When my 91-year-old mother, Elia, moved in with me, I thought I was doing her a service. In fact, it was the other way around. You see, Mom was having issues with memory loss and accepting her age. She looked defeated. I tried to make her as comfortable as possible, but when I was at my easel, painting, I would peek over and see her just ... there. She'd be staring at nothing in particular. I'd watch her slowly climb the stairs, and she wasn't the mom I grew up with. I saw, instead, a frail, tiny, old woman.
Kiedy moja 91-letnia mama, Elia, wprowadziła się do mnie, myślałem, że wyświadczam jej przysługę. Tak naprawdę było na odwrót. Mama miała problemy z pamięcią i akceptacją swojego wieku. Wydawała się przygnębiona. Starałem się, żeby było jej jak najlepiej, ale kiedy malowałem i zerkałem na nią znad sztalugi, widziałem, że jedynie trwa. Wpatrywała się w pustkę. Patrzyłem, jak powoli wspina się po schodach. Nie była mamą, przy której dorastałem. Zamiast niej widziałem wychudzoną, drobną staruszkę.
A few weeks went by, and I needed a break from my painting. I wanted to play with the new camera I had just bought. I was excited -- it had all sorts of dials, buttons and settings I wanted to learn, so I set up my tripod facing this large mirror, blocking the doorway to the only bathroom in the house.
Minęło kilka tygodni, potrzebowałem przerwy od malowania. Chciałem wypróbować nowy aparat. Byłem podekscytowany, bo miał różne pokrętła, przyciski i ustawienia, które chciałem opanować. Ustawiłem statyw przed dużym lustrem, blokując w ten sposób wejście do jedynej łazienki w domu.
(Laughter)
(Śmiech)
After a while, I hear, (Imitating Italian accent) "I need to use the washroom."
Jakiś czas później słyszę głos: "Muszę skorzystać z ubikacji".
(Laughter)
(Śmiech)
"Five minutes, Mom. I need to do this." 15 minutes later, and I hear, again, "I need to use the washroom." "Five more minutes." Then this happened.
"Pięć minut, mamo. Muszę to skończyć". Piętnaście minut później znów słyszę głos: "Muszę skorzystać z ubikacji". "Jeszcze pięć minut". Wtedy stało się to.
(Laughter)
(Śmiech)
(Applause)
(Brawa) (Koniec braw)
And this.
I to.
(Laughter)
(Śmiech)
And then, this.
I jeszcze to.
(Laughter)
(Śmiech)
I had my "aha!" moment. We connected. We had something tangible we could do together.
I wtedy mnie olśniło. Coś nas połączyło. Było coś, co mogliśmy robić razem.
My mom was born in a small mountain village in central Italy, where her parents had land and sheep. At a young age, her father died of pneumonia, leaving his wife and two daughters alone with all the heavy chores. They found that they couldn't cope. So a very hard decision was made. Mom, the oldest, at 13, was married off to a complete stranger twice her age. She went from being just a kid and was pushed into adulthood. Mom had her first child when she was only 16.
Mama urodziła się w małej górskiej wiosce w środkowych Włoszech. Jej rodzicie mieli ziemię i hodowali owce. Jej tata zmarł młodo na zapalenie płuc, zostawiając żonę i dwie córki z gospodarstwem na głowie. Doszły do wniosku, że sobie nie poradzą. Musiały podjąć bardzo trudną decyzję. Mama, starsza z córek, w wieku 13 lat wyszła za mąż za dwa razy starszego mężczyznę, którego w ogóle nie znała. Odebrano jej dzieciństwo i wrzucono w dorosłość. W wieku 16 lat urodziła pierwsze dziecko.
Years later, and now living in Toronto, Mom got work in a clothing factory and soon became manager of a very large sewing department. And because it was full of immigrant workers, Mom taught herself words from translation books. She then practiced them in French, Greek, Spanish, Portuguese, Danish, Polish, Russian, Romanian, Hungarian, all around the house. I was in awe of her focus and determination to succeed at whatever she loved to do.
Wiele lat później w Toronto mama dostała pracę w fabryce odzieżowej i szybko została kierowniczką bardzo dużej szwalni. W zakładzie pracowało wielu imigrantów, więc mama uczyła się słówek z książek do tłumaczeń. Powtarzała je po francusku, grecku, hiszpańsku, portugalsku, duńsku, polsku, rosyjsku, rumuńsku i węgiersku w każdym zakątku domu. Podziwiałem jej skupienie i determinację we wszystkim, co kochała robić.
After that bathroom "aha!" moment, I practiced my newfound camera skills with Mom as portrait model. Through all of this, she talked, and I listened. She'd tell me about her early childhood and how she was feeling now. We had each other's attention. Mom was losing her short-term memory, but was better recalling her younger years. I'd ask, and she would tell me stories. I listened, and I was her audience. I got ideas. I wrote them down, and I sketched them out. I showed her what to do by acting out the scenarios myself. We would then stage them. So she posed, and I learned more about photography. Mom loved the process, the acting. She felt worthy again, she felt wanted and needed. And she certainly wasn't camera-shy.
Po tym olśnieniu w łazience mama pomagała mi w moich próbach fotograficznych jako modelka. Przez cały ten czas mówiła, a ja słuchałem. Opowiadała o wczesnym dzieciństwie i o tym, jak się czuje teraz. Poświęcaliśmy sobie nawzajem uwagę. Mama traciła pamięć krótkotrwałą, lepiej pamiętała lata swojej młodości. Zadawałem pytania, a ona opowiadała mi historie. Słuchałem, byłem jej publicznością. Przychodziły mi do głowy pomysły. Zapisywałem je i szkicowałem. Pokazywałem mamie, co ma robić, odgrywając przed nią scenki. Później je inscenizowaliśmy. Ona pozowała, a ja uczyłem się czegoś nowego o fotografii. Mama uwielbiała odgrywanie scenek. Znowu czuła, że jest ważna i potrzebna. I z pewnością nie bała się obiektywu.
(Laughter)
(Śmiech)
(Applause)
(Brawa) (Koniec braw)
Mom laughed hysterically at this one.
Mama śmiała się do rozpuku, kiedy pokazałem jej to zdjęcie.
(Laughter)
(Śmiech)
The idea for this image came from an old German film I'd seen, about a submarine, called "Das Boot." As you can see, what I got instead looked more like "E.T."
Pomysł zaczerpnąłem ze starego niemieckiego filmu o okręcie podwodnym "Okręt". Jak widać, efekt przypomina raczej "E.T.".
(Laughter)
(Śmiech)
So I put this image aside, thinking it was a total failure, because it didn't reach my particular vision. But Mom laughed so hard, I eventually, for fun, decided to post it online anyway. It got an incredible amount of attention.
Odłożyłem to zdjęcie, bo myślałem, że się nie udało, miałem przecież inną wizję. Ale mama tak się śmiała, że ostatecznie, dla żartu, postanowiłem opublikować je w sieci. Zyskało bardzo dużo uwagi.
Now, with any Alzheimer's, dementia, there's a certain amount of frustration and sadness for everyone involved. This is Mom's silent scream. Her words to me one day were, "Why is my head so full of things to say, but before they reach my mouth, I forget what they are?" "Why is my head so full of things to say, but before they reach my mouth, I forget what they are?"
W chorobie Alzheimera i otępieniu frustracja i smutek są nieuniknione dla wszystkich zaangażowanych. To cichy krzyk w wykonaniu mamy. Pewnego dnia zadała mi pytanie: "Dlaczego mam głowę pełną rzeczy, o których chciałabym powiedzieć, ale zapominam je, zanim dotrą do mych ust?". "Dlaczego mam głowę pełną rzeczy, o których chciałabym powiedzieć, ale zapominam je, zanim dotrą do mych ust?"
(Applause)
(Brawa) (Koniec braw)
Now, as full-time care partner and full-time painter, I had my frustrations too.
Jako pełnoetatowy opiekun i malarz też czułem się sfrustrowany.
(Laughter)
(Śmiech)
But to balance off all the difficulties, we played. That was Mom's happy place. And I needed her to be there, too.
Żeby zrównoważyć trudności, bawiliśmy się. Dzięki temu mama była szczęśliwa. Chciałem, żeby tak się czuła.
(Laughter)
(Śmiech)
(Laughter)
(Śmiech)
(Laughter)
(Śmiech)
Now, Mom was also preoccupied with aging. She would say, "How did I get so old, so fast?"
Mama przejmowała się tym, że się starzeje. Mówiła: "Jak to się stało, że tak szybko i tak bardzo się postarzałam?".
(Audience sighs)
(Publiczność wzdycha)
"So old." "So fast."
"Tak się postarzałam". "Tak szybko".
I also got Mom to model for my oil paintings. This painting is called "The Dressmaker." I remember, as a kid, Mom sewing clothes for the whole family on this massive, heavy sewing machine that was bolted to the floor in the basement. Many nights, I would go downstairs and bring my schoolwork with me. I would sit behind her in this overstuffed chair. The low hum of the huge motor and the repetitive stitching sounds were comforting to me. When Mom moved into my house, I saved this machine and stored it in my studio for safekeeping. This painting brought me back to my childhood. The interesting part was that it was now Mom, sitting behind me, watching me paint her working on that very same machine she sewed at when I sat behind her, watching her sew, 50 years earlier.
Mama pozowała mi też do obrazów olejnych. Ten jest zatytułowany "Krawcowa". Pamiętam, że kiedy byłem dzieckiem, mama szyła ubrania dla całej rodziny na tej ogromnej, ciężkiej maszynie do szycia przytwierdzonej do podłogi w piwnicy. Wieczorami brałem pracę domową i schodziłem na dół. Siadałem za mamą na fotelu. Cichy warkot wielkiego silnika i monotonny odgłos szycia przynosiły mi ukojenie. Kiedy mama zamieszkała ze mną, zachowałem tę maszynę i umieściłem w studiu. Ten obraz budzi we mnie wspomnienia z dzieciństwa. Co ciekawe, tym razem mama siedzi za mną i patrzy, jak ją maluję podczas pracy na tej samej maszynie, na której 50 lat wcześniej szyła, kiedy ja siedziałem za nią, patrząc, jak pracuje.
I also gave Mom a project to do, to keep her busy and thinking. I provided her with a small camera and asked her to take at least 10 pictures a day of anything she wanted. These are Mom's photographs. She's never held a camera in her life before this. She was 93. We would sit down together and talk about our work. I would try to explain
Powierzyłem mamie projekt do wykonania, żeby czymś ją zająć. Dałem jej mały aparat i poprosiłem, żeby każdego dnia robiła co najmniej 10 dowolnych zdjęć. To jej fotografie. Nigdy wcześniej nie miała w ręku aparatu. Miała 93 lata. Siadaliśmy razem i rozmawialiśmy o naszej pracy. Starałem się wyjaśnić,
(Laughter)
(Śmiech)
how and why I did them, the meaning, the feeling, why they were relevant. Mom, on the other hand, would just bluntly say, "sì," "no," "bella" or "bruta."
jak i dlaczego zrobiłem swoje prace, ich sens, uczucia z nimi związane, dlaczego miały znaczenie. Mama natomiast mówiła: "sì", "no", "bella" albo "brutta".
(Laughter)
(Śmiech)
I watched her facial expressions. She always had the last say, with words or without.
Obserwowałem jej wyraz twarzy. Do niej zawsze należało ostatnie słowo, nawet jeśli było niewypowiedziane.
This voyage of discovery hasn't ended with Mom. She is now in an assisted living residence, a 10-minute walk away from my home. I visit her every other day. Her dementia had gotten to the point where it was unsafe for her to be in my house. It has a lot of stairs. She doesn't know my name anymore. (Voice breaking) But you know what? That's OK. She still recognizes my face and always has a big smile when she sees me.
Ta podróż pełna odkryć nie skończyła się. Mama jest teraz w domu opieki, 10 minut pieszo od mojego domu. Odwiedzam ją co drugi dzień. Otępienie weszło w takie stadium, że mój dom przestał być bezpiecznym miejscem. Jest w nim dużo schodów. Nie pamięta już mojego imienia. (Łamiącym się głosem) Ale wiecie co? To nic. Wciąż rozpoznaje moją twarz i zawsze kiedy mnie widzi, uśmiecha się szeroko.
(Applause)
(Brawa)
(Applause ends)
(Koniec braw)
I don't take pictures of her anymore. That wouldn't be fair or ethical on my part. And she wouldn't understand the reasons for doing them. My father, my brother, (Voice breaking) my nephew, my partner and my best friend, all passed away suddenly. And I didn't have the chance to tell them how much I appreciated and loved them. With Mom, I need to be there and make it a very long goodbye.
Nie robię jej już zdjęć. Nie byłoby to uczciwe ani etyczne z mojej strony. Nie rozumiałaby, dlaczego je robię. Mój ojciec, mój brat, (Łamiącym się głosem) bratanek, moja partnerka i najlepsza przyjaciółka, wszyscy nagle zmarli. A ja nie miałem szansy, żeby powiedzieć im, jak są dla mnie ważni i jak bardzo ich kocham. Chcę być przy mojej mamie i mieć czas na długie pożegnanie.
(Applause)
(Brawa)
(Applause ends)
(Koniec braw)
For me, it's about being present and really listening. Dependents want to feel a part of something, anything. It doesn't need to be something exceptionally profound that's shared -- it could be as simple as walks together. Give them a voice of interaction, participation, and a feeling of belonging. Make the time meaningful. Life, it's about wanting to live and not waiting to die.
Liczy się obecność i prawdziwe słuchanie. Osoby zależne od nas chcą czuć się częścią czegoś, czegokolwiek. To, co nas łączy, nie musi być czymś niezwykle głębokim. Wystarczą wspólne spacery. Dajmy im poczucie kontaktu, uczestnictwa i przynależności. Niech każda chwila ma znaczenie. Chodzi o to, żeby chcieć żyć, a nie czekać na śmierć.
(Applause)
(Brawa)
(Applause ends)
(Koniec braw)
Can I get a wave and a smile from everyone, please?
Czy możecie teraz pomachać i uśmiechnąć się?
(Laughter)
(Śmiech)
This is for you, Mom.
Mamo, to dla ciebie.
(Camera clicks)
(Odgłos aparatu fotograficznego)
(Applause)
(Brawa)