châm có sức hút đặc biệt, đem đến văn hóa đô thị xanh.
And this is not just an aesthetic issue, mind you. This is an issue of international consequence. Because today, every day, literally hundreds of thousands of people are moving into a city somewhere, mainly in the Global South. And when you think about that, ask yourself: Are they condemned to live in the same bland cities we built in the 20th century, or can we offer them something better? And to answer that question, you have to unpack how we got here in the first place.
Và những điều tôi đang nói không chỉ là về vấn đề thẩm mỹ đâu. Đây là vấn đề lớn với những hệ lụy toàn cầu. Bởi vì, mỗi ngày, có đến hàng trăm ngàn người đổ về những thành phố, chủ yếu tại các nước đang phát triển. Và khi bạn suy nghĩ về điều đó, hãy tự hỏi bản thân: Người ta phải sống trong những thành phố vô vị hệt nhau mà chúng ta xây dựng vào thế kỷ 20, hay chúng ta có thể xây cái gì đó tốt hơn thế? Để trả lời cho câu hỏi đó, bạn phải hiểu được làm sao chúng ta đến nơi đầu tiên.
First: mass production. Just like consumer goods and chain stores, we mass-produce glass and steel and concrete and asphalt and drywall, and we deploy them in mind-numbingly similar ways across the planet.
Thứ nhất chế tạo nhiều Cũng như hàng tiêu dùng và chuỗi cửa hàng Ta sản xuất nhiều thủy tinh, thép, bê tông, nhựa đường và vách thạch cao, để thiết kế một con phố mới, và chúng ta triển khai chúng trong đầu tương tự nhau trên khắp Trái Đất. Thứ hai: quy định
Second: regulation. So, take cars, for instance. Cars travel at very high speeds. They're susceptible to human error. So when we're asked, as architects, to design a new street, we have to look at drawings like this, that tell us how high a curb needs to be, that pedestrians need to be over here and vehicles over there, a loading zone here, a drop-off there. What the car really did in the 20th century is it created this carved-up, segregated landscape. Or take the ladder fire truck -- you know, those big ladder trucks that are used to rescue people from burning buildings? Those have such a wide turning radius, that we have to deploy an enormous amount of pavement, of asphalt, to accommodate them. Or take the critically important wheelchair. A wheelchair necessitates a landscape of minimal slopes and redundant vertical circulation. So wherever there's a stair, there has to be an elevator or a ramp.
Vậy thì, hãy lấy xe hơi làm ví dụ. Xe hơi chạy với vận tốc rất cao. Chúng dễ bị ảnh hưởng bởi lỗi của người lái. Do đó khi được hỏi, như kiến trúc sư, để thiết kế một con phố mới, chúng ta phải xem những bản vẽ như vậy, để biết lề đường cần cao bao nhiêu, người đi bộ ở chỗ này và phương tiện ở kia khu vận tải ở đây, khu chuyển xuống ở kia. Việc mà xe hơi thực sự làm trong thế kỉ 20 là tạo ra cảnh quan được trạm khắc, tách biệt Hoặc chẳng hạn thang xe cứu hỏa -- bạn biết đấy, những cái thang khổng lồ dùng để giải cứu người trong các tòa nhà bốc cháy đó? Chúng có bán kính quay rất rộng, nên chúng ta phải sử dụng một khoản lớn vỉa hè và nhựa đường để chứa chúng. Hoặc vấn đề lớn về xe lăn Xe lăn đòi hỏi một con đường có độ dốc rất nhỏ và di chuyển theo đường thẳng rườm rà. Vì vậy mỗi khi có cầu thang, phải có thang máy hoặc đoạn giốc. Bây giờ, làm ơn đừng hiểu lầm --
Now, don't get me wrong, please -- I am all for pedestrian safety, firefighting and certainly, wheelchair access. Both of my parents were in wheelchairs at the end of their lives, so I understand very much that struggle. But we also have to acknowledge that all of these well-intentioned rules, they had the tremendous unintended consequence of making illegal the ways in which we used to build cities.
tôi chỉ muốn sự an toàn tuyệt đối cho người đi bộ, công tác chữa cháy và tất nhiên, cả xe lăn nữa. Bố mẹ tôi đều ngồi xe lăn đến cuối đời, vì thế tôi rất thấ hiểu cuộc đấu tranh đó. Nhưng chúng ta cũng phải công nhận rằng we built these charming urban buildings, chúng có hậu quả lớn khôn lường làm trái luật cách chúng ta xây dựng thành phố Ví dụ về bất hợp pháp tương tự: vào cuối thế kỉ 19
Similarly illegal: at the end of the 19th century, right after the elevator was invented, we built these charming urban buildings, these lovely buildings, all over the world, from Italy to India. And they had maybe 10 or 12 apartments in them. They had one small elevator and a staircase that wrapped them and a light well. And not only were they charming buildings that were cost-effective, they were communal -- you ran into your neighbor on that stairwell.
ngay sau khi thang máy được phát minh, chúng ta xây dựng những đô thị quyến rũ này, những tòa nhà lộng lẫy này, trên khắp thế giới, từ Ý đến Ấn Độ. Và chúng có thể có 10 đến 12 căn hộ trong đó. Chúng có một thang máy nhỏ, một cầu thang bao xung quanh, và có ánh sáng tốt. Và giá thành cao không chỉ đối với những tòa nhà đẹp, chúng phải có quần thể -- bằng cầu thang, bạn có thể chạy sang hàng xóm. Thực ra, bạn cũng không thể xây nó.
Well, you can't build this, either. By contrast, today, when we have to build a major new apartment building somewhere, we have to build lots and lots of elevators and lots of fire stairs, and we have to connect them with these long, anonymous, dreary corridors. Now, developers -- when they're confronted with the cost of all of that common infrastructure, they have to spread that cost over more apartments, so they want to build bigger buildings. What that results in is the thud, the dull thud of the same apartment building being built in every city across the world. And this is not only creating physical sameness, it's creating social sameness, because these buildings are more expensive to build, and it helped to create an affordability crisis in cities all over the world, including places like Vancouver.
Ngược lại, ngày nay, khi chúng ta phải xây một tòa chung cư mới ở đâu đó, chúng ta phải xây rất nhiều thang máy và rất nhiều thang thoát hiểm, và chúng ta phải kết nối chúng với những hành lang dài, ẩn mật, ảm đạm này Ngày nay, các nhà phát triển -- khi họ phải đối mặt với chi phí của tất cả cơ sở hạ tầng chung đó, họ phải trải số tiền đó cho nhiều căn hộ hơn, thế nên họ muốn xây những tòa nhà lớn hơn. Kết quả mà nó mang đến là tiếng bịch, tiếng bịch ngớ ngẩn của những chung cư giống hệt nhau đang được xây dựng trong tất cả thành phố trên toàn thế giới. Và nó không chỉ tạo ra sự giống nhau về mặt hình dáng, nó còn tạo ra một xã hội giống nhau, bởi vì xây những tòa nhà này tốn tiền hơn và nó góp phần tạo nên cuộc khủng hoảng chi trả tại các thành phố trên toàn thế giới, kể cả những nơi như Vancouver. Bây giờ, tôi nói rằng lí do thứ ba của tất cả sự tương đồng này,
Now, I said there was a third reason for all this sameness, and that's really a psychological one. It's a fear of difference, and architects hear this all the time from their clients: "If I try that new idea, will I be sued? Will I be mocked? Better safe than sorry." And all of these things have conspired together to blanket our planet with a homogeneity that I think is deeply problematic.
và nó rất phụ thuộc về mặt tâm lí. Đó là nỗi sợ vì trở nên khác biệt, và kiến trúc sư luôn nghe điều này từ khách hàng: "Nếu thử ý tưởng mới này, tôi có bị kiện không? Liệu tôi có bị chế nhạo? Cẩn tắc vô ưu." Và tất cả những điều này đã âm mưu với nhau để phủ lên hành tinh này một sự đồng nhất mà tôi nghĩ là một vấn đề lớn. Vậy thì làm sao chúng ta có thể làm được điều ngược lại?
So how can we do the opposite? How can we go back to building cities that are physically and culturally varied again? How can we build cities of difference? I would argue that we should start by injecting into the global the local.
Làm sao có thể xây dựng những thành phố đa dạng về mặt hình dáng và sắc tộc như trước? Làm sao có thể xây những thành phố khác nhau? Tôi cho rằng chúng ta nên bắt đầu bằng cách tuyên truyền vào toàn cục địa phương. Ví dụ, điều này đã từng xảy ra với món ăn.
This is already happening with food, for instance. You just look at the way in which craft beer has taken on corporate beer. Or, how many of you still eat Wonder Bread? I'd bet most of you don't. And I bet you don't because you don't want processed food in your life. So if you don't want processed food, why would you want processed cities? Why would you want these mass-produced, bleached places where all of us have to live and work every day?
Bạn chỉ cần nhìn vào cách bia thủ công thay thế bia công ty. Hoặc, bao nhiêu người trong các bạn vẫn ăn Bánh mì Wonder? Tôi đặt cược rằng hầu hết là không. Và tôi đánh cược rằng bạn không vì bạn không muốn thực phẩm chế biến sẵn trong cuộc sống bạn. Vì thế nếu bạn không muốn thực phẩm chế bến sẵn, sao bạn lại muốn thành phố thiết kế sẵn? Sao bạn lại muốn nơi sản xuất lớn, đơn điệu trong khi tất cả chúng ta đều sống và làm việc hàng ngày? (Vỗ tay)
(Applause)
Thực ra, công nghệ chiếm phấn lớn vào vấn đề trong thế kỉ 20.
So, technology was a big part of the problem in the 20th century. When we invented the automobile, what happened is, the world all bent towards the invention. And we recreated our landscape around it. In the 21st century, technology can be part of the solution -- if it bends to the needs of the world.
Khi chúng ta sáng chế ra điện thoại, việc xảy ra là, cả thế giới đều hướng dến sự phát minh này. Và chúng ta tái tạo lại cảnh quan xung quanh nó. Ở thế kỉ 21, công nghệ có thể góp phần vào cách giải quyêst -- Nếu nó hướng đến nhu cầu của thể giới, Vậy thì tôi có ý gì khi nói điều đó?
So what do I mean by that? Take the autonomous vehicle. I don't think the autonomous vehicle is exciting because it's a driverless car. That, to me, only implies that there's even more congestion on the roads, frankly. I think what's exciting about the autonomous vehicle is the promise -- and I want to stress the word "promise," given the recent accident in Arizona -- the promise that we could have these small, urban vehicles that could safely comingle with pedestrians and bicycles. That would enable us to design humane streets again, streets without curbs, maybe streets like the wooden walkways on Fire Island.
Đi xe tự động. Tôi không nghĩ xe tự động thú vị vì chúng không cần người lái. Điều đó, với tôi, chỉ là ngụ ý. Nói thẳng, là còn hay xảy ra tắc đường hơn. Tôi nghĩ điều thú vị về xe tự động là lời hứa -- và tôi muốn nhấn mạnh từ "lời hứa", do tai nạn gần đây ở Arizona -- hứa rằng chúng ta có thể có các xe nhỏ, hiện đại mà có thể an toàn đối với người đi bộ và đi xe đạp. Rằng có thể cho chúng ta khả năng thiết kế lại con đường nhân đạo lần nữa, những con phố không có lề đường, có thể như phố đi bộ bằng gỗ ở Đảo Lửa. Hoặc có thể thiết kế con phố đá cuội của thế kỉ 21,
Or maybe we could design streets with the cobblestone of the 21st century, something that captures kinetic energy, melts snow, helps you with your fitness when you walk. Or remember those big ladder fire trucks? What if we could replace them and all the asphalt that comes with them with drones and robots that could rescue people from burning buildings? And if you think that's outlandish, you'd be amazed to know how much of that technology is already being used today in rescue activity.
cái gì đó bắt được động năng, tuyết tan chảy, giúp bạn tập thể dụng khi đi bộ. Hay còn nhớ cái thang khổng lồ của xe cứu hỏa chứ? Nễu chúng ta thay thế chúng và nhữ đường cần thiết bởi máy bay và robot có thể giải cứu người khỏi các chung cư cháy thì sao? Và nếu bạn nghĩ rằng đó là kỳ dị, bạn sẽ ngạc nhiên khi biết rằng bao nhiêu loại công nghệ đó đã được sử dụng hôm nay trong công tác cứu hộ. Nhưng giờ tôi muốn bạn
But now I'd like you to really imagine with me. Imagine if we could design the hovercraft wheelchair. Right? An invention that would not only allow equal access, but would enable us to build the Italian hill town of the 21st century. I think you'd be amazed to know that just a few of these inventions, responsive to human need, would completely transform the way we could build our cities.
thực sự tưởng tượng cùng tôi. Tưởng tượng xem nếu chúng ta có thể thiết kế xe lăn trên đêm khí. Được chứ? Một phát minh không những cho phép sự tham gia công bằng, mà còn thực hiện hóa việc xây một thị trấn trên đồi Ý của thế kỉ 21. Tôi nghĩ bạn sẽ bất ngờ khi biết rằng chỉ số ít trong số phát minh này, đáp ứng nhu cầu con người, có thể thay đổi hoàn toàn cách chúng ta có thể xây nên các thành phố. Giờ, tôi đánh cược là bạn cũng đang nghĩ rằng: "Chúng ta chưa có
Now, I bet you're also thinking: "We don't have kinetic cobblestones or flying wheelchairs yet, so what can we do about this problem with today's technology?" And my inspiration for that question comes from a very different city, the city of Ulaanbaatar, Mongolia. I have clients there who have asked us to design a 21st-century open-air village that's sustainably heated using today's technology, in the heart of their downtown. And that's to cope with their frigid winters.
đá cuội năng lượng hay xe lăn trên không, vậy thì chúng ta có thể làm gì về vấn đề này với những công nghệ hiện tại?" Và nguồn cảm hứng của tôi về điều đó đến từ một thành phố rất khắc biệt thành phố của Ulaanbaatar, Mongolia. Tôi có khách hàng ở đó đã nhờ chúng tôi thiết kế một ngôi làng ngoài trời của thế kỉ 21 có thể làm ấm bằng những công nghệ ngày nay, ở trung tâm thành phố của họ. Và nó để đối phó với mùa đông lạnh lẽo xứ họ. Và dự án là cả thơ ca và văn xuôi.
And the project is both poetry and prose. The poetry is really about evoking the local: the mountainous terrain, using colors to pick up the spectacular light, understanding how to interpret the nomadic traditions that animate the nation of Mongolia. The prose has been the development of a catalogue of buildings, of small buildings that are fairly affordable, using local construction materials and technology that can still provide new forms of housing, new workspace, new shops and cultural buildings, like a theater or a museum -- even a haunted house.
Thực sự thơ là để gợi lên hình ảnh của địa phương: địa hình đồi núi, sử dụng màu sắc để tìm kiếm được ánh sáng hùng vĩ, hiểu cách diễn giải truyền thống du mục đã khắc họa lên đất nước Mông Cổ. Văn xuôi đã được phát triển bởi một danh mục các tòa nhà, các tòa nhà nhỏ mà có thể nói rằng tương đối dễ chi trả sử dụng nguyên liệu và công nghệ xây dựng lối địa phương vẫn có thể tạo ra hình dáng nhà ở mới, nơi làm việc mới, những cửa hàng mới và các tòa nhà văn hóa, giống nhà hát hay bảo tàng -- ngay cả là lều săn. Làm việc trong văn phòng,
While working on this in our office, we've realized that we're building upon the work of our colleagues, including architect Tatiana Bilbao, working in Mexico City; Pritzker laureate Alejandro Aravena, working in Chile; and recent Pritzker winner Balkrishna Doshi, working in India. And all of them are building spectacular new forms of affordable housing, but they're also building cities of difference, because they're building cities that respond to local communities, local climates and local construction methods.
chúng tôi nhận ra đang làm công việc của các đồng nghiệp, gồm kiến trúc sư Tatiana Bilbao, làm ở thành phố Mexico; Pritzker laureate Alejandro Aravena, làm việc ở Chile; và gần đây, người thắng giải Balkrishna Doshi, làm ở Ấn Độ. Và họ đều đang xây dựng hình thức nhà ở giá rẻ mới, nhưng họ cũng xây những thành phố của sự khác biệt, bởi họ xây những thành phố đáp ứng cho cộng đồng địa phương, khí hậu địa phương và cách xây dựng của địa phương. Chúng tôi gấp đôi ý tưởng đó, chúng tôi nghiên cứu một mô hình mới
We're doubling down on that idea, we're researching a new model for our growing cities with gentrification pressures, that could build upon that late-19th-century model with that center core, but a prototype that could shape-shift in response to local needs and local building materials. All of these ideas, to me, are nostalgia-free. They all tell me that we can build cities that can grow, but grow in a way that reflects the diverse residents that live in those cities; grow in a way that can accommodate all income groups, all colors, creeds, genders.
cho các thành phố đang phát triển với áp lực nhẹ, mà có thể xây dựa trên mô hình cuối thể kỉ 19 với lõi trung tâm đó, nhưng một nguyên mẫu có thể thay đổi hình dạng vì nhu cầu địa phương và các nguyên liệu xây dựng địa phương. Tất cả những ý tưởng này, với tôi, đã bị lãng quên. Họ đều nói với tôi rằng chúng ta có thể xây các thành phố có thể phát triển, nhưng phát triển theo cách phản ánh sự đa dạng của cư dân sống trong những thành phố đó; phát triển theo cách có thể chứa nhóm có thu nhập, đủ loại màu sắc, tín ngưỡng, giới tính. Chúng ta có thể xây những thành phố ngoạn mục như vậy có thể làm giảm sự thu hút
We could build such spectacular cities that we could disincentivize sprawl and actually protect nature. We can grow cities that are high-tech, but also respond to the timeless cultural needs of the human spirit. I'm convinced that we can build cities of difference that help to create the global mosaic to which so many of us aspire.
làm giảm sự thu hút và hoàn toàn bảo vệ môi trường. Có thể phát triển thành phố công nghệ cao, mà vẫn đáp ứng với nhu cầu văn hóa của con người. Tôi đang thuyết phục rằng chúng ta có thể xây nên thành phố khác biệt có thể giúp tạo nghệ thuật thị giác toàn cầu mà rất nhiều người chúng ta khao khát. Cảm ơn vì lắng nghe.
Thank you.
(Vỗ tay)
(Applause)