I want to tell you a story about a girl. But I can't tell you her real name. So let's just call her Hadiza.
دەمەوێت چیرۆکێکتان لەبارەى .کچێکەوە بۆ بگێڕمەوە .بەڵام ناتوانم ناوى ڕاستەقینەیتان پێ بڵێم .بۆیە با هەر پێى بڵێین هادیزە
Hadiza is 20. She's shy, but she has a beautiful smile that lights up her face. But she's in constant pain. And she will likely be on medication for the rest of her life.
.هادیزە تەمەنى 20 ساڵە ،کچێکى شەرمنە بەڵام پێکەنینێکى زۆر جوانى هەیە .کە ڕوخسارى دەدرەوشێنێتەوە بەڵام ئەو لە ئازارێکى بەردەوامدایە ئەگەر هەیە تا کۆتایى ژیانى .دەبێت چارەسەر وەربگرێت
Do you want to know why? Hadiza is a Chibok girl, and on April 14, 2014, she was kidnapped by Boko Haram terrorists. She managed to escape, though, by jumping off the truck that was carrying the girls. But when she landed, she broke both her legs, and she had to crawl on her tummy to hide in the bushes. She told me she was terrified that Boko Haram would come back for her. She was one of 57 girls who would escape by jumping off trucks that day.
دەتانەوێت هۆکارەکەى بزانن ؟ ،هادیزە خەڵکى (چیبۆک) ى نەیجیریایە لە 14ى نیسانى 2014دا فڕێندرا، لەلایەن تیرۆرستانى بۆکۆ حەرامەوە. بەڵام توانى هەڵبێت بە بازدان لەو لۆرییەى .کە کچەکانى دەگواستەوە کە بازى دا هەردوو قاچى شکا، وە دەبوایە بە سنگە خشکێ بڕوات .تا لەناو گژو گیاکاندا خۆى حەشار بدات پێى وتم کە زۆر تۆقیوە لەترسی پێى . بزانن و بۆى بگەڕێنەوەو دەستگیریبکەنەوە ئەو یەکێک بوو لەو 57 کچەى ئەو ڕۆژە بە بازدان لە لۆرییەکەوە ڕزگاریان بووە.
This story, quite rightly, caused ripples around the world. People like Michelle Obama, Malala and others lent their voices in protest, and at about the same time -- I was living in London at the time -- I was sent from London to Abuja to cover the World Economic Forum that Nigeria was hosting for the first time. But when we arrived, it was clear that there was only one story in town. We put the government under pressure. We asked tough questions about what they were doing to bring these girls back. Understandably, they weren't too happy with our line of questioning, and let's just say we received our fair share of "alternative facts."
ئەم چیرۆکە ڕاستەوخۆ مشتومڕێکى زۆرى نایەوە لە سەرانسەری جیهاندا کەسانى وەک میشێل ئۆباما، مەلالە و چەندانى تر دەنگیان بۆ ناڕەزایى ،یەکخست لەدژى ئەوەى رویدا لەو کاتەدا من لە لەندەن دەژیام دواتر نێردرام بۆ ئەبوجا بۆ ڕووماڵکردنى کۆربەندی ئابوورى جیهانى .کە بۆ یەکەمجار لە نێجیریا ساز کرابوو بەڵام کاتێک گەیشتین، دیاربوو کە تەنها یەک .چیرۆک لە ناوچەکەدا دەگێردرایەوەو باسدەکرا .حکومەتمان خستە ژێر فشار پرسیارمان ئاڕاستە دەکردن لەبارەى هەوڵەکانیان بۆ گەڕاندنەوەى کچە رفێندراوەکان ،بێگومان ،دڵخۆش نەبوون بە لێشاوى پرسیارەکانمان بەشى خۆمان لە چەند ڕاستییەکى جێگرەوە وەرگرت.
(Laughter)
(پێکەنین)
Influential Nigerians were telling us at the time that we were naïve, we didn't understand the political situation in Nigeria. But they also told us that the story of the Chibok girls was a hoax. Sadly, this hoax narrative has persisted, and there are still people in Nigeria today who believe that the Chibok girls were never kidnapped. Yet I was talking to people like these -- devastated parents, who told us that on the day Boko Haram kidnapped their daughters, they ran into the Sambisa Forest after the trucks carrying their daughters. They were armed with machetes, but they were forced to turn back because Boko Haram had guns.
نێجیرییەکان لەو کاتەدا بە ئێمەیان وت ،کە ئێمە گێلبووین .ئێمە لە دۆخى سیاسى نێجیریا تێنەدەگەیشتین وە پێشیان وتین کە چیرۆکى کچەکانى چیبۆک .تەنها پرۆپاگەندە بووە ،بەداخەوە بەو شێوەیە چیرۆکەکە بڵاوبوویەوە هێشتا خەڵکانێک هەن لە نێجیریادا کە پێیانوایە کە کچانى چیبۆک .هەرگیز نەفڕێندراون هێشتا من قسەم بۆ ئەو کەسانە دەکرد ،دایک و باوکە بێچارانە پێیان وتین ئەو ڕۆژەى بوکۆ حەرام کچەکانیانى فڕاند ئەمان بەدواى ئەو لۆرییەى کچەکانى بردووە ڕایانکردووە بۆ دارستانى سامبیسا ئەمان تەوریان پێبووە بەڵام ناچارکراون بگەڕێنەوە . .چوونکە بۆکۆ حەرام چەکى پێبووە
For two years, inevitably, the news agenda moved on, and for two years, we didn't hear much about the Chibok girls. Everyone presumed they were dead. But in April last year, I was able to obtain this video. This is a still from the video that Boko Haram filmed as a proof of life, and through a source, I obtained this video. But before I could publish it, I had to travel to the northeast of Nigeria to talk to the parents, to verify it. I didn't have to wait too long for confirmation. One of the mothers, when she watched the video, told me that if she could have reached into the laptop and pulled our her child from the laptop, she would have done so. For those of you who are parents, like myself, in the audience, you can only imagine the anguish that that mother felt.
بۆ ماوەى دوو ساڵ، ئاژانسەکانى هەواڵ ،بابەتى کچەکانى چیبۆکیان تێپەڕاند ،و بۆ ماوەى دوو ساڵ .شتێکى وامان لەبارەى کچەکانەوە نەبیست .هەمووان پێیان وابوو کە ئەوان مردوون ،بەڵام لە مانگى نیسانى ساڵى ڕابردوو .من توانیم ئەم ڤیدیۆیەم دەستبکەوێت ئەمە هەر بەشێکە لە ڤیدیۆکە ئەم ڤیدیۆیە لەلایەن بۆکۆ حەرامەوە گیرابوو ، بۆ بەڵگەی مانی کچەکان .وە لە سەرچاوەیەکەوە ڤیدیۆکەم دەستکەوت ،بەڵام پێش ئەوەى بڵاوى بکەمەوە دەبوایە بچوومایە بۆ باشورى ڕۆژهەڵاتى نێجیریا بۆئەوەى قسە لەگەڵ باوانیان بکەم دڵنیابمەوە لە ڕاستیکە. بۆ دڵنیابوونەوە پێویستم .بە کاتێکى زۆر نەبوو یەکێک لە دایکەکان کاتێک سەیرى ڤیدیۆکەى کرد پێى وتم کە گەر بیتوانیایە بچێتە ناو لاپتۆپەکە ،و کچەکەى بهێنایەتە دەرەوە لە لاپتۆپەکە .دەیچوو و دەیهێنا بۆ ئەوانەى کە لە ئامادەبووان ،باوک و دایکن وەک من دەتوانی تەنها خەیاڵى ئەو ئازارە بکەی .کە ئەو دایکە چ هەستێکى هەبووە
This video would go on to kick-start negotiation talks with Boko Haram. And a Nigerian senator told me that because of this video they entered into those talks, because they had long presumed that the Chibok girls were dead. Twenty-one girls were freed in October last year. Sadly, nearly 200 of them still remain missing.
ئەم ڤیدیۆیە دەبێتە هۆى دەستپێکردنى گفتووگۆکان لەگەڵ بۆکۆ حەرامدا. وە سینەیتۆرێکى نێجیرى بە منى وت کە بە هۆى ئەو ڤیدیۆیەوە ،کەوتوونەتە گفتووگۆ چونکە ئەوان زۆر پێشتر وایانزانیبوو .کە کچەکانى چیبۆک مردوون ٢١لە کچەکان لە ئۆکتۆبەرى .ساڵى ڕابردوودا ڕزگاریان بوو .بەداخەوە هێشتا نزیکى 200یان دیار نین
I must confess that I have not been a dispassionate observer covering this story. I am furious when I think about the wasted opportunities to rescue these girls. I am furious when I think about what the parents have told me, that if these were daughters of the rich and the powerful, they would have been found much earlier. And I am furious that the hoax narrative, I firmly believe, caused a delay; it was part of the reason for the delay in their return.
من دەبێت دان بەوەدا بنێم کە چاودێرێکى بێلایەن نەبووم .بۆ ئەم چیرۆکە هەست بە توڕەیى دەکەم کاتێ بیر لەوهەلە لەدەستچوانە دەکەمەوە .بۆ ڕزگارکردنى ئەو کچانە هەست بە توڕەیى دەکەم کاتێک بیر لەو ،دایک و باوکانە دەکەمەوە کە پێیان وتم گەر ئەوان کچى کەسانى ، دەوڵەمەند و بەهێز بوونایە .زۆر زووتر دۆزرابوونەوە هەست بە توڕەیى دەکەم ،کە چیرۆکەکە بە ساختە ناوبرا ،بڕوام وایە ،کە بووە هۆى دواکەوتن ئەوە بەشێک بو لە .هۆکاری دواکەوتنی گەڕانەوەیان
This illustrates to me the deadly danger of fake news. So what can we do about it? There are some very smart people, smart engineers at Google and Facebook, who are trying to use technology to stop the spread of fake news. But beyond that, I think everybody here -- you and I -- we have a role to play in that. We are the ones who share the content. We are the ones who share the stories online. In this day and age, we're all publishers, and we have responsibility.
ئەمە ئەوەم بۆ ئاشکرا دەکات کە .هەواڵى هەڵە و ساختە چەند مەترسیدارە دەتوانین چى لەبارەى ئەمەوە بکەین؟ ،چەندین کەسی زیرەک هەن ئەندازیارى سەرکەوتو هەن لە کۆمپانیاى گۆگڵ و فەیسبووک کە هەوڵدەدەن تەکنەلۆجیا بەکاربهێنن بۆ .وەستاندنى بڵابوونەوەى هەواڵى هەڵە بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا، پێم وایە کە هەموو کەسێک لێرە من تۆ دەبێت ڕۆڵمان لەوەدا هەبێت، .ئێمە ئەوانەین کە ناوەڕۆکەکان باس دەکەین ئێمە ئەوانەین کە چیرۆکەکان . ئۆنلاین دەگێڕینەوە لەم کاتەدا ئێمە بڵاوکراوەین. .و بەرپرسیاریەتیمان هەیە
In my job as a journalist, I check, I verify. I trust my gut, but I ask tough questions. Why is this person telling me this story? What do they have to gain by sharing this information? Do they have a hidden agenda? I really believe that we must all start to ask tougher questions of information that we discover online.
،لە کارەکەمدا وەک ڕۆژنامەنووسێک پێداچوونەوە دەکەم و دڵنیا دەبمەوە متمانەم بە هەستەکانمە بەڵام .پرسیارى قورس دەکەم بۆچى ئەم کەسە ئەم چیرۆکەم پێدەڵێت؟ ئەوان پێویستە چى بەدەست بهێنن بە وتنى ئەو زانیارییانە؟ ئایا ئەجێندایەکى شاراوەیان هەیە؟ بڕوام وایە کە دەبێت دەست بکەین بە پرسیارى قورستر. .لەو زانیارییانەى کە ئۆنلاین دەیدۆزینەوە
Research shows that some of us don't even read beyond headlines before we share stories. Who here has done that? I know I have. But what if we stopped taking information that we discover at face value? What if we stop to think about the consequence of the information that we pass on and its potential to incite violence or hatred? What if we stop to think about the real-life consequences of the information that we share?
توێژینەوەیەک دەریخستووە کە هەندێک لە ئێمە تەنانەت ناونیشانى هەواڵەکان ناخوێنینەوە .پێش بڵاوکردنەوە کێ لێرە وایکردووە؟ .خۆشم ئەوەم کردووە بەڵام چى دەبێت کە واز بێنین لە وەرگرتنى ئەو زانیارییانەى کە بۆ یەکەمجار دێتە بەرچاومان؟ چى دەبێت کە بوەستین و بیربکەینەوە لە دەرەنجامى ئەو زانیارییانەى بڵاوى دەکەینەوە کە چەند رۆڵى هەیە لە درووستکردنى توندوتیژى و رقلێبوونەوە؟ چى دەبێت گەر بوەستین لە بیرکرنەوە لە چارەنووسى ڕاستەقینەى ژیان بەهۆى ئەو زانیارییانەى بڵاوى دەکەینەوە؟
Thank you very much for listening.
زۆر سوپاس بۆ گوێگرتنتان.
(Applause)
(چەپڵەلێدان)