Good morning! Are you awake? They took my name tag, but I wanted to ask you, did anyone here write their name on the tag in Arabic? Anyone! No one? All right, no problem.
Xin Chào! Các bạn còn thức không? Họ lấy mất thẻ tên của tôi rồi, tôi muốn hỏi có ai ở đây ghi tên trên thẻ bằng tiếng Ả Rập không? Không ai hết à? Thôi vậy, cũng không vấn đề gì.
Once upon a time, not long ago, I was sitting in a restaurant with my friend, ordering food. So I looked at the waiter and said, "Do you have a menu (Arabic)?" He looked at me strangely, thinking that he misheard. He said, "Sorry? (English)." I said, "The menu (Arabic), please." He replied, "Don't you know what they call it?" "I do." He said, "No! It's called "menu" (English), or "menu" (French)." Is the French pronunciation correct? "Come, come, take care of this one!" said the waiter. He was disgusted when talking to me, as if he was saying to himself, "If this was the last girl on Earth, I wouldn't look at her!" What's the meaning of saying "menu" in Arabic? Two words made a Lebanese young man judge a girl as being backward and ignorant. How could she speak that way?
Ngày xửa ngày xưa, cách đây không lâu lắm, khi đang ngồi với bạn tại một nhà hàng, tôi nhìn anh bồi bàn và bảo: "Anh có thực đơn không?" (Tiếng Ả Rập) Anh ta nhìn lại tôi ngờ ngợ, như thể đã nghe nhầm. "Xin lỗi?" (Tiếng Anh). "Vui lòng cho xin thực đơn." (Ả Rập) Anh ta đáp: "Cô không biết người ta gọi nó là gì à?" "Tôi biết chứ." "Không! Người ta gọi nó là "menu" (Anh) hoặc "menu" (Pháp) Phát âm như vậy đã chuẩn chưa? "Lại đây mau, lo bàn này dùm tôi!" anh bồi gắt. Anh ta chán ghét việc nói chuyện với tôi, như thể: "Nếu đây là người đàn bà còn sót lại trên đời, còn lâu mình mới thèm!" Nghĩa lý gì khi nói chữ "thực đơn" bằng tiếng Ả Rập? Với hai chữ, một chàng trai Liban đã nhận xét một phụ nữ là "nhà quê" và "hai lúa". Tại sao cô ta lại nói chuyện kiểu vậy?
At that moment, I started thinking. It made me mad. It definitely hurts! I'm denied the right to speak my own language in my own country? Where could this happen? How did we get here?
Lúc đó, tôi mới bắt đầu thấm thía dần. Nó làm tôi bực lắm. Thực sự tủi lòng ! Tiếng mẹ đẻ bị từ chối ngay tại đất nước mình ư? Sao chuyện này lại xảy ra cơ chứ? Sao lại ra nông nỗi này?
Well, while we are here, there are many people like me, who would reach a stage in their lives, where they involuntarily give up everything that has happened to them in the past, just so they can say that they're modern and civilized. Should I forget all my culture, thoughts, intellect and all my memories? Childhood stories might be the best memories we have of the war! Should I forget everything I learned in Arabic, just to conform? To be one of them? Where's the logic in that? Despite all that, I tried to understand him. I didn't want to judge him with the same cruelty that he judged me.
Có những người khác giống như tôi, sắp sửa đạt đến 1 mốc trong đời, mà lại bất chợt từ bỏ những chuyện trong quá khứ, chỉ để nói rằng: Ờ, họ hiện đại và văn minh. Tôi có nên quên hết văn hóa, quan niệm sự tinh túy và toàn bộ kí ức của mình? Những câu chuyện tuổi thơ có thể là kỉ niệm đẹp nhất từ chiến tranh! Tôi có nên rũ bỏ tất cả những gì học được từ Ả Rập, chỉ để giống người đời? Trở thành một trong số họ ? Cái lý nó ở đâu rồi?? Mặc dù vậy, tôi vẫn cố thông cảm cho anh ta. Tôi không muốn phán xét anh ấy với sự cay độc anh đã dành cho tôi.
The Arabic language doesn't satisfy today's needs. It's not a language for science, research, a language we're used to in universities, a language we use in the workplace, a language we rely on if we were to perform an advanced research project, and it definitely isn't a language we use at the airport. If we did so, they'd strip us of our clothes. Where can I use it, then? We could all ask this question! So, you want us to use Arabic. Where are we to do so? This is one reality.
Tiếng Ả Rập đúng là không đáp ứng được nhu cầu hiện nay. Nó không dành cho khoa học, nghiên cứu, không quen thuộc với trường học, hay nơi làm việc, huống gì là dùng để diễn đạt một đồ án cấp cao, càng không phải ngôn ngữ được dùng tại sân bay. Vậy thì có thể sử dụng nó ở đâu ?! Chúng ta đều có thể tự hỏi đấy ! Nếu muốn dùng tiếng Ả Rập, ta có thể dùng nó ở đâu ?! Đây là một thực tế. Nhưng có một vấn đề khác quan trọng hơn cần nghĩ tới.
But we have another more important reality that we ought to think about. Arabic is the mother tongue. Research says that mastery of other languages demands mastery of the mother tongue. Mastery of the mother tongue is a prerequisite for creative expression in other languages.
Tiếng Ả Rập là tiếng mẹ đẻ của tôi. Nghiên cứu cho rằng sự thuần thục trong ngôn ngữ khác đòi hỏi sự thuần thục từ chính tiếng mẹ đẻ. Sự lưu loát ấy là nền tảng cho sự diễn đạt phong phú trong ngôn ngữ khác.
How? Gibran Khalil Gibran, when he first started writing, he used Arabic. All his ideas, imagination and philosophy were inspired by this little boy in the village where he grew up, smelling a specific smell, hearing a specific voice, and thinking a specific thought. So, when he started writing in English, he had enough baggage. Even when he wrote in English, when you read his writings in English, you smell the same smell, sense the same feeling. You can imagine that that's him writing in English, the same boy who came from the mountain. From a village on Mount Lebanon. So, this is an example no one can argue with.
Nhưng làm thế nào đây?! Gibran Khalil Gibran, Khi mới tập tành viết lách, ông đã sử dụng Tiếng Ả Rập Toàn bộ ý tửơng, sức sáng tạo và triết lý của ông đều lấy cảm hứng từ cậu bé con ở thôn làng này Tại nơi chôn rau cắt rốn của mình, cảm được một mùi đặc trưng, hóng được một âm thanh đặc biệt, và ngẫm một ý niệm riêng biệt. Thế nên, khi chuyển sang tiếng Anh, ông vướng phải nhiều gánh nặng tư tưởng. Kể cả khi ông viết bằng tiếng Anh, khi đọc mảng văn ấy, bạn cũng cảm được một mùi như vậy, sẻ chia cùng một cảm giác đó thôi. Bạn có thể hình dung rằng chính ông trong văn Tiếng Anh, cũng là cậu bé đến từ vùng núi, từ ngôi làng mang tên Mount Lebanon. Thế đó, đây là ví dụ không ai có thể bàn cãi.
Second, it's often said that if you want to kill a nation, the only way to kill a nation, is to kill its language. This is a reality that developed societies are aware of. The Germans, French, Japanese and Chinese, all these nations are aware of this. That's why they legislate to protect their language. They make it sacred. That's why they use it in production, they pay a lot of money to develop it. Do we know better than them?
Điều thứ hai, người đời thường nói nếu bạn muốn triệt tiêu một quốc gia, cách duy nhất là triệt tiêu ngôn ngữ của đất nước đó. Đây là sự thật mà thế giới phát triển hiện nay đều biết rõ. Đức, Pháp, Nhật và Trung, những nơi này đều biết rõ điều đó. Đó là lí do tại sao họ ban luật để bảo vệ ngôn ngữ của mình, "thần thánh hoá" nó lên, sử dụng nó trong sản xuất, trả tiền tỉ để phát triển nó. Liệu ta có biết rõ điều đó hơn họ?
All right, we aren't from the developed world, this advanced thinking hasn't reached us yet, and we would like to catch up with the civilized world. Countries that were once like us, but decided to strive for development, do research, and catch up with those countries, such as Turkey, Malaysia and others, they carried their language with them as they were climbing the ladder, protected it like a diamond. They kept it close to them. Because if you get any product from Turkey or elsewhere and it's not labeled in Turkish, then it isn't a local product. You wouldn't believe it's a local product. They'd go back to being consumers, clueless consumers, like we are most of the time. So, in order for them to innovate and produce, they had to protect their language. If I say, "Freedom, sovereignty, independence (Arabic)," what does this remind you of? It doesn't ring a bell, does it? Regardless of the who, how and why.
Chúng ta không đến từ nước phát triển, Suy nghĩ đó còn quá cao siêu so với chúng ta, chúng ta cũng muốn bắt kịp thời đại chứ. Những quốc gia từng như ta, nhưng đã quyết định vươn lên phát triển, làm nghiên cứu, và đuổi theo những nước tiên tiến, như Thổ Nhĩ Kì, Malaysia và nhiều nữa, Họ đem theo ngôn ngữ của họ trong suốt chặng đường phát triển, bảo vệ nó như bảo vệ đá quí. Họ giữ nó gần với họ. Bởi nếu bạn muốn nhập hàng từ Thổ Nhĩ Kì hay bất kì đâu nếu nó không được dán nhãn bằng tiếng Thổ Nhĩ Kì, thì nó không xuất xứ từ nước đó. Bạn sẽ không tin nó là hàng trong nước. Họ sẽ tiếp tục trở lại làm người tiêu thụ chính, không 1 đầu mối, như đa phần chúng ta bây giờ đây. Nên, để cách tân và sản xuất, họ phải bảo vệ ngôn ngữ của mình. Nếu tôi nói, " Tự do, Dân chủ, Độc Lập," ( tiếng Ả Rập ) Điều này gợi cho bạn điều gì? Không gợi nên gì, đúng chứ?
Language isn't just for conversing, just words coming out of our mouths. Language represents specific stages in our lives, and terminology that is linked to our emotions. So when we say, "Freedom, sovereignty, independence," each one of you draws a specific image in their own mind, there are specific feelings of a specific day in a specific historical period.
Mặc kệ ai, thế nào hay tại sao. Ngôn ngữ không chỉ dành cho chuyển đổi, là từ ngữ tuôn ra khỏi miệng. Ngôn ngữ đại diện cho từng giai đoạn cụ thể trong đời chúng ta, và là thuật ngữ liên kết với cảm xúc. Nên khi ta nói, "Tự do, Dân Chủ, Độc Lập." mỗi người trong các bạn đều tự vẽ nên hình ảnh nhất định trong tâm trí, những cám giác rất thật, về một ngày cụ thể trong một giai đoạn lịch sử xác định.
Language isn't one, two or three words or letters put together. It's an idea inside that relates to how we think, and how we see each other and how others see us. What is our intellect? How do you say whether this guy understands or not? So, if I say, "Freedom, sovereignty, independence (English)," or if your son came up to you and said, "Dad, have you lived through the period of the freedom (English) slogan?" How would you feel? If you don't see a problem, then I'd better leave, and stop talking in vain.
Ngôn ngữ không chỉ một, hai hay ba từ ghép lại khơi khơi. Mà là 1 ý niệm ẩn tương quan với cách ta suy nghĩ, và nhìn nhận, kể cả cách mọi người đánh giá lẫn nhau. Tóm lại, hiểu biết của ta là gì? Làm thế nào biết được anh chàng này có hiểu hay không? Nên, nếu tôi nói, "Tự Do, Dân Chủ, Độc Lập," (tiếng Anh) hoặc nếu con bạn đến trước mặt bạn và bảo, "Bố, bố đã trải qua cái thời của tự do ngôn luận (tiếng Anh) chưa?" Bạn sẽ cảm thấy thế nào? Nếu bạn không thấy được vấn đề, có lẽ tôi nên đi vậy, để khỏi phát biểu trong vô vọng.
The idea is that these expressions remind us of a specific thing. I have a francophone friend who's married to a French man. I asked her once how things were going. She said, "Everything is fine, but once, I spent a whole night asking and trying to translate the meaning of the word 'toqborni' for him." (Laughter) (Applause) The poor woman had mistakenly told him "toqborni," and then spent the whole night trying to explain it to him. He was puzzled by the thought: "How could anyone be this cruel? Does she want to commit suicide? 'Bury me?' (English)" This is one of the few examples.
Ý là những biểu hiện thông thường sẽ gợi nhớ về một vật đặc trưng. Tôi có một người bạn biết nói tiếng Pháp do lấy được chồng Pháp. Hôm nọ, tôi hỏi cô ấy sống ra sao. Cô bảo, " Mọi thứ đều ổn, nhưng có lần, mình đã dành cả đêm để hỏi và cố phiên nghĩa từ "toqborni" cho anh ấy." ( Tiếng cười) ( Vỗ Tay) Cô gái tội nghiệp ấy đã nhầm lẫn bảo chồng là "toqborni", (tokborni) và đã dành cả đêm giải thích cho anh ta. Anh ta thắc mắc: "Tại sao một người có thể ác đến thế? Cô ấy muốn tự tử à? "Chôn mình sao?" (tiếng Anh) Một trong những ví dụ hiếm hoi cho ta thấy
It made us feel that she's unable to tell that word to her husband, since he won't understand, and he's right not to; his way of thinking is different. She said to me, "He listens to Fairuz with me, and one night, I tried to translate for him so he can feel what I feel when I listen to Fairuz." The poor woman tried to translate this for him: "From them I extended my hands and stole you --" (Laughter) And here's the pickle: "And because you belong to them, I returned my hands and left you." (Laughter) Translate that for me. (Applause)
cô gái ấy không thể giải thích từ đó cho chồng mình, do anh ta không hiểu và anh có quyền; cách suy nghĩ của anh ấy hoàn toàn khác. Cô ấy bảo tôi, " Anh ấy nghe Fairuz cùng với mình, và đêm kia, mình cố cắt nghĩa để anh có thể cảm nhận được cái mình thấy khi nghe Fairuz." Cô nói như thế này với anh ta : " Từ chúng, em giang tay và cướp được anh --" ( Tiếng Cười) Và đây mới là khúc kì cục : " Và bởi vì anh thuộc về chúng, em rút tay lại và rời bỏ anh." ( Tiếng Cười) Dịch câu đó giùm tôi đi. ( Vỗ Tay )
So, what have we done to protect the Arabic language? We turned this into a concern of the civil society, and we launched a campaign to preserve the Arabic language. Even though many people told me, "Why do you bother? Forget about this headache and go have fun." No problem! The campaign to preserve Arabic launched a slogan that says, "I talk to you from the East, but you reply from the West." We didn't say, "No! We do not accept this or that." We didn't adopt this style because that way, we wouldn't be understood. And when someone talks to me that way, I hate the Arabic language. We say-- (Applause)
Thế, ta đã làm những gì để bảo tồn tiếng Ả rập? Ta xoay chuyện này thành một vấn đề xã hội dân sự, và phát động chiến dịch bảo tồn ngôn ngữ Ả Rập. Kể cả khi nhiều người bảo tôi, " Cô quan tâm chi cho cực? Bỏ ba cái vụ nhức não này đi và quẩy lên." Được thôi! Không vấn đề gì! Chiến dịch ấy có khẩu hiệu như thế này "Tôi nói từ phía Đông, nhưng bạn đáp lại từ phía Tây." Ta không nói, "Không! Chúng tôi không chịu cái này hay kia." Chúng tôi không tiếp nhận cách này bởi vì chúng tôi không hiểu. Khi ai đó nói với tôi kiểu đó, tôi cực ghét ngôn ngữ Ả Rập. Ta thường nói -- ( Vỗ Tay)
We want to change our reality, and be convinced in a way that reflects our dreams, aspirations and day-to-day life. In a way that dresses like us and thinks like we do. So, "I talk to you from the East, but you reply from the West" has hit the spot. Something very easy, yet creative and persuasive. After that, we launched another campaign with scenes of letters on the ground. You've seen an example of it outside, a scene of a letter surrounded by black and yellow tape with "Don't kill your language!" written on it. Why? Seriously, don't kill your language. We really shouldn't kill our language. If we were to kill the language, we'd have to find an identity.
Ta muốn thay đổi sự thật, và bị thuyết phục đến nỗi nó phản ánh giấc mơ, khát vọng và cuộc sống thường nhật của ta ăn diện giống và suy diễn như ta. Nên, "Tôi nói từ phía Đông, bạn trả lời từ phía Tây." cũng đủ để giải thích. Thứ rất dễ dàng, đủ sáng tạo và đầy thuyết phục. Sau đó, chúng tôi lại khai triển một chiến dịch khác với sự hiện diện của chữ viết trên mặt đất. Chắc bạn cũng thấy 1 ví dụ ở ngoài rồi, 1 khung chứa 1 chữ bao quanh bởi băng dán màu vàng đen in câu " Đừng triệt tiêu ngôn ngữ của bạn!" Tại sao? Không đùa đâu, đừng triệt tiêu ngôn ngữ của bạn. Không nên vùi dập ngôn ngữ của chính dân tộc mình. Nếu làm thế, ta cần phải nhận dạng lại bản thân.
We'd have to find an existence. We'd go back to the beginning. This is beyond just missing our chance of being modern and civilized.
Cần tìm sự tồn tại cho mình. Phải quay trở về nơi xuất phát. Điều này còn đi xa hơn cả việc bỏ lỡ cơ hội trở nên văn minh, hiện đại.
After that we released photos of guys and girls wearing the Arabic letter. Photos of "cool" guys and girls. We are very cool! And to whoever might say, "Ha! You used an English word!" I say, "No! I adopt the word 'cool.'" Let them object however they want, but give me a word that's nicer and matches the reality better. I will keep on saying "Internet" I wouldn't say: "I'm going to the world wide web" (Laughs) Because it doesn't fit! We shouldn't kid ourselves. But to reach this point, we all have to be convinced that we shouldn't allow anyone who is bigger or thinks they have any authority over us when it comes to language, to control us or make us think and feel what they want.
Tiếp tục, chúng tôi phát những tấm hình thanh niên mặc áo có chữ Ả Rập. Những tấm hình của những anh chàng và cô nàng "cool". Rất là cool! Và dành cho người nhiều lời, "Há! Bày đặt xài từ tiếng Anh nữa chứ! Tôi xin đáp, "Không dám! Tôi học được từ "cool" đấy." Mặc người ta la ó, hãy cho tôi từ nào đó tốt đẹp hơn phù hợp hơn với sự thật này. Tôi vẫn cứ nói "Internet" đấy tôi sẽ không dài dòng : "Tôi sẽ lên mạng toàn cầu đây." (Tiếng cười) Bởi nó không phù hợp! Không nên dối bản thân làm gì. Nhưng để đi đến mức này, cần phải tin rằng không nên để bất kì ai <i>ngon</i> hơn hay nghĩ rằng họ có quyền hạn hơn khi bàn đến vấn đề ngôn ngữ, để khống chế hay thao túng ý nghĩ và cảm giác ta theo ý họ.
Creativity is the idea. So, if we can't reach space or build a rocket and so on, we can be creative. At this moment, every one of you is a creative project. Creativity in your mother tongue is the path. Let's start from this moment. Let's write a novel or produce a short film. A single novel could make us global again. It could bring the Arabic language back to being number one. So, it's not true that there's no solution; there is a solution! But we have to know that, and be convinced that a solution exists, that we have a duty to be part of that solution.
Sáng tạo chính là mấu chốt vấn đề. Vậy, nếu không thể vươn tới vũ trụ hay dựng nên lửa vân vân, ta vẫn còn có thể sáng tạo. Ngay phút giây này, mỗi người đều là một dự án vĩ mô. Sáng tạo trong tiếng mẹ đẻ chính là con đường dẫn đến điều này. Thế thì hãy cùng bắt đầu tại ngay đây. Cùng viết nên cuốn tiểu thuyết hoặc quay cuộn phim ngắn. 1 cuốn truyện cũng có thể làm ta kết nối toàn cầu. Mang tiếng Ả Rập trở về trạng thái phồn vinh của nó. Nên, nói không có cách giải quyết là sai; Có cách đấy chứ! Cần biết, và tin rằng khi giải pháp tồn tại, thì ta có nhiệm vụ trở thành một phần của giải pháp đó.
In conclusion, what can you do today? Now, tweets, who's tweeting? Please, I beg of you, even though my time has finished, either Arabic, English, French or Chinese. But don't write Arabic with Latin characters mixed with numbers! (Applause) It's a disaster! That's not a language. You'd be entering a virtual world with a virtual language. It's not easy to come back from such a place and rise. That's the first thing we can do.
Nói tóm lại, bạn có thể làm được gì ngày hôm nay? Chia sẻ đi, ai đang lên Twitter thế? Tôi xin đó, thật lòng, kể cả khi thời gian của tôi mới hết, dù là Ả Rập, Anh, Pháp, kể cả Trung Quốc. Nhưng đừng nên viết tiếng Ả Rập với kí tự Latin trộn lẫn với chữ số! ( Vỗ tay) Đó là một thảm họa! Không giống ngôn ngữ thực thụ chút nào Bạn sắp bước vào thế giới ảo với một thứ tiếng ảo. Không dễ dàng gì để quay lại nơi này và đột phá đâu. Đó là điều đầu tiên ta có thể làm.
Second, there are many other things that we can do. We're not here today to convince each other. We're here to bring attention to the necessity of preserving this language. Now I will tell you a secret. A baby first identifies its father through language. When my daughter is born, I'll tell her, "This is your father, honey (Arabic)." I wouldn't say, "This is your dad, honey (English)." And in the supermarket, I promise my daughter Noor, that if she says to me, "Thanks (Arabic)," I won't say, "Dis, 'Merci, Maman,'" and hope no one has heard her. (Applause)
Thứ hai là, có rất nhiều chuyện tương tự khác có thể làm. Hôm nay, ta đâu phải tụ lại để thuyết phục lẫn nhau. Ta ở đây để nêu lên sự cần thiết của việc bảo tồn ngôn ngữ. Và tôi sẽ kể bạn một bí mật. Trẻ con lần đầu nhận ra bố nó thông qua ngôn ngữ. Khi con gái tôi chào đời, tôi bảo, " Đây là bố con, cục cưng của mẹ" (tiếng Ả Rập) Tôi không muốn nói, "Đây là cha con, con yêu." (tiếng Anh). Và khi ở siêu thị, tôi hứa sẽ mua cho con bé Noor, nếu nó chịu nói "cảm ơn" bằng Ả Rập. Tôi sẽ không chịu,"Cám ơn, mẹ" (Pháp) và hi vọng sẽ không ai nghe thấy. ( Vỗ Tay)
Let's get rid of this cultural cringe.
Hãy chung tay loại bỏ sự thụt lùi văn hóa này!
(Applause)
( Vỗ Tay)