Годината е 1656. Тялото ти е изтощено от силно треперене. Главата ти бучи и мускулите ти са твърде слаби да седнеш и имаш чувстовто, че развалени, твърдо сварени яйца излизат от врата и подмишниците ти. В това си трескаво състояние, съзираш приближаващ се странен човек, чието лице е скрито зад клюновидна маска, а тялото му е изцяло покрито. Той те преглежда и, без дори да виждаш лицето му, знаеш диагнозата: имаш чума.
The year is 1656. Your body is wracked by violent chills. Your head pounds, your muscles are too weak to sit up, and you feel like rancid, hard-boiled eggs are squeezing out of your neck and armpits. In your feverish state, you see a strange-looking man approach, his face obscured by a beak-like mask, his body covered from head to toe. He examines you and even without seeing his face, you know the diagnosis: you have the plague.
Чумата се откроява като едно от най-ужасните
The plague stands out as one of the most terrifying and destructive diseases
и опустошителни заболявания в човешката история. Тя бушувала из голями части на Афро-Евразия през 3 отделни пандемии, започнали през 6-ти, 14-ти и 19-ти век, и убила десетки милиони хора, като имала, в най-добрите случаи, около 40% преживяемост.
in human history. It swept across large parts of Afro- Eurasia in three separate pandemics starting in the 6th, 14th, and 19th centuries; killed tens of millions of people, and had— in the best of cases— about a 40% survival rate.
Европейският чумен лекар, с неговата клюнеста маска
The European plague doctor, with his beaked mask and wizard-like robes,
и одежди на магьсник, е една от картинките, най-често асоциирани с чумата днес. Често бива откриван в книги и филми за пандемията на 14-ти век, позната като Черната смърт. Единственият проблем е, че това е точно толкова на място, колкото съвременен хирург в двора на Луи 14-ти във Версай. Объркването е разбираемо обаче- Черната смърт имала няколко вторични вълни, включително поредица от ужасяващи огнища в Западна Европа през 17-ти век. Всъщност тогава се появява култовият чумен доктор.
is one of the images most popularly associated with plague today. He’s often found in books and films about the 14th century pandemic known as the Black Death. The only problem is that’s about as accurate as placing a modern surgeon at the court of Louis the 14th in Versailles. The confusion is understandable though— the Black Death had several aftershocks, including a series of devastating outbreaks in Western Europe during the 17th century. This is when the iconic plague doctor actually emerged on the scene.
За първи път описан в началото на 17-ти век, костюмът се състоял от качулка с кристални очила и клюн, напълнен с уханна комбинация от билки и примеси. Това можело да включва канела, пипер, терпентин, нагрята мед и стрита плът на пепелянка. Тази рецепта била вдъхновена от прочутия гръко-римски доктор от 2-ри век, Гален и се смятало, че тя отблъсква отровния въздух, познат като миазма. Хората вярвали, че тя разнася чумата, след като се зароди в блата и източници на разложение, като мъртви растения и животински трупове. В по-ранни векове, лекарите из цяла Европа разнасяли метални поманди, напълнени с подобни смеси, като е възможно клюнът да е възникнал, за да си освободят ръцете.
First described in the early 17th century, the outfit consisted of a hood with crystal eyepieces and a beak filled with a pungent combination of herbs and compounds. This could include cinnamon, pepper, turpentine, roast copper, and powdered viper flesh. This recipe was inspired by the famed 2nd century Greco-Roman physician Galen, and was thought to ward off poisoned air known as miasma. People believed this bad air spread plague after emanating from swamps and sources of decay, such as dead plants or animal carcasses. In earlier centuries, doctors across Europe carried metal pomanders filled with similar mixtures, and it’s possible that the beak evolved as a hands-free alternative.
Останалият костюм, който включвал промазана кожена роба, ботуши и ръкавици, действал като ранно предпазно облекло, вероятно скроено да спира миазмата да влиза през порите на кожата. Макар това да показва разбиране, че чумата се разпространява от едно място на друго, тези лекари нямало как да знаят, че в повечето случаи, истинската причина била пренасяната от дребни бълхи бактерия Yersinia pestis, от един човек, или животно, на друг. Възможно е облеклото на чумния лекар по случайност да е предлагало защита от ухапванията на бълхите. Ала не са оцелели достатъчно данни, за да знаем дали костюмиранните лекари преживявали по-дълго от техните обикновено облечени колеги.
The rest of the costume, which included an oiled leather robe, boots and gloves, acted as kind of an early hazmat suit, likely designed to block miasma from entering through the skin’s pores. While this shows some basic understanding that plague spread from one place to another, these doctors couldn’t know that, in most cases, the true culprit was a tiny flea transmitting the bacteria, Yersinia pestis, from one person or animal to another. It’s possible that the plague doctor’s outfit may have provided some unintentional protection from flea bites. However, not enough information survives to know whether the costumed doctors fared any better than their ordinarily robed counterparts.
Не е изненадващо, че това странно решение, е впримчило днешното въображение, въпреки че употребата му била ограничена до няколко места в Италия и Франция през 17-ти и началото на 18-ти век. Дори тогава му се гледало с боязвлива почуда и на моменти го използвали да осмиват неуспешните и корумпирани похвати на някои доктори.
It's no surprise that this bizarre getup has captured popular imagination, despite the fact that its use was limited to a few places in Italy and France during the 17th and early 18th centuries. Even at the time, it was viewed with macabre fascination and occasionally used to mock the ineffective and corrupt practices of some physicians.
До 20-ти век нямало ефективно лечение на чумата, ала това не спирали докторите, костюмирани или не, да опитват. Те се консултирали с трудовете на по-ранни лечители, правели каквото могат да пропъдят миазмата и предписвали широка гама от отвари и антидоти. Те също така разчитали на тогавашните медицински схващания. Те можело да включват кръвопускване, което се състояло в източване(често на притеснително голями количества) кръв, в опит да се отстрани отровата, или да се възстанови телесния баланс. Или вендузиране, при което ръба на нагрята чаша се поставял върху възпалените лимфни възли с надежда, че така ще се спукат по-бързо, което било знак, когато се случвало естествено, че чумавият се възстановява. Или пък, вероятно най-болезнено: обгаряне, което се състояло в набучване на възлите с нажежен ръжен, за да се освободи черната гной отвътре.
Until the 20th century, there was no effective treatment for the plague, but that didn’t stop doctors— costumed or not— from trying. They consulted the works of earlier physicians for guidance, did what they could to fend off miasma, and prescribed a variety of concoctions and antidotes. They also relied on pre-modern medical mainstays. These could include bloodletting, which involved draining (sometimes concerningly large amounts of) blood in an attempt to remove poison or restore the body’s natural balance. Or cupping, where the rim of a heated glass was placed over swollen lymph nodes in hopes of making them burst sooner— a sign, when it occurred naturally, that a plague patient was on the mend. Or— perhaps most painfully— cautery, which involved lancing the lymph nodes with a red-hot poker to release the blackened pus within.
Доста се е променило от онези времена. Съвременната медицина ни е дала нужното бързо да разпознаваме бактериални и вирусни заплахи и ефективно да се борим срещу тях. Имаме достъп и до технологии като комплекти за тестване, маски, възпрепятстващи разпространението на респираторни вируси, а също и ваксини. И провеждаме внимателни изследвания, за да се уверим, че са безопасни и ефективни. Ала някои неща не се променят: все още зависим от куража и състраданието на медицински специалисти, които доброволно рискуват живота си срещу невидим нападател, за да помогнат и подкрепят онези в нужда.
A lot has changed since their times. Modern medicine has given us the means to quickly identify bacterial as well as viral threats and to effectively mobilize against them. We also have access to technologies like test kits, masks to deter the spread of respiratory viruses, and vaccines; and we conduct robust trials to make sure they’re safe and effective. But some things don’t change: we still depend on the courage and compassion of medical professionals who voluntarily risk their lives against an invisible attacker to help and comfort those who need it most.