The global challenge that I want to talk to you about today rarely makes the front pages. It, however, is enormous in both scale and importance. Look, you all are very well traveled; this is TEDGlobal after all. But I do hope to take you to some places you've never been to before.
Այն համընդհանուր մարտահրավերը, որի մասին ես այսօր ուզում եմ խոսել ձեզ հետ, հազվադեպ է հայտնվում լուրերի առաջին էջերին: Այնուամենայնիվ այն մեծ կարևորություն և մասշտաբներ ունի: Դե, դուք բոլորդ էլ աշխարհ տեսած մարդիկ եք, և, վերջիվերջո, սա էլ TED Global-ն է, բայց հույս ունեմ, որ ձեզ այնպիսի վայրեր կտանեմ, որտեղ երբևէ նախկինում չեք եղել:
So, let's start off in China. This photo was taken two weeks ago. Actually, one indication is that little boy on my husband's shoulders has just graduated from high school. (Laughter) But this is Tiananmen Square. Many of you have been there. It's not the real China. Let me take you to the real China. This is in the Dabian Mountains in the remote part of Hubei province in central China. Dai Manju is 13 years old at the time the story starts. She lives with her parents, her two brothers and her great-aunt. They have a hut that has no electricity, no running water, no wristwatch, no bicycle. And they share this great splendor with a very large pig. Dai Manju was in sixth grade when her parents said, "We're going to pull you out of school because the 13-dollar school fees are too much for us. You're going to be spending the rest of your life in the rice paddies. Why would we waste this money on you?" This is what happens to girls in remote areas.
Սկսենք Չինաստանից: Այս նկարը երկու շաբաթ առաջ են նկարել: Իրականում դրա առաջին նշան այն է, որ ամուսնուս ուսերին նստած այս փոքրիկ տղան նոր է ավարտել ավագ դպրոցը: (Ծիծաղ) Սա Թիանանմեն հրապարակն է: Ձեզանից շատերն են այստեղ եղել: Բայց սա իրական Չինաստանը չէ: Թուլ տվեք ձեզ ցույց տալ իրական Չինաստանը: Սա Բաբյան լեռներում է՝ կենտրոնական Չինաստանի Հուբեի նահանգի հեռավոր գյուղերից մեկը: Դաի-Մանջուն պատմության սկզբում 13 տարեկան է: Նա ապրում է իր ծնողների, 2 եղբայրների և հոր հորաքրոջ հետ: Նրանք ապրում են խրճիթում՝ առանց էլեկտրականության, հոսող ջրի, առանց ձեռքի ժամացույցի և հեծանիվի: Եվ նրանք այս հսկայական շքեղությունը կիսում են մի մեծ խոզի հետ: Դաի Մանջուն 6-րդ դասարանում էր սովորում, երբ նրա ծնողներն ասացին. « Մենք քեզ դպրոցից հանում ենք, որովհետև չենք կարող մեզ թույլ տալ դպրոցի համար13$ վճարել: Միևնույն է՝ կյանքիդ մնացած մասն անցկացնելու ես բրնձի դաշտերում, էլ ինչու՞ քեզ վրա այդքան գումար ծախսենք»: Այսպիսին է հեռավոր գյուղերում ապրող աղջիկների ճակատագիրը:
Turns out that Dai Manju was the best pupil in her grade. She still made the two-hour trek to the schoolhouse and tried to catch every little bit of information that seeped out of the doors. We wrote about her in The New York Times. We got a flood of donations -- mostly 13-dollar checks because New York Times readers are very generous in tiny amounts (Laughter) but then, we got a money transfer for $10,000 -- really nice guy. We turned the money over to that man there, the principal of the school. He was delighted. He thought, "Oh, I can renovate the school. I can give scholarships to all the girls, you know, if they work hard and stay in school. So Dai Manju basically finished out middle school. She went to high school. She went to vocational school for accounting. She scouted for jobs down in Guangdong province in the south. She found a job, she scouted for jobs for her classmates and her friends. She sent money back to her family. They built a new house, this time with running water, electricity, a bicycle, no pig.
Եվ գիտե՞ք, պարզվում է, որ Դաի Մաջուն իր դասարանի լավագույն աշակերտն էր: Նա շարունակում էր ամեն օր 2 ժամ քայլել դեպի դպրոց՝ <<որսալու>> ինֆորմացիայի յուրաքանչյուր պատառիկ, որը անցնում էր դռան փոքր անցքերից: Մենք նրա մասին գրեցինք ենք New York Times –ում: Դրանից հետո նվիրատվությունների հեղեղ սկսվեց` հիմնականում 13$-անոց չեկեր, քանի որ New York Times-ի ընթերցողները շատ առատաձեռն են փոքր գումարներ նվիրաբերելիս: (Ծիծաղ) Բայց հետո, մեկը 10.000$-ի փոխանցում էր կատարել: Շատ բարի մեկն էր: Մենք փողը փոխանցեցինք այս նկարի մարդուն` դպրոցի տնօրենին: Նա ուղղակի հիացած էր ու ահա, թե ինչ մտածեց. «Օ, ես կարող եմ դպրոցը վերանորոգել, կարող եմ անգամ աղջիկներին կրթաթոշակ տալ»: Դե, եթե իհարկե լավ աշխատեն ու դպրոցում մնան: Այսպիսով Դաի Մանջուն ավարտեց միջնակարգ դպրոցը, հետո ավարտեց նաև ավագ դպրոցը և սկսեց սովորել մասնագիտացված հաշվապահական դպրոցում: Նա աշխատանք էր փնտրում հարավի Guangdong նահանգում: Նա նախ իր համար աշխատանք գտավ, հետո նաև իր դասընկերների և ընկերների համար: Նա ողջ գումարը ընտանիքին էր ուղարկում: Նրանք մի նոր տուն կառուցեցին, բայց այս անգամ հոսող ջրով, էլեկտրականությամբ, հեծանիվով ու առանց խոզի:
What we saw was a natural experiment. It is rare to get an exogenous investment in girls' education. And over the years, as we followed Dai Manju, we were able to see that she was able to move out of a vicious cycle and into a virtuous cycle. She not only changed her own dynamic, she changed her household, she changed her family, her village. The village became a real standout. Of course, most of China was flourishing at the time, but they were able to get a road built to link them up to the rest of China.
Այն, ինչ մենք տեսանք, բնական փորձ էր: Հազվադեպ է պատահում, որ աղջիկների կրթության համար այդքան ներդրում անեն: Եվ տարիների ընթացքում, մինչ մենք հետևում էինք Դաի Մանջուին, մենք տեսանք, թե նա ինչպես կարողացավ դուրս գալ այդ արատավոր շրջանից և տեղափոխվել մեկ այլ` առաքինի շրջան: Նա ոչ միայն փոխեց իր զարգացման ճանապարհը, այլ փոխեց իր կենցաղավարությունը, իր ընտանիքը փոխեց, փոխեց նաև իր գյուղը: Գյուղը սկսեց իրական ծաղկունք ապրել: Իհարկե, Չինաստանի մեծ մասն էր ծաղկուն շրջանում այդ ժամանակ, սակայն նրանք կարողացան ճանապարհ կառուցել և կապ ստեղծել մնացած Չինաստանի հետ:
And that brings me to my first major of two tenets of "Half the Sky." And that is that the central moral challenge of this century is gender inequity. In the 19th century, it was slavery. In the 20th century, it was totalitarianism. The cause of our time is the brutality that so many people face around the world because of their gender. So some of you may be thinking, "Gosh, that's hyperbole. She's exaggerating." Well, let me ask you this question. How many of you think there are more males or more females in the world? Let me take a poll. How many of you think there are more males in the world? Hands up, please. How many of you think -- a few -- how many of you there are more females in the world? Okay, most of you. Well, you know this latter group, you're wrong. There are, true enough, in Europe and the West, when women and men have equal access to food and health care, there are more women, we live longer. But in most of the rest of the world, that's not the case. In fact, demographers have shown that there are anywhere between 60 million and 100 million missing females in the current population.
Իսկ դա ինձ հանգեցնում է <<Երկնքի կեսը>> երկու դրույթներից առաջինին: Եվ ըստ այդ դրույթի՝ այս դարի գլխավոր բարոյական մարտահրավերը գենդերային անհավասարությունն է: 19-րդ դարում ստրկությունն էր: 20-րդ դարում` ամբողջատիրությունը: Մեր ժամանակներում այս ամենի պատճառը բռնությունն է, որին մարդիկ ենթարկվում են զուտ իրենց սեռի պատճառով: Ձեզանից ոմանք կարող են մտածել. «գրողը տանի, դա ընդամենը չափազանցություն է, նա չափազանցնում է»: Այդ դեպքում թույլ տվեք ձեզ մի հարց տալ: Ձեզանից քանի՞սն է կարծում, որ աշխարհում գերակշռում է արական սեռը, կամ իգականը: Թույլ տվեք հարցում կատարել: Ձեզանից քանի՞սն է կարծում, որ աշխարհում գերակշռում են տղամարդիկ: Ձե՛ռք բարձրացրեք, խնդրում եմ: Ընդամենը մի քանիսը: Իսկ ձեզանից քանի՞սն է կարծում, որ կանայք են գերակշռում: Պարզ է, մեծ մասը: Լավ, գիտե՞ք, վերջին խումբը սխալվում է: Իրականում, ձեր ասածը ճիշտ է Եվրոպայի ու Արևմուտքի համար, որտեղ կանայք և տղամարդիկ հավասար են սննդի, առողջապահության հարցերում, այնտեղ ավելի շատ կանայք քան, մենք ավելի երկար ենք ապրում: Բայց աշխարհի մնացած մասերում պատկերն այդպիսին չէ: Փաստացի ժողովրդագրագետները ցույց են տվել, որ ներկայիս բնակչության մեջ մոտավորապես 60 միլիոնից 100 միլիոն իգական սեռ է պակասում:
And, you know, it happens for several reasons. For instance, in the last half-century, more girls were discriminated to death than all the people killed on all the battlefields in the 20th century. Sometimes it's also because of the sonogram. Girls get aborted before they're even born when there are scarce resources. This girl here, for instance, is in a feeding center in Ethiopia. The entire center was filled with girls like her. What's remarkable is that her brothers, in the same family, were totally fine. In India, in the first year of life, from zero to one, boy and girl babies basically survive at the same rate because they depend upon the breast, and the breast shows no son preference. From one to five, girls die at a 50 percent higher mortality rate than boys, in all of India.
Գիտե՞ք, դրա համար մի քանի պատճառներ կան: Օրինակ` նախորդ դարի կեսերին մահվան դատապարտված աղջիկների թիվը ավելի մեծ է, քան թե 20-րդ դարի բոլոր պատերազմներում սպանված մարդկանց թիվը: Երբեմն պատճառը կարող է լինել նաև սոնոգրաման: Երբ պայամնները սուղ են, աղջիկներին արհեստական վիժումով հեռացնում են: Այս աղջիկը, օրինակ, Եթովպիայի անվճար սննդի կենտրոնում է: Ամբողջ կենտրոնը լի է նրա նման աղջիկներով: Հետաքրքիրն այն է, որ նրա եղբայրների հետ ամեն ինչ կարգին է: Հնդկաստանում կյանքի առաջին տարին` զրոյից մինչև մեկ տարեկան, տղաների ու աղջիկների թիվը հավասար է, քանի որ այդ շրջանում նրանք կրծքով են կերակրվում, իսկ կուրծքը նախապատվությունը չի տալիս միայն տղաներին: Հնդկաստանում համատարած ձևով մեկից մինչև հինգ տարեկան աղջիկների դեպքում մահացության աստիճանը 50% -ով ավելի բարձր է, քան տղաներինը:
The second tenet of "Half the Sky" is that, let's put aside the morality of all the right and wrong of it all, and just on a purely practical level, we think that one of the best ways to fight poverty and to fight terrorism is to educate girls and to bring women into the formal labor force. Poverty, for instance. There are three reasons why this is the case. For one, overpopulation is one of the persistent causes of poverty. And you know, when you educate a boy, his family tends to have fewer kids, but only slightly. When you educate a girl, she tends to have significantly fewer kids. The second reason is it has to do with spending. It's kind of like the dirty, little secret of poverty, which is that, not only do poor people take in very little income, but also, the income that they take in, they don't spend it very wisely, and unfortunately, most of that spending is done by men. So research has shown, if you look at people who live under two dollars a day -- one metric of poverty -- two percent of that take-home pay goes to this basket here, in education. 20 percent goes to a basket that is a combination of alcohol, tobacco, sugary drinks -- and prostitution and festivals. If you just take four percentage points and put it into this basket, you would have a transformative effect.
<<Երկնքի կեսի>> երկրորդ դրույթը հետևյալն է. եկեք անտեսենք այս ճիշտ-սխալ կոչվածի բարոյական կողմը: Եվ զուտ գործնականորեն, մենք մտածում ենք, որ աղքատության և ահաբեկչության դեմ պայքարելու լավագույն միջոցը աղջիկներին կրթելն ու կանանց աշխատուժի մեջ ընդգրկելն է: Վերցնենք չքավորությունը: Այստեղ պատճառները երեքն են: Առաջինը` աղքատության հիմնական պատճառը բնակչության մեծ թիվն է: Եվ գիտեք, երբ կրթում եք տղային, նրա ընտանիքը ձգտում է քիչ երեեխաներ ունենալուն, բայց աննկատ ձևով: Իսկ եթե աղջիկ երեխան է կրթություն ստանում, նա միանշանակ ցանկանում է մի քանի երեխաներ ունենալ: Երկրորդ պատճառը կապված է ծախսելու հետ: Դա աղքատության կեղտոտ, փոքրիկ գաղտնիքն է, որը նշանակում է, որ աղքատ մարդիկ ոչ միայն եկամտի փորք աղբյուր են ունենում, այլև եղածն էլ ծախսում են ոչ խելամիտ ձևով: Եվ դժբախտաբար դրանով հիմնականում հենց տղամարդիկ են զբղվում: Այսպիսով, հետազոտությունը ցույց է տվել, որ վերցնենք մի մարդու, ով օրական վաստակում է 2$ -ից քիչ, ապա կտեսնենք, որ վարձավճարի 2% -ը գնում է դեպի այս զամբյուղ, այդ գումարը ծախսվում է կրթության վրա: 20% -ը գնում է այս մյուս զամբյուղ, սա ալկոհոլի, ծխախոտի, քաղցրահամ խմիչքների, մարմնավաճառության ու խնջույքների մասն է: Այնինչ եթե պարզապես 4$ -ը վերցնեք և դնեք այն մյուս զամբյուղի մեջ, հսկայական փոփոխություն տեղի կունենա:
The last reason has to do with women being part of the solution, not the problem. You need to use scarce resources. It's a waste of resources if you don't use someone like Dai Manju. Bill Gates put it very well when he was traveling through Saudi Arabia. He was speaking to an audience much like yourselves. However, two-thirds of the way there was a barrier. On this side was men, and then the barrier, and this side was women. And someone from this side of the room got up and said, "Mr. Gates, we have here as our goal in Saudi Arabia to be one of the top 10 countries when it comes to technology. Do you think we'll make it?" So Bill Gates, as he was staring out at the audience, he said, "If you're not fully utilizing half the resources in your country, there is no way you will get anywhere near the top 10." So here is Bill of Arabia.
Վերջին պատճառը կապված է այն բանի հետ, որ կանայք ոչ թե խնդրի մի մասը պիտի լինեն, այլ դրա լուծման: Պետք է օգտագործվեն ամենախղճուկ ռեսուրսներն անգամ: Կարող եք համարել, թե ռեսուրսն անտեղի վատնում եք, եթե չօգտագործում Դաի Մանջուի նման մեկին: Բիլ Գեյթսը մի շատ ճիշտ բան ասաց, երբ ճանապարհորդում էր Սաուդյան Արաբիայով: Նա խոսում էր ձեզ նման մի լսարանի առաջ: Սակայն դահլիճի 2/3ը պատով առանձնացված էր մյուս մասից: Մի կողմում տղամարդիկ էին, հետո պատը, մյուս կողմում՝ կանայք: Ու սենյակի մյուս կողմից ինչ-որ մեկը վեր է կենում և ասում. «Պրն Գեյթս, մենք այստեղ նպատակ ենք դրել տեխնոլոգիաների ոլորտում հայտնվել լավագույն 10 երկրների շարքում: Կարծում եք՝ կստացվի՞»: Ու Գեյթսը, ակնապիշ նայելով լսարանին, ասաց. «Եթե դուք բոլորովին չեք օգտագործում ձեր երկրի ունեցած հնարավորությունների կեսը, ապա հաստատ երբևէ տասնյակին մոտ չեք էլ լինի»: Ահա Արաբիայի Բիլը:
(Laughter)
(Ծիծաղ)
So what would some of the specific challenges look like? I would say, on the top of the agenda is sex trafficking. And I'll just say two things about this. The slavery at the peak of the slave trade in the 1780s: there were about 80,000 slaves transported from Africa to the New World. Now, modern slavery: according to State Department rough statistics, there are about 800,000 -- 10 times the number -- that are trafficked across international borders. And that does not even include those that are trafficked within country borders, which is a substantial portion. And if you look at another factor, another contrast, a slave back then is worth about $40,000 in today's money. Today, you can buy a girl trafficked for a few hundred dollars, which means she's actually more disposable. But you know, there is progress being made in places like Cambodia and Thailand. We don't have to expect a world where girls are bought and sold or killed.
Այսպիսով ինչպիսի՞ն են այդ յուրահատուկ մարտահրավերները: Ես կասեի, որ համար առաջին խնդիրը սեռական թրաֆիքինգն է: Ընդհամենը երկու բան կասեմ սրա մասին: Երբ 1780-ական թվականներին ստրկավաճառությունն իր գագաթնակետին էր հասել, Աֆրիկայից մոտ 80.000 ստրուկ էր փոխադրվում Նյու Յորք: Ներկայումս ըստ Պետդեպարտամենտի վիճակագրական տվյալների՝ միջազգային թրաֆիքինգի զոհ է դառնում 8000.000 մարդ՝ 10 անգամ ավելի շատ: Դրա մեջ դեռ չի մտնում այն մարդկանց թիվը, ովքեր թրաֆիքինգի մեջ են ընկնում իրենց պետության սահմաններում, և դա իրականում բավականին մեծ թիվ է կազմում: Եվ եթե ուշադրություն դարձնենք նաև մեկ ուրիշ գործոնի, ավելի ճիշտ՝ հակադրության, հին ժամանակներում մի ստրուկն այսօրվա փողով մոտ 40.000$ արժեր: Այսօր թրաֆիքինգի ենթարկված աղջկան կարելի է գնել մի քանի հարյուր դոլարով, ինչն էլ նշանակում է, որ նա իրականում ավելի հասանելի է: Բայց գիտեք, Կամբոջայի և Թայլանդի նման երկրներում առաջնթաց կա: Մենք չպետք է անգամ մեզ թույլ տանք պատկերացնել, որ մեր աշխարհում աղջիկներին գնում են, վաճառում կամ սպանում:
The second item on the agenda is maternal mortality. You know, childbirth in this part of the world is a wonderful event. In Niger, one in seven women can expect to die during childbirth. Around the world, one woman dies every minute and a half from childbirth. You know, it's not as though we don't have the technological solution, but these women have three strikes against them: they are poor, they are rural and they are female. You know, for every woman who does die, there are 20 who survive but end up with an injury. And the most devastating injury is obstetric fistula. It's a tearing during obstructed labor that leaves a woman incontinent.
Երկրորդ խնդիրը մայրերի մահացությունն է: Գիտե՞ք, աշխարհի այս մասում երեխայի ծնունդը հիանալի իրադարձություն է: Նիգերիայում ամեն յոթ կանանցից մեկը կարող է մահանալ ծննդաբերության ժամանակ: Ամբողջ աշխարհում, ամեն մեկ կամ մեկ ու կես րոպեն մեկ մի կին է մահանում ծննդաբերության ժամանակ: Գիտեք դա այն պատճառով չէ, որ մենք տեխնիկական լուծումներ չունենք, այլ այն պատճառով, որ այս կանանց դեմ երեք գործոն կա. նրանք աղքատ են, ապրում են ծայրամասերում և նրանք կին են: : Եվ գիտեք, ամեն մահացող կնոջ համար 20 կանայք ողջ են մնում, բայց վնասվածք են ստանում: Իսկ ամենաահավոր վնասվածքը հեշտոցի պատռվածքն է: Դա պատռվածք է, որն առաջանում է ծննդաբերության ժամանակ և որի արդյունքում կնոջ մոտ առաջանում է անկղապահություն:
Let me tell you about Mahabuba. She lives in Ethiopia. She was married against her will at age 13. She got pregnant, ran to the bush to have the baby, but you know, her body was very immature, and she ended up having obstructed labor. The baby died, and she ended up with a fistula. So that meant she was incontinent; she couldn't control her wastes. In a word, she stank. The villagers thought she was cursed; they didn't know what to do with her. So finally, they put her at the edge of the village in a hut. They ripped off the door so that the hyenas would get her at night. That night, there was a stick in the hut. She fought off the hyenas with that stick. And the next morning, she knew if she could get to a nearby village where there was a foreign missionary, she would be saved. Because she had some damage to her nerves, she crawled all the way -- 30 miles -- to that doorstep, half dead. The foreign missionary opened the door, knew exactly what had happened, took her to a nearby fistula hospital in Addis Ababa, and she was repaired with a 350-dollar operation. The doctors and nurses there noticed that she was not only a survivor, she was really clever, and they made her a nurse. So now, Mahabuba, she is saving the lives of hundreds, thousands, of women. She has become part of the solution, not the problem. She's moved out of a vicious cycle and into a virtuous cycle.
Թուլ տվեք ձեզ Մահաբուբայի մասին պատմեմ: Նա ապրում է Եթովպիայում: Երբ 13 տարեկան էր, նրան իր կամքին հակառակ ամուսնացրին: Հետո նա հղիացավ, գնաց թփերի մեջ երեխային ունենալու, բայց հասկանում եք, նրա մարմինը դեռ այնքան հասուն չէր, որ նա ծննդաբերեր, և այդ ամենը վերջացավ նրանով, որ նա պատռվածք ստացավ: Երեխան մահացավ, ինքը հեշտոցի պատռվածք ստացավ, իսկ դա նշանակում է, որ նա անկղապահությամբ էր տառապում` իրեն չէր կարողանա զսպել: Մի խոսքով՝ նա գարշահոտություն էր տարածում: Գյուղացիները կարծեցին, թե նա անիծված է, նրանք չգիտեին ինչպես վարվել նրա հետ: Դրա համար աղջկան թողեցին գյուղի ծայրում գտնվող մի խրճիթում: Նրանք դուռն այնպես կիսաբաց թողեցին, որ գիշերը բորենիները կարողանային ներս մտնել և նրա հարցերը լուծել: Բայց խրճիթում մի փայտ կար, որով նա այդ գիշեր պաշտպանվեց բորենիներից: Իսկ հաջորդ առավոտ նա հասկացավ, որ եթե կարողանար հասնել մոտակա գյուղը, որտեղ օտարերկրյա միսիոներ կար, նա փրկված էր: Քանի որ նրա նյարդերը լարված էին, նա ամբողջ ճանապարհը` 30 մղոնը սողալով անցավ և գրեթե կիսամեռ հասավ միսիոների տան մոտ: Օտարերկրյա միսիոները բացեց դուռը, միանգամից հասկացավ, թե ինչ էր պատահել, նրան տարավ մոտակա Ադիս Աբաբայում գտնվող հիվանդանոց, որտեղ նրան 350$ -ով վիրահատեցին, և նա ոտքի կանգնեց: Հիվանդանոցի բժիշկներն ու բուժքույրերը նկատեցին, որ նա պարզապես կենդանի մնացած կին չէ, այլ շատ խելացի է մեկն է, և նրանից բուժքույր պատրաստեցին: Այսպիսով այսօր Մահաբուբուն ինքը հարյուրավոր, հազարավոր կանանց կյանքեր է փրկում: Նա դարձավ ոչ թե խնդրի, այլ դրա լուծման մի մասը: Նա պարզապես դուրս եկավ զոհի կարգավիճակից: և մի առաքինի փուլի անցավ:
I've talked about some of the challenges, let me talk about some of the solutions, and there are predictable solutions. I've hinted at them: education and also economic opportunity. So of course, when you educate a girl, she tends to get married later on in life, she tends to have kids later on in life, she tends to have fewer kids, and those kids that she does have, she educates them in a more enlightened fashion. With economic opportunity, it can be transformative.
Ես խոսեցի մարտահրավերներից մի քանիսի մասին, հիմա թույլ տվեք խոսել որոշ լուծումների մասին, իսկ կանխատեսելի լուծումներ կան: Ես արդեն հուշել եմ դրանց մասին՝ կրթություն և նաև տնտեսական հնարավորություն: Իհարկե, երբ աղջկան կրթության ես տալիս, դա նշանակում է, որ նա ավելի ուշ է ամուսնանալու, ձգտելու է ունենալ ավելի քիչ երեխաներ, ու իր իսկ երեխաներին կրթելու է ավելի ժամանակակից ձևով: Տնտեսական հնարավորության հետ մեկտեղ այս ամենը կարող է մեծ փոփոխությունների պատճառ դառնալ:
Let me tell you about Saima. She lives in a small village outside Lahore, Pakistan. And at the time, she was miserable. She was beaten every single day by her husband, who was unemployed. He was kind of a gambler type -- and unemployable, therefore -- and took his frustrations out on her. Well, when she had her second daughter, her mother in-law told her son, "I think you'd better get a second wife. Saima's not going to produce you a son." This is when she had her second daughter. At the time, there was a microlending group in the village that gave her a 65-dollar loan. Saima took that money, and she started an embroidery business. The merchants liked her embroidery; it sold very well, and they kept asking for more. And when she couldn't produce enough, she hired other women in the village. Pretty soon she had 30 women in the village working for her embroidery business. And then, when she had to transport all of the embroidery goods from the village to the marketplace, she needed someone to help her do the transport, so she hired her husband. So now they're in it together. He does the transportation and distribution, and she does the production and sourcing. And now they have a third daughter, and the daughters, all of them, are being tutored in education because Saima knows what's really important.
Այժմ թույլ տվեք Սաիմայի մասին պատմել: Նա ապրում է Պակիստանում` Լահարոյից դուրս, մի փոքրիկ գյուղում: Նա սարսափելի միջավայրում էր ապրում: Ամեն Աստծու օր գործազուրկ ամուսինը նրան դաժան ծեծի էր ենթարկում: Վերջինս խաղամոլ էր, գործազուրկ, և իր ողջ բարկությունը թափում էր կնոջ վրա: Ու, երբ կինը երկրորդ աղջիկն ունեցավ, սկեսուրը որդուն ասաց. «Կարծում եմ՝ դու պետք է երկրորդ անգամ ամուսնանաս, Սաիման քեզ որդի պարգևել չի կարող»: Սա երկրորդ դուստրն ունենալուց հետո էր: Այդ ժամանակ գյուղում միկրո վարկավորման մի խումբ կար, որտեղից էլ նա 65$ վարկ ստացավ: Սաիման վերցրեց այդ փողը և ձեռագործի բիզնես սկսեց: Առևտրականներին դուր եկավ նրա կատարած ձեռագործը, այն շատ հաջող վաճառվեց և նրանք ամեն անգամ ավելի շատ ձեռագործեր էին պահանջում: Իսկ երբ նա արդեն չէր կարողանում բավական շատ գործել, նա գյուղից մի քանի ուրիշ կանանց էլ վարձեց: շուտով արդեն 30 կին էր աշխատում նրա ձեռագործի բիզնեսի համար: Եվ հետո, երբ նա ստիպված եղավ ձեռագործերը գյուղից տեղափոխել շուկա, նա օգնականի կարիք ունեցավ, որ ապրանքը տեղափոխեին շուկա, այդ պատճառով նա վարձեց իր ամուսնուն: Այսօր նրանք միասին են այդ գործն անում: Ամուսինը ապրանքը տեղափոխում է ու բաժանում, իսկ կինը արտադրությամբ է զբաղվում: Այժմ նրանք երրորդ դուստրն ունեն, և բոլոր դուստրերն էլ կրթությամբ են տարված, որովհետև Սաիման գիտի, թե ինչն է իրականում կարևոր:
Which brings me to the final element, which is education. Larry Summers, when he was chief economist at the World Bank, once said that, "It may well be that the highest return on investment in the developing world is in girls' education." Let me tell you about Beatrice Biira. Beatrice was living in Uganda near the Congo border, and like Dai Manju, she didn't go to school. Actually, she had never been to school, not to a lick, one day. Her parents, again, said, "Why should we spend the money on her? She's going to spend most of her life lugging water back and forth." Well, it just so happens, at that time, there was a group in Connecticut called the Niantic Community Church Group in Connecticut. They made a donation to an organization based in Arkansas called Heifer International. Heifer sent two goats to Africa. One of them ended up with Beatrice's parents, and that goat had twins. The twins started producing milk. They sold the milk for cash. The cash started accumulating, and pretty soon the parents said, "You know, we've got enough money. Let's send Beatrice to school." So at nine years of age, Beatrice started in first grade -- after all, she'd never been to a lick of school -- with a six year-old. No matter, she was just delighted to be in school. She rocketed to the top of her class. She stayed at the top of her class through elementary school, middle school, and then in high school, she scored brilliantly on the national examinations so that she became the first person in her village, ever, to come to the United States on scholarship. Two years ago, she graduated from Connecticut College. On the day of her graduation, she said, "I am the luckiest girl alive because of a goat." (Laughter) And that goat was $120.
Սա ինձ բերում է դեպի իմ վերջին կետը, որը կրթությունն է: Երբ Լարի Սամերսը համաշխարհային բանկի գլխավոր տնտեսագետն էր, մի առիթով աասաց. «Զարգացող երկրում ներդրումը հաջող է, երբ այն կատարվում է աղջիկների կրության մեջ»: Թույլ տվեք Բեատրիս Բիրայի մասին էլ պատմեմ: Բեատրիսը ապրում էր Ուգանդայում՝ Կոնգոյի սահմանի մոտ, և Դաի Մանջուի նման նա էլ դպրոց չէր գնում: Իրականում նա դպրոցում չէր էլ եղել, թեկուզ մեկ օրով: Նրա ծնողները նույնպես ասել էին. «Ինչի՞ մենք փողը նրա վրա պետք է ծախսենք: Նա պատրաստվում է իր ամբողջ կյանքում ջուր քարշ տալ»: Այնպես ստացվեց, որ այդ պահին Կոնեկտիկուտում մի խումբ կար, որը կոչվում էր Կոնեկտիկուտի Նիանթիկ համայնքի եկեղեցական խումբ: Նրանք նվիրատվություն կատարեցին Արկանզասում գտնվող Heifer International անվամբ մի կազմակերպության: Հաիֆերը 2 այծ ուղարկեց Աֆրիկա: Դրանցից մեկը հասավ Բեատրիսի ծնողներին: Եվ այդ այծը զույգ այծիկներ ունեցավ: Զույգը սկսեց կաթ տալ: Նրանք կաթը վաճառում էին: Փողը շրջանառության մեջ դրեցին: և շատ շուտով ծնողներն ասացին. <<Մենք առդեն բավականին փող ունենք: Կարող ենք Բեատրիսին դպրող ուղարկել>> 9 տարեկանում Բեատրիսը ընդունվեց առաջին դասարան, այն ամենից հետո, որ նա 6 տարեկանից դպրոցին մոտ էլ չէր գնացել: Դա նշանակություն չուներ: Նրա աչքերը պարզապես փայլում էին դպրոցում լինելու մտքից: Նա դասարանում լավագույնը դարձավ: Նա մնաց լավագույնը թե՛ տարրական դպրոցում, թե՛ միջնակարգ դպրոցում, թե՛ հետո նաև ավագ դպրոցում, նա փայլուն միավորներ հավաքեց ազգային քննությունների ժամանակ, այնպես որ դարձավ իր գյուղի առաջին մարդը, ով եկավ Միացյալ Նահանգներ կրթաթոշակով: Երկու տարի առաջ նա ավարտեց Կոնեկտիկուտի քոլեջը: Ավարտական երեկոյի ժամանակ նա հետևյալն ասաց. «Ես մի այծի շնորհիվ դարձել եմ աշխարհի ամենաբախտավոր աղջիկը»: (Ծիծաղ) Իսկ այդ այծն արժեր ընդամենը 120$:
So you see how transformative little bits of help can be. But I want to give you a reality check. Look: U.S. aid, helping people is not easy, and there have been books that have criticized U.S. aid. There's Bill Easterly's book. There's a book called "Dead Aid." You know, the criticism is fair; it isn't easy. You know, people say how half of all water well projects, a year later, are failed. When I was in Zimbabwe, we were touring a place with the village chief -- he wanted to raise money for a secondary school -- and there was some construction a few yards away, and I said, "What's that?" He sort of mumbled. Turns out that it's a failed irrigation project. A few yards away was a failed chicken coop. One year, all the chickens died, and no one wanted to put the chickens in there. It's true, but we think that you don't through the baby out with the bathwater; you actually improve. You learn from your mistakes, and you continuously improve.
Տեսնու՞մ եք, թե մի փոքրիկ օգնությունը ինչպիսի հեղաշրջում կարող է կատարել: Բայց ես ցանկանում եմ ձեզ մի իրական փաստ ցույց տալ: Տեսեք` Միացյալ Նահանգների օգնությունը` մարդկանց օգնելը, այնքան էլ հեշտ չէ: Նույնիսկ գրքեր են եղել, որտեղ քննադատվել է Միացյալ Նահանգների տված օգնությունը: Բիլ Իստերլիսի գիրքն է: «Մեռած օգնություն» անունով գիրք էլ կա: Գիտեք, քննադատությունը արդարացի է, որովհետև ամեն բան այդքան էլ հեշտ չէ: Եվ, գիտեք, մարդիկ ասում են, ջրհորներ կառուցելու ծրագրերի ուղիղ կեսը մեկ տարի անց ձախողվել է: Երբ ես Զիմբաբվեում էի, մենք մի գյուղապետի հետ գնում էինք մի վայր, որտեղ նա ցանկանում էր գումար հավաքել միջնակարգ դպրոցի համար, այնտեղ, մի քանի յարդ հեռավորության վրա մի կիսատ թողած աշխատանք կար և, ես հարցրեցի «Այն ի՞նչ է»: Նա մի տեսակ կարկամեց: Պարզվում է՝ դա խափանված ոռոգման ծրագիր էր: Մի քանի յարդ հեռու քանդված հավաբուն կար: Մի տարի բոլոր հավերը սատկել էին, և ոչ ոք այլևս չցանկացավ այդտեղ հավ պահել: Դա ճիշտ է, բայց կարծում եմ՝ դուք երեխային դուրս չեք շպրտում այն ջրի հետ, որի մեջ նրան լողացնում եք. Դա ճիշտ է, բայց կարծում եմ՝ դուք երեխային դուրս չեք շպրտում այն ջրի հետ, որի մեջ նրան լողացնում եք. Դուք սովորում եք ձեր սխալների վրա, և շարունակաբար բարելավում եք ձեր վիճակը:
We also think that individuals can make a difference, and they should, because individuals, together, we can all help create a movement. And a movement of men and women is what's needed to bring about social change, change that will address this great moral challenge. So then, I ask, what's in it for you? You're probably asking that. Why should you care? I will just leave you with two things. One is that research shows that once you have all of your material needs taken care of -- which most of us, all of us, here in this room do -- research shows that there are very few things in life that can actually elevate your level of happiness. One of those things is contributing to a cause larger than yourself.
Մենք նաև կարծում ենք, որ անհատը կարող է փոխել ինչ-որ բան և նրանք պետք է փոխեն, որովհետև անհատերը միասին կարող են շարժում առաջացնել: Տղամարդկանց ու կանանց շարժում, ահա թե ինչ պետք է անել` հանրային փոփոխություն բերելու համար, փոփոխություն, որը կլուծի այս բարոյական մարտահրավերի հետ կապված խնդիրները: Այսպիսով, ես հարց եմ տալիս: Սրա մեջ ո՞րն էր ձերը: Հավանաբար դուք էլ եք դա հարցնում: Ձեր ի՞նչ գործն է: Նախքան ելույթս ավարտելը երկու բան եմ ուզում ասել: Առաջինն այն է, որ հետազոտությունները ցույց են տվել, որ եթե դու կարողանում ես քո նյութական կարիքները հոգալ, որը մեզանից մեծ մասը, բոլորս այս սենյակում անում ենք, հետազոտությունները ցույց են տվել, որ կյանքում շատ քիչ բաներ կան, որոնք մեծացնում են երջանկության զգացողությունը: Դրանցից մեկը որևէ մեծ բանի մեջ քո ներդրումն ունենալն է:
And the second thing, it's an anecdote that I'll leave you with. And that is the story of an aid worker in Darfur. Here was a woman who had worked in Darfur, seeing things that no human being should see. Throughout her time there, she was strong, she was steadfast. She never broke down. And then she came back to the United States and was on break, Christmas break. She was in her grandmother's backyard, and she saw something that made her break down in tears. What that was was a bird feeder. And she realized that she had the great fortune to be born in a country where we take security for granted, where we not only can feed, clothe and house ourselves, but also provide for wild birds so they don't go hungry in the winter. And she realized that with that great fortune comes great responsibility. And so, like her, you, me, we have all won the lottery of life. And so the question becomes: how do we discharge that responsibility?
Եվ երկրորդը: Ուզում եմ մի կատակով վրջացնել ելույթս: Եվ մի պատմություն Դարֆույում մի բուժաշխատողի մասին: Կա մի կին, որն աշխատում էր Դարֆուրում Դարֆուրում և տեսնում էր այնպիսի բաներ, որ ոչ մի մահկանացու չպետք է տեսներ: Երբ նա այնտեղ էր աշխատում, նա ուժեղ էր, աննկուն: Նա երբեք չէր հուսահատվում: Իսկ հետո՝ Ամանորյա արձակուրդին, նա եկավ Միացյալ Նահանգներ: Նա իր տատիկի հետնաբակում էր, երբ մի բան տեսավ, որը նրան ստիպեց արտասվել: Դա թռչունների կերակրամանն էր: Եվ նա գիտակցեց, որ ինքը շատ բախտավոր էր, որ ծնվել էր մի քաղաքում, որտեղ մենք անվտանգությունը որտեղ մենք անվտանգություն հալած յուղի տեղ ենք ընդունում, որտեղ մենք ոչ միայն կարող ենք ինքներս ուտել, հագնվել, և մեզ ապահովել բնակարանով, այլ նաև կարող ենք հոգալ վայրի թռչունների մասին այնպես, որ ձմռանը նրանք սոված չմնան: Եվ նա հասկացավ, որ այն, որ իր բախտը բերել էր, իրեն նաև կանգնեցնում էր մեծ պատասխանատվության առաջ: Եվ այսպիսով, Նրա նման դուք, ես, մենք բոլորս կյանքի լոտոն ենք շահել: Եվ հարց է ծագում այն մասին, թե ինչպե՞ս ենք մենք վարվում այդ պատասխանատվության հետ:
So, here's the cause. Join the movement. Feel happier and help save the world.
Այսպիսով, այսքանը: Միացեք շարժմանը: Երջանիկ եղեք և օգնեք փրկել աշխարհը:
Thank you very much.
Շատ շնորհակալ եմ:
(Applause)
(Ծափահարություններ)