It’s spring 2021. The Alpha variant of the coronavirus has spread rapidly, becoming the dominant variant worldwide. But another, more transmissible variant is about to appear— Delta. What happens when two variants clash?
2021 Baharı. korona virüsün alfa varyantı dünyadaki en baskın varyant olarak hızla yayıldı. Ancak daha bulaşıcı olan bir varyant yaklaşmaktaydı. Delta. Peki bu iki varyant çatışırsa ne olur?
Let’s do a thought experiment. Suppose that the variants reach a hypothetical isolated city of 1 million people who are completely susceptible to both viruses on the same day. When a person here is infected with Alpha, they transmit it to, on average, 5 close contacts, then begin to feel sick and immediately isolate themselves for the rest of the simulation. The same thing happens with Delta, except that an infected person transmits it to, on average, 7.5 close contacts.
Hadi bunu bir düşünelim. Varyantların aynı gün içinde bu virüslere karşı hiç direnci olmayan ve 1 milyon nüfuslu ıssız bir şehirde yaşayan insanlara ulaştığını farz edin. Buradaki biri Alfa virüsüne yakalanıyor ve ortalama 5 kişiye yakın temas ile virüs bulaştırıyor. Sonrasında kendini iyi hissetmiyor ve kendisini izole ediyor. Ta ki simülasyon bitene kadar. Aynı şey Delta’da da oluyor. Ancak burada virüslü kişi yakın temas ile ortalama 7,5 kişiye bulaştırıyor.
What would you guess happens next?
Sonra ne oluyor dersiniz?
After six days, Alpha will have infected 15,625 people. Delta will have infected more than 10 times as many. Just 20 hours later, Delta will have infected the rest of the population— all before Alpha could infect 6% of it. With no one left to infect, Alpha dies out.
6 gün sonra Alfa 15.625 kişiye bulaşmış oluyor. Delta’nın bulaştığı kişi sayısı bunun 10 katı. Sadece 20 saat sonra Alfa daha nüfusun %6′sına bulaşamadan Delta nüfusun geri kalanına bulaşmış oluyor. Bulaşacak kişi kalmayınca Alfa yok oluyor.
This model is drastically simplified, but it accurately reflects one thing that did happen in real life: when both variants competed, Delta drove Alpha towards extinction in a matter of weeks.
Bu basitleştirilmiş bir model. Ancak gerçeği oldukça doğru bir şekilde yansıtıyor. İki varyant çatışınca Delta yalnızca birkaç hafta içinde Alfa’yı yok olma eşiğine getirdi.
Viruses are wildly successful organisms. There are about 100 million times as many virus particles on Earth as there are stars in the observable universe. Even so, viruses can and do go extinct.
Virüsler oldukça başarılı organizmalar. Dünyada, tüm evrendeki yıldızların yaklaşık 10 katı kadar virüs partikülleri bulunuyor. Öyle olsa bile virüsler yok olabilir ve oluyor da.
There are three main ways that can happen.
Bunun olmasının üç ana yolu var.
First, a virus could run out of hosts.
İlkinde virüs bir taşıyıcı bulamıyor.
This might have happened in early 2020 to a flu lineage known as B/Yamagata. When much of the world shut down, social distanced, and wore masks to slow the spread of COVID 19, that dramatically reduced the number of hosts available for B/Yamagata to infect. It’ll take a few more flu seasons to know for sure if it’s truly extinct or just hiding out in an animal reservoir.
Bu, 2020 yılının başında B/Yamagata isimli bir virüs ailesinin başına geldi. Covid-19′un yayılmasını azaltmak için dünyada birçok yer kapanmaya geçti, sosyal mesafe geldi ve maske takıldı. Bu durum B/Yamagata’nın taşıyıcı bulmasına engel oldu. Virüsün yok olup olmadığını veya bir hayvanda saklanıp saklanmadığını tam olarak anlamak için birkaç grip sezonu daha geçmeli.
Many viruses, as part of their life cycle, cause diseases severe enough to kill their hosts. This can be a problem because if a virus kills all its hosts, it could— in theory— run out of hosts to infect and go extinct.
Çoğu virüs, yaşam döngülerinin bir parçası olarak taşıyıcısını öldürecek derecede şiddetli hastalığa sebep olur. Bu aslında bir sorun. Çünkü virüs bütün taşıyıcılarını öldürürse teorik olarak bulaşacak kimse kalmaz ve virüs ölür.
This almost happened back in 1950s Australia.
1950′li yllarda Avustralya neredeyse bunu yaşıyordu.
At the time, Australia was overrun by the European rabbit— an invasive species— so, in an attempt to control the population, scientists released a virus called myxoma, which had been previously shown to be almost 100% lethal to European rabbits. During the initial outbreak, as planned, tens, perhaps hundreds, of millions of European rabbits died. But as the virus spread, it evolved a series of mutations that happened to make it less deadly, killing rabbits more slowly and killing fewer rabbits overall. With more infected hosts hopping around, this strain of the virus was more likely to spread than its deadlier cousin. And of course, rabbits evolved too, to mount better immune responses.
O zamanlar Avustralya’yı istilacı bir tür olan Avrupa tavşanı istila etti. Nüfuslarını azaltma çabasıyla bilim insanları miksoma adında bir virüs saldılar. Bu virüsün Avrupa tavşanları için %100 ölümcül olduğu kanıtlanmıştı. Olay ilk patladığında planlandığı gibi onlarca, binlerce ve milyonlarca Avrupa tavşanı öldü. Ancak virüs yayıldıkça mutasyon geçirdi. Artık daha az ölümcüldü. Daha az sayıda tavşan öldürüyordu ve yavaş öldürüyordu. Taşıyıcı tavşanlar etrafta zıplarken bu virüs türü, ölümcül kuzeninden daha fazla yayılıyordu. Tabii ki tavşanlar da evrim geçirdi ve bağışıklık kazandılar.
Overall, instead of killing every single rabbit, the virus evolved, the rabbit population bounced back, and both survived.
Toplamda her bir tavşanı öldürmek yerine virüs evrim geçirdi ve tavşan nüfusu geri arttı. Her ikisi de hayatta kaldı.
The second way a virus could go extinct is if humans fight back with an effective vaccine— and win.
Bir virüsün yok olmasının ikinci yolu insanların etkili bir aşıyla karşılık vermesi ve kazanması.
Vaccination campaigns have driven two viruses essentially to extinction since vaccines were invented in the 1800s: smallpox and rinderpest, which kills cattle. More on vaccination later.
1800′lü yıllarda aşı icat edildiğinden beri aşı kampanyaları iki virüsün yok olmasını sağladı. Sığırları öldüren çiçek virüsü ve sığır vebası. Aşıya sonra devam.
The third way a virus can go extinct is if it’s outcompeted by another virus or strain, like we saw earlier with Delta and Alpha.
Bir virüsü yok edecek üçüncü yöntem bir virüs ya da virüs ailesinin üstün gelmesi. Delta ve Alfa’da olduğu gibi.
By the way, viruses don't always compete with each other. A viral species can carve out its own distinct niche— for example, influenza infects your respiratory tract, and norovirus infects cells in your intestine, so both of these viruses can co-exist.
Bu arada virüsler her zaman birbiriyle çatışmaz. Virüsler kendilerine farklı yerler edinir. Örneğin influenza solunum sisteminize saldırır. Nörovirus bağırsaklardaki hücrelere saldırır. Yani iki virüs de aynı anda olabilir.
A virus’ ecological niche can be tiny: hepatitis B and hepatitis C viruses can infect the same cell— hep B occupies the nucleus, and hep C occupies the cytoplasm. In fact, epidemiologists estimate that 2 to 10% of people with hep C are also infected with hep B.
Bir virüsün yaşam alanı çok küçük olabilir. Hepatit B ve hepatit C virüsleri aynı hücreye saldırabilir. Hep B çekirdeği işgal eder, Hep C ise sitoplazmayı işgal eder. Yani, epidemiyologlara göre insanların %2 ila %10′u her iki virüsü de taşıyor.
So, will SARS-CoV-2— the species of virus that causes COVID 19— ever go extinct?
Peki SARS-Cov-2 COVID-19′a sebep olan bu virüs hiç yok olmayacak mı?
Variants within the species will continue to arise. Those variants might drive prior ones to extinction, or not. Regardless of how the variants compete (or don’t), the species itself— to which all the variants belong— is pretty firmly established among humans.
Tabi ki bu türdeki varyantlar baş göstermeye devam edecek. Bunlar, öncekilerin yok olmasına sebep olabilir de, olmayabilir de. Varyantlar çatışsa da çatışmasa da tüm bu varyantların ait olduğu bu virüs türü insanlar arasında sağlam bir yer edinmiş.
If we managed to vaccinate enough people, could we drive SARS-CoV-2 to extinction? Our vaccination campaign against smallpox worked because the vaccine was highly protective against infection and smallpox had no close animal reservoir in which it could hide. But SARS-CoV-2 can hide out in animals, and our current vaccines— while they provide excellent protection against severe illness and death— don't prevent all infections.
Eğer yeterince insanı aşılarsak SARS-Cov-2′yi yok edebilir miyiz? Çiçek virüsüne karşı yaptığımız aşılar işe yaramıştı. Çünkü aşı, enfeksiyonlara karşı fazlasıyla koruma sağlıyordu. Üstelik yakınında saklanabileceği bir hayvan yoktu. Ancak SARS-Cov-2 hayvanlarda saklanabiliyor. Şu anki aşılar her ne kadar şiddetli hastalıklara ve ölüme karşı bizi korusa da tüm enfeksiyonlardan korumuyor.
So, conceivably there are two ways that SARS-CoV-2— the entire species— could go extinct:
Yani SARS-CoV-2’yi yok edebilmemizin iki yolu var ya bütün tür yok olacak
a cataclysmic disaster could kill us all.
ya da felaketle sonuçlanıp bizi yok edecek.
Or...
Veya...
We could invent a universal vaccine that prevents all SARS-CoV-2 infections— those caused by all the variants that currently exist and those that don’t.
Şu an var olan veya olmayan tüm varyantların sebep olduğu bütün SARS-CoV-2 enfeksiyonlarından bizi koruyacak bir aşı icat edebiliriz.
Let's work toward that second option.
Biz en iyisi ikinci seçeneği düşünelim.