The year is 1656. Your body is wracked by violent chills. Your head pounds, your muscles are too weak to sit up, and you feel like rancid, hard-boiled eggs are squeezing out of your neck and armpits. In your feverish state, you see a strange-looking man approach, his face obscured by a beak-like mask, his body covered from head to toe. He examines you and even without seeing his face, you know the diagnosis: you have the plague.
Året er 1656. Kroppen herjes av voldsomme kuldegysninger. Det dunker i hodet ditt, du orker ikke å sette deg opp, og det kjennes ut som om stinkende, hardkokte egg blir presset ut av nakken og armhulene dine. Ør av feber ser du en mann med et merkelig utseende nærme seg, med en maske som ligner på et nebb og hele kroppen tildekket. Han undersøker deg og uten engang å se ansiktet hans, vet du hva diagnosen er: du har fått pest.
The plague stands out as one of the most terrifying and destructive diseases in human history. It swept across large parts of Afro- Eurasia in three separate pandemics starting in the 6th, 14th, and 19th centuries; killed tens of millions of people, and had— in the best of cases— about a 40% survival rate.
Pest er en av de mest skremmende og ødeleggende sykdommer i menneskets historie. Den feide over store deler av Afrika og Eurasia i tre adskilte pandemier på 500-, 1300- og 1800-tallet, og tok livet av flere titalls millioner mennesker. Sjansen for å overleve var i beste fall 40 %.
The European plague doctor, with his beaked mask and wizard-like robes, is one of the images most popularly associated with plague today. He’s often found in books and films about the 14th century pandemic known as the Black Death. The only problem is that’s about as accurate as placing a modern surgeon at the court of Louis the 14th in Versailles. The confusion is understandable though— the Black Death had several aftershocks, including a series of devastating outbreaks in Western Europe during the 17th century. This is when the iconic plague doctor actually emerged on the scene.
Europeiske pestleger, med nebbformede masker og er noe mange forbinder med pesten i dag. Han opptrer ofte i bøker og filmer om 1300-talls-pandemien kjent som Svartedauden. Problemet er bare at det er like presist som å plassere en moderne kirurg ved hoffet til Ludvig den 14. i Versailles. Forvirringen er forståelig for Svartedauden kom i flere bølger, med en rekke ødeleggende utbrudd i Vest-Europa i løpet av 1600-tallet. Det er på dette tidspunktet at den ikoniske pestlegen opptrer.
First described in the early 17th century, the outfit consisted of a hood with crystal eyepieces and a beak filled with a pungent combination of herbs and compounds. This could include cinnamon, pepper, turpentine, roast copper, and powdered viper flesh. This recipe was inspired by the famed 2nd century Greco-Roman physician Galen, and was thought to ward off poisoned air known as miasma. People believed this bad air spread plague after emanating from swamps and sources of decay, such as dead plants or animal carcasses. In earlier centuries, doctors across Europe carried metal pomanders filled with similar mixtures, and it’s possible that the beak evolved as a hands-free alternative.
Han ble først beskrevet tidlig på 1600-tallet. Drakten bestod av en hette med krystallbiter foran øynene og et nebb fylt med en stikkende blanding av urter og stoffer som kanel, pepper, terpentin, kobber og pulverisert slangekjøtt. Oppskriften var inspirert av den greske legen Galen som levde på 100-tallet, og den skulle hjelpe mot luft som ga sykdom, kjent som miasme. Man trodde at denne lufta spredte pest etter å ha seget ut fra sumpområder og nedbryting av døde planter og dyr. I tidligere tider hadde legene gjerne med seg metallbokser med lignende blandinger, og det kan tenkes at nebbet utviklet seg slik at man ikke måtte bruke hendene.
The rest of the costume, which included an oiled leather robe, boots and gloves, acted as kind of an early hazmat suit, likely designed to block miasma from entering through the skin’s pores. While this shows some basic understanding that plague spread from one place to another, these doctors couldn’t know that, in most cases, the true culprit was a tiny flea transmitting the bacteria, Yersinia pestis, from one person or animal to another. It’s possible that the plague doctor’s outfit may have provided some unintentional protection from flea bites. However, not enough information survives to know whether the costumed doctors fared any better than their ordinarily robed counterparts.
Resten av drakten, en oljet lærfrakk, støvler og hansker, var en slags tidlig vernedrakt, for å hindre at miasme trengte inn gjennom porene i huden. Dette viser at man skjønte litt om hvordan pesten spredte seg fra et sted til et annet, men legen visste ikke at vanligvis så var det en loppe som overførte bakterien, Yersinia pestis, fra en person til en annen, eller fra et dyr til et annet. Det er mulig at drakten til pestlegene har gitt noe beskyttelse mot loppebitt, men vi kan ikke dokumentere om legene med disse draktene klarte seg noe bedre legene uten.
It's no surprise that this bizarre getup has captured popular imagination, despite the fact that its use was limited to a few places in Italy and France during the 17th and early 18th centuries. Even at the time, it was viewed with macabre fascination and occasionally used to mock the ineffective and corrupt practices of some physicians.
Det er ingen overraskelse at drakten har satt fantasien i sving hos mange, selv om den bare ble brukt noen få steder i Italia og Frankrike på 1600- og 1700-tallet. Selv på den tiden ble drakten sett på med fascinasjon og noen ganger brukt for å gjøre narr av den ineffektive og korrupte praksisen til enkelte leger.
Until the 20th century, there was no effective treatment for the plague, but that didn’t stop doctors— costumed or not— from trying. They consulted the works of earlier physicians for guidance, did what they could to fend off miasma, and prescribed a variety of concoctions and antidotes. They also relied on pre-modern medical mainstays. These could include bloodletting, which involved draining (sometimes concerningly large amounts of) blood in an attempt to remove poison or restore the body’s natural balance. Or cupping, where the rim of a heated glass was placed over swollen lymph nodes in hopes of making them burst sooner— a sign, when it occurred naturally, that a plague patient was on the mend. Or— perhaps most painfully— cautery, which involved lancing the lymph nodes with a red-hot poker to release the blackened pus within.
Fram til 1900-tallet fantes det ikke noen effektiv behandling for pest, men det hindret ikke legene i å forsøke. De lette etter idéer hos tidligere leger, prøvde å holde miasmen i sjakk og foreskrev et stort utvalg av miksturer og motgifter. De brukte også medisinske praksiser fra før-moderne tid, som årelating. Det innebar å tappe blod (noen ganger faretruende store mengder), for å fjerne gift eller for å gjenopprette likevekten i kroppen. Eller kopping, hvor man varmet opp kanten på glass og plasserte dem over hovne lymfeknuter for å få dem til å sprekke -- et tegn på at pasienten var på bedringens vei, når det skjedde av seg selv. Det mest smertefulle var nok kateterisering, hvor man stakk glovarme jernspyd inn i lymfeknutene for å slippe ut det svarte pusset.
A lot has changed since their times. Modern medicine has given us the means to quickly identify bacterial as well as viral threats and to effectively mobilize against them. We also have access to technologies like test kits, masks to deter the spread of respiratory viruses, and vaccines; and we conduct robust trials to make sure they’re safe and effective. But some things don’t change: we still depend on the courage and compassion of medical professionals who voluntarily risk their lives against an invisible attacker to help and comfort those who need it most.
Mye har endret seg siden den tid. Med moderne medisin har vi fått metoder som gjør at vi raskt kan oppdage bakterielle og virale trusler, slik at vi raskt kan sette i verk tiltak mot dem. Vi har tilgang til hurtigtester, masker for å hindre spredning av luftbårne virus, og vaksiner som er testet, slik at de skal være trygge og effektive. En ting er uforandret, vi er fortsatt avhengige av dedikerte helsearbeidere som risikere liv og helse mot usynlige trusler for å gi hjelp og trøst til de som trenger det mest.