Good morning! Are you awake? They took my name tag, but I wanted to ask you, did anyone here write their name on the tag in Arabic? Anyone! No one? All right, no problem.
Mirëmëngjes! A jeni zgjuar? Nuk e kam më kartën me emrin tim, por doja t'ju pyesja, ndonjëri nga ju a e ka shkruar emrin e tij në gjuhën arabe? Ndonjëri? Askush? Dakord, ska problem.
Once upon a time, not long ago, I was sitting in a restaurant with my friend, ordering food. So I looked at the waiter and said, "Do you have a menu (Arabic)?" He looked at me strangely, thinking that he misheard. He said, "Sorry? (English)." I said, "The menu (Arabic), please." He replied, "Don't you know what they call it?" "I do." He said, "No! It's called "menu" (English), or "menu" (French)." Is the French pronunciation correct? "Come, come, take care of this one!" said the waiter. He was disgusted when talking to me, as if he was saying to himself, "If this was the last girl on Earth, I wouldn't look at her!" What's the meaning of saying "menu" in Arabic? Two words made a Lebanese young man judge a girl as being backward and ignorant. How could she speak that way?
Një herë e një kohë, jo shumë larg, isha ulur në një restorant me një mikun tim dhe po porosisja. Iu drejtova kamarierit dhe i thashë, “A keni menu (në arabisht)?” Ai më pa me çudi, duke menduar se nuk më kishte dëgjuar mirë. Ai tha, “Më falni? (anglisht).” Unë iu përgjigja, “Menunë (arabisht), të lutem.” Ai ma ktheu, “Nuk e di se si e quajnë?” “E di.” Ai ma ktheu, “Jo! Quhet menu (anglisht), ose “menu” (frëngjisht).” A është shqiptimi frengjisht në rregull? “Hajde, hajde kujdesu për këtë!” tha kamarieri. Ai u bezdis duke folur me mua, sikur po i thoshte vetes, “Nëse kjo do të ishte vajza e fundit në botë, unë nuk do t’ja hidhja sytë!” Cili është kuptimi i të thënit “menu” në arabisht? Dy fjalë mjaftuan që një djalë i ri libanez të gjykonte një femër si të prapambetur dhe injorante. Si mund të fliste ajo në atë mënyrë?
At that moment, I started thinking. It made me mad. It definitely hurts! I'm denied the right to speak my own language in my own country? Where could this happen? How did we get here?
Në atë moment, fillova të mendoj. Mu ngritën nervat. Pa dyshim që të dhemb! Më mohohet e drejta të flas gjuhën time në vendin tim? Ku mund të ndodhte një gjë e tillë? Si arritëm ne deri këtu?
Well, while we are here, there are many people like me, who would reach a stage in their lives, where they involuntarily give up everything that has happened to them in the past, just so they can say that they're modern and civilized. Should I forget all my culture, thoughts, intellect and all my memories? Childhood stories might be the best memories we have of the war! Should I forget everything I learned in Arabic, just to conform? To be one of them? Where's the logic in that? Despite all that, I tried to understand him. I didn't want to judge him with the same cruelty that he judged me.
Epo, ndërsa ne jemi këtu, ka shumë njerëz si unë, të cilët do të arrinin një fazë në jetën e tyre, ku ata padashur heqin dorë nga gjithçka që ka ndodhur në të shkuarën e tyre, vetëm që të mund të thonë se janë modernë dhe të civilizuar. A mos duhet të harroj unë gjithë kulturën, mendimet, intelektin dhe gjithë kujtimet e mia? Historitë e fëmijërisë mund të jenë kujtimet më të bukura që kemi nga lufta! Mos duhet të harroj gjithçka që kam mësuar në arabisht, vetëm të përshtatem? Të jem njëra nga ato? Ku qëndron logjika këtu? Pavarësisht gjithë këtyre, u mundova ta kuptoj. Nuk doja ta gjykoja atë me gjithë atë ligësi që ai më gjykoi mua.
The Arabic language doesn't satisfy today's needs. It's not a language for science, research, a language we're used to in universities, a language we use in the workplace, a language we rely on if we were to perform an advanced research project, and it definitely isn't a language we use at the airport. If we did so, they'd strip us of our clothes. Where can I use it, then? We could all ask this question! So, you want us to use Arabic. Where are we to do so? This is one reality.
Gjuha arabe nuk kënaq nevojat e ditëve të sotme. Nuk është një gjuhë për shkencë, kërkime, një gjuhë me të cilën ishim mësuar në universitete, një gjuhë që e përdorim në vendin e punës, një gjuhë në të cilën mbështetemi nëse duam të paraqesim një projekt të avancuar kërkimi, dhe padyshim nuk është një gjuhë që e përdorim në aeroporte. Nëse do ta bënim një gjë të tillë, ata do të na zhvishnin rrobat. Ku mund ta përdor gjuhën time, atëherë? Ne të gjithë mund të shtrojmë këtë pyetje! E pra doni që ne të përdorim arabishten. Por ku mund ta përdorim? Kjo është një pjesë e realitetit.
But we have another more important reality that we ought to think about. Arabic is the mother tongue. Research says that mastery of other languages demands mastery of the mother tongue. Mastery of the mother tongue is a prerequisite for creative expression in other languages.
Por kemi një tjetër realitet më të rëndësishëm që duhet të mendojmë. Arabishtja është gjuha mëmë. Kërkimet pohojnë se mësimi i gjuhëve të tjera zotërimin sa më të mirë të gjuhës mëmë. Zotërimi i gjuhën mëmë është një kusht paraprak për shprehi krijuese në gjuhë të tjera.
How? Gibran Khalil Gibran, when he first started writing, he used Arabic. All his ideas, imagination and philosophy were inspired by this little boy in the village where he grew up, smelling a specific smell, hearing a specific voice, and thinking a specific thought. So, when he started writing in English, he had enough baggage. Even when he wrote in English, when you read his writings in English, you smell the same smell, sense the same feeling. You can imagine that that's him writing in English, the same boy who came from the mountain. From a village on Mount Lebanon. So, this is an example no one can argue with.
Si? Gibran Khalil Gibran, kur filloi të shkruante, ai përdorte arabishten. Të gjitha idetë e tij, imagjinata dhe filozofia ishin frymëzuar nga ky djali i vogël në fshatin ku ai ishte rritur, duke lëshuar një aromë të veçantë, duke dëgjuar një zë të veçantë, dhe duke menduar një mendim të veçantë. Kështu, kur ai filloi të shkruajë në anglisht, ai kishte mjaftueshëm njohuri. Edhe kur shkruante në anglisht, kur lexoni shkrimet e tij në anglisht, ju ndjeni të njëjtën aromë, ndjeni të njëjtën ndjenjë. Ju mund ta kuptoni që është ai që ka shkruar në anglisht, i njëjti djalë që erdhi nga mali. Nga një fshat në Malin Liban. Pra, ky është një shembull për të cilin askush nuk mund të argumentojë.
Second, it's often said that if you want to kill a nation, the only way to kill a nation, is to kill its language. This is a reality that developed societies are aware of. The Germans, French, Japanese and Chinese, all these nations are aware of this. That's why they legislate to protect their language. They make it sacred. That's why they use it in production, they pay a lot of money to develop it. Do we know better than them?
Së dyti, shpesh thuhet se nëse ti do të vrasësh një komb, e vetmja mënyrë për të arritur vrasjen e një kombi, është të vrasësh gjuhën e tij. Ky është një realitet për të cilin shoqëritë e zhvilluara janë në dijeni. Gjermanët, francezët, japonezët dhe kinezët, të gjithë këta kombe janë në dijeni të kësaj. Ja pse ata e kanë të parashikuar në legjislacion mbrotjen e gjuhës së tyre. Ata e konsiderojnë atë të shenjtë. Prandaj ata e përdorin atë në prodhim, paguajnë shumë para që ta zhvillojnë atë. A dimë ne më shumë se ata?
All right, we aren't from the developed world, this advanced thinking hasn't reached us yet, and we would like to catch up with the civilized world. Countries that were once like us, but decided to strive for development, do research, and catch up with those countries, such as Turkey, Malaysia and others, they carried their language with them as they were climbing the ladder, protected it like a diamond. They kept it close to them. Because if you get any product from Turkey or elsewhere and it's not labeled in Turkish, then it isn't a local product. You wouldn't believe it's a local product. They'd go back to being consumers, clueless consumers, like we are most of the time. So, in order for them to innovate and produce, they had to protect their language. If I say, "Freedom, sovereignty, independence (Arabic)," what does this remind you of? It doesn't ring a bell, does it? Regardless of the who, how and why.
Dakord, ne nuk vijmë nga bota e zhvilluar, ky mendim i avancuar nuk ka ardhur akoma tek ne, dhe ne do dëshironim të ishim pjesë e botës së civilizuar. Vende që dikur kanë qenë si ne, por që vendosën të përpiqen për zhvillim, bëjnë kërkime dhe krijojnë ura komunikimi dhe bashkëveprimi me vende të zhvilluara, si Turqia, Malajzia dhe të tjera, ata e mbajtën gjuhën e tyre me vete ndërsa ngjisnin shkallët për lart, e mbrojtën atë si një diamant. Këto vende e mbajtën gjuhën pranë vetes. Sepse nëse ti blen një produkt nga Turqia ose vend tjetër i cili nuk është me etiketën turke, atëherë nuk është një produkt vendi. As ju nuk do ta besonit që mund të ishte një produkt vendi. Ata do të ishin thjesht konsumatorë, konsumatorë të pashpirt, siç jemi ne në shumicën e kohës. Pra, që ata të mund të prodhonin dhe krijonin, atyre iu desh të mbronin gjuhën e tyre. Nëse unë them, “Liri, sovranitet, pavarësi (arabisht),” çfarë ju kujton kjo gjë? Nuk ju bën përshtypje apo jo? Pa marrë parasysh se nga kush, si dhe pse.
Language isn't just for conversing, just words coming out of our mouths. Language represents specific stages in our lives, and terminology that is linked to our emotions. So when we say, "Freedom, sovereignty, independence," each one of you draws a specific image in their own mind, there are specific feelings of a specific day in a specific historical period.
Gjuha nuk është thjesht për të biseduar, thjesht fjalë që dalin nga gojët tona. Gjuha përfaqëson faza të veçanta në jetët tona, dhe terminologjinë që lidhet me emocionet tona. Pra kur ne themi “Liri, sovranitet, pavarësi,” secili nga ju vizaton një imazh të veçantë në mendjen tuaj, ndjenja të veçanta të një dite të veçantë të një periudhe të veçantë historike.
Language isn't one, two or three words or letters put together. It's an idea inside that relates to how we think, and how we see each other and how others see us. What is our intellect? How do you say whether this guy understands or not? So, if I say, "Freedom, sovereignty, independence (English)," or if your son came up to you and said, "Dad, have you lived through the period of the freedom (English) slogan?" How would you feel? If you don't see a problem, then I'd better leave, and stop talking in vain.
Gjuha është një, dy ose tre fjalë ose shkronja të vendosura bashkë. Ka një ide brenda që lidh mënyrën se si ne mendojmë, dhe sesi shohim njëri-tjetrin dhe sesi na shohin të tjerët. Çfarë është intelekti ynë? Si mund ta kuptoni nëse ky djalë kupton apo nuk kupton? Kështu, nëse unë them “Liri, sovranitet, pavarësi (anglisht),” ose nëse djali juaj do vinte t’ju thoshte, “Babi, a ke jetuar ti në periudhën e sloganit të lirisë (anglisht)?” Si do të ndiheshit? Nëse kjo gjë për ju nuk përbën problem, atëherë unë më mirë të largohem dhe të mos flas më kot së koti.
The idea is that these expressions remind us of a specific thing. I have a francophone friend who's married to a French man. I asked her once how things were going. She said, "Everything is fine, but once, I spent a whole night asking and trying to translate the meaning of the word 'toqborni' for him." (Laughter) (Applause) The poor woman had mistakenly told him "toqborni," and then spent the whole night trying to explain it to him. He was puzzled by the thought: "How could anyone be this cruel? Does she want to commit suicide? 'Bury me?' (English)" This is one of the few examples.
Ideja është se këto shprehje na sjellin ndër mend gjëra të veçanta. Unë kam një mikeshë frankofone e cila është e martuar me një francez. E pyeta një herë sesi po i shkonin gjërat me të. Ajo tha, “Çdo gjë shkon mirë, por njëherë, kam kaluar gjithë natën duke u munduar të përktheja kuptimin e fjalës “toqborni” për të. (Të qeshura) (Duartrokitje) Gruaja e shkretë ia kishte përmendur atij fjalën "toqborni", dhe pastaj kaloi gjithë natën duke u munduar t'ja shpjegonte. Ai ishte në mëdyshje nga përkthimi: “Si mund të jetë njeriu kaq i ligë?” Mos vallë do të vrasë veten? ‘Të më varrosë?’(anglisht)” Ky është një nga shumë shembujt që mund të sjell.
It made us feel that she's unable to tell that word to her husband, since he won't understand, and he's right not to; his way of thinking is different. She said to me, "He listens to Fairuz with me, and one night, I tried to translate for him so he can feel what I feel when I listen to Fairuz." The poor woman tried to translate this for him: "From them I extended my hands and stole you --" (Laughter) And here's the pickle: "And because you belong to them, I returned my hands and left you." (Laughter) Translate that for me. (Applause)
Na bëri të ndihemi sikur ajo nuk ishte e aftë t’ia përkthente atë fjalë burrit të saj, meqë ai nuk do ta kuptonte, dhe ai ka plotësisht të drejtë; mënyra e tij e të menduarit është e ndryshme. Ajo më tha, “Ai dëgjon Fairuz* me mua, dhe një natë, u mundova të përktheja për të që ai të ndjente atë çfarë ndjeja unë teksa dëgjoja Fairuz.” Gruaja e shkretë u mundua të përkthente tekstin e këngës kështu për burrin: : “Nga ata unë zgjata duart dhe të vodha ty—" (Të qeshura) Dhe ja belaja e rradhës: “Dhe sepse ti u përket atyre, unë i ktheva duart dhe të lashë ty.” (Të qeshura) Përkthejeni këtë për mua. (Duartrokitje)
So, what have we done to protect the Arabic language? We turned this into a concern of the civil society, and we launched a campaign to preserve the Arabic language. Even though many people told me, "Why do you bother? Forget about this headache and go have fun." No problem! The campaign to preserve Arabic launched a slogan that says, "I talk to you from the East, but you reply from the West." We didn't say, "No! We do not accept this or that." We didn't adopt this style because that way, we wouldn't be understood. And when someone talks to me that way, I hate the Arabic language. We say-- (Applause)
Pra, çfarë kemi bërë për të mbrojtur gjuhën arabe? Ne e kthyem këtë në një shqetësim të shoqërisë civile, dhe nisëm një fushatë për të ruajtur gjuhën arabe. Edhe pse shumë njerëz më thanë, “Pse shqetësohesh për këtë gjë? Harrojë këtë dhimbje koke dhe bëj qejf.” Pa problem! Fushata për mbrojtjen e gjuhës arabe krijoi një slogan që thotë, “Unë të flas ty nga Lindja, por ti përgjigjesh nga Perëndimi”. Ne nuk thamë, “Jo! Ne nuk pranojmë këtë apo atë.” Ne nuk e përvetësuam këtë stil sepse në këtë mënyrë, nuk do të kuptoheshim nga të tjerët. Dhe kur dikush më flet mua në atë mënyrë, e urrej gjuhën arabe. Ne themi-- (Duartrokitje)
We want to change our reality, and be convinced in a way that reflects our dreams, aspirations and day-to-day life. In a way that dresses like us and thinks like we do. So, "I talk to you from the East, but you reply from the West" has hit the spot. Something very easy, yet creative and persuasive. After that, we launched another campaign with scenes of letters on the ground. You've seen an example of it outside, a scene of a letter surrounded by black and yellow tape with "Don't kill your language!" written on it. Why? Seriously, don't kill your language. We really shouldn't kill our language. If we were to kill the language, we'd have to find an identity.
Ne duam të ndryshojmë realitetin tonë, dhe të jemi të bindur në mënyrën që reflekton ëndrrat, aspiratat tona dhe jetën e përditshme. Në një mënyrë që të vishet si ne dhe të mendojë ashtu si ne. Kështu, “Unë të flas ty nga Lindja, por ti përgjigjesh nga Perëndimi” ka goditur vendin. Diçka shumë e thjeshtë, në të njëjtën kohë krijuese dhe bindëse. Pas kësaj, ne krijuam një tjetër fushatë me pamje të shkronjave në tokë. Ju keni parë një shembull të kësaj fushatë jashtë, një skenë me shkronja të rrethuara me shirita ngjyrë të zezë dhe të verdhë, me sloganin “Mos vrit gjuhën tënde!” shkruar mbi të. Pse? Seriozisht, mos vrisni gjuhën tuaj. vërtet nuk duhet të vrasim gjuhën tonë. Nëse do të vrasnim gjuhën, do të na duhej të gjenim një identitet.
We'd have to find an existence. We'd go back to the beginning. This is beyond just missing our chance of being modern and civilized.
Ne do të duhet të gjenim një ekzistencë. Ne do të ktheheshim prapë në fillim. Kjo qëndron në të humburit e shansit tonë për të qenë modernë dhe të civilizuar.
After that we released photos of guys and girls wearing the Arabic letter. Photos of "cool" guys and girls. We are very cool! And to whoever might say, "Ha! You used an English word!" I say, "No! I adopt the word 'cool.'" Let them object however they want, but give me a word that's nicer and matches the reality better. I will keep on saying "Internet" I wouldn't say: "I'm going to the world wide web" (Laughs) Because it doesn't fit! We shouldn't kid ourselves. But to reach this point, we all have to be convinced that we shouldn't allow anyone who is bigger or thinks they have any authority over us when it comes to language, to control us or make us think and feel what they want.
Pas fushatave, ne publikuam foto të djemve dhe vajzave të veshur me shkronja arabe. djemsh dhe vajzash “cool”. Ne jemi shumë cool! Dhe për këdo që mund të thotë, “Ha! Ju mësuat një fjalë anglisht!” unë u them, “Jo! Unë e përvetsova fjalën ‘cool.’” Lërini ata të kundërshtojnë si të duan, por më jepni një fjalë që është më e mirë dhe shkon më shumë me realitetin. Do vazhdoj të them fjalën “Internet” Unë nuk do të thoja: “Po shkoj në rrjetin e gjerë botëror” (Të qeshura) Sepse nuk shkon! Nuk duhet ti bëjmë qejfin vetes. Por që të arrijmë në këtë pikë, ne të gjithë duhet të jemi të bindur që nuk duhet të lejojmë askënd që është më i fuqishëm ose që mendon se ka autoritet mbi ne kur vjen puna të gjuha, të na kontrollojë apo të na bëjë të mendojmë dhe të ndjejmë atë çfarë duan ata.
Creativity is the idea. So, if we can't reach space or build a rocket and so on, we can be creative. At this moment, every one of you is a creative project. Creativity in your mother tongue is the path. Let's start from this moment. Let's write a novel or produce a short film. A single novel could make us global again. It could bring the Arabic language back to being number one. So, it's not true that there's no solution; there is a solution! But we have to know that, and be convinced that a solution exists, that we have a duty to be part of that solution.
Krijueshmëria është ideja. Kështu, nëse ne nuk arrijmë dot hapësirën apo të ndërtojmë një raketë dhe kështu me rradhë, ne mund të jemi krijues. Në këtë moment, secili nga ju është një projekt krijues. Krijueshmëria në gjuhën tuaj mëmë është rruga. Le të fillojmë që nga ky moment. Le të shkruajmë një novelë apo të prodhojmë një film të shkurtër. Një novelë e vetme mund të na bëjë ne globalë përsëri. Mund të bëjë që gjuha arabe të jetë numri një në botë përsëri. Pra, nuk është e vërtetë që nuk ka zgjidhje; ka zgjidhje! Por ne duhet të dimë këtë gjë, dhe të jemi të bindur se ekziston një zgjidhje, që ne e kemi për detyrë të jemi pjesë e asaj zgjidhjeje
In conclusion, what can you do today? Now, tweets, who's tweeting? Please, I beg of you, even though my time has finished, either Arabic, English, French or Chinese. But don't write Arabic with Latin characters mixed with numbers! (Applause) It's a disaster! That's not a language. You'd be entering a virtual world with a virtual language. It's not easy to come back from such a place and rise. That's the first thing we can do.
Në përfundim, çfarë mund të bëni sot? Tani, tweets, kush po shkruan në Twitter? Ju lutem, ju përgjërohem, edhe pse koha ime ka mbaruar, edhe e arabishtes, anglishtes, frëngjishes apo kinezçes. Por mos shkruani arabisht me karaktere latine të përziera me numra! (Duartrokitje) Është një katastrofë! Kjo nuk është gjuhë. Kështu, ju do të ishit pjesë e një bote virtuale me një gjuhë virtuale. është e lehtë të kthehesh mbrapa nga një vend i tillë dhe të rritesh. Kjo është gjëja e parë që mund të bëjmë.
Second, there are many other things that we can do. We're not here today to convince each other. We're here to bring attention to the necessity of preserving this language. Now I will tell you a secret. A baby first identifies its father through language. When my daughter is born, I'll tell her, "This is your father, honey (Arabic)." I wouldn't say, "This is your dad, honey (English)." And in the supermarket, I promise my daughter Noor, that if she says to me, "Thanks (Arabic)," I won't say, "Dis, 'Merci, Maman,'" and hope no one has heard her. (Applause)
Së dyti, ka edhe gjëra të tjera që ne mund të bëjmë. Ne nuk jemi këtu sot që të bindim njëri-tjetrin. Ne jemi këtu t’i kushtojmë vëmendje nevojës për mbrojtjen e kësaj gjuhe. Tani do t’ju rrëfej një sekret. Një foshnjë fillimisht e identifikon babain e tij nëpërmjet gjuhës. Kur të lindë vajza ime unë do t’i them, “Ky është babai yt zemër (arabisht).” Unë nuk do t’i thoja, “This is your dad honey (anglisht).” Dhe në supermarket, unë ia premtoj vajzës sime Noor, se nëse ajo më thotë, “Faleminderit (arabisht)!” unë nuk do t’i përgjigjem, "Dis, 'Merci, Maman,'" dhe të shpresoj që askush nuk e ka dëgjuar atë. (Duartrokitje)
Let's get rid of this cultural cringe.
Le të zhdukim këtë servilizëm gjuhësor!
(Applause)
(Duartrokitje)