In half a century of trying to help prevent wars, there's one question that never leaves me: How do we deal with extreme violence without using force in return? When you're faced with brutality, whether it's a child facing a bully on a playground or domestic violence -- or, on the streets of Syria today, facing tanks and shrapnel, what's the most effective thing to do? Fight back? Give in? Use more force?
Trong nửa thế kỷ nỗ lực gìn giữ hòa bình, tôi luôn đau đáu một câu hỏi: Làm cách nào để giải quyết bạo lực mà không cần dùng tới bạo lực? Khi chúng ta đối mặt với sự tàn bạo, hay khi một đứa trẻ bị bắt nạt tại sân chơi hay chứng kiến bạo lực gia đình -- hay, bắt gặp xe tăng và súng ống, như những gì đang xảy ra trên đường phố Syria gần đây, thì giải pháp hiệu quả nhất là gì? Chống trả ? Đầu hàng ? Hay sử dụng bạo lực gay gắt hơn ?
This question: "How do I deal with a bully without becoming a thug in return?" has been with me ever since I was a child. I remember I was about 13, glued to a grainy black and white television in my parents' living room as Soviet tanks rolled into Budapest, and kids not much older than me were throwing themselves at the tanks and getting mown down. And I rushed upstairs and started packing my suitcase.
Câu hỏi: "Làm thế nào để chống lại một kẻ ức hiếp mà không trở thành kẻ bạo hành ?" đã ám ảnh tôi từ khi còn nhỏ. Tôi nhớ khi 13 tuổi, tôi đã dán mắt vào chiếc TV đen trắng trong phòng khách xem xe tăng của quân Liên Xô tiến vào Budapest, và những đứa trẻ cũng trạc tuổi tôi đang xông thẳng vào xe tăng và bị xe chèn qua. Tôi đã chạy lên lầu, xếp quần áo vào vali.
And my mother came up and said, "What on Earth are you doing?"
Mẹ tôi lại gần và hỏi: "Con đang làm cái quái gì thế?"
And I said, "I'm going to Budapest."
Và tôi nói: "Con sẽ đi Budapest."
And she said, "What on Earth for?"
Mẹ lại hỏi: "Để làm gì mới được chứ?"
And I said, "Kids are getting killed there. There's something terrible happening."
Tôi trả lời: "Trẻ em ở đó đang bị giết hại. Ắt hẳn có chuyện gì tệ hại đang xảy ra."
And she said, "Don't be so silly." And I started to cry. And she got it, she said, "Okay, I see it's serious. You're much too young to help. You need training. I'll help you. But just unpack your suitcase."
Và mẹ nói: "Đồ ngốc." Tôi bật khóc. Mẹ hiểu ra và nói rằng: "Được rồi, xem ra chuyện có vẻ nghiêm trong. Nhưng con còn quá bé, chưa thể giúp họ được. Con cần được dạy dỗ bài bản trước đã. Mẹ sẽ giúp con. Nhưng cứ dỡ đồ ra đã."
And so I got some training and went and worked in Africa during most of my 20s. But I realized that what I really needed to know I couldn't get from training courses. I wanted to understand how violence, how oppression, works. And what I've discovered since is this: Bullies use violence in three ways. They use political violence to intimidate, physical violence to terrorize and mental or emotional violence to undermine. And only very rarely in very few cases does it work to use more violence.
Và tôi bắt đầu học rồi đến làm việc ở Châu Phi trong suốt những năm của độ tuổi 20. Nhưng tôi nhận ra rằng những gì tôi thực sự muốn biết lại không thể học được qua trường lớp. Tôi chỉ muốn hiểu bạo lực, và sự bóc lột, diễn ra như thế nào. Và tôi phát hiện ra rằng: Bọn áp bức sử dụng bạo lực theo ba cách: Dùng bạo lực chính trị để uy hiếp, dùng vũ lực để chiếm đóng lãnh thổ, và dùng bạo lực tinh thần để làm nhụt chí. Và trong rất ít trường hợp bạo lực có thể trị được bạo lực.
Nelson Mandela went to jail believing in violence, and 27 years later he and his colleagues had slowly and carefully honed the skills, the incredible skills, that they needed to turn one of the most vicious governments the world has known into a democracy. And they did it in a total devotion to non-violence. They realized that using force against force doesn't work.
Nelson Mandela vào tù vì tin vào sức mạnh của bạo lực, 27 năm sau, ông và cộng sự của mình, đã dần dần mài giũa được kỹ năng cần có, đáng kinh ngạc, để biến một trong những chính phủ tàn ác nhất trên thế giới thành chính quyền dân chủ. Và họ đã làm điều đó mà hoàn toàn không dùng tới bạo lực. Họ nhận ra rằng dùng bạo lực chống lại bạo lực không hề hiệu quả.
So what does work? Over time I've collected about a half-dozen methods that do work -- of course there are many more -- that do work and that are effective. And the first is that the change that has to take place has to take place here, inside me. It's my response, my attitude, to oppression that I've got control over, and that I can do something about.
Thế điều gì mới có hiệu quả? Qua nhiều năm, tôi đã thu thập được 6 cách hiệu quả -- tất nhiên còn rất nhiều cách khác -- cũng đem lại hiệu quả cao. Cách đầu tiên là thay đổi phải bắt đầu từ phải bắt đầu từ đây, từ bên trong. Đó là phản ứng, thái độ trước sự đàn áp tôi đã kiềm chế được, và tôi có thể thay đổi nó.
And what I need to develop is self-knowledge to do that. That means I need to know how I tick, when I collapse, where my formidable points are, where my weaker points are. When do I give in? What will I stand up for? And meditation or self-inspection is one of the ways -- again it's not the only one -- it's one of the ways of gaining this kind of inner power.
Tôi cần rèn giũa nhận thức của mình. Điều đó có nghĩa là tôi cần biết cách mình suy nghĩ, khi nào mình gục ngã, khi nào tôi sợ, điểm yếu của mình ở đâu. Khi nào mình đầu hàng? Mình chiến đấu vì điều gì? Tự xem xét lại bản thân là một trong nhiều cách đó không phải là cách duy nhất mà là một trong số nhiều cách để có được sức mạnh nội tâm này.
And my heroine here -- like Satish's -- is Aung San Suu Kyi in Burma. She was leading a group of students on a protest in the streets of Rangoon. They came around a corner faced with a row of machine guns. And she realized straight away that the soldiers with their fingers shaking on the triggers were more scared than the student protesters behind her. But she told the students to sit down. And she walked forward with such calm and such clarity and such total lack of fear that she could walk right up to the first gun, put her hand on it and lower it. And no one got killed.
Và người anh hùng của tôi -- hay của Satish -- là Aung San Suu Kyi ở Burma. Bà ấy đã dẫn đầu một nhóm học sinh biểu tình trên đường phố ở Rangoon. Họ đứng ở góc phố, đối mặt với một hàng súng máy. Và Aung San Suu Kyi đã nhanh chóng nhận ra rằng ngón tay đặt trên cò súng của những người lính đang run rẩy họ đang sợ hãi hơn cả những sinh viên biểu tình sau lưng bà. Nhưng bà đã bảo đám sinh viên ngồi xuống. Và với vẻ bình tĩnh và dứt khoát, bà tiến về phía trước hoàn toàn không sợ hãi bà tiến thẳng tới trước khẩu súng đầu tiên, đặt tay lên khẩu súng và hạ thấp nó xuống. Và đã không có đổ máu.
So that's what the mastery of fear can do -- not only faced with machine guns, but if you meet a knife fight in the street. But we have to practice. So what about our fear? I have a little mantra. My fear grows fat on the energy I feed it. And if it grows very big it probably happens.
Đó là những gì mà một người làm chủ nỗi sợ có thể làm được không chỉ là việc đối mặt với ống súng, mà còn có thể là một cuộc chiến dao găm trên đường phố. Chúng ta phải rèn luyện kỹ năng này. Vậy còn nỗi sợ hãi của chúng ta thì sao? Tôi có một cách hay dùng. Nỗi sợ của tôi lớn dần nhờ năng lượng mà tôi dành cho nó. Và nếu nó trở nên quá lớn thì tôi sẽ dùng tới nó.
So we all know the three o'clock in the morning syndrome, when something you've been worrying about wakes you up -- I see a lot of people -- and for an hour you toss and turn, it gets worse and worse, and by four o'clock you're pinned to the pillow by a monster this big. The only thing to do is to get up, make a cup of tea and sit down with the fear like a child beside you. You're the adult. The fear is the child. And you talk to the fear and you ask it what it wants, what it needs. How can this be made better? How can the child feel stronger? And you make a plan. And you say, "Okay, now we're going back to sleep. Half-past seven, we're getting up and that's what we're going to do."
Chắc tất cả mọi người đều biết hội chứng 3 giờ sáng nghĩa là khi ta có chuyện lo lắng, nó sẽ khiến bạn tỉnh giấc tôi đã thấy nhiều người mắc hội chứng này trong vòng một tiếng quay ngang quay ngửa hội chứng sẽ trở nên tệ hơn và tới lúc 4 giờ bạn sẽ vùi mình vào gối như thế này. Điều duy nhất có thể làm là thức dậy, uống một tách trà và ngồi xuống cùng với nỗi sợ mà bạn coi là một đứa trẻ con. Bạn là người lớn. Và nỗi sợ chỉ là một đứa bé. Bạn sẽ nói chuyện với nó và hỏi rằng nó muốn gì, hay cần gì. Làm thế nào để nó thấy thoải mái hơn? Để đứa bé trở nên mạnh mẽ hơn? Rồi bạn hãy lên kế hoạch. Hãy nói rằng, "Được rồi, giờ chúng ta sẽ đi ngủ tiếp. Và chúng ta sẽ thức dậy lúc 7h30."
I had one of these 3 a.m. episodes on Sunday -- paralyzed with fear at coming to talk to you. (Laughter) So I did the thing. I got up, made the cup of tea, sat down with it, did it all and I'm here -- still partly paralyzed, but I'm here.
Tôi đã trải nghiệm hội chứng này hôm Chủ nhật khi thấy sợ hãi việc tới nói chuyện với mọi người hôm nay. (tiếng cười) Và tôi đã làm điều đó. Tôi tỉnh dậy, uống một tách trà, ngồi nói chuyện với nỗi sợ hãi và giờ thì tôi đang ở đây, tuy có phần sợ hãi, nhưng vẫn đứng đây.
(Applause)
(tiếng vỗ tay)
So that's fear. What about anger? Wherever there is injustice there's anger. But anger is like gasoline, and if you spray it around and somebody lights a match, you've got an inferno. But anger as an engine -- in an engine -- is powerful. If we can put our anger inside an engine, it can drive us forward, it can get us through the dreadful moments and it can give us real inner power.
Đó là sự sợ hãi. Còn sự tức giận thì sao? Nơi nào không có sự công bằng ắt sẽ có sự tức giận. Nhưng sự tức giận giống như xăng dầu vậy, nếu bạn xịt nó quanh mình và ai đó đánh một que diêm, thì cả người bạn sẽ bị bốc cháy. Nhưng sự tức giận cũng là một loại động cơ - một động cơ rất khỏe Nếu ta có thể biến thứ xăng đó thành động cơ nó có thể giúp ta tiến xa về phía trước, nó có thể giúp ta vượt qua những khoảnh khắc khủng khiếp và trao cho ta nguồn sức mạnh nội tại.
And I learned this in my work with nuclear weapon policy-makers. Because at the beginning I was so outraged at the dangers they were exposing us to that I just wanted to argue and blame and make them wrong. Totally ineffective. In order to develop a dialogue for change we have to deal with our anger. It's okay to be angry with the thing -- the nuclear weapons in this case -- but it is hopeless to be angry with the people. They are human beings just like us. And they're doing what they think is best. And that's the basis on which we have to talk with them.
Đó là điều tôi đã học được từ một công trình của mình, hợp tác với các nhà lập sách năng lượng nguyên tử. Bởi ban đầu tôi đã quá bất bình với những mối nguy hiểm mà họ khiến chúng tôi gặp phải, bất bình tới nỗi tôi chỉ muốn tranh cãi, đổ lỗi, và chứng minh rằng họ đã sai. Nhưng cách đó hoàn toàn công cốc. Để phát triển một cuộc đối thoại đòi hỏi sự thay đổi đạt được hiệu quả chúng ta cần kiểm soát sự tức giận của bản thân. Hoàn toàn bình thường khi tức giận với những thứ như vũ khí nguyên tử trong trường hợp của tôi, nhưng tức giận với người khác là vô nghĩa. Họ cũng chỉ là con người như chúng ta. Và làm những gì mà họ cho là tốt nhất. Đó là nền tảng để ta trò chuyện với họ.
So that's the third one, anger. And it brings me to the crux of what's going on, or what I perceive as going on, in the world today, which is that last century was top-down power. It was still governments telling people what to do. This century there's a shift. It's bottom-up or grassroots power. It's like mushrooms coming through concrete. It's people joining up with people, as Bundy just said, miles away to bring about change.
Sự tức giận chính là cách thứ ba. Nó trao cho tôi chìa khóa về vấn đề gì đang xảy ra, hay giúp tôi nhận thức được chuyện đang xảy ra trên thế giới ngày hôm nay, đó là điều cần thiết ở thế kỷ này. Con người từng phải làm theo những gì mà chính phủ ra lệnh. Còn ở thế kỷ này, mọi việc đã khác. Người dân có sức mạnh gây ảnh hưởng với chính phủ. Giống như việc nấm mọc lên từ bê tông. Giống như Bundy đã nói, người dân giờ đây từ ngàn dặm cách xa nhau đã hội tụ lại và tạo nên những thay đổi.
And Peace Direct spotted quite early on that local people in areas of very hot conflict know what to do. They know best what to do. So Peace Direct gets behind them to do that. And the kind of thing they're doing is demobilizing militias, rebuilding economies, resettling refugees, even liberating child soldiers. And they have to risk their lives almost every day to do this. And what they've realized is that using violence in the situations they operate in is not only less humane, but it's less effective than using methods that connect people with people, that rebuild.
Tổ chức Peace Direct đã sớm chỉ ra rằng những người sống ở vùng hay có xung đột thường biết họ phải làm gì. Họ biết những điều gì là tốt nhất. Vì thế Peace Direct chỉ đứng phía sau để giúp đỡ họ. Và những gì mà họ đang làm là giúp binh lính giải ngũ, tái xây dựng các nền kinh tế, và giúp những người di tản tái định cư, hay thậm chí giải phóng những binh lính vẫn còn là trẻ con. Họ phải cược cả mạng sống của mình mỗi ngày để làm vậy. Và họ nhận ra rằng sử dụng bạo lực trong những trường hợp trên không chỉ là phi nhân đạo, mà còn không hiệu quả bằng những phương pháp kết nối con người lại với nhau.
And I think that the U.S. military is finally beginning to get this. Up to now their counter-terrorism policy has been to kill insurgents at almost any cost, and if civilians get in the way, that's written as "collateral damage." And this is so infuriating and humiliating for the population of Afghanistan, that it makes the recruitment for al-Qaeda very easy, when people are so disgusted by, for example, the burning of the Koran.
Và tôi nghĩ rằng quân đội Hoa Kỳ cuối cùng cũng bắt đầu hiểu được điều này. Cho tới ngày nay, chính sách chống khủng bố của Hoa Kỳ đã dùng mọi cách để giết chết những kẻ gây rối, và nếu người dân nhìn nhận chính sách đó theo hướng này, thì việc này sẽ được coi là "sự thiệt hại bên lề". Và sự thiệt hại này khiến người dân Afghanistan cảm thấy nhục nhã và tức giận, giúp tổ chức khủng bố Al-Qaeda gia tăng lực lượng, ví dụ như khi người dân cảm thấy ghê tởm với tục thiêu chết của đạo Hồi.
So the training of the troops has to change. And I think there are signs that it is beginning to change. The British military have always been much better at this. But there is one magnificent example for them to take their cue from, and that's a brilliant U.S. lieutenant colonel called Chris Hughes. And he was leading his men down the streets of Najaf -- in Iraq actually -- and suddenly people were pouring out of the houses on either side of the road, screaming, yelling, furiously angry, and surrounded these very young troops who were completely terrified, didn't know what was going on, couldn't speak Arabic. And Chris Hughes strode into the middle of the throng with his weapon above his head, pointing at the ground, and he said, "Kneel." And these huge soldiers with their backpacks and their body armor, wobbled to the ground. And complete silence fell. And after about two minutes, everybody moved aside and went home.
Thế nên phải thay đổi việc huấn luyện quân đội. Thiết nghĩ đã có những dấu hiệu cho thấy sự việc đang bắt đầu thay đổi. Về mặt này, quân đội Anh luôn làm tốt hơn cả. Nhưng có một ví dụ điển hình khiến họ làm vậy, đó là một đại tá xuất sắc người Mỹ có tên là Chris Hughes. Ông ấy đã dẫn đội quân của mình xuống những con phố ở Najaf, tại Irắc. Và đột nhiên người dân từ trong các ngôi nhà đổ ra hai bên đường. Họ la hét với vẻ tức giận tột độ, bao vây những người lính trẻ, những con người đang vô cùng hoảng sợ. không biết chuyện gì đang diễn ra, bởi họ không biết nói tiếng Ả rập. Và Chris Hughels đã bước vào giữa đám đông với vũ khí giơ cao trên đầu, mũi súng hướng xuống đất, và ông nói, "Tất cả quỳ xuống." Cả đội quân hùng hậu đeo ba lô và vũ khí đầy mình lần lượt quỳ gối xuống mặt đất. Một sự tĩnh lặng hoàn toàn. Hai phút sau, người dân bỏ đi và trở về nhà.
Now that to me is wisdom in action. In the moment, that's what he did. And it's happening everywhere now. You don't believe me? Have you asked yourselves why and how so many dictatorships have collapsed over the last 30 years? Dictatorships in Czechoslovakia, East Germany, Estonia, Latvia, Lithuania, Mali, Madagascar, Poland, the Philippines, Serbia, Slovenia, I could go on, and now Tunisia and Egypt. And this hasn't just happened. A lot of it is due to a book written by an 80-year-old man in Boston, Gene Sharp. He wrote a book called "From Dictatorship to Democracy" with 81 methodologies for non-violent resistance. And it's been translated into 26 languages. It's flown around the world. And it's being used by young people and older people everywhere, because it works and it's effective.
Với tôi, đó là một hành động khôn ngoan. Cái cách mà ông ấy làm tại thời khắc đó. Và nó đang diễn ra ở mọi nơi. Các bạn không tin lời tôi nói ư ? Vậy bạn đã bao giờ tự hỏi mình tại sao và làm như thế nào các chế độ độc tài lại sụp đổ trong hơn 30 năm qua chưa ? Tại Czechoslovakia, Đông Đức, Estonia, Latvia, Lithuania, Mali, Madagascar, Phần Lan, Philipin, Serbia, Slovenia, nhiều nơi khác nữa, và hiện tại là Tunisia và Ai Cập. Sự việc không xảy ra ngẫu nhiên. Tại rất nhiều nơi đều bắt đầu từ một cuốn sách được viết bởi một người đàn ông 80 tuổi sống tại Boston có tên là Gene Sharp. Cuốn sách có tên là "Từ độc tài tới nền dân chủ" với 82 phương pháp phản kháng phi bạo lực. Cuốn sách đã được dịch ra 26 thứ tiếng trên toàn thế giới. Và nhiều người trẻ cũng như già ở khắp mọi nơi đều đang đọc nó, bởi vì những phương pháp được đưa ra đều rất hiệu quả.
So this is what gives me hope -- not just hope, this is what makes me feel very positive right now. Because finally human beings are getting it. We're getting practical, doable methodologies to answer my question: How do we deal with a bully without becoming a thug? We're using the kind of skills that I've outlined: inner power -- the development of inner power -- through self-knowledge, recognizing and working with our fear, using anger as a fuel, cooperating with others, banding together with others, courage, and most importantly, commitment to active non-violence.
Chính điều này đã khiến tôi hy vọng không chỉ là hy vọng, mà còn cảm thấy lạc quan hơn. Bởi vì cuối cùng, nhân loại cũng đang dần hiểu ra điều đó. Và chúng ta đang tiến tới sử dụng những phương pháp hòa bình hiệu quả để trả lời cho câu hỏi : Làm thế nào để giải quyết bạo lực mà không trở thành kẻ bạo lực? Đó chính là sử dụng các kỹ năng mà tôi đã nhắc tới: sức mạnh nội tại sự phát triển của sức mạnh đó qua việc nhận thức được bản thân, nhìn nhận và chấp nhận nỗi sợ hãi của bản thân, sử dụng sự tức giận làm nhiên liệu, kết nối với mọi người, tập hợp mọi người lại với nhau, sự dũng cảm, và trên hết, sự cam kết với phi bạo lực.
Now I don't just believe in non-violence. I don't have to believe in it. I see evidence everywhere of how it works. And I see that we, ordinary people, can do what Aung San Suu Kyi and Ghandi and Mandela did. We can bring to an end the bloodiest century that humanity has ever known. And we can organize to overcome oppression by opening our hearts as well as strengthening this incredible resolve.
Lúc này đây, tôi không chỉ tin vào phi bạo lực. Tôi không phải tin vào nó. Mà còn thấy những bằng chứng chứng minh nó hiệu quả ở khắp mọi nơi. Tôi thấy chúng ta, những người bình thường, đều có thể làm những gì mà Aung San Suu Kyi, Ghandi, và Mandela đã làm. Chúng ta có thể chấm dứt thế kỉ đẫm máu nhất mà nhân loại từng biết tới. Và chúng ta có thể vượt qua sự đàn áp bằng việc mở rộng trái tim mình cũng như lan truyền cách giải quyết đáng kinh ngạc này.
And this open-heartedness is exactly what I've experienced in the entire organization of this gathering since I got here yesterday. Thank you.
Mở rộng trái tim chính là những gì mà tôi đã trải nghiệm trong cả tổ chức tại đây từ lúc có mặt tại đây từ hôm qua. Cám ơn vì đã lắng nghe.
(Applause)
(tiếng vỗ tay)