Как бих могла да разкажа в рамките на 10 минути за оковите на жени от три поколения, за удивителната сила на тези окови, които влияят на живота на 4 годишно момиченце, сгушено с по-малката си сестра, майка си и баба си цели 5 дни и нощи в малка лодка в Китайско море преди повече от 30 години, окови, които влияят на живота на това малко момиче и никога не изчезват -- същото това малко момиче, което днес живее в Сан Франсиско и говори днес пред вас? Това не е приключила история. Това е пъзел, който още се нарежда. Позволете ми да ви разкажа за някои от парченцата.
How can I speak in 10 minutes about the bonds of women over three generations, about how the astonishing strength of those bonds took hold in the life of a four-year-old girl huddled with her young sister, her mother and her grandmother for five days and nights in a small boat in the China Sea more than 30 years ago. Bonds that took hold in the life of that small girl and never let go -- that small girl now living in San Francisco and speaking to you today. This is not a finished story. It is a jigsaw puzzle still being put together. Let me tell you about some of the pieces.
Представете си първото парченце: мъж, който изгаря труда на живота си. Той е поет, драматург, човек, чийто живот се крепи на единствената надежда за свобода и единство на неговата страна. Представете си го при навлизането на комунистите в Сайгон, изправен пред факта, че целият му живот е бил пълен провал. Думите, които толкова дълго са му били приятели, сега онемяват. Той се оттегля в мълчание. Умира, съсипан от историята. Той е моят дядо. Никога не съм го срещала в живота си наистина. Но животите ни са много повече от спомени. Баба ми никога не ми позволи да забравя живота му. Беше мое задължение никога да не позволявам живота му да е бил напразно, а урокът, който трябваше да науча, беше, че да, историята се е опитала да ни съсипе, но ние сме оцелели.
Imagine the first piece: a man burning his life's work. He is a poet, a playwright, a man whose whole life had been balanced on the single hope of his country's unity and freedom. Imagine him as the communists enter Saigon -- confronting the fact that his life had been a complete waste. Words, for so long his friends, now mocked him. He retreated into silence. He died broken by history. He is my grandfather. I never knew him in real life. But our lives are much more than our memories. My grandmother never let me forget his life. My duty was not to allow it to have been in vain, and my lesson was to learn that, yes, history tried to crush us, but we endured.
Следващото парченце от пъзела е за лодка, която в ранни зори се хлъзга безшумно в морето. Майка ми, Мей, била на 18, когато баща й умира -- вече омъжена в уреден брак, вече с две малки дъщери. За нея животът се състои в една задача: бягството на семейството й и нов живот в Австралия. За нея е немислимо. че може и да не успее. Така след четиригодишна сага, каквато няма и в романите, една лодка излиза в морето, дегизирана като риболовно корабче. Всички възрастни съзнават рисковете. Най-голям е страхът от пирати, изнасилване и смърт. Като всички възрастни в лодката, майка ми също носи малко шишенце с отрова. Ако бъдем заловени, първо аз и сестра ми, а след това и тя, и баба ми, щяха да пият от нея.
The next piece of the jigsaw is of a boat in the early dawn slipping silently out to sea. My mother, Mai, was 18 when her father died -- already in an arranged marriage, already with two small girls. For her, life had distilled itself into one task: the escape of her family and a new life in Australia. It was inconceivable to her that she would not succeed. So after a four-year saga that defies fiction, a boat slipped out to sea disguised as a fishing vessel. All the adults knew the risks. The greatest fear was of pirates, rape and death. Like most adults on the boat, my mother carried a small bottle of poison. If we were captured, first my sister and I, then she and my grandmother would drink.
Първите ми спомени са от лодката -- монотонното ръмжене на двигателя. потапянето на носа при всяка вълна, безкрайния, празен хоризонт. Не помня пиратите, които идвали много пъти, но били отблъсквани от блъфиращите с перченето си мъже на лодката, не помня изгасването на мотора без да може да запали отново за 6 часа. Но помня светлините на нефтената платформа на брега на Малайзия и младия мъж, който припада и умира, краят на пътуването е неговият край наистина, помня и първата ябълка, която опитах, дадена ми от хората на платформата. Никоя ябълка никога нямаше същия вкус.
My first memories are from the boat -- the steady beat of the engine, the bow dipping into each wave, the vast and empty horizon. I don't remember the pirates who came many times, but were bluffed by the bravado of the men on our boat, or the engine dying and failing to start for six hours. But I do remember the lights on the oil rig off the Malaysian coast and the young man who collapsed and died, the journey's end too much for him, and the first apple I tasted, given to me by the men on the rig. No apple has ever tasted the same.
След три месеца в лагер за бежанци ние се озовахме в Мелбърн. И следващото парченце от пъзела е за 4 жени от 3 поколения, които изграждат заедно своя нов живот. Установихме се във Футскрей, предградие за работническата класа, населено основно от имигранти. За разлика от кварталите на средната класа, чието съществуване не съзнавах, във Футскрей нямаше усещане за право. Миризмите, носещи се от вратите на магазините, бяха от цял свят. Фрази нечленоразделен английски се разменяха между хора, които имаха едно общо качество, те започваха всичко отначало.
After three months in a refugee camp, we landed in Melbourne. And the next piece of the jigsaw is about four women across three generations shaping a new life together. We settled in Footscray, a working-class suburb whose demographic is layers of immigrants. Unlike the settled middle-class suburbs, whose existence I was oblivious of, there was no sense of entitlement in Footscray. The smells from shop doors were from the rest of the world. And the snippets of halting English were exchanged between people who had one thing in common: They were starting again.
Майка ми работеше във фермите, след това в поточна линия за автомобили, 6 дни в седмицата, двойни смени. Някак си успя да намери време да научи английски и да придобие ИТ квалификация. Ние бяхме бедни. Всички долари бяха разпределени, и допълнителните уроци по английски и математика се подсигуряваха за сметка на това, което се пропускаше, а това бяха новите дрехи; те винаги бяха втора употреба. Два чифта чорапи за училище, всеки от тях криеше дупките на другия. Училищна униформа до глезените, защото трябваше да издържи 6 години. Имаше ги и редките, но жегващи нарицателни от сорта на "дръпнати очи," понякога се срещаха и следните графити: "Азиатци, отивайте си вкъщи." Къде вкъщи? Нещо ми засядаше. Имаше опити за събиране на решителност и тих глас, шептящ: "Няма да ви обръщам внимание."
My mother worked on farms, then on a car assembly line, working six days, double shifts. Somehow, she found time to study English and gain IT qualifications. We were poor. All the dollars were allocated and extra tuition in English and mathematics was budgeted for regardless of what missed out, which was usually new clothes; they were always secondhand. Two pairs of stockings for school, each to hide the holes in the other. A school uniform down to the ankles, because it had to last for six years. And there were rare but searing chants of "slit-eye" and the occasional graffiti: "Asian, go home." Go home to where? Something stiffened inside me. There was a gathering of resolve and a quiet voice saying, "I will bypass you."
Майка ми, сестра ми и аз спяхме в едно легло. Всяка нощ майка ми беше изтощена, но ние си разказвахме как е минал денят ни и слушахме движенията на баба ми из къщата. Майка ми страдаше от кошмари, свързани с лодката. Моята задача беше да стоя будна докато кошмарите се появят, за да мога да я събудя. Тя отвори компютърен магазин, след това учи да стане козметичка и стартира друг бизнес. И жените идваха с техните истории за мъже, които не са способни да се справят с прехода, ядосани и непреклонни, и деца, изпаднали в беда, заключени между два свята.
My mother, my sister and I slept in the same bed. My mother was exhausted each night, but we told one another about our day and listened to the movements of my grandmother around the house. My mother suffered from nightmares, all about the boat. And my job was to stay awake until her nightmares came so I could wake her. She opened a computer store, then studied to be a beautician and opened another business. And the women came with their stories about men who could not make the transition, angry and inflexible, and troubled children caught between two worlds.
Търсеха се дарения и спонсори. Бяха основани центрове. Живеех в паралелни светове. В единия бях типичната азиатска студентка, непреклонна в очакванията към самата себе си. В другия бях въвлечена в съдби, които бяха несигурни, трагично белязани от насилие, наркотична зависимост и изолация. Но на толкова много хора беше помогнато през годините. За тази моя дейност, през последната година на обучението ми като студент по право, аз бях избрана за млад австралиец на годината. И така бях прехвърлена от едно парченце от пъзела в друго, и тези две парченца не си пасваха.
Grants and sponsors were sought. Centers were established. I lived in parallel worlds. In one, I was the classic Asian student, relentless in the demands that I made on myself. In the other, I was enmeshed in lives that were precarious, tragically scarred by violence, drug abuse and isolation. But so many over the years were helped. And for that work, when I was a final-year law student, I was chosen as the Young Australian of the Year. And I was catapulted from one piece of the jigsaw to another, and their edges didn't fit.
Тан Ли, анонимната жителка на Футскрей, се превърна в Тан Ли, бежанка и активистка, канена да говори на места, за които никога преди не е чувала, и в домове, чието съществуване никога не си е представяла. Не познавах протокола. Не знаех как да използвам приборите за хранене. Не знаех как да говоря за вино. Не знаех как да говоря за каквото и да е. Исках да се оттегля обратно при навиците и удобствата на живота в недооценените предградия -- баба, майка и две дъщери, приключвайки всеки от дните си през последните 20 години, разказвайки си една на друга как е минал денят им и заспивайки, трите в същото, старо легло. Казах на майка ми, че няма да мога да се справя. Тя ми напомни, че е била на моята възраст, когато сме се качили на лодката. Отказът никога не е бил опция. "Просто го направи," каза тя, "и не бъди нещо, което не си."
Tan Le, anonymous Footscray resident, was now Tan Le, refugee and social activist, invited to speak in venues she had never heard of and into homes whose existence she could never have imagined. I didn't know the protocols. I didn't know how to use the cutlery. I didn't know how to talk about wine. I didn't know how to talk about anything. I wanted to retreat to the routines and comfort of life in an unsung suburb -- a grandmother, a mother and two daughters ending each day as they had for almost 20 years, telling one another the story of their day and falling asleep, the three of us still in the same bed. I told my mother I couldn't do it. She reminded me that I was now the same age she had been when we boarded the boat. "No" had never been an option. "Just do it," she said, "and don't be what you're not."
Така започнах да говоря за безработицата сред младите и тяхното образование, както и за пренебрежението на богатите към живеещите в нищета. И колкото по-откровено говорех, толкова повече ме молеха да говоря. Срещнах хора от всички сфери на живота, толкова много от тях се занимаваха с това, което обичат, живеейки на границата на възможното. И въпреки че завърших образованието си, осъзнах, че няма да направя кариера в правото. Трябваше да има друго парченце от пъзела. И в същия момент осъзнах, че е добре да бъдеш аутсайдер, новодошъл, нов на хоризонта -- и не само, че е добре, но е нещо, за което човек трябва да бъде благодарен, може би подарък от съдбата. Защото да бъдеш вътрешен, установен човек, може лесно да свие хоризонтите ти, може много лесно да те накара да приемеш установените навици на средата, в която си. Аз излязох извън зоната на комфорта достатъчно, за да знам, че, да, светът понякога се срутва, но не по начина, по който ние сме се страхували, че ще го направи.
So I spoke out on youth unemployment and education and the neglect of the marginalized and disenfranchised. And the more candidly I spoke, the more I was asked to speak. I met people from all walks of life, so many of them doing the thing they loved, living on the frontiers of possibility. And even though I finished my degree, I realized I could not settle into a career in law. There had to be another piece of the jigsaw. And I realized, at the same time, that it is OK to be an outsider, a recent arrival, new on the scene -- and not just OK, but something to be thankful for, perhaps a gift from the boat. Because being an insider can so easily mean collapsing the horizons, can so easily mean accepting the presumptions of your province. I have stepped outside my comfort zone enough now to know that, yes, the world does fall apart, but not in the way that you fear.
Възможности, които не са били допускани, са възмутително насърчвани. В тях имаше енергия, непреклонен оптимизъм, странна смесица от смирение и дързост. Така че аз последвах своята интуиция. Сформирах малък екип от хора, за които фразата "Това не може да се направи" представлява неустоимо предизвикателство. За година бяхме без пукната пара. В края на всеки ден правех голяма тенджера със супа, която си споделяхме. Работхме здравата всяка нощ. Повечето ни идеи бяха откачени, но някои от тях бяха брилянтни и ние пробихме. Реших да се преместя в САЩ само след едно пътуване до там. Отново интуицията ми. Три месец по-късно се преместих и приключението продължи.
Possibilities that would not have been allowed were outrageously encouraged. There was an energy there, an implacable optimism, a strange mixture of humility and daring. So I followed my hunches. I gathered around me a small team of people for whom the label "It can't be done" was an irresistible challenge. For a year, we were penniless. At the end of each day, I made a huge pot of soup which we all shared. We worked well into each night. Most of our ideas were crazy, but a few were brilliant, and we broke through. I made the decision to move to the US after only one trip. My hunches again. Three months later, I had relocated, and the adventure has continued.
Преди да приключа, обаче, ми позволете да ви разкажа за моята баба. Тя е израстнала във време, в което конфуцианството е било обществена норма и местният мандарин (бюрократ) е бил човекът с най-голямо влияние. Животът не е бил променен от векове. Баща й починал скоро след като тя се родила. Майка й я отгледала сама. На 17 тя станала втората съпруга на мандарин, чиято майка я биела. Без никаква подкрепа от съпруга си тя предизвикала сензация като го дала на съд и сама водила делото си, и дори още по-голяма сензация, когато го спечелила. (Смях) (Аплодисменти) "Това не може да се направи" явно не било правилната фраза.
Before I close, though, let me tell you about my grandmother. She grew up at a time when Confucianism was the social norm and the local mandarin was the person who mattered. Life hadn't changed for centuries. Her father died soon after she was born. Her mother raised her alone. At 17, she became the second wife of a mandarin whose mother beat her. With no support from her husband, she caused a sensation by taking him to court and prosecuting her own case, and a far greater sensation when she won. (Laughter) (Applause) "It can't be done" was shown to be wrong.
Взимах си душ в хотелска стая в Сидни в момента, в който тя умря. На 1000 километра надалеч от Мелбърн. Погледнах през душ-кабината и я видях да стои от другата страна. Знаех, че е дошла да се сбогува. Майка ми звънна минути по-късно. Няколко дни след това ние отидохме в будистки храм във Футскрей и седнахме около ковчега й. Разказвахме й истории и я убеждавахме, че още сме с нея. В полунощ дойде монах и ни каза, че трябва да затвори ковчега. Майка ми ни помоли да докоснем ръката й. Тя попита монаха: "Защо ръката й е толкова топла, а останалата част от тялото й е толкова студена?" "Защото я държите от сутринта," каза той. "Не й позволявате да си отиде."
I was taking a shower in a hotel room in Sydney the moment she died, 600 miles away, in Melbourne. I looked through the shower screen and saw her standing on the other side. I knew she had come to say goodbye. My mother phoned minutes later. A few days later, we went to a Buddhist temple in Footscray and sat around her casket. We told her stories and assured her that we were still with her. At midnight, the monk came and told us he had to close the casket. My mother asked us to feel her hand. She asked the monk, "Why is it that her hand is so warm and the rest of her is so cold?" "Because you have been holding it since this morning," he said. "You have not let it go."
Ако в нашето семейство има система, то тя се управлява от жени. Имайки предвид какви сме били и как ни е променил живота, сега можем да видим, че мъжете, които биха се появили в животите ни, биха ни осуетили. Поражението е щяло да дойде твърде лесно. Сега бих искала да имам мои деца, и си мисля за лодката. Кой би могъл да си пожелае това? Да, страхувам се от привилегиите, от това всичко да е лесно, от правомощията. Мога ли да им дам нос в живота, който да се удря смело във всяка вълна, невъзмутимия и постоянен ритъм на мотора, безкрайния хоризонт, който нищо не обещава? Не знам. Но ако бих могла да им го предоставя, и въпреки това да знам, че са в безопасност, бих го сторила.
If there is a sinew in our family, it runs through the women. Given who we were and how life had shaped us, we can now see that the men that might have come into our lives would have thwarted us. Defeat would have come too easily. Now I would like to have my own children, and I wonder about the boat. Who could ever wish it on their own? Yet I am afraid of privilege, of ease, of entitlement. Can I give them a bow in their lives, dipping bravely into each wave, the unperturbed and steady beat of the engine, the vast horizon that guarantees nothing? I don't know. But if I could give it and still see them safely through, I would.
(Аплодисменти)
(Applause)
Тревър Нилсън: Това не е всичко. Майката на Тан е тук днес на четвъртия или петия ред.
Trevor Neilson: And also, Tan's mother is here today, in the fourth or fifth row.
(Аплодисменти)
(Applause)