V JAR, jedné ze zemí s nejvyšší mírou nerovnosti, vlastní nejbohatší jedna desetina z 1 % téměř 30 % bohatství celé země, což je více než dvojnásobek toho, co vlastní spodních 90 %.
In South Africa, one of the most unequal countries in the world, the richest one-tenth of 1%, owns almost 30% of all the country’s wealth, more than double what the bottom 90% owns.
Příjmová a majetková nerovnost nejsou nic nového. Ekonomové a historici mapující ekonomickou nerovnost napříč dějinami ve skutečnosti nenašli jedinou společnost, v níž by nerovnost nebyla. Což vede k neradostné otázce: Je nerovnost nevyhnutelná?
Income and wealth inequality are not new. In fact, economists and historians who’ve charted economic inequality throughout history haven’t found a single society without it. Which raises a bleak question: is inequality inevitable?
Jednou z metod, jak odhadnout nerovnost, je číslo zvané Giniho koeficient, které se vypočítává porovnáním distribuce příjmů nebo bohatství v dokonale rovnocenné společnosti s jejich skutečným přerozdělením. Plocha tohoto tvaru vynásobená dvěma je Giniho koeficient.
One way to estimate inequality is with a number called the Gini index, which is calculated by comparing the income or wealth distribution of a perfectly equal society to the actual income or wealth distribution. The area of this shape multiplied by 2 is the Gini index.
Gini 1 znamená dokonalou nerovnost, tedy že jeden člověk má všechno a všichni ostatní nemají nic. To je ve skutečnosti nemožné, protože až na jednu osobu by všichni hladověli.
A Gini of 1 indicates perfect inequality— one person has everything and everyone else has nothing. You’d never see this in real life because everyone except that one person would starve.
Giniho koeficient s hodnotou 0 indikuje narostou rovnost, kdy všichni mají stejný příjem nebo bohatství. Ani to není ve skutečnosti možné, dokonce ani v komunistických zemích, protože to by znamenalo platit všem – bez ohledu na věk, typ zaměstnání nebo místo pracovního uplatnění – přesně stejnou mzdu.
A Gini index of 0 indicates perfect equality— everyone has exactly the same income or wealth. But you also never see this in real life, not even in communist countries, because for one thing, that would mean paying everyone— no matter how young, old, what job they’re in or where they work— the exact same wage.
Giniho koeficient se dnes po zdanění ve vyspělých zemích pohybuje kolem 0,3, i když je tu široké rozpětí zemí od téměř rovných po poměrně nerovné.
Typical after-tax Ginis in developed countries today are around 0.3, though there’s a wide range from pretty equal to pretty unequal.
Než budeme pokračovat, měli byste vědět, co nám Giniho koeficient – nebo jakékoli jiné měřítko ekonomické nerovnosti – neříká: nepřináší žádné informace o tom, jak jsou příjmy a bohatství rozděleny mezi pohlaví, rasy, vzdělání nebo jiné demografické skupiny; neříká nám, jak snadné nebo obtížné je uniknout chudobě. A nenabízí ani pohled na to, jak určitá společnost dospěla ke své současné míře nerovnosti. Ekonomická nerovnost je hluboce spjata s dalšími typy nerovností; například generace diskriminace, imperialismu a kolonialismu vytvořily hluboce zakořeněné mocenské a třídní nerovnosti, které přetrvávají dodnes.
Before we go any further, you should know what the Gini index— or any other measure of economic inequality— doesn’t tell us: it gives no information about how income and wealth are distributed across genders, races, educational backgrounds or other demographics; it doesn’t tell us how easy or difficult it is to escape poverty. And it also gives no insight as to how a particular society arrived at its present level of inequality. Economic inequality is deeply entangled with other types of inequality: for example, generations of discrimination, imperialism, and colonialism created deeply rooted power and class inequalities that persist to this day.
Ale stále potřebujeme aspoň přibližně změřit, kdo v dané zemi kolik dostává. To nám Giniho koeficient nabízí.
But we still need at least a rough measure of who gets how much in a country. That’s what the Gini index gives us.
Některé země jsou ekonomicky nerovnější než jiné. A je tomu tak proto, že značná míra ekonomické nerovnosti je výsledkem rozhodnutí, jež přijímají vlády.
Some countries are, economically, much more unequal than others. And that’s because a significant portion of economic inequality is the result of choices that governments make.
Podívejme se na pár takových rozhodnutí. Za prvé: jaký druh ekonomiky použít.
Let's talk about some of these choices. First: what kind of economy to use.
Ve 20. století přešly některé země na socialismus nebo komunismus, a to z řady důvodů, včetně snížení ekonomické nerovnosti. Tyto změny dramaticky snížily nerovnost ve dvou největších nekapitalistických ekonomikách: v Číně a Sovětském svazu – obzvlášť v Sovětském svazu.
In the 20th century, some countries switched to socialism or communism for a variety of reasons, including reducing economic inequality. These changes did dramatically reduce economic inequality in the two largest non-capitalist economies, China and the Soviet Union— especially in the Soviet Union.
Ani jedna z nich však neprosperovala tak jako přední světové ekonomiky. Takže ano, lidé měli asi tak stejně jako jejich sousedé, ale nebylo toho moc.
But neither country prospered as much as the world's leading economies. So yes, people earned about as much as their neighbors did, but that wasn’t very much.
To – a řada dalších problémů – přispělo v roce 1991 k rozpadu Sovětského svazu. Aby rychleji rostla, posunula Čína na konci 70. let svou ekonomiku směrem ke kapitalismu.
This— and many other issues— contributed to the Soviet Union’s collapse in 1991. And China, to grow more quickly, shifted its economy towards capitalism starting in the late 1970s.
A co kapitalistické země? Mohou se rozhodnout snížit ekonomickou nerovnost? Je lákavé myslet si: „ne, protože smyslem kapitalismu je nahromadit dostatek zlatých mincí, abyste v nich mohli plavat jako Skrblík McKvák“. Učebnicový příklad najdeme právě u Číny: když se přiblížila ke kapitalismu, její Giniho koeficient vystřelil z 0,4 na více než 0,55. Její roční příjem na hlavu mezitím z hrubého ekvivalentu 1 500 USD vyskočil na více než 13 000 USD.
What about capitalist countries? Can they choose to reduce economic inequality? It’s tempting to think “no, because the whole point of capitalism is to hoard enough gold coins to be able to dive into them like Scrooge McDuck.” China seems to provide the textbook example of this: after it became more capitalist, its Gini index shot up from under 0.4 to over 0.55. Meanwhile, its per capita yearly income jumped from the rough equivalent of $1,500 to over $13,000.
Ale existuje mnoho protipříkladů: kapitalistické země, v nichž se nerovnost v podstatě udržuje stejná, nebo klesá. Francie si od roku 1979 drží Giniho koeficient pod 0,32. V Irsku má Giniho koeficient od roku 1995 převážně sestupný trend. Nizozemí a Dánsko si ho od 80. let drží pod 0,28.
But there are many counter-examples: capitalist countries in which inequality is actually holding steady or decreasing. France has kept its Gini index below 0.32 since 1979. Ireland's Gini has been trending mostly downward since 1995. The Netherlands and Denmark have kept theirs below 0.28 since the 1980s.
Jak to dělají?
How do they do it?
Jedním způsobem jsou daně. Daně z příjmu fyzických osob jsou ve většině zemí progresivní: čím více vyděláváte, tím vyšší bude daňová sazba. A čím progresivnější je daňový systém, tím více snižuje nerovnost. Takže zatímco například ve Francii je nerovnost příjmů před zdaněním zhruba stejná jako v USA, ve Francii je nerovnost po zdanění zhruba o 20 % nižší.
One way is with taxes. Personal income taxes in most countries are progressive: the more money you make, the higher your tax rate. And the more progressive your tax system, the more it reduces inequality. So, for example, while pre-tax income inequality in France is roughly the same as it is in the US, post-tax inequality in France is roughly 20% lower.
Mezitím mohou dědické daně snížit množství bohatství, které může jediná rodina hromadit po generace. Německo a řada dalších evropských zemí má dědické daně či daně z nemovitostí, které se pohybují od několika tisíc do několika set tisíc eur v závislosti na tom, kdo dědí. Na druhou stranu v USA můžete zdědit 12 milionů dolarů, aniž byste museli platit federální daň.
Meanwhile, inheritance taxes can reduce the amount of wealth that a single family can amass over generations. Germany and many other European countries have inheritance or estate taxes that kick in at a few thousand to a few hundred thousand Euros, depending on who's inheriting. The US, on the other hand, lets you inherit $12 million without paying any federal tax.
Dalším způsobem jsou transfery, kdy vláda odebírá daňové příjmy jedné skupině lidí a dává je jiné. Například programy sociálního zabezpečení zdaňují příjmy pracujících a zisk používají na podporu důchodců. Asi čtvrtina disponibilního příjmu italských domácností pochází z vládních transferů. To je hodně, obzvlášť v porovnání s USA, kde to činí jen něco přes 5 %.
Another way is with transfers— when the government takes tax revenues from one group of people and gives it to another. For example, Social Security programs tax people who work and use the revenue to support retirees. In Italy, about a quarter of Italians’ disposable household income comes from government transfers. That’s a lot, especially relative to the US, where the figure is just over 5%.
Třetím způsobem je zajistit, aby měl každý přístup například k vzdělání a zdravotní péči. Vysoce vzdělaná a zdravá pracovní síla může na trhu práce získat vyšší plat, a tím snížit nerovnost. Čtvrtým způsobem je řešení digitální propasti: propasti mezi těmi, kteří mají přístup k internetu, a těmi, kteří ho nemají.
A third way is to ensure that everyone has access to things like education and healthcare. A highly educated, healthy workforce can command a higher salary on the market, thus reducing inequality. The fourth way is addressing the digital divide: the gap between those who have access to the Internet and those who do not.
A pátým způsobem je vypořádání se s extrémním bohatstvím. Multimiliardáři mohou kupovat platformy sociálních médií, zpravodajské kanály, politické think-tanky, možná i politiky, a ohýbat je podle své vůle, čímž ohrožují samotnou strukturu demokracie.
A fifth way is dealing with extreme wealth. Multibillionaires can buy social media platforms, news outlets, policy think-tanks, perhaps even politicians, and bend them to their will, threatening the very fabric of democracy.
Pořád však jdeme jen po povrchu nerovnosti. Nedotkli jsme se drastických rozdílů v tom, kdo má bohatství a kdo ne; mocenských struktur, které brání sociální a ekonomické mobilitě; a drastické nerovnosti mezi zeměmi. Je například fakt, že tři Američané mají o 90 miliard dolarů více než celý Egypt, země se 100 miliony obyvatel.
We are just barely scratching the surface of inequality here. We haven’t touched on the drastic divides in who has wealth and who doesn’t; the power structures that prevent social and economic mobility; and the drastic inequality between countries— the fact that, for example, just three Americans have 90 billion more dollars than Egypt, a country of 100 million people.
A je tu ještě jedna věc k zamyšlení: moc a bohatství se samy posilují, což pro rovnost neplatí. Pokud společnosti ponecháme jejich osudu, mají sklon k nerovnosti. Leda bychom oslabili zpětnovazební smyčky koncentrace bohatství a moci.
And here’s one final thing to think about: power and wealth are self-reinforcing, which means that equality is not. Left to their own devices, societies tend toward inequality— unless we weaken the feedback loops of wealth and power concentration.