The year is 1194. Maurice De Bracy, enemy to the English crown, is locked in combat with a mysterious Black Knight. Suddenly, the Black Knight gains the upper hand. He whispers his true identity in De Bracy’s ear: King Richard the Lionheart of England. De Bracy yields. Later, De Bracy offers to let King Richard use his army of “Free Lances,” mercenary soldiers who were free to use their lances in service of whoever paid the most.
Năm 1194. Maurice De Bracy, kẻ thù của vương triều Anh Quốc, bị cầm chân giữa trận chiến với một Hiệp Sĩ Đen bí ẩn. Thình lình, Hiệp Sĩ Đen giành được ưu thế. Vị hiệp sĩ thì thầm vào tai của De Bracy danh tính thật của mình: King Richard– Sư Tử Tâm của nước Anh. De Bracy khuất phục. Về sau, De Bracy tỏ ý muốn để Quốc Vương Richard sử dụng đội quân “Những Cây Thương Tự Do” của mình, các chiến binh đánh thuê những người tự do sử dụng thương giáo phục tùng bất kì ai dám trả giá cao nhất cho họ.
That’s how it plays out in Sir Walter Scott’s 1819 novel, “Ivanhoe.” Scott didn’t coin the term, but it was probably this use that stuck, and evolved to describe someone who works independently of any single company.
Đó là chi tiết trong tiểu thuyết “Ivanhoe” năm 1819 của ngài Walter Scott. Scott không hề đặt ra thuật ngữ, nhưng có lẽ tình tiết đó đã được dùng, và được rút ra để mô tả ai đó làm việc một cách độc lập cho một công ty bất kỳ.
That independence seems to make people happy. A 2016 survey of freelancers in six countries found that those who freelance by choice— 70% of respondents, by the way— were happier than people in traditional jobs, specifically when it came to things like independence and flexibility in terms of where and when they work. In a survey conducted in the US, half of freelancers said there was no amount of money that would convince them to rejoin the traditional workforce.
Tính độc lập dường như khiến mọi người hài lòng. Một khảo sát năm 2016 về những người– làm nghề tự do ở sáu quốc gia chỉ ra những ai làm nghề tự do theo lựa chọn– 70% số người hưởng ứng, nhân đây– họ cũng hạnh phúc hơn những lao động truyền thống, cụ thể khi nói đến những yếu tố như tính độc lập và sự linh hoạt liên quan đến địa điểm và thời gian họ làm việc. Trong một khảo sát tiến hành ở Hoa Kỳ, một nửa số người làm nghề tự do đã cho biết là không có khoản tiền nào mà sẽ thuyết phục họ quay trở lại với lực lượng lao động truyền thống.
At some point in your life— maybe even now— you might wonder whether freelancing is right for you. You'll need a few things to be successful.
Ở vài thời điểm trong đời – có thể là ngay lúc này – bạn có thể tự hỏi liệu rằng làm tự do có phù hợp với bản thân. Bạn sẽ cần một vài yếu tố để thành công.
First, you'll need a skill that's in demand. This can be as universal as driving a car to as specialized as neurosurgery, and it can be in pretty much any field.
Đầu tiên, bạn sẽ cần kỹ năng có nhu cầu lớn. Kỹ năng đó có thể phổ thông như công việc lái xe hay có chuyên môn như giải phẫu thần kinh, và nhu cầu có thể nhiều ở bất kì lĩnh vực nào.
The more people who want your skill, and the fewer people who have it, the more you can charge for your services.
Càng có nhiều người cần kỹ năng của bạn, và ít người có kĩ năng đó, dịch vụ của bạn sẽ càng được chi trả nhiều.
Next, you’ll need to transform yourself into an entrepreneur. Before freelancers can do any work, they have to find it. That takes marketing your services, negotiating contracts, building a network of satisfied clients, and a whole set of administrative skills like project management, time management, and accounting.
Tiếp theo, bạn sẽ cần thay đổi bản thân trở thành một doanh nhân. Trước khi có thể tự do làm bất kì công việc gì, người ta phải đi tìm việc. Để làm điều đó cần bạn tiếp thị dịch vụ, thương thảo hợp đồng, xây dựng mạng lưới những khách hàng hài lòng, và một tập hợp các kỹ năng quản trị như quản lý dự án, quản lý thời gian, và kế toán.
And thirdly, if you can afford it, it's probably a good idea to budget for some benefits for yourself and maybe your family. Freelancers don’t automatically get perks that some salaried jobs offer, like paid vacation or sick leave, life insurance, college tuition, or retirement plans. In countries like the US, where the government doesn’t provide healthcare to most people, freelancers are responsible for that, too.
Và thứ ba, nếu bạn có thể đáp ứng, đó có thể là ý hay về tiền nong cho vài lợi ích cá nhân và có thể cho cả gia đình. Với nghề tự do bạn sẽ không có các thù lao mà một vài công việc được trả lương đem lại, như kì nghỉ có trả lương hay nghỉ ốm, bảo hiểm nhân thọ, học phí đại học, hay kế hoạch hưu trí. Ở các nước như Hoa Kỳ, nhà nước miễn chu cấp dịch vụ về sức khỏe với hầu hết người dân, những người làm công việc tự do phải tự chi trả.
Freelancing has been around for a long time; but digital freelancing platforms like Uber, Lyft, and Fiverr are pretty new. They say they’ll connect you with clients and take care of some of the entrepreneurial and administrative stuff so you can focus on the work. But there are some hidden costs to consider.
Nghề làm việc tự do đã có từ lâu; nhưng các nền tảng– công việc tự do kĩ thuật số như Uber, Lyft và Fiverr còn khá mới mẻ. Các nền tảng sẽ kết nối bạn với khách hàng và can thiệp vài khía cạnh về kinh doanh và kế toán để bạn có thể tập trung vào công việc. Nhưng có một vài tổn thất ẩn chứa cần cân nhắc.
First, your life may not be as flexible as you think. For example, if you're a rideshare driver, you get to choose when to work, but not how: the app recommends what route to take, enforces how you act with the threat of low customer ratings, and sets your rate. Those rates may be so low that you end up working more than if you had a salaried full-time job.
Đầu tiên, cuộc sống có thể không linh hoạt như bạn nghĩ. Ví dụ, nếu bạn là một tài xế chia sẻ, bạn sẽ chọn thời điểm, còn phương thức thì không: ứng dụng đề xuất tuyến đường cần đi, ép bạn tham gia với nguy cơ về đánh giá thấp từ khách hàng, và định giá tiền của bạn. Các chi phí có thể thấp tới mức bạn sẽ dừng công việc hiện tại hơn là công việc toàn thời gian được trả lương.
Speaking of rates, it can be hard to figure out exactly how much money you’ll make. Earnings vary based on location; platforms might advertise hourly rates that don’t factor in expenses, and large scale data on actual earnings is sparse. One of the largest data sets we have is from Uber. It contains 740 million trips by 1.8 million drivers between 2015 and 2017. Researchers analyzed these figures in a 2018 paper and found that once you deduct Uber's cut and the cost of business expenses, drivers’ average earnings dropped from about $22 an hour to about $12 an hour. And buying benefits would reduce that number even more.
Nói về giá tiền, có thể khó hình dung chính xác số tiền bạn sẽ kiếm được. Các khoản thu nhập thay đổi tùy vào vị trí; các nền tảng có thể quảng cáo mức giá theo giờ mà không tính đến các chi phí, và dữ liệu quy mô lớn về thu nhập thực tế rất thưa thớt. Một trong những tập hợp dữ liệu lớn mà chúng ta có là từ Uber. Nó bao gồm 740 triệu chuyến đi bởi 1.8 triệu tài xế giữa năm 2015 và 2017. Các nghiên cứu đã chỉ ra những biểu đồ này ở một bài báo năm 2018 và chỉ ra một khi bạn khấu trừ các khoản cắt giảm và các chi phí kinh doanh của Uber, thu nhập trung bình của tài xế tụt giảm từ khoảng 22 USD xuống còn 12 USD một giờ. Và các lợi ích mua thậm chí sẽ còn giảm hơn con số đó.
And there is a lot of variability in working conditions across different gig platforms. For example, the company 99 in Brazil operates a rideshare platform that many people use to deliver packages. Drivers are matched with shippers, and 99 takes a cut. The company’s terms and conditions hold both the shipper and the driver liable for anything that could go wrong— including things like if a package gets stolen.
Và có nhiều tính biến động trong các điều kiện làm việc ở các nền tảng chia sẻ khác nhau. Ví dụ, công ty 99 ở Brazil vận hành một nền tảng chia sẻ phương tiện mà nhiều người sử dụng để giao bưu kiện. Các tài xế được ghép với người giao hàng, và 99 sẽ tính phí. Điều kiện và các điều khoản của công ty ràng buộc cả người giao hàng và lái xe có trách nhiệm với bất kì điều gì có thể sảy ra – kể cả những yếu tố như bưu kiện bị đánh cắp.
If you’re considering joining the app economy and don’t want to read all the fine print, there’s a network of researchers who publish ratings of platforms based on five categories of fair employment.
Nếu bạn đắn đo gia nhập nền kinh tế ứng dụng và không muốn đọc tất cả các bản in đẹp, có một mạng lưới các nhà nghiên cứu công bố xếp hạng các nền tảng dựa trên năm hạng mục việc làm công bằng.
Digital gig platforms come with drawbacks and may not provide a reliable living wage. But for many around the world who don’t have the luxury of choice and need to make money as soon as possible, like, say, if you just lost your job, the gig economy is the easiest and fastest place to get hired. For this reason, some have called it an “alternative safety net.”
Các nền tảng chia sẻ số đi kèm các hạn chế và có thể không tạo ra thu nhập sinh hoạt tối thiểu đáng tin cậy. Nhưng với nhiều người trên thế giới họ không có lựa chọn xa xỉ và cần kiếm tiền càng sớm càng tốt, như, giả sử, nếu như bạn mất việc, nền kinh tế chia sẻ là nơi dễ dàng và nhanh nhất để tìm việc. Vì lý do này, một số người gọi đó là “mạng lưới an toàn thay thế.”
So, considering all these factors and many others, should you dip your toes into the gig economy? Or dive in? Ask yourself: how much do you value flexibility or autonomy? Do you prefer to work within an established structure, or to make your own? Are you willing to network to find new clients? Are you organized and self-directed? And perhaps most importantly, how much do you value knowing exactly what you'll earn from week to week?
Vậy nên, việc cân nhắc tất cả các yếu tố và nhiều thứ khác, bạn có nên nhúng chân vào nền kinh tế chia sẻ này? Hay lao vào đó luôn? Hãy tự hỏi: bạn đánh giá về sự linh hoạt và quyền tự trị đến đâu? Bạn thích làm việc trong một cơ cấu được thiết lập, hay tự mình làm chủ? Bạn có sẵn lòng kết nối để tìm khách hàng mới? Bạn có tổ chức và tự định hướng không? Và có lẽ quan trọng nhất, bạn định giá ra sao khi biết chính xác thứ mà bạn sẽ kiếm được