Řekněme, že najdete čarovnou zlatou minci, která se zdvojnásobí každých 25 let. Za 75 let byste měli jen osm mincí. Ale za 1000 let byste měli více než bilion. A za pouhých 4600 let by vaše zlaté mince vážily více než pozorovatelný vesmír.
Let’s say you discover a magical gold coin that doubles every 25 years. 75 years later, you’d only have eight coins. But 1,000 years later, you’d have over a trillion. And in just 4,600 years, your gold coins would outweigh the observable universe.
Tohle pravidelné násobení je příkladem exponenciálního růstu a zatímco reálně nám objev slepice snášející zlatá vejce nehrozí, něco velmi podobného roste tímto tempem posledních přibližně 200 let: světová ekonomika.
This periodic doubling is an example of exponential growth, and while we’re not in any danger of discovering a real-life golden goose-coin, something almost as consequential has been growing like this for the past 200 or so years: the global economy.
Mnozí ekonomové si myslí, že nekonečný ekonomický růst je nutný k tomu, aby se náš život dále zlepšoval a že pokud by světová ekonomika přestala růst, lidé by více bojovali o hodnoty dosud existující, než aby usilovali o vytváření hodnot nových.
Many economists think that an eternally growing economy is necessary to keep improving people’s lives, and that if the global economy stops growing, people would fight more over the fixed amount of value that exists, rather than working to generate new value.
To vyvolává otázku: je na planetě s omezenými zdroji možný neomezený růst?
That raises the question: is infinite growth possible on a finite planet?
Ekonomický růst měříme sledováním celkové finanční hodnoty všeho, co země (nebo svět) vyprodukuje a prodá na trhu. Tyto produkty uspokojují naše základní potřeby nebo zlepšují individuální a kolektivní kvalitu života. Ale na jejich vynalézání, vytváření a udržování jsou potřeba zdroje.
We measure economic growth by tracking the total financial value of everything a country (or the world) produces and sells on the market. These products can help us meet basic needs or improve our individual and collective quality of life. But they also, crucially, take resources to invent, build, or maintain.
Například tento chytrý telefon. Je hodnotný z části díky tomu, že obsahuje hliník, gallium a křemík, u kterých bylo třeba vynaložit energii a zdroje na těžbu a přeměnu v telefon. I díky tomu, že bylo vloženo velké úsilí do návrhu hardware a napsání software. A také díky tomu, že se muž v černém roláku postavil na pódium a řekl vám, že hodnotný je.
For example, this smartphone. It’s valuable in part because it contains aluminum, gallium, and silicon, all of which took energy and resources to mine, purify, and turn into a phone. It’s also valuable because of all the effort that went into designing the hardware and writing the software. And it’s also valuable because a guy in a black turtleneck got up on stage and told you it was.
Jak tedy můžeme zvyšovat celkovou finanční hodnotu všech věcí? Jeden způsob je vyrábět více věcí. Druhý způsob je vymýšlet nové věci. V obou případech je třeba mít zdroje a energii, aby ekonomika rostla. Nemůžou nám ale jednou dojít?
So how do we grow the total financial value of all things? One way is to make more things. Another way is to invent new things. However you do it, growing the economy requires resources and energy. And eventually, won’t we just run out?
Abychom našli odpověď, podívejme se, co vstupuje do ekonomiky a co z ní vystupuje: vstupy jsou práce, kapitál – pod kterým si můžeme představit peníze – a přírodní zdroje jako voda nebo energie. Výstupem je hodnota. Posledních 200 let se efektivita ekonomik v produkování hodnot exponenciálně zlepšovala.
To answer this question, let's consider what goes into the economy and what comes out of it: its inputs are labor, capital— which you can think of as money— and natural resources, like water or energy. Its output is value. Over the past 200 years, economies have gotten exponentially more efficient at producing value.
Pokud my, jako druh, budeme schopni zlepšovat naši ekonomiku, aby se neustále zefektivňovala, mohli bychom teoreticky zvyšovat hodnotu s využitím stejného nebo – tady buďme opravdu ambiciózní – menšího množství zdrojů.
If we, as a species, are able to keep upgrading our economies so that they get ever-more efficient, we could theoretically pump out more and more value using the same— or, let’s be really ambitious here— fewer resources.
A jak to udělat? Jak zvýšíme efektivitu? Prostřednictvím nových technologií.
So, how do we do that? How do we increase efficiency? With new technologies.
Tady narážíme na problém.
This is where we hit a snag.
Nová technologie společně s efektivnější výrobou mohou vytvořit novou poptávku, což si zase vyžádá více zdrojů.
New tech, in addition to making things more efficient, can also generate new demand, which ends up using more resources.
Momentálně nám nehrozí, že by nám došla většina zdrojů. Máme ale mnohem větší a aktuálnější problém: světová ekonomika, především ta bohatých zemí, způsobuje klimatické změny a ničí cenné přírodní prostředí, na kterém všichni závisíme – půdu, lesy, rybolov a nespočet dalších zdrojů, které drží civilizaci v chodu.
We’re actually not in imminent danger of running out of most resources. But we have a much bigger and more immediate problem: the global economy, and in particular those of rich countries, is driving climate change and destroying valuable natural environments on which all of us depend— soil, forests, fisheries, and countless other resources that help keep our civilization running.
Co bychom měli dělat?
So, what should we do?
Na tom se ekonomové neshodují.
This is where economists disagree.
Většina ekonomů si myslí, že nové nápady nám pomohou vyřešit většinu problémů. Argumentují tím, že tak jako exponenciální zvyšování využití zdrojů a energie vedlo k exponenciálnímu ekonomickému růstu, zvyšovala se exponenciálně také naše vynalézavost a aby mohla čelit těmto výzvám, bude růst způsobem, jenž se teď nedá předpovědět. Například mezi roky 2000 a 2014 vzrostlo HDP v Německu o 16%, zatímco emise CO2 se snížily o 12%.
Most economists think that new ideas will be able to fix most of these problems. They argue that, in the same way that exponentially increasing resource and energy use have fueled exponential economic growth, human ingenuity has also increased exponentially, and will rise to meet these challenges in ways that we simply can't predict. For example, between 2000 and 2014, Germany grew their GDP by 16%, while cutting CO2 emissions by 12%.
To je působivé, ale toto snižování emisí není dost rychlé na to, aby to omezilo oteplování o 1,5 stupně Celsia. Z tohoto a z dalších důvodů si ekonomové myslí, že řešením je kompletně přestavět naše ekonomiky. Tvrdí, že to, co bychom opravdu měli dělat, je zbavit se naší závislosti na růstu a posunout se k postrůstové ekonomice.
That’s impressive, but it’s not cutting emissions fast enough to limit warming to 1.5 degrees Celsius. For this reason and others, some economists think the solution is to reengineer our economies completely. They make the case that what we should really be doing is weaning ourselves from the addiction to growth and shifting to a post-growth economy.
Jak by to vypadalo? U postrůstové ekonomiky se nepředpokládá, že by měla růst; místo toho bychom se museli zaměřit na to, co opravdu potřebujeme – jako třeba na obnovitelnou energii, zdravotnictví a veřejnou dopravu. Abychom toho dosáhli, postrůstoví ekonomové navrhují, aby bohaté země zavedly třeba zaručené životní minimum, snížili majetkovou a příjmovou nerovnost a zajistili všeobecnou dostupnost veřejných služeb jako třeba zdravotnictví. V takové ekonomice by lidé byli teoreticky méně závislí na svém zaměstnání, aby si vydělali na živobytí nebo zdravotní péči, takže by mohlo být jednodušší snížit výrobu věcí považovaných za méně důležité.
What would that look like? A post-growth economy wouldn’t assume that the economy should grow; instead, it would require us to focus on improving what we really need— things like renewable energy, healthcare, and public transportation. To do that, post-growth economists suggest that rich countries should do things like guarantee living wages, reduce wealth and income inequality, and ensure universal access to public services, like healthcare. In such an economy, people would be theoretically less dependent on their jobs to earn their living or get healthcare, so it might be more feasible to scale down production of things deemed less necessary.
Tohle ale vyvolává další otázky: kdo rozhodne o tom, co je důležité? Jak bychom řešili nevyhnutelné neshody? Mohli bychom opravdu skoncovat s celými odvětvími?
But this raises other questions: who gets to define what’s necessary? How would we resolve the inevitable disagreements? Could we really do away with entire industries?
Přístup „vymyslíme nové způsoby, jak tyto problémy vyřešit“ může znít asi tak realisticky jako kouzelná zlatá mince. A přístup „musíme od základu změnit naše ekonomiky“ může znít jako politicky neprůchodný, především v bohatých zemích. Tak či onak, musíme najít způsob, jak prospět všem a zároveň se postarat o naši planetu.
The “we’ll come up with new ideas to solve these problems” approach can seem as realistic as, well, a magical gold coin. And the “we have to fundamentally change our economies” approach can seem politically daunting, particularly in rich countries. One way or another, we have to find a way to benefit everyone while also taking care of our planet.