Jak mohu mluvit v 10 minutách o poutu žen přes tři generace, o tom, jak úžasná síla těchto pout vnikla do života čtyřleté dívky choulící se s její mladou sestrou, její matkou a babičkou pět dní a nocí v malé lodi na čínském moři před více než třiceti lety, pouta, která vnikla do života té malé dívky a už nikdy nezmizela -- ta malá dívka dnes žije v San Fracisku a mluví k Vám? Toto není celý příběh. Je to skládanka, která je stále dávána dohromady. Dovolte mi říci o některých kouscích.
How can I speak in 10 minutes about the bonds of women over three generations, about how the astonishing strength of those bonds took hold in the life of a four-year-old girl huddled with her young sister, her mother and her grandmother for five days and nights in a small boat in the China Sea more than 30 years ago. Bonds that took hold in the life of that small girl and never let go -- that small girl now living in San Francisco and speaking to you today. This is not a finished story. It is a jigsaw puzzle still being put together. Let me tell you about some of the pieces.
Představte si první díl: muž pálící své životní dílo. Je básník, dramatik, muž jehož celý život balancoval na jediné naději jeho národní jednoty a svobody. Představte si jej jako komunisty vstupující do Saigonu, konfrontující fakt, že jeho život byl totální plýtvání. Slova jeho dlouholetých přátel jej nyní zesměšňovala. Vzdálil se do zátiší. Zemřel zdrcen historií. Je to můj dědeček. Nikdy jsem jej nepoznala. Ale naše životy jsou více než naše vzpomínky. Má babička mě nikdy nenechala zapomenout jeho život. Mou povinností bylo nedovolit upadnout to v zapomnění, a mou lekcí bylo se naučit, že, ano, historie se nás pokoušela rozdrtit, ale my jsme vydrželi.
Imagine the first piece: a man burning his life's work. He is a poet, a playwright, a man whose whole life had been balanced on the single hope of his country's unity and freedom. Imagine him as the communists enter Saigon -- confronting the fact that his life had been a complete waste. Words, for so long his friends, now mocked him. He retreated into silence. He died broken by history. He is my grandfather. I never knew him in real life. But our lives are much more than our memories. My grandmother never let me forget his life. My duty was not to allow it to have been in vain, and my lesson was to learn that, yes, history tried to crush us, but we endured.
Další díl skládanky je o lodi při úsvitu tiše prokluzující na moře. Mé matce, Mai, bylo 18 když její otec zemřel -- již ve spořádaném manželství, již se dvěma malými děvčaty. Pro ni se život přeměnil na jeden úkol: útěk její rodiny a nový život v Austrálii. Bylo pro ni nepředstavitelné, že by neuspěla. Takže po čtyřleté sáze, která vzdoruje výmyslům, loď proklouzla na moře zamaskovaná jako rybářská loď. Všichni dospělí znali ta rizika. Největší strach byl z pirátů, únosu a smrti. Jako většina dospělých na lodi, i má matka s sebou nesla lahvičku jedu. Kdybychom byli dopadeni, prvně má sestra a já, potom ona a nakonec by pila má babička.
The next piece of the jigsaw is of a boat in the early dawn slipping silently out to sea. My mother, Mai, was 18 when her father died -- already in an arranged marriage, already with two small girls. For her, life had distilled itself into one task: the escape of her family and a new life in Australia. It was inconceivable to her that she would not succeed. So after a four-year saga that defies fiction, a boat slipped out to sea disguised as a fishing vessel. All the adults knew the risks. The greatest fear was of pirates, rape and death. Like most adults on the boat, my mother carried a small bottle of poison. If we were captured, first my sister and I, then she and my grandmother would drink.
Mé první vzpomínky jsou z lodi -- nepřetržitý zvuk motoru, příď nořící se do každé vlny, drtivý a prázdný horizont. Nepamatuji si piráty, kteří několikrát přišli, ale byli bravurně klamáni mužem na naší lodi, nebo kleknutí motoru a nezdaru nastartovat jej přes šest hodin. Pamatuji si ale světla na těžební věži Malajského pobřeží a mladého muže, který se zhroutil a zemřel, konec cesty pro něj bylo příliš, a první jablko, které jsem ochutnala, darované od muže na věži. Žádné jablko nikdy nechutnalo stejně.
My first memories are from the boat -- the steady beat of the engine, the bow dipping into each wave, the vast and empty horizon. I don't remember the pirates who came many times, but were bluffed by the bravado of the men on our boat, or the engine dying and failing to start for six hours. But I do remember the lights on the oil rig off the Malaysian coast and the young man who collapsed and died, the journey's end too much for him, and the first apple I tasted, given to me by the men on the rig. No apple has ever tasted the same.
Po třech měsících v uprchlickém táboře, jsme se dostali do Melbourne. A další díl skládanky je o čtyřech ženách napříč třem generacím utvářející společně nový život. Usadili jsme se ve Footscray, dělnickém předměstí jehož složením byly vrstvy imigrantů. Narozdíl od usazených předměstí středních vrstev, jejichž existenci jsem nevnímala, tam nebyl žádný pocit nároku ve Footscray. Vůně z dveří obchodu byly z celého světa. A úryvky nejisté angličtiny byly vyměňovány mezi lidmi, kteří měli jedno společné, a to - - začínali znovu.
After three months in a refugee camp, we landed in Melbourne. And the next piece of the jigsaw is about four women across three generations shaping a new life together. We settled in Footscray, a working-class suburb whose demographic is layers of immigrants. Unlike the settled middle-class suburbs, whose existence I was oblivious of, there was no sense of entitlement in Footscray. The smells from shop doors were from the rest of the world. And the snippets of halting English were exchanged between people who had one thing in common: They were starting again.
Má matka pracovala na farmách, potom na automobilové montážní lince, šest dní v týdnu, dvojité směny. Nějak si našla čas studovat angličtinu a získala IT kvalifikaci. Byli jsme chudí. Všechny dolary byly přerozděleny a extra výuka v angličtině a matematice byla zahrnuta do rozpočtu bez ohledu na to, co scházelo, což bylo obvykle nové oblečení, to bylo vždy ze secondhandu. Dva páry punčoch do školy, každá na zakrytí děr té druhé. Školní uniforma až ke kotníkům, protože měla vydržet šest let. Ojedinělé, ale zraňující, bylo skandování "šikmoocí" a náhodná graffiti: "Asiaté, táhněte domů." Kam domů? Něco ve mně strnulo. Bylo tam sbírání odhodlání a tichý hlas říkající, "Já vás obejdu."
My mother worked on farms, then on a car assembly line, working six days, double shifts. Somehow, she found time to study English and gain IT qualifications. We were poor. All the dollars were allocated and extra tuition in English and mathematics was budgeted for regardless of what missed out, which was usually new clothes; they were always secondhand. Two pairs of stockings for school, each to hide the holes in the other. A school uniform down to the ankles, because it had to last for six years. And there were rare but searing chants of "slit-eye" and the occasional graffiti: "Asian, go home." Go home to where? Something stiffened inside me. There was a gathering of resolve and a quiet voice saying, "I will bypass you."
Má matka, sestra a já jsme spali v jedné posteli. Má matka byla každou noc vyčerpaná, ale každá jsme si navzájem vyprávěly o našich dnech a poslouchaly kroky naší babičky po domě. Matka trpěla nočními můrami; všechny byly o lodi. Moje práce byla zůstat vzhůru než přijdou její noční můry, abych ji mohla vzbudit. Otevřela si obchod s počítači, pak se učila být kosmetičkou a začala nové podnikání. A ženy přicházely se svými příběhy o mužích, kteří nemohli udělat kompromis, rozhněvaní a nepřizpůsobiví, a ustaraných dětech chycených mezi dvěma světy.
My mother, my sister and I slept in the same bed. My mother was exhausted each night, but we told one another about our day and listened to the movements of my grandmother around the house. My mother suffered from nightmares, all about the boat. And my job was to stay awake until her nightmares came so I could wake her. She opened a computer store, then studied to be a beautician and opened another business. And the women came with their stories about men who could not make the transition, angry and inflexible, and troubled children caught between two worlds.
Hledaly se granty a sponzoři. Byla založena střediska. Žila jsem v paralelním světě. V jednom jsem byla klasická asijská studentka, která měla velké požadavky sama na sebe. V jiném jsem uvízla v životě, který byl riskantní, neskutečně vystrašena z násilí, narkomanie a isolace. Ale v průběhu těch let bylo mnoho, co mi pomohlo. A za tu práci, když jsem byla studentkou posledního ročníku práv, jsem byla vybrána jako Mladý Australan roku. Byla jsem katapultována z jednoho kousku skládanky do jiné, a jejich hranice do sebe nezapadávaly.
Grants and sponsors were sought. Centers were established. I lived in parallel worlds. In one, I was the classic Asian student, relentless in the demands that I made on myself. In the other, I was enmeshed in lives that were precarious, tragically scarred by violence, drug abuse and isolation. But so many over the years were helped. And for that work, when I was a final-year law student, I was chosen as the Young Australian of the Year. And I was catapulted from one piece of the jigsaw to another, and their edges didn't fit.
Tan Le, anonymní obyvatel Footscray, byla nyní Tan Le, uprchlík a sociální aktivista, zvaná promlouvat na místech, o kterých nikdy neslyšela, a do domovin, jejichž existenci si nikdy nedokázala představit. Neznala jsem protokoly. Nevěděla jsem, jak používat příbor. Nevěděla jsem, jak mluvit o vínu. Nevěděla jsem, jak mluvit o čemkoli. Chtěla jsem ustoupit k rutině a pohodlí života v neopěvovaném předměstí -- babička, matka a dvě dcery zakončující každý den po skoro dvacet let vyprávěním ostatním příběh svého dne a usínáním, třech z nás ve stejné posteli. Řekla jsem matce, že to nemohu udělat. Připomněla mi, že jsem byla ve stejném věku jako byla ona když jsme nastoupily na loď. Nikdy nebylo na výběr. "Prostě to udělej," řekla, "a nebuď něčím, čím nejsi."
Tan Le, anonymous Footscray resident, was now Tan Le, refugee and social activist, invited to speak in venues she had never heard of and into homes whose existence she could never have imagined. I didn't know the protocols. I didn't know how to use the cutlery. I didn't know how to talk about wine. I didn't know how to talk about anything. I wanted to retreat to the routines and comfort of life in an unsung suburb -- a grandmother, a mother and two daughters ending each day as they had for almost 20 years, telling one another the story of their day and falling asleep, the three of us still in the same bed. I told my mother I couldn't do it. She reminded me that I was now the same age she had been when we boarded the boat. "No" had never been an option. "Just do it," she said, "and don't be what you're not."
A tak jsem otevřeně mluvila o mladistvé nezaměstnanosti a vzdělání a zanedbávání marginalizovaných a nerovnoprávných. A čím více upřímně jsem mluvila, tím více jsem byla žádána mluvit. Potkala jsem lidi všech společenských vrstev, mnoho z nich dělajících věci, které milovali, žíjící na hranicích možností. A i když jsme získala titul, uvědomila jsem si, že nemohu začít kariéru v právu. Musel existovat jiný kousek skládanky. A já si ve stejnou chvíli uvědomila že je v pořádku být outsider, nedávný příchozí, nový na scéně -- a ne jen v pořádku, ale něco, za co mám být vděčná, možná dar z lodi. Protože býti insiderem může snadno znamenat kolaps obzorů, může snadno znamenat přijetí předpokladů své domoviny. Dlouho jsem byla mimo komfort, abych věděla - ano, svět se rozpadá, ale ne způsobem, kterého se bojíte.
So I spoke out on youth unemployment and education and the neglect of the marginalized and disenfranchised. And the more candidly I spoke, the more I was asked to speak. I met people from all walks of life, so many of them doing the thing they loved, living on the frontiers of possibility. And even though I finished my degree, I realized I could not settle into a career in law. There had to be another piece of the jigsaw. And I realized, at the same time, that it is OK to be an outsider, a recent arrival, new on the scene -- and not just OK, but something to be thankful for, perhaps a gift from the boat. Because being an insider can so easily mean collapsing the horizons, can so easily mean accepting the presumptions of your province. I have stepped outside my comfort zone enough now to know that, yes, the world does fall apart, but not in the way that you fear.
Možnosti, které by neměly být povoleny, byly skandálně podporovány. Byla tam energie, nesmiřitelný optimismus, zvláštní směs pokory a odvahy. A tak jsem následovala svá tušení. Shromáždila jsem kolem sebe malý tým lidí, pro které byl výraz "Toto nejde" neodolatelnou výzvou. Na rok jsme byli na mizině. Na konci každého dne jsem udělala velkou mísu polévky, kterou jsme všichni sdíleli. Dřeli jsme až do noci. Většina z našich nápadů byla bláznivá, ale pár bylo skvělých, a my prorazili. Rozhodla jsem se přestěhovat do USA po jediném výletě. Opět mé předtuchy. O tři měsíce později jsem se přestěhovala, a dobrodružství pokračovalo.
Possibilities that would not have been allowed were outrageously encouraged. There was an energy there, an implacable optimism, a strange mixture of humility and daring. So I followed my hunches. I gathered around me a small team of people for whom the label "It can't be done" was an irresistible challenge. For a year, we were penniless. At the end of each day, I made a huge pot of soup which we all shared. We worked well into each night. Most of our ideas were crazy, but a few were brilliant, and we broke through. I made the decision to move to the US after only one trip. My hunches again. Three months later, I had relocated, and the adventure has continued.
Než ale skončím, dovolte mi něco povědět o mé babičce. Vyrostla v době, kdy Konfucianismus byla společenská norma a místní Mandarin byl člověk, na kterém záleželo. Život se po staletí nezměnil. Její otec zemřel krátce po jejím narození. Její matka ji vychovala sama. V sedmnácti letech se stala druhou manželkou Mandarina, jehož matka ji bila. Bez podpory manžela, způsobila rozruch, když jej vzala k soudu a stíhala vlastní případ, a ještě větší senzaci, když vyhrála. (Smích) (Potlesk) "To nejde" se stalo omylem.
Before I close, though, let me tell you about my grandmother. She grew up at a time when Confucianism was the social norm and the local mandarin was the person who mattered. Life hadn't changed for centuries. Her father died soon after she was born. Her mother raised her alone. At 17, she became the second wife of a mandarin whose mother beat her. With no support from her husband, she caused a sensation by taking him to court and prosecuting her own case, and a far greater sensation when she won. (Laughter) (Applause) "It can't be done" was shown to be wrong.
Dopřávala jsem si sprchu v hotelu v Sydney, když zemřela 600 mil dále v Melbourne. Dívala jsem se skrze sklo sprchy a viděla ji stát na druhé straně. Věděla jsem, že se přišla rozloučit. Matka mi volala o pár minut později. Pár dní poté jsme se vydaly do budhistického chrámu ve Footscray a sedly si vedle její rakve. Vyprávěly jsme jí příběhy a ujišťovaly ji, že jsme stále s ní. O půlnoci přišel mnich a řekl nám, že musí zavřít rakev. Matka nás požádala vzít ji za ruku. Zeptala se mnicha, "Proč je její ruka tak teplá a zbytek tak chladný?" "Protože jste ji držely od rána," řekl. "A nepustily."
I was taking a shower in a hotel room in Sydney the moment she died, 600 miles away, in Melbourne. I looked through the shower screen and saw her standing on the other side. I knew she had come to say goodbye. My mother phoned minutes later. A few days later, we went to a Buddhist temple in Footscray and sat around her casket. We told her stories and assured her that we were still with her. At midnight, the monk came and told us he had to close the casket. My mother asked us to feel her hand. She asked the monk, "Why is it that her hand is so warm and the rest of her is so cold?" "Because you have been holding it since this morning," he said. "You have not let it go."
Pokud je v naší rodině síla, pak proudí skrze ženy. Vzhledem k tomu, kdo jsme a jak nás život utvářel, nyní můžeme vidět, že muži, kteří by přišli do našich životů, by byli nazmar. Porážka mohla přijít snadno. Nyní chci mít vlastní děti, a přemýšlím o lodi. Kdo by si to přál na vlastní pěst? Nyní se bojím výsady, pohodlí, nároků. Mohu jim dát oporu v jejich životech, nořící se statečně do každé vlny, klidný a stabilní chod motoru, drtivý obzor který nic nezaručuje? Nevím. Ale pokud bych mohla a stále je viděla v pořádku, Pak bych dala.
If there is a sinew in our family, it runs through the women. Given who we were and how life had shaped us, we can now see that the men that might have come into our lives would have thwarted us. Defeat would have come too easily. Now I would like to have my own children, and I wonder about the boat. Who could ever wish it on their own? Yet I am afraid of privilege, of ease, of entitlement. Can I give them a bow in their lives, dipping bravely into each wave, the unperturbed and steady beat of the engine, the vast horizon that guarantees nothing? I don't know. But if I could give it and still see them safely through, I would.
(Potlesk)
(Applause)
Trevor Neilson: Dnes je tu také Tanina matka ve čtvrté nebo páté řadě.
Trevor Neilson: And also, Tan's mother is here today, in the fourth or fifth row.
(Potlesk)
(Applause)