Коя е най-добрата страна в света за живеене? Дали е тази с най-добрата храна? Най-дългата продължителност на живота? Най-хубавото време? От 70 години повечето правителства разчитат в голяма степен на едно число да отговори на този въпрос. Това число влияе на изборите, фондовия пазар и правителствената политика. Но никога не е било замислено за сегашната му цел; и някои твърдят, че светът е пристрастен към това да го разраства... завинаги. Това число се нарича брутен вътрешен продукт, или БВП, и е измислено от икономиста Саймън Кузнец през 30-те години на миналия век, за да оцени размера на икономиката в едно единствено, лесно разбираемо число.
What’s the best country in the world to live in? Is it the one with the best food? The longest life expectancy? The best weather? For the past 70 years, most governments have relied heavily on a single number to answer that question. This number influences elections, the stock market, and government policy. But it was never intended for its current purpose; and some would argue that the world is addicted to making it grow... forever. This number is called the Gross Domestic Product, or GDP, and it was invented by the economist Simon Kuznets in the 1930s, to try and gauge the size of an economy in a single, easy to understand number.
БВП е общата парична стойност на всичко, което дадена страна произвежда и продава на пазара. И до днес БВП на глава от населението, който е просто общият БВП, разделен на броя на хората, живеещи в тази страна, широко се разглежда като мярка за благосъстояние.
GDP is the total monetary value of everything a country produces and sells on the market. To this day, GDP per capita, which is just the total GDP divided by the number of people living in that country, is widely seen as a measure of well-being.
Но БВП всъщност не казва нищо пряко за благосъстоянието, защото не взема под внимание какво произвежда дадена страна или кой има достъп до него. Един милион долара за оръжия допринасят за БВП на една страна точно толкова, колкото един милион долара за ваксини или храна. Стойността, която обществото извлича от държавното училище или пожарникарите изобщо не се отчита в БВП, защото тези услуги не се продават на пазара. И ако една страна има много богатство, но повечето от него се контролира от сравнително малко хора, БВП на глава от населението дава невярна картина за това колко пари има един човек.
But GDP doesn’t actually say anything direct about well-being, because it doesn't take into account what a country produces or who has access to it. A million dollars of weapons contributes the exact same amount to a country’s GDP as a million dollars of vaccines or food. The value society derives from things like public school or firefighters isn’t counted in GDP at all, because those services aren’t sold on the market. And if a country has a lot of wealth, but most of it is controlled by relatively few people, GDP per capita gives a distorted picture of how much money a typical person has.
Въпреки всичко това, за дълго време по-високият БВП е в тясна връзка с с по-високо качество на живот за хората в много страни. От 1945 до 1970 г., когато БВП се удвои, утрои или дори увеличи четирикратно в някои западни икономики, заплатите на хората често нарастваха пропорционално. През 80-те години това се промени. Страните продължиха да стават по-богати, но заплатите спряха да се движат в крак с ръста на БВП, а в някои случаи дори намаляха, и повечето от облагите отидоха за все по-малък процент от населението.
Despite all that, for a long time, higher GDP did correlate closely to a higher quality of life for people in many countries. From 1945 to 1970, as GDP doubled, tripled or even quadrupled in some western economies, people’s wages often grew proportionally. By the 1980s, this changed. Countries continued to grow richer, but wages stopped keeping pace with GDP growth, or in some cases, even declined, and most of the benefits went to an ever-smaller percentage of the population.
Все пак идеята да се улови благосъстоянието на нацията в едно число имаше силен призив. През 1972 г. крал Джигме Синге Вангчук на Бутан издигна идеята на брутното национално щастие като алтернатива на брутния вътрешен продукт. Брутното национално щастие е показател, който отчита въпроси като здравеопазване, образование, силни общности и стандарт на живот, като гражданите отговорят на въпроси като “Колко щастливо смятате, че е семейството ви в момента?” “Какви са знанията ви за имената на растенията и дивите животни в района ви?” и “Какъв ден беше вчера?” Индексът за човешкото развитие на ООН е по-широко използван показател; той взема предвид здравето и образованието, и дохода на глава от населението за оценка на общото благополучие.
Still, the idea of capturing a nation’s well-being in a single number had powerful appeal. In 1972, King Jigme Singye Wangchuk of Bhutan came up with the idea of Gross National Happiness as an alternative to Gross Domestic Product. Gross National Happiness is a metric that factors in matters like health, education, strong communities, and living standards, having citizens answer questions like, “How happy do you think your family members are at the moment?” “What is your knowledge of names of plants and wild animals in your area?” and “What type of day was yesterday?” The United Nations’ Human Development Index is a more widely used metric; it takes into account health and education, as well as income per capita to estimate overall well-being.
Докато, показателят, наречен индекс на устойчивото развитие отчита благосъстоянието и натоварването на околната среда от икономическия растеж, като отново свежда всичко това до едно число. И макар да няма страна задоволяваща основните нужди на хората си докато използва ресурсите напълно устойчиво, Коста Рика в момента е най-близо. През последните години успява да развие икономиката си и да подобри значително стандарта на живот без да увеличава драстично емисиите си. Други държави, като Колумбия и Йордания, постигнаха забележителен напредък. Коста Рика има по-добри резултати като продължителност на живота отколкото в някои от най-богатите страни в света.
Meanwhile, a metric called the Sustainable Development Index factors in both well-being and the environmental burdens of economic growth, again, boiling all this down to a single number. Though no country has been able to meet the basic needs of its people while also using resources fully sustainably, Costa Rica currently comes the closest. Over the past few decades, it’s managed to grow its economy and improve living standards substantially without drastically increasing its emissions. Other countries, like Colombia and Jordan, have made notable progress. Costa Rica now has better well-being outcomes like life expectancy than some of the world’s richest countries.
В крайна сметка има граници на всеки подход, който свежда качеството на живот в дадена страна до едно число. Все повече експерти използват табло за управление, което излага факторите, които едно число покрива. Този подход има по-голям смисъл, защото хората имат различни приоритети, и отговорът в коя държава най-добре се живее зависи от това кой задава въпроса.
Ultimately, there are limits to any approach that boils the quality of life in a country down to a single number. Increasingly, experts favor a dashboard approach that lays out all the factors a single number obscures. This approach makes even more sense given that people have different priorities, and the answer to which country is best to live in depends on who’s asking the question.
И така, ако проектирате показател за благосъстоянието на страните? Какво цените, и какво бихте измерили?
So what if that were you designing your countries well-being metric? What do you value, and what would you measure?