In the fall of 1845, the bright green leaves of potato plants dotted the Irish countryside. For over 200 years, the South American vegetable had thrived in Ireland’s rough terrain and unpredictable weather. Packed with carbohydrates, vitamins, and minerals, the potato was a remarkably nutrient-rich crop that made it easy for less wealthy families to maintain a balanced diet. By the mid-19th century, potatoes had supplanted other staple foods. And since British mandates ensured Ireland’s more valuable agricultural products were exported, roughly half the country’s 8.5 million residents lived almost entirely on potatoes.
Jesienią 1845 roku, irlandzkie pola usiane były jasnozielonymi liśćmi ziemniaków. Przez ponad 200 lat, to południowoamerykańskie warzywo rosło mimo niesprzyjającego terenu i zmiennej pogody w Irlandii. Pełen węglowodanów, witamin i minerałów ziemniak był niezwykle bogatą w składniki odżywcze rośliną, która umożliwiała mniej zamożnym rodzinom utrzymanie zbilansowanej diety. Do połowy XIX wieku, ziemniaki zastąpiły inne podstawowe produkty spożywcze. A ponieważ Brytyjczycy zadbali o to, by bardziej wartościowe produkty rolne Irlandii były eksportowane, około połowa z 8,5 miliona mieszkańców kraju żyła praktycznie wyłącznie z ziemniaków.
But when harvesting began in 1845, farmers found their potatoes blackened and shriveled. Those who ate them suffered severe stomach cramps and even death. Today, we know the culprit was Phytophthora infestans— a fungus that flourished in the season’s unusually damp weather. But at the time it was simply called “the blight.” The fungus likely originated in the Americas, traveling across the Atlantic on ships. And while it destroyed potato harvests across Europe, wealthier countries— then as today— generally fared better, as they had more resources to draw on. Meanwhile, the southern and western regions of Ireland were already impoverished and entirely dependent on the single crop, making them disproportionately vulnerable.
Ale gdy w 1845 roku nadeszły zbiory, rolnicy odkryli, że ich ziemniaki poczerniały i uschły. Spożycie ich kończyło się ostrymi skurczami żołądka, a nawet śmiercią. Dziś wiemy, że sprawcą był Phytophthora infestans, grzyb, który rozwinął się dzięki wyjątkowo wilgotnej pogodzie. W tamtym czasie nazywano go po prostu “zarazą“. Grzyb ten, najprawdopodobniej pochodzący z obu Ameryk, przemierzył Atlantyk na pokładach statków. I chociaż niszczył zbiory ziemniaków w całej Europie, bogatsze kraje, wtedy jak i dzisiaj, generalnie radziły sobie lepiej, gdyż miały do dyspozycji więcej zasobów. Tymczasem południowe i zachodnie regiony Irlandii, już wcześniej zubożałe i całkowicie zależne od uprawy ziemniaków, znalazły się w wyjątkowo trudnym położeniu.
The impacts of food insecurity are often most severe at the poverty line. But while the failed harvest created a class crisis, the government's response turned it into a national catastrophe. For centuries, Ireland had been under varying degrees of English control, and by 1845, it was part of the United Kingdom with its government based in London. During the famine’s first year, this distant ruling body imported corn from North America and offered the Irish employment on public works projects. But this relief only caused more problems. Imported food was poorly distributed and offered insufficient nutrition, making the previously healthy population more vulnerable to disease, and increasing maternal and child mortality. Worse still, the British continued to export Ireland’s grain and livestock. Meanwhile, the public works projects required lengthy shifts of grueling manual labour and were far from where most workers lived. For example, just one of countless tragic incidences is the story of Thomas Malone, who walked 18 kilometers roundtrip to work every day. One night, exhausted and starving, he collapsed and died just before reaching home, leaving behind his wife and six children.
Brak bezpieczeństwa żywnościowego zwykle najdotkliwiej dotyka najuboższych. Podczas gdy nieudane zbiory doprowadziły do kryzysu klasowego, działania rządu zmieniły go w katastrofę narodową. Przez wieki Irlandia znajdowała się w różnym stopniu pod kontrolą Anglików, a do 1845 roku, była częścią Zjednoczonego Królestwa z rządem w Londynie. W pierwszym roku klęski głodu, ten odległy organ władzy importował kukurydzę z Ameryki Północnej oraz oferował Irlandczykom zatrudnienie przy robotach publicznych. Lecz to przysporzyło tylko kolejnych problemów. Importowana żywność była źle rozprowadzana i oferowała zbyt mało wartości odżywczych, przez co dotychczas zdrowa populacja stała się bardziej podatna na choroby, a śmiertelność wśród matek i dzieci wzrosła. Co gorsza, Brytyjczycy nadal eksportowali irlandzkie zboża i zwierzęta gospodarskie. Tymczasem, roboty publiczne oznaczały długie zmiany i wyczerpującą pracę fizyczną z dala od domostw większości robotników. Wśród niezliczonych tragicznych przypadków jest chociażby historia Thomasa Malone’a, który codziennie pokonywał 18 kilometrów w obie strony do pracy. Jednej nocy, wyczerpany i głodny, upadł i zmarł tuż przed dotarciem do domu, zostawiając żonę i sześcioro dzieci.
Despite the year’s countless tragedies, many families managed to scrape by. But in 1846, the damp weather returned and the blight worsened, impacting 75% of Ireland's potato yield. British relief efforts diminished substantially in the famine’s second year. And while international aid helped save lives, the overall need was enormous. As the crisis wore on, the government limited who was eligible for relief and tasked Ireland with funding the relief efforts themselves by increasing local taxes.
Pomimo niezliczonych tragedii tego roku, wielu rodzinom udało się przetrwać. Ale w 1846 roku wilgotna pogoda powróciła, a zaraza się nasiliła, niszcząc 75% plonów ziemniaków. Brytyjskie wsparcie znacznie zmniejszyło się w drugim roku głodu. I choć pomoc międzynarodowa pomagała ratować życie, ogólna skala potrzeb była ogromna. Przedłużający się kryzys sprawił, że rząd zawężył liczbę osób do otrzymania zapomogi oraz zlecił Irlandii samodzielne sfinansowanie działań pomocowych poprzez podniesienie podatków.
Most modern historians view these disastrous policies as stemming from a mix of toxic religious ideology, laissez-faire economic policies, and political infighting. British news sources callously depicted the Irish as lazy, simple-minded alcoholics, and some London decision-makers believed the famine was God’s punishment for these sinful behaviors. Other government officials purposefully blocked efforts to provide meaningful relief due to internal political rivalries. As with famines and food insecurity today, it wasn't a lack of resources preventing the British from aiding Ireland, but rather a lack of political will.
Większość współczesnych historyków uważa tę katastrofalną politykę, za wynikającą z połączenia toksycznej religijnej ideologii, nieingerencyjnej polityki gospodarczej i politycznych walk wewnętrznych. Brytyjskie media bezdusznie przedstawiały Irlandczyków jako leniwych, bezmyślnych alkoholików, a niektórzy londyńscy decydenci wierzyli, że klęska głodu była karą boską za grzeszne uczynki. Inni urzędnicy państwowi celowo blokowali starania niesienia pomocy wskutek wewnętrznych różnic politycznych. Tak jak w przypadku obecnych klęsk żywnościowych, to nie brak zasobów uniemożliwił Brytyjczykom udzielenie pomocy Irlandii, a raczej brak chęci politycznej.
Seven years after the blight began, Ireland’s weather patterns returned to normal and the potato crop finally stabilised. But over 1 million people had perished from starvation, malnutrition, and disease. Between 1 and 2 million more fled the country, beginning a trend that dropped Ireland’s population to half its pre-famine levels by the 1920s.
Siedem lat po wybuchu zarazy, warunki pogodowe w Irlandii wróciły do normy, a wydajność ze zbiorów się unormowała. Jednak ponad milion ludzi zginęło z głodu, niedożywienia i chorób. Od 1 do 2 milionów osób uciekło z kraju, co zapoczątkowało spadek populacji do połowy poziomu sprzed klęski żywiołowej w latach 20. XX wieku.
Today, climate change is making extreme weather more common and sustained, leading countless agricultural communities to face similar struggles. Just as in Ireland, farmers living on the margins are increasingly facing starvation, malnutrition, and disease due to global weather patterns for which they bear little responsibility. But history doesn’t have to repeat itself if governments and institutions can provide the kind of aid these regions need: relief efforts that are coordinated and ongoing, provide sufficient nutrition to prevent disease, and are offered with compassion rather than judgment.
Obecnie, przez zmiany klimatu ekstremalne zjawiska stają się coraz częstsze, co doprowadza liczne rolnicze społeczności do podobnych zmagań. Tak jak w Irlandii, rolnicy żyjący na marginesie coraz częściej walczą z głodem, niedożywieniem i chorobami przez globalne wzorce pogodowe, za które prawie w ogóle nie odpowiadają. Jednak historia nie musi się powtarzać, o ile rządy i instytucje zapewnią taki rodzaj pomocy, jaki jest tam potrzebny, skoordynowane i nieustanne działania pomocowe, zaopatrywanie w żywność by zapobiegać chorobom, które niesione są ze współczuciem, a nie z osądem.