Έτος 1656. Το σώμα σας το διαπερνούν δυνατά ρίγη. Το κεφάλι σας σφυροκοπά, οι μύες σας δεν σας συγκρατούν και νιώθετε λες και χαλασμένα, βραστά αυγά να έχουν φυτρώσει στο λαιμό και τις μασχάλες σας. Μέσα στον πυρετό σας βλέπετε έναν παράξενο άντρα να πλησιάζει, στο πρόσωπο φοράει μάσκα με ράμφος και το σώμα του είναι ολότελα καλυμμένο. Σας εξετάζει και χωρίς καν να δείτε το πρόσωπό του, ξέρετε τη διάγνωση: έχετε πανούκλα.
The year is 1656. Your body is wracked by violent chills. Your head pounds, your muscles are too weak to sit up, and you feel like rancid, hard-boiled eggs are squeezing out of your neck and armpits. In your feverish state, you see a strange-looking man approach, his face obscured by a beak-like mask, his body covered from head to toe. He examines you and even without seeing his face, you know the diagnosis: you have the plague.
Η βουβωνική πανώλη είναι γνωστή ως μια από τις τρομακτικότερες καταστροφικότερες ασθένειες στην ανθρώπινη ιστορία. Σάρωσε μεγάλο μέρος της Αφρικής και Ευρασίας, σε 3 χωριστές πανδημίες, που συνέβησαν τους 6ο, 14ο και 19ο αιώνες: στέλνοντας στο θάνατο εκατομμύρια ανθρώπους και είχε, στην καλύτερη των περιπτώσεων, περίπου 40% πιθανότητα επιβίωσης.
The plague stands out as one of the most terrifying and destructive diseases in human history. It swept across large parts of Afro- Eurasia in three separate pandemics starting in the 6th, 14th, and 19th centuries; killed tens of millions of people, and had— in the best of cases— about a 40% survival rate.
Ο ευρωπαίος γιατρός της πανούκλας, με το ράμφος και τη στολή μάγου, είναι η πιο συσχετισμένη με την πανούκλα εικόνα μέχρι σήμερα. Τον βρίσκουμε συχνά σε εικόνες και ταινίες για την πανούκλα του 14ου αιώνα, γνωστή ως «Ο Μαύρος Θάνατος». Το μόνο πρόβλημα είναι ότι η εικόνα είναι τόσο ακριβής όσο ενός σημερινού χειρουργού στην αυλή του Λουδοβίκου του 14ου. Η σύγχυση είναι κατανοητή βέβαια. Ο Μαύρος Θάνατος είχε αρκετές συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης μιας σειράς καταστροφικών εξάρσεων στη Δυτική Ευρώπη κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα. Τότε είναι που εμφανίστηκε η εικόνα του εμβληματικού γιατρού της πανούκλας.
The European plague doctor, with his beaked mask and wizard-like robes, is one of the images most popularly associated with plague today. He’s often found in books and films about the 14th century pandemic known as the Black Death. The only problem is that’s about as accurate as placing a modern surgeon at the court of Louis the 14th in Versailles. The confusion is understandable though— the Black Death had several aftershocks, including a series of devastating outbreaks in Western Europe during the 17th century. This is when the iconic plague doctor actually emerged on the scene.
Για πρώτη φορά περιγράφηκε στις αρχές του 17ου αιώνα, και το ντύσιμό του αποτελούνταν από μια κουκούλα με κρυστάλλους στα μάτια και ράμφος γεμάτο από έναν συνδυασμό καυστικών βοτάνων και άλλων συστατικών. Μπορεί να περιείχε κανέλα, πιπέρι, νέφτι, επεξεργασμένο χαλκό και κονιοποιημένη σάρκα οχιάς. Η συνταγή ήταν εμπνευσμένη από το διάσημο Ελληνορωμαίο γιατρό του 2ου αιώνα, Γαληνό και θεωρούσαν ότι προστάτευε από τον μολυσμένο αέρα, γνωστό ως μίασμα. Πίστευαν ότι η πανούκλα μεταδιδόταν από τα αέρια των βάλτων. και από εστίες αποσύνθεσης, όπως νεκρά φυτά ή πτώματα ζώων. Σε προηγούμενους αιώνες, οι γιατροί στην Ευρώπη κουβαλούσαν μεταλλικά δοχεία γεμισμένα με παρόμοια μείγματα και είναι πιθανό ότι το ράμφος εξελίχθηκε ώστε να τους ελευθερώσει τα χέρια.
First described in the early 17th century, the outfit consisted of a hood with crystal eyepieces and a beak filled with a pungent combination of herbs and compounds. This could include cinnamon, pepper, turpentine, roast copper, and powdered viper flesh. This recipe was inspired by the famed 2nd century Greco-Roman physician Galen, and was thought to ward off poisoned air known as miasma. People believed this bad air spread plague after emanating from swamps and sources of decay, such as dead plants or animal carcasses. In earlier centuries, doctors across Europe carried metal pomanders filled with similar mixtures, and it’s possible that the beak evolved as a hands-free alternative.
Η υπόλοιπη στολή, που ήταν μια λαδωμένη ρόμπα, μπότες και γάντια, λειτουργούσε ως προστατευτική στολή της εποχής, σχεδιασμένη για να εμποδίζει το μίασμα να εισχωρεί στους πόρους του δέρματος. Ενώ αυτό δείχνει ότι, βασικά, κατανοούσαν ότι η πανούκλα μεταδίδεται από ένα μέρος στο άλλο οι γιατροί αυτοί δεν ήξεραν, ότι στις περισσότερες περιπτώσεις, η ένοχος ήταν μια μικροσκοπική μύγα που μετέδιδε τα βακτήρια, γερσίνια πέστις, από άτομο σε άτομο ή από ζώο σε ζώο. Είναι πιθανό η στολή του γιατρού της πανώλης να προσέφερε κάποια ακούσια προστασία από το τσίμπημα της μύγας. Παρόλα αυτά, δεν έχουμε πληροφορίες αν οι γιατροί με τη στολή τα πήγαν καλύτερα από όσο οι απλά ντυμένοι συνάδελφοί τους.
The rest of the costume, which included an oiled leather robe, boots and gloves, acted as kind of an early hazmat suit, likely designed to block miasma from entering through the skin’s pores. While this shows some basic understanding that plague spread from one place to another, these doctors couldn’t know that, in most cases, the true culprit was a tiny flea transmitting the bacteria, Yersinia pestis, from one person or animal to another. It’s possible that the plague doctor’s outfit may have provided some unintentional protection from flea bites. However, not enough information survives to know whether the costumed doctors fared any better than their ordinarily robed counterparts.
Δεν είναι έκπληξη ότι η περίεργη στολή τράβηξε τη φαντασία του κοινού, παρόλο που η χρήση της ήταν περιορισμένη σε λίγα μέρη της Ιταλίας και της Γαλλίας κατά τη διάρκεια του 17ου και 18ου αιώνα. Ακόμα και εκείνη την εποχή, την έβλεπαν με μακάβριο ενδιαφέρον και τη χρησιμοποιούσαν για να χλευάσουν τις αναποτελεσματικές και δάτρητες πρακτικές ορισμένων γιατρών.
It's no surprise that this bizarre getup has captured popular imagination, despite the fact that its use was limited to a few places in Italy and France during the 17th and early 18th centuries. Even at the time, it was viewed with macabre fascination and occasionally used to mock the ineffective and corrupt practices of some physicians.
Μέχρι τον 20ο αιώνα, δεν υπήρχε αποτελεσματική θεραπεία για την πανούκλα, αλλά αυτό δεν σταμάτησε τους γιατρούς -ντυμένους ή μη- από το να προσπαθούν. Βασίστηκαν στη δουλειά προηγούμενων γιατρών για καθοδήγηση, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να αντιμετωπίσουν το μίασμα και συνταγογραφούσαν διάφορα παρασκευάσματα και αντίδοτα. Επίσης βασίζονταν σε μεσαιωνικές ιατρικές πρακτικές. Αυτές περιλάμβαναν την αφαίμαξη, με αποστράγγιση μεγάλων ποσοτήτων αίματος στην προσπάθεια να αφαιρέσουν το δηλητήριο ή να επαναφέρουν τη σωματική ισορροπία, ή τις βεντούζες, όπου καυτά ποτήρια τοποθετούνταν πάνω στους πρησμένους λεμφαδένες με την ελπίδα να «σκάσουν» νωρίτερα, που όταν αυτό συνέβαινε από μόνο του, ήταν σημαδι ότι ο ασθενής είναι σε φάση ανάρρωσης. ή η πιο επίπονη, καυτηρίαση, που ήταν το τρύπημα των λεμφαδένων με ένα καυτό τσιμπίδι ώστε να ελευθερωθεί το μαυρισμένο πύον.
Until the 20th century, there was no effective treatment for the plague, but that didn’t stop doctors— costumed or not— from trying. They consulted the works of earlier physicians for guidance, did what they could to fend off miasma, and prescribed a variety of concoctions and antidotes. They also relied on pre-modern medical mainstays. These could include bloodletting, which involved draining (sometimes concerningly large amounts of) blood in an attempt to remove poison or restore the body’s natural balance. Or cupping, where the rim of a heated glass was placed over swollen lymph nodes in hopes of making them burst sooner— a sign, when it occurred naturally, that a plague patient was on the mend. Or— perhaps most painfully— cautery, which involved lancing the lymph nodes with a red-hot poker to release the blackened pus within.
Πολλά έχουν αλλάξει από τότε. Η σύγχρονη ιατρική μας έχει δώσει τα μέσα για να αναγνωρίζουμε γρήγορα βακτηριακές αλλά και ιογενείς απειλές και να κινητοποιηθούμε αποτελεσματικά εναντίον τους. Επιπλέον, έχουμε πρόσβαση σε μέσα όπως τα διαγνωστικά τεστ, τις μάσκες για να μειώσουμε τη μετάδοση αναπνευστικών ιών και τα εμβόλια. Διεξάγουμε αξιόπιστες δοκιμές, ώστε να είναι ασφαλή και αποτελεσματικά. Ωστόσο μερικά πράγματα δεν αλλάζουν: ακόμα βασιζόμαστε στο κουράγιο και την ευσπλαχνία των επαγγελματιών υγείας που εθελοντικά ρισκάρουν τις ζωές τους εναντίον ενός αόρατου εχθρού, ώστε να βοηθήσουν και να ανακουφίσουν αυτούς που το χρειάζονται περισσότερο.
A lot has changed since their times. Modern medicine has given us the means to quickly identify bacterial as well as viral threats and to effectively mobilize against them. We also have access to technologies like test kits, masks to deter the spread of respiratory viruses, and vaccines; and we conduct robust trials to make sure they’re safe and effective. But some things don’t change: we still depend on the courage and compassion of medical professionals who voluntarily risk their lives against an invisible attacker to help and comfort those who need it most.