In the early 1900s on the island of Crete, British archaeologist Sir Arthur Evans uncovered nearly 3,000 tablets inscribed with strange symbols. He thought these symbols represented the language spoken by Europe’s oldest civilization. Their meaning would elude scholars for 50 years.
Az 1900-as évek elején Kréta szigetén Sir Arthur Evans brit régész majdnem 3000, különös jelekkel teleírt táblát fedezett fel. Arra gondolt, hogy a jelek azt a nyelvet képviselik, amelyen Európa legrégibb civilizációja beszélt. Megfejtése 50 éven át kifogott a tudósokon.
Evans discovered these tablets amid the colorful frescoes and maze-like hallways of the palace of Knossos. He called the civilization Minoan— after the mythical Cretan ruler, King Minos. He thought the script, dubbed Linear B, represented the Minoan language, and scholars all over the world came up with their own theories. Was it the lost language of the Etruscans? Or perhaps it represented an early form of Basque?
Evans a táblákra a knósszoszi palotarom színes falfestményei tájékán és labirintusszerű folyosóin bukkant rá. A civilizációt minószinak nevezte el, a mondabeli Minósz király neve alapján. Azt tartotta, hogy a "lineáris B" nevű írást a minószi nyelvűek használták, de a világ tudósai mind előálltak a maguk elméletével. Ez az etruszkok kihalt nyelve? Vagy a baszkok ősi nyelve?
The mystery intensified because Evans guarded the tablets closely–– only 200 of the inscriptions were published during his lifetime–– but he couldn’t decipher the script. However, he did make two accurate observations: the tablets were administrative records, and the script was a syllabary, where each symbol represented both a consonant and a vowel, mixed with characters that each represented a whole word.
A rejtély csak erősödött, mivel Evans szigorúan őrizte a táblákat – életében csak 200 feliratot tettek közzé – de az írást képtelen volt megfejteni. De azért két pontos megfigyelést tett: a táblák szótagjel-rendszerű hivatalos feljegyzéseket tartalmaztak. Minden jel mással- és magánhangzóból áll, de vannak köztük szavakat jelölők is.
Evans worked on Linear B for three decades before a scholar from Brooklyn, New York, named Alice Kober set out to solve the mystery. Kober was a professor of Classics at Brooklyn College when few women held such positions. To help in her quest, she taught herself many languages–– knowledge she knew she would need to decipher Linear B. For the next two decades, she analyzed the symbols.
Evans 30 évig dolgozott a lineáris B-n, míg Alice Kober brooklyni tudós meg nem oldotta a rejtélyt. Kober akkor volt a Brooklyni Főiskola klasszika-filológia professzora, mikor kevés nő töltött be ilyen állást. Kutatását megkönnyítendő sok nyelvet tanulmányozott, melyekről tudta, hogy kellhetnek a lineáris B megfejtéséhez. Húsz éven át elemezte a jeleket.
Working from the few available inscriptions, she recorded how often each symbol appeared. Then she recorded how frequently each symbol appeared next to another. She stored her findings on scrap paper in cigarette cartons because writing supplies were scarce during the Second World War.
A kevés hozzáférhető felirat alapján följegyezte, hogy egy-egy jel milyen gyakran fordul elő. Aztán följegyezte, hogy egy-egy jel milyen gyakran fordul elő valamely másikkal. Megállapításait cigarettás dobozokban gyűjtött hulladékpapírokra írta, mert a 2. világháború idején papírhiány volt.
By analyzing these frequencies, she discovered that Linear B relied on word endings to give its sentences grammar. From this she began to build a chart of the relations between the signs, coming closer than anyone before to deciphering Linear B. But she died, probably of cancer, in 1950 at the age of 43.
A gyakoriságok elemzése alapján rájött, hogy a lineáris B nyelvben szóvégződések alakítják ki a mondatok nyelvtani szerkezetét. Ebből a jelek közti kapcsolatokat tükröző táblázatot állított össze, és ezzel bárki másnál közelebb jutott a lineáris B írás megfejtéséhez. De 1950-ben 43 évesen, valószínűleg rákban meghalt.
While Kober was analyzing the Knossos tablets, an architect named Michael Ventris was also working to crack Linear B. He had become obsessed with Linear B as a schoolboy after hearing Evans speak. He even worked on deciphering the script while serving in World War II.
Mialatt Kober a táblákat elemezte, Michael Ventris építész is munkálkodott a lineáris B feltörésén. Még iskolás korában Evanset hallgatva vált rögeszméjévé a lineáris B írás. Még a 2. világháborúban katonáskodva is a felirat megfejtésén dolgozott.
After the war, Ventris built on Kober’s grid using a newly published cache of Linear B inscriptions excavated from a different archeological site called Pylos, on mainland Greece. His real breakthrough came when he compared the tablets from Pylos with those from Knossos and saw that certain words appeared on tablets from one site but not the other. He wondered if those words represented the names of places specific to each location.
A háború után Kober rendszerét Ventris továbbfejlesztette, fölhasználva a görög szárazföldön lezajlott ásatáson, Püloszban föllelt és közzétett lineáris B írású táblákat. Az igazi áttörést a püloszi feliratok és a knósszoszi táblák összevetése hozta. Ventris észrevette, hogy egyes szavak a knósszoszi táblákon megvannak, de a pülosziakról hiányoznak. Azok vajon jellemző helységnevek?
He knew that over centuries, place names tend to remain constant, and decided to compare Linear B to an ancient syllabary from the island of Cyprus. The Cypriot script was used hundreds of years after Linear B, but some of the symbols were similar— he wondered if the sounds would be similar, too. When Ventris plugged some of the sounds of the Cypriot syllabary into the Linear B inscriptions, he came up with the word Knossos, the name of the city where Evans had discovered his tablets. In a domino effect, Ventris unraveled Linear B, with each word revealing more clearly that the language of Linear B was not Minoan, but Greek.
Tudta, hogy a helységnevek századok során sem igen változnak, ezért úgy döntött, összeveti a lineáris B-t a régi ciprusi szótagírással. A ciprusi írást századokkal a lineáris B-t követően használták, de bizonyos jelek hasonlók voltak. Feltételezte, hogy tán a hangok is azok. Amikor a ciprusi írás bizonyos hangjait behelyettesítette a lineáris B-vel készült feliratokba, rábukkant a Knósszosz szóra, a város nevére, ahol Evans a táblákat fölfedezte. Ezután hirtelen már egymás után bontakoztak ki a lineáris B elemei, és minden szóval egyre világosabbá vált, hogy a lineáris B nyelve nem minószi, hanem görög.
Ventris died in a car crash four years later, at the age of 34. But his discovery rewrote a chapter of history. Evans had insisted that the Minoans conquered the mainland Greeks, and that was why examples of Linear B were found on the mainland. But the discovery that Linear B represented Greek, and not Minoan, showed that the opposite had happened: mainland Greeks invaded Crete and adopted the Minoan script for their own language.
Ventris négy év múlva, 34 évesen autóbalesetben elhunyt, de fölfedezése átírta a történelem egyik fejezetét. Evans váltig állította, hogy a minósziak igázták le a szárazföldi görögöket, és lineáris B írásminták ezért fordultak elő a szárazföldön. Ám a fölfedezés, hogy a lineáris B görög, és nem minószi, megmutatta, hogy pont az ellenkezője történt: a szárazföldi görögök törtek be Krétára, és vették át nyelvükhöz a minószi írást.
But the story isn’t over yet. The actual language of the Minoans, represented by another script called Linear A, has yet to be deciphered. It remains a mystery— at least for now.
De a történetnek még nincs vége. A minósziak nyelvét más írással jegyezték, az ún. lineáris A-val, amely még megfejtésre vár. A lineáris A egyelőre még rejtély.