The year is 1656. Your body is wracked by violent chills. Your head pounds, your muscles are too weak to sit up, and you feel like rancid, hard-boiled eggs are squeezing out of your neck and armpits. In your feverish state, you see a strange-looking man approach, his face obscured by a beak-like mask, his body covered from head to toe. He examines you and even without seeing his face, you know the diagnosis: you have the plague.
1656-ot írunk. A tested kimerült a kegyetlen hidegrázástól. A fejed lüktet, az izmaid túl gyengék ahhoz, hogy felülj, és mintha avas keménytojások préselődnének ki a nyakadból és a hónaljadból. Ebben a lázas állapotban egy fura alakot látsz közeledni, az arcát csőrös maszk fedi, a teste tetőtöl-talpig fedett. Megvizsgál, és anélkül, hogy látnád az arcát, már tudod a diagnózist: pestises vagy.
The plague stands out as one of the most terrifying and destructive diseases in human history. It swept across large parts of Afro- Eurasia in three separate pandemics starting in the 6th, 14th, and 19th centuries; killed tens of millions of people, and had— in the best of cases— about a 40% survival rate.
A pestis az egyik legszörnyűbb és legpusztítóbb betegség az emberiség történelmében. Három külön járványként söpört végig Afro-Eurázsia nagy részén, a 6., a 14. és a 19. században. Emberek millióinak halálát okozta, a legjobb esetben is csak 40%-os túlélési eséllyel.
The European plague doctor, with his beaked mask and wizard-like robes, is one of the images most popularly associated with plague today. He’s often found in books and films about the 14th century pandemic known as the Black Death. The only problem is that’s about as accurate as placing a modern surgeon at the court of Louis the 14th in Versailles. The confusion is understandable though— the Black Death had several aftershocks, including a series of devastating outbreaks in Western Europe during the 17th century. This is when the iconic plague doctor actually emerged on the scene.
Az európai pestisdoktor, csőrszerű maszkjával és varázsló-jellegű köpenyével napjainkban az egyik legelterjedtebb pestishez köthető ábrázolás. Gyakran láthatjuk filmekben és könyvekben, melyek a Fekete Halál néven ismert 14. századi járványról szólnak. Ezzel csak az a baj, hogy nagyjából annyira pontos odahelyezni, mint egy sebészt napjainkból a 14. századi Versailles-i kastélyba. A zavar azonban érthető: A Fekete Halálnak több utórezgése is volt, beleértve egy sor pusztító nyugat-európai kitörést a 17. század során. Az ikonikus pestisdoktor valójában ekkor lépett csak színre.
First described in the early 17th century, the outfit consisted of a hood with crystal eyepieces and a beak filled with a pungent combination of herbs and compounds. This could include cinnamon, pepper, turpentine, roast copper, and powdered viper flesh. This recipe was inspired by the famed 2nd century Greco-Roman physician Galen, and was thought to ward off poisoned air known as miasma. People believed this bad air spread plague after emanating from swamps and sources of decay, such as dead plants or animal carcasses. In earlier centuries, doctors across Europe carried metal pomanders filled with similar mixtures, and it’s possible that the beak evolved as a hands-free alternative.
A korai 17. században írtak először a ruházat részeként egy kristály szemlencsével ellátott csuklyáról és egy csőrről, mely gyógynövények és más összetevők átható szagú kombinációjával volt töltve. Volt közte fahéj, bors, terpentin, sült réz és porított viperahús is. Ez a recept a híres 2. századi görög-római orvos, Galen nevéhez fűződik, hogy távol tartsa a miazmának nevezett mérgezett levegőt. Úgy hitték, hogy ez a rossz levegő terjeszti a pestist, amely a mocsarakból áramlik ki, és az elpusztult növények és állatok bomlása révén keletkezik. A korábbi századokban az orvosok hasonló keverékkel töltött fém pomandereket hordtak magukkal Európa-szerte, és lehetséges, hogy a kezek szabaddá tételéhez volt szükség a csőrre.
The rest of the costume, which included an oiled leather robe, boots and gloves, acted as kind of an early hazmat suit, likely designed to block miasma from entering through the skin’s pores. While this shows some basic understanding that plague spread from one place to another, these doctors couldn’t know that, in most cases, the true culprit was a tiny flea transmitting the bacteria, Yersinia pestis, from one person or animal to another. It’s possible that the plague doctor’s outfit may have provided some unintentional protection from flea bites. However, not enough information survives to know whether the costumed doctors fared any better than their ordinarily robed counterparts.
Az öltözék többi része, mely olajozott bőr köpenyből, csizmából és kesztyűből állt, egy korabeli veszélyesanyag-elleni védőöltözet volt. Úgy tervezték, hogy megakadályozza a miazma bőrön át való bejutását. Bár ez azt mutatja, volt némi fogalmuk arról, hogy a pestis terjed, de azt nem tudhatták, hogy a valódi tettes többnyire egy apró bolha volt, mely a “Yersinia pestis” baktériumot terjesztette egy másik emberre vagy állatra. Lehetséges, hogy az orvosok ruházata akaratlanul is védelmet nyújtott a bolhacsípés ellen. Ugyanakkor nincs elég információnk arról, hogy a beöltözött orvosok tovább bírták-e, mint átlagos öltözetű társaik.
It's no surprise that this bizarre getup has captured popular imagination, despite the fact that its use was limited to a few places in Italy and France during the 17th and early 18th centuries. Even at the time, it was viewed with macabre fascination and occasionally used to mock the ineffective and corrupt practices of some physicians.
Nem csoda, hogy ez a bizarr megjelenés megfogta a képzelőerőt, pedig csak Olaszország és Franciaország egyes részein használták a 17. és a korai 18. században. Néhány orvost még akkoriban is borzongva bámultak, és olykor gúnyolták is őket hatástalan és erkölcstelen gyógymódjaik miatt.
Until the 20th century, there was no effective treatment for the plague, but that didn’t stop doctors— costumed or not— from trying. They consulted the works of earlier physicians for guidance, did what they could to fend off miasma, and prescribed a variety of concoctions and antidotes. They also relied on pre-modern medical mainstays. These could include bloodletting, which involved draining (sometimes concerningly large amounts of) blood in an attempt to remove poison or restore the body’s natural balance. Or cupping, where the rim of a heated glass was placed over swollen lymph nodes in hopes of making them burst sooner— a sign, when it occurred naturally, that a plague patient was on the mend. Or— perhaps most painfully— cautery, which involved lancing the lymph nodes with a red-hot poker to release the blackened pus within.
A pestisnek a 20. századig nem volt hatékony gyógymódja, de az orvosok - köpenyben vagy anélkül - azért próbálkoztak. Korábbi orvosok munkáit vették alapul, védekeztek a miazma ellen, főzetek és ellenszerek hadát vetették be. Korabeli orvosi technikákat is bevetettek. Többek között eret vágtak, mely során (olykor aggasztóan nagy mennyiségű) vért csapoltak le, hogy megpróbálják eltávolítani a mérget, vagy visszaállítani a test egyensúlyát. Vagy köpölyöztek, ahol a felmelegített pohár száját a feldagadt nyirokcsomókra helyezték, hátha hamarabb kifakadnak. Magától a kifakadás akkor következett be, ha a beteg állapota javult. Vagy - valószínűleg ez volt a legfájdalmasabb - égettek, mely során izzó vassal szúrkálták a nyirokcsomókat, hogy az elfeketedett genny távozhasson.
A lot has changed since their times. Modern medicine has given us the means to quickly identify bacterial as well as viral threats and to effectively mobilize against them. We also have access to technologies like test kits, masks to deter the spread of respiratory viruses, and vaccines; and we conduct robust trials to make sure they’re safe and effective. But some things don’t change: we still depend on the courage and compassion of medical professionals who voluntarily risk their lives against an invisible attacker to help and comfort those who need it most.
Azóta sok minden megváltozott. A modern orvoslás napjainkban gyorsan képes azonosítani bakteriális és vírusos fenyegetéseket is, és hatékonyan száll hadba ellenük. Ma már hozzáférhetők tesztek, maszkok, hogy csökkentsék a légzőszervi vírusok terjedését, és vakcinák is; ezeket alaposan tesztelik, hogy biztonságosak és hatékonyak legyenek. De van, ami nem változik: még mindig függünk az egészségügyben dolgozók bátorságától és együttérzésétől, akik önként kockáztatják életüket a láthatatlan támadó ellen, hogy a legnagyobb szükségben megnyugvást adjanak.