How can I speak in 10 minutes about the bonds of women over three generations, about how the astonishing strength of those bonds took hold in the life of a four-year-old girl huddled with her young sister, her mother and her grandmother for five days and nights in a small boat in the China Sea more than 30 years ago. Bonds that took hold in the life of that small girl and never let go -- that small girl now living in San Francisco and speaking to you today. This is not a finished story. It is a jigsaw puzzle still being put together. Let me tell you about some of the pieces.
Hoe kan ik in 10 minuten spreken over de banden tussen drie generaties vrouwen? Over de verbazingwekkende kracht van die banden, in het leven van een 4-jarig meisje, dat met haar jonge zusje, haar moeder en haar grootmoeder vijf dagen en nachten ineengedoken in een kleine boot zat op de Chinese zee, ruim dertig jaar geleden. Banden die het leven van dat kleine meisje nooit meer hebben losgelaten -- zelfs nu dat kleine meisje in San Francisco leeft en jullie vandaag toespreekt. Dit is geen voltooid verhaal. Een legpuzzel die nog steeds gemaakt wordt. Laat ik enkele stukken ervan vertellen.
Imagine the first piece: a man burning his life's work. He is a poet, a playwright, a man whose whole life had been balanced on the single hope of his country's unity and freedom. Imagine him as the communists enter Saigon -- confronting the fact that his life had been a complete waste. Words, for so long his friends, now mocked him. He retreated into silence. He died broken by history. He is my grandfather. I never knew him in real life. But our lives are much more than our memories. My grandmother never let me forget his life. My duty was not to allow it to have been in vain, and my lesson was to learn that, yes, history tried to crush us, but we endured.
Stel je het eerste deel voor: een man die zijn levenswerk verbrandt. Hij is een dichter, een toneelschrijver, een man wiens hele leven gebouwd was op die ene hoop op de eenheid en vrijheid van zijn land. Stel je hem voor terwijl de communisten Saigon binnentrekken, en hij onder ogen zag dat zijn leven verloren was gegaan. Woorden, die zo lang zijn vrienden waren, bespotten hem nu. Hij trok zich terug in stilte. Hij stierf gebroken door de geschiedenis. Hij is mijn grootvader. Ik heb hem niet gekend. Maar onze levens zijn veel meer dan onze herinneringen. Mijn grootmoeder liet me zijn leven nooit vergeten. Mijn plicht was: niet toe te laten dat het voor niets was en mijn les hieruit was dat, ja, de geschiedenis probeerde ons te vermorzelen, maar we doorstonden het.
The next piece of the jigsaw is of a boat in the early dawn slipping silently out to sea. My mother, Mai, was 18 when her father died -- already in an arranged marriage, already with two small girls. For her, life had distilled itself into one task: the escape of her family and a new life in Australia. It was inconceivable to her that she would not succeed. So after a four-year saga that defies fiction, a boat slipped out to sea disguised as a fishing vessel. All the adults knew the risks. The greatest fear was of pirates, rape and death. Like most adults on the boat, my mother carried a small bottle of poison. If we were captured, first my sister and I, then she and my grandmother would drink.
Het volgende stuk van de legpuzzel is van een boot die in alle vroegte, stilletjes de open zee opvoer. Mijn moeder, Mai, was 18 toen haar vader stierf. Ze was reeds uitgehuwelijkt, en met twee kleine meisjes. Haar leven had zich gedistilleerd tot één taak: de ontsnapping van haar familie en een nieuw leven in Australië. Het was ondenkbaar voor haar dat ze niet zou slagen. Dus na een onbeschrijflijke vierjarige episode, glipte een als vissersvaartuig vermomde boot de open zee op. Alle volwassenen kenden de risico's. De grootste angst waren de piraten, verkrachting en de dood. Net als de meeste volwassenen aan boord droeg mijn moeder een klein flesje vergif bij zich. Als we gevangengenomen werden, zouden eerst ik en mijn zus, dan zij en mijn oma het drinken.
My first memories are from the boat -- the steady beat of the engine, the bow dipping into each wave, the vast and empty horizon. I don't remember the pirates who came many times, but were bluffed by the bravado of the men on our boat, or the engine dying and failing to start for six hours. But I do remember the lights on the oil rig off the Malaysian coast and the young man who collapsed and died, the journey's end too much for him, and the first apple I tasted, given to me by the men on the rig. No apple has ever tasted the same.
Mijn eerste herinneringen zijn aan de boot -- het staccato van de motor, de boeg die elke golf induikt, de weidse en lege horizon. Ik herinner me niet de piraten die vaak kwamen, maar overbluft werden door de mannen op onze boot, of de motor die het begaf en zes uur lang niet wilde starten. Maar ik herinner me wel de lichten op het olieplatform bij de Maleise kust en de jonge man die bezweek en stierf, het einde van de reis buiten bereik voor hem. De eerste appel die ik proefde, gekregen van de mannen op het platform. Geen appel heeft ooit hetzelfde gesmaakt.
After three months in a refugee camp, we landed in Melbourne. And the next piece of the jigsaw is about four women across three generations shaping a new life together. We settled in Footscray, a working-class suburb whose demographic is layers of immigrants. Unlike the settled middle-class suburbs, whose existence I was oblivious of, there was no sense of entitlement in Footscray. The smells from shop doors were from the rest of the world. And the snippets of halting English were exchanged between people who had one thing in common: They were starting again.
Na drie maanden in een vluchtelingenkamp landden we in Melbourne. Het volgende deel van de legpuzzel gaat over vier vrouwen van drie generaties die samen een nieuw leven beginnen. We vestigden ons in Footscray, een arbeiders-buitenwijk die demografisch bestaat uit lagen van immigranten. Anders dan in de middenklasse-wijken wier bestaan buiten mijn blikveld lag, bestond het idee van rechten niet in Footscray. De geuren van de winkeldeuren waren uit de rest van de wereld. De flarden gebroken Engels werden uitgewisseld tussen mensen met één ding gemeenschappelijk: ze begonnen opnieuw.
My mother worked on farms, then on a car assembly line, working six days, double shifts. Somehow, she found time to study English and gain IT qualifications. We were poor. All the dollars were allocated and extra tuition in English and mathematics was budgeted for regardless of what missed out, which was usually new clothes; they were always secondhand. Two pairs of stockings for school, each to hide the holes in the other. A school uniform down to the ankles, because it had to last for six years. And there were rare but searing chants of "slit-eye" and the occasional graffiti: "Asian, go home." Go home to where? Something stiffened inside me. There was a gathering of resolve and a quiet voice saying, "I will bypass you."
Mijn moeder werkte op boerderijen, toen in een autofabriek, zes dagen lang, dubbele diensten. Ze vond zelfs tijd om Engels te studeren en IT-kwalificaties te verdienen. We waren arm. Alle dollars werden uitgegeven, en extra Engels en wiskundeonderwijs werden ingecalculeerd, om het even wat erbij inschoot, hetgeen meestal nieuwe kleren waren; ze waren meestal tweedehands. Twee paar panty's voor school, eentje verhult de gaten van de andere. Een schooluniform tot op de enkels, want het moest zes jaar lang meegaan. Er waren sporadische maar vlammende "spleetoog"-concerten en zo nu en dan graffiti: "Aziaat, rot op naar huis" Naar huis waar? Iets binnenin me ging steigeren. Mijn vastbeslotenheid nam toe en een stille stem zei: "Ik zal je achter me laten."
My mother, my sister and I slept in the same bed. My mother was exhausted each night, but we told one another about our day and listened to the movements of my grandmother around the house. My mother suffered from nightmares, all about the boat. And my job was to stay awake until her nightmares came so I could wake her. She opened a computer store, then studied to be a beautician and opened another business. And the women came with their stories about men who could not make the transition, angry and inflexible, and troubled children caught between two worlds.
Mijn moeder, zuster en ik sliepen in hetzelfde bed. Mijn moeder was elke avond uitgeput maar we vertelden elkaar over onze dag en luisterden naar de geluiden van mijn grootmoeder in huis. Mijn moeder leed aan nachtmerries over de boot. Het was mijn taak om wakker te blijven tot haar nachtmerries kwamen zodat ik haar kon wekken. Ze opende een computerzaak en leerde toen voor schoonheidsspecialiste en startte nog een bedrijf. De vrouwen kwamen met hun verhalen over de mannen die de overgang niet konden maken, boos en inflexibel, en gekwelde kinderen, gevangen tussen twee werelden.
Grants and sponsors were sought. Centers were established. I lived in parallel worlds. In one, I was the classic Asian student, relentless in the demands that I made on myself. In the other, I was enmeshed in lives that were precarious, tragically scarred by violence, drug abuse and isolation. But so many over the years were helped. And for that work, when I was a final-year law student, I was chosen as the Young Australian of the Year. And I was catapulted from one piece of the jigsaw to another, and their edges didn't fit.
Toelages en sponsors werden gezocht. Centers werden opgericht. Ik leefde in parallelle werelden. In een daarvan was ik de klassieke Aziatische student, onaflatend in de eisen die ik aan mezelf stelde. In de andere zat ik verstrikt tussen levens die precair waren, en tragisch getekend door geweld, drugsgebruik en isolatie. Maar zovelen werden door de jaren geholpen. En voor dat werk, als laatstejaars rechtenstudent, werd ik gekozen als "Jonge Australiër van het jaar". Ik werd van het ene in het andere puzzelstukje gekatapulteerd, en de stukjes pasten niet.
Tan Le, anonymous Footscray resident, was now Tan Le, refugee and social activist, invited to speak in venues she had never heard of and into homes whose existence she could never have imagined. I didn't know the protocols. I didn't know how to use the cutlery. I didn't know how to talk about wine. I didn't know how to talk about anything. I wanted to retreat to the routines and comfort of life in an unsung suburb -- a grandmother, a mother and two daughters ending each day as they had for almost 20 years, telling one another the story of their day and falling asleep, the three of us still in the same bed. I told my mother I couldn't do it. She reminded me that I was now the same age she had been when we boarded the boat. "No" had never been an option. "Just do it," she said, "and don't be what you're not."
Tan Le, anonieme Footscray-resident, was nu Tan Le, vluchteling en sociaal activist. Ik werd uitgenodigd te spreken op bijeenkomsten en in huizen waarvan ik me het bestaan nooit had kunnen voorstellen. Ik kende de protocollen niet. Ik wist niet welk bestek je moest gebruiken. Ik wist niet hoe je over wijn sprak. Ik wist niet hoe je over alles sprak. Ik wilde terug naar de routines en het comfort van een onopvallend leven in de voorstad -- een grootmoeder, moeder en twee dochters die al bijna 20 jaar elke dag afsloten door elkaar hun dag te vertellen en in slaap te vallen; nog steeds gedrieën in hetzelfde bed. Ik vertelde mijn moeder dat ik het niet kon. Ze herinnerde me eraan dat ik nu even oud was als zij toen we aan boord gingen van de boot. Nee was nooit een optie geweest. "Doe het gewoon", zei ze, "en wees niet wie je niet bent."
So I spoke out on youth unemployment and education and the neglect of the marginalized and disenfranchised. And the more candidly I spoke, the more I was asked to speak. I met people from all walks of life, so many of them doing the thing they loved, living on the frontiers of possibility. And even though I finished my degree, I realized I could not settle into a career in law. There had to be another piece of the jigsaw. And I realized, at the same time, that it is OK to be an outsider, a recent arrival, new on the scene -- and not just OK, but something to be thankful for, perhaps a gift from the boat. Because being an insider can so easily mean collapsing the horizons, can so easily mean accepting the presumptions of your province. I have stepped outside my comfort zone enough now to know that, yes, the world does fall apart, but not in the way that you fear.
Dus ik sprak me uit over jeugdwerkloosheid en onderwijs en de verwaarlozing van de gemarginaliseerden en rechtelozen. Hoe openhartiger ik sprak, des te meer ik gevraagd werd. Ik ontmoette mensen uit alle sociale hoeken, waarvan er zovelen hun hart volgden, en leefden op de grenzen van het mogelijke. Ondanks het behalen van mijn graad, realiseerde ik me dat een juridische carrière niet voor mij was. Er moest nog een ander puzzelstukje zijn. Tegelijkertijd realiseerde ik me dat het oké is om buitenstaander te zijn, een vreemde eend in de bijt -- ...en niet slechts oké, maar iets om dankbaar voor te zijn. Misschien een geschenk van de boot. Want 'insider' zijn, kan zo gemakkelijk betekenen dat je horizon versmalt, of dat je de vooroordelen van jouw provincie aanvaardt. Ik ben vaak genoeg uit mijn comfortzone gestapt om te weten dat de wereld inderdaad uiteenvalt, maar niet zoals jij dat vreest.
Possibilities that would not have been allowed were outrageously encouraged. There was an energy there, an implacable optimism, a strange mixture of humility and daring. So I followed my hunches. I gathered around me a small team of people for whom the label "It can't be done" was an irresistible challenge. For a year, we were penniless. At the end of each day, I made a huge pot of soup which we all shared. We worked well into each night. Most of our ideas were crazy, but a few were brilliant, and we broke through. I made the decision to move to the US after only one trip. My hunches again. Three months later, I had relocated, and the adventure has continued.
Mogelijkheden die niet toegestaan waren, werden buitengewoon aangemoedigd. Er was daar een energie, een onverzettelijk optimisme, een vreemde mix van bescheidenheid en durf. Dus ik volgde mijn ingevingen. Ik verzamelde een klein team om me heen voor wie het label 'Dat is onmogelijk' een onweerstaanbare uitdaging vormde. Een jaar lang waren we platzak. Aan het eind van elke dag maakte ik een enorme pot soep die we met elkaar deelden. We werkten door tot 's nachts. De meeste van onze ideeën waren gestoord, maar enkele waren er briljant, en we braken door. Ik nam de beslissing om naar de V.S. te verhuizen na één enkele reis. Mijn ingevingen weer. Drie maanden later was ik verhuisd, en het avontuur ging door.
Before I close, though, let me tell you about my grandmother. She grew up at a time when Confucianism was the social norm and the local mandarin was the person who mattered. Life hadn't changed for centuries. Her father died soon after she was born. Her mother raised her alone. At 17, she became the second wife of a mandarin whose mother beat her. With no support from her husband, she caused a sensation by taking him to court and prosecuting her own case, and a far greater sensation when she won.
Voordat ik besluit, wil ik je nog vertellen over mijn grootmoeder. Ze groeide op in een tijd dat Confucianisme de sociale norm was en de lokale Mandarijn de persoon van belang. Het leven was al eeuwenlang hetzelfde. Haar vader stierf vlak na haar geboorte. Haar moeder voedde haar alleen op. Op haar 17e werd ze de tweede vrouw van een Mandarijn wiens moeder haar sloeg. Steun van haar man kreeg ze niet, en ze baarde opzien door hem aan te klagen en haar eigen betogen te voeren. Nog groter was de sensatie toen ze won.
(Laughter)
(Gelach)
(Applause)
(Applaus)
"It can't be done" was shown to be wrong.
"Het is onmogelijk" werd ongeldig verklaard.
I was taking a shower in a hotel room in Sydney the moment she died, 600 miles away, in Melbourne. I looked through the shower screen and saw her standing on the other side. I knew she had come to say goodbye. My mother phoned minutes later. A few days later, we went to a Buddhist temple in Footscray and sat around her casket. We told her stories and assured her that we were still with her. At midnight, the monk came and told us he had to close the casket. My mother asked us to feel her hand. She asked the monk, "Why is it that her hand is so warm and the rest of her is so cold?" "Because you have been holding it since this morning," he said. "You have not let it go."
Ik nam een douche in een hotelkamer in Sydney toen ze stierf in Melbourne, bijna 1000 km verderop. Ik keek door de douchecabine en zag haar aan de ander kant staan. Ik wist dat ze afscheid was komen nemen. Mijn moeder belde minuten later. Enkele dagen later gingen we naar een Boeddhistische tempel in Footscray en zaten bij haar kist. We vertelden haar verhalen en verzekerden haar dat we nog steeds bij haar waren. Om middernacht kwam de monnik ons vertellen dat hij de kist moest sluiten. Mijn moeder vroeg ons haar hand te voelen. Ze vroeg de monnik, "Waarom is haar hand zo warm en de rest van haar zo koud?" "Omdat u die vastgehouden heeft sinds vanmorgen", zei hij. "U hebt niet losgelaten".
If there is a sinew in our family, it runs through the women. Given who we were and how life had shaped us, we can now see that the men that might have come into our lives would have thwarted us. Defeat would have come too easily. Now I would like to have my own children, and I wonder about the boat. Who could ever wish it on their own? Yet I am afraid of privilege, of ease, of entitlement. Can I give them a bow in their lives, dipping bravely into each wave, the unperturbed and steady beat of the engine, the vast horizon that guarantees nothing? I don't know. But if I could give it and still see them safely through, I would.
Als er een vezel door onze familie loopt, loopt die door de vrouwen. Door wie we waren en hoe het leven ons gevormd had, kunnen we nu zien dat de mannen die in onze levens konden zijn gekomen ons gedwarsboomd zouden hebben. Nederlaag zou te dichtbij zijn geweest. Nu zou ik mijn eigen kinderen willen hebben, en ik mijmer over de boot. Wie zou het ze ooit toewensen? Toch ben ik bang voor privilege, gemak, en verworven rechten. Kan ik hen een boeg geven, die dapper iedere golf induikt, de onverstoorbare slag van de motor, de weidse horizon die niets garandeert? Ik weet het niet. Maar als ik het ze kon geven en een behouden vaart bovendien, zou ik dat doen.
(Applause)
(Applaus)
Trevor Neilson: And also, Tan's mother is here today, in the fourth or fifth row.
Trevor Neilson: Tans moeder is hier vandaag in de vierde of vijfde rij.
(Applause)
(Applaus)