In half a century of trying to help prevent wars, there's one question that never leaves me: How do we deal with extreme violence without using force in return? When you're faced with brutality, whether it's a child facing a bully on a playground or domestic violence -- or, on the streets of Syria today, facing tanks and shrapnel, what's the most effective thing to do? Fight back? Give in? Use more force?
Pas gjysmë shekulli përpjekje për parandalimin e luftërave, është një pyetje që ende vazhdoj ta kem: Si të përballemi me dhunën ekstreme pa u kundërpërgjigjur me forcë? Kur ke të bësh me brutalitet, qoftë një fëmijë përballë një ngacmuesi në parkun e lojërave apo dhuna në familje - apo sot, në rrugët e Sirisë, përballë tankeve dhe shrapnelave, cila është gjëja më efektive që duhet bërë? Të kundërpërgjigjesh? Të dorëzohesh? Të përdorësh më shumë forcë?
This question: "How do I deal with a bully without becoming a thug in return?" has been with me ever since I was a child. I remember I was about 13, glued to a grainy black and white television in my parents' living room as Soviet tanks rolled into Budapest, and kids not much older than me were throwing themselves at the tanks and getting mown down. And I rushed upstairs and started packing my suitcase.
Këtë pyetje: "Si të përballem me një agresor pa u bërë edhe vetë kriminel"? vazhdoj ta kem që nga fëmijëria. Më kujtohet kur isha rreth 13 vjeç, po shihja ne një televizor bardhë e zi me miza në dhomën e prindërve teksa tanket sovjetike u futën në Budapest, dhe disa fëmijë jo shumë më të mëdhenj se unë hidheshin në drejtim të tankeve dhe masakroheshin. Unë vrapova shkallëve dhe fillova të paketoj valixhen.
And my mother came up and said, "What on Earth are you doing?"
Nëna ime erdhi dhe më tha, "Çfarë të ka shkuar ne mendje te bësh"?
And I said, "I'm going to Budapest."
Dhe unë i thashë, "Po shkoj në Budapest".
And she said, "What on Earth for?"
Dhe ajo më tha, "Përse"?
And I said, "Kids are getting killed there. There's something terrible happening."
Unë i thashë, "Fëmijët po vriten atje. Është e tmerrshme ajo që po ndodh".
And she said, "Don't be so silly." And I started to cry. And she got it, she said, "Okay, I see it's serious. You're much too young to help. You need training. I'll help you. But just unpack your suitcase."
Dhe ajo tha, "Mos u bëj budallaqe". Unë fillova të qaj. Ajo e kuptoi dhe tha, "E shoh që është serioze. Je tepër e re të ndihmosh. Të duhet trajnim. Unë do të të ndihmoj. Por cpaketoje njëherë valixjen".
And so I got some training and went and worked in Africa during most of my 20s. But I realized that what I really needed to know I couldn't get from training courses. I wanted to understand how violence, how oppression, works. And what I've discovered since is this: Bullies use violence in three ways. They use political violence to intimidate, physical violence to terrorize and mental or emotional violence to undermine. And only very rarely in very few cases does it work to use more violence.
Dhe kështu unë u trajnova dhe shkova e punova në Afrikë në të njëzetat. Por e kuptova që atë çfarë duhet ta di në të vërtetë nuk mund ta marr nga kurset trajnuese. Doja të kuptoja si funksionojnë dhuna dhe shtypja. Dhe ajo që kam zbuluar që atëherë është: Agresorët e përdorin dhunën në tri mënyra. Përdorin dhunën politike për të frikësuar, dhunën fizike për të tmerruar dhe dhunën mendore apo emocionale për të nënçmuar. Dhe rrallë, në shumë pak raste funksionon të përdorësh më shumë dhunë.
Nelson Mandela went to jail believing in violence, and 27 years later he and his colleagues had slowly and carefully honed the skills, the incredible skills, that they needed to turn one of the most vicious governments the world has known into a democracy. And they did it in a total devotion to non-violence. They realized that using force against force doesn't work.
Nelson Mandela u burgos duke besuar në dhunë dhe 27 vite më vonë ai dhe kolegët e tij, ngadalë dhe me kujdes, mprehën aftësitë, aftësitë e jashtëzakonshme, që iu duheshin për ta shndërruar një ndër qeveritë më të egra që ka njohur bota në një demokraci. Dhe ia arritën me një përkushtim të plotë ndaj jo-dhunës. Ata e kuptuan që të përdorësh forcë kundër forcës nuk funksionon.
So what does work? Over time I've collected about a half-dozen methods that do work -- of course there are many more -- that do work and that are effective. And the first is that the change that has to take place has to take place here, inside me. It's my response, my attitude, to oppression that I've got control over, and that I can do something about.
Pra, çfarë funksionon? Kam gjetur shumë metoda që funksionojnë, - ka shumë të tjera - që kryejnë punë dhe janë efektive. Dhe e para është që ndryshimi duhet të ndodhë duhet të ndodhë këtu, brenda meje. Është reagimi im, qëndrimi im, ndaj shtypjes të cilin unë mund ta kontrolloj, dhe që mund të bëj diçka rreth tij.
And what I need to develop is self-knowledge to do that. That means I need to know how I tick, when I collapse, where my formidable points are, where my weaker points are. When do I give in? What will I stand up for? And meditation or self-inspection is one of the ways -- again it's not the only one -- it's one of the ways of gaining this kind of inner power.
Për këtë duhet të zhvilloj vetëdijen. Duhet ta njoh veten time, kur rrëzohem, cilat janë pikat e mia të forta, cilat janë pikat e mia të dobta. Kur dorëzohem? Për çka do ta ngre zërin? Meditimi apo vetë-inspektimi është një mënyrë - pra, jo e vetmja - është një ndër mënyrat për ta fituar këtë lloj fuqie të brendshme.
And my heroine here -- like Satish's -- is Aung San Suu Kyi in Burma. She was leading a group of students on a protest in the streets of Rangoon. They came around a corner faced with a row of machine guns. And she realized straight away that the soldiers with their fingers shaking on the triggers were more scared than the student protesters behind her. But she told the students to sit down. And she walked forward with such calm and such clarity and such total lack of fear that she could walk right up to the first gun, put her hand on it and lower it. And no one got killed.
Dhe heroina ime këtu - si e Satishit - është Aung San Suu Kyi në Burma. Ajo po udhëhiqte një grup studentësh në një protestë në rrugët e Rangoon-it. Ata u gjendën përballë mitralozëve. Dhe ajo kuptoi menjëherë që ushtarëve iu dridheshin gishtat nën këmbëz dhe ishin më të frikësuar se protestuesit prapa saj. Por ajo iu tha studentëve të ulen. Dhe eci përpara me qetësi dhe qartësi duke mos pasur aspak frikë që të afrohet te arma e parë ta vë dorën mbi të dhe ta ulë. Dhe askush nuk u vra.
So that's what the mastery of fear can do -- not only faced with machine guns, but if you meet a knife fight in the street. But we have to practice. So what about our fear? I have a little mantra. My fear grows fat on the energy I feed it. And if it grows very big it probably happens.
Ja ç'mund të bëjë mjeshtëria ndaj frikës jo vetëm përballë mitralozëve. por nëse përballeni me një përleshje me thika në rrugë. Por duhet të ushtrohemi. E çfarë sa i përket frikës? Kam një mantra të vogël. Frika ime shëndoshet me energjinë që ia ushqej unë. Dhe nëse bëhet shumë e madhe me siguri ndodh.
So we all know the three o'clock in the morning syndrome, when something you've been worrying about wakes you up -- I see a lot of people -- and for an hour you toss and turn, it gets worse and worse, and by four o'clock you're pinned to the pillow by a monster this big. The only thing to do is to get up, make a cup of tea and sit down with the fear like a child beside you. You're the adult. The fear is the child. And you talk to the fear and you ask it what it wants, what it needs. How can this be made better? How can the child feel stronger? And you make a plan. And you say, "Okay, now we're going back to sleep. Half-past seven, we're getting up and that's what we're going to do."
Ne e dimë sindromën tre i mëngjesit, kur diçka që të brengos, të zgjon nga gjumi Unë shoh shumë njerëz - dhe rrotullohesh në shtrat për një orë, vetëm sa bëhet më keq, dhe në ora katër je ngjitur në jastëk nga një përbindësh kaq i madh. E vetmja gjë për t'u bërë është të ngrihesh, bën një filxhan çaj dhe ulu të flasësh me frikën si me një fëmijë. Ti je i rrituri. Frika është fëmija. Dhe ti flet me frikën dhe e pyet çfarë do, për çfarë ka nevojë. Si mund të përmirësohet? Si mund fëmija të ndihet më i fortë? Dhe harton një plan. Thua, "Në rregull, tani kthehemi në gjumë. Në gjashtë e gjysmë, ngrihemi dhe veprojmë".
I had one of these 3 a.m. episodes on Sunday -- paralyzed with fear at coming to talk to you. (Laughter) So I did the thing. I got up, made the cup of tea, sat down with it, did it all and I'm here -- still partly paralyzed, but I'm here.
Unë pata një nga këto episode të dielën e paralizuar me frikën se do të flas para jush. (Të qeshura) Kështu që veprova ashtu. U zgjova, bëra çajin, fola me të, dhe kështu jam këtu - ende pjesërisht e paralizuar, por jam këtu.
(Applause)
(Duartrokitje)
So that's fear. What about anger? Wherever there is injustice there's anger. But anger is like gasoline, and if you spray it around and somebody lights a match, you've got an inferno. But anger as an engine -- in an engine -- is powerful. If we can put our anger inside an engine, it can drive us forward, it can get us through the dreadful moments and it can give us real inner power.
Kjo ishte frika. E çfarë sa i përket zemërimit? Kudo që ka padrejtësi, ka zemërim. Por zemërimi është si benzinë, nëse e hedh përreth e dikush ndezë një kokërr çibriti, krijohet një ferr. Por zemërimi si motor - brenda një motori - është i fuqishëm. Nëse mund ta vendosim zemërimin tonë brenda një motori, ai mund të na shtyjë para, mund të na nxjerrë nga momentet e vështira dhe mund të na japë forcë të brendshme të vërtetë.
And I learned this in my work with nuclear weapon policy-makers. Because at the beginning I was so outraged at the dangers they were exposing us to that I just wanted to argue and blame and make them wrong. Totally ineffective. In order to develop a dialogue for change we have to deal with our anger. It's okay to be angry with the thing -- the nuclear weapons in this case -- but it is hopeless to be angry with the people. They are human beings just like us. And they're doing what they think is best. And that's the basis on which we have to talk with them.
Këtë e kam mësuar në punën time me politikëbërësit e armëve nukleare. Sepse në fillim isha aq e indinjuar ndaj rreziqeve që ata po na ekspozonin sa vetëm doja të grindesha, t'i fajësoja, që ata ta kenë gabim. Krejtësisht joefektive. Në mënyrë që të zhvillohet dialogu për ndryshim duhet të përballemi me zemërimin tonë. Është në rregull të zemërohesh ndaj gjërave - në këtë rast, armëve nukleare - por nuk ia vlen të zemërohesh me njerëzit. Ata janë qenie njerëzore siç jemi ne. Dhe po bëjnë çfarë mendojnë se është më së miri. Dhe mbi këtë bazë ne duhet të flasim me ta.
So that's the third one, anger. And it brings me to the crux of what's going on, or what I perceive as going on, in the world today, which is that last century was top-down power. It was still governments telling people what to do. This century there's a shift. It's bottom-up or grassroots power. It's like mushrooms coming through concrete. It's people joining up with people, as Bundy just said, miles away to bring about change.
Pra, ky ishte i treti, zemërimi. Që më sjell te thelbi i asaj që po ndodh, ose që unë kam kuptuar se po ndodh, me botën sot, që është se shekullin që shkoi fuqia vinte nga lart-poshtë. Qeveritë ende iu tregonin njerëzve çfarë të bëjnë. Këtë shekull, ka një ndryshim. Fuqia është nga poshtë-lart, nga populli. Si kërpudhat që rriten përmes betonit. Është bashkimi i njerzëve, siç e tha tani Bundy, milje larg për të sjellur ndryshimin.
And Peace Direct spotted quite early on that local people in areas of very hot conflict know what to do. They know best what to do. So Peace Direct gets behind them to do that. And the kind of thing they're doing is demobilizing militias, rebuilding economies, resettling refugees, even liberating child soldiers. And they have to risk their lives almost every day to do this. And what they've realized is that using violence in the situations they operate in is not only less humane, but it's less effective than using methods that connect people with people, that rebuild.
Dhe Peace Direct e hetoi mjaft herët që vendësit në zonat e konfliktit të nxehtë dinë çfarë të bëjnë. E dinë më së miri. Prandaj Peace Direct i përkrah ata. Ajo çfarë po bëjnë është që po i çmobilizojnë milicitë, po i rindërtojnë ekonomitë, po i rikthejnë refugjatët, madje po i lirojnë fëmijët ushtarë. Dhe atyre u duhet ta rrezikojnë jetën pothuajse çdo ditë për ta bërë këtë. Dhe ajo çfarë kanë kuptuar është se përdorimi i dhunës në këto situata ku ata veprojnë jo vetëm që është më pak njerëzore, por është më pak efektive sesa përdorimi i metodave që lidhin njerëzit mes vete, që rindërtojnë.
And I think that the U.S. military is finally beginning to get this. Up to now their counter-terrorism policy has been to kill insurgents at almost any cost, and if civilians get in the way, that's written as "collateral damage." And this is so infuriating and humiliating for the population of Afghanistan, that it makes the recruitment for al-Qaeda very easy, when people are so disgusted by, for example, the burning of the Koran.
Dhe mendoj që ushtria e ShBA më në fund po e kupton këtë. Deri më tani, politika e tyre kundër terroristëve kanë qenë vrasja e kryengritësve për pothuajse çfarëdo çmimi, edhe kur përfshihen civilët; atëherë konsiderohet si "dëm anësor". Dhe kjo e zemëron dhe e poshtëron aq shumë popullin e Afganistanit, saqë e bën rekrutimin në al-Qaeda shumë të lehtë, kur njerëzit janë kaq të neveritur nga, për shembull, djegia e Kuranit.
So the training of the troops has to change. And I think there are signs that it is beginning to change. The British military have always been much better at this. But there is one magnificent example for them to take their cue from, and that's a brilliant U.S. lieutenant colonel called Chris Hughes. And he was leading his men down the streets of Najaf -- in Iraq actually -- and suddenly people were pouring out of the houses on either side of the road, screaming, yelling, furiously angry, and surrounded these very young troops who were completely terrified, didn't know what was going on, couldn't speak Arabic. And Chris Hughes strode into the middle of the throng with his weapon above his head, pointing at the ground, and he said, "Kneel." And these huge soldiers with their backpacks and their body armor, wobbled to the ground. And complete silence fell. And after about two minutes, everybody moved aside and went home.
Prandaj trajnimi i trupave duhet të ndryshojë. Dhe besoj që ka shenja që ka filluar të ndryshojë. Ushtria britanike gjithnjë ka qenë më e aftë këtu. Por ekziston një shembull i shkëlqyer për ta përcjellur dhe ai është një toger kolonel amerikan i mrekullueshëm që quhet Chris Hughes. Ai udhëhiqte ushtarët e tij në rrugët e Najafit - në Irak, në fakt - dhe befas njerëzit po suleshin nga shtëpitë në të dy anët e rrugës, duke bërtitur, uluritur, tejet të acaruar dhe i rrethuan këta burra shumë të ri të cilët ishin krejtësisht të tmerruar, nuk dinin çfarë po ndodhte, nuk dinin arabisht. Dhe Chris Hughes u fut në mes të turmës me armën përmbi kokë, te drejtuar nga toka dhe tha, "Gjunjëzohuni". Dhe këta ushtarë të mëdhenj me çantat dhe me armatosjen trupore, u lëkundën në tokë. Dhe ra heshtje e plotë. Pas rreth dy minutash, të gjithë u mënjanuan dhe shkuan në shtëpi.
Now that to me is wisdom in action. In the moment, that's what he did. And it's happening everywhere now. You don't believe me? Have you asked yourselves why and how so many dictatorships have collapsed over the last 30 years? Dictatorships in Czechoslovakia, East Germany, Estonia, Latvia, Lithuania, Mali, Madagascar, Poland, the Philippines, Serbia, Slovenia, I could go on, and now Tunisia and Egypt. And this hasn't just happened. A lot of it is due to a book written by an 80-year-old man in Boston, Gene Sharp. He wrote a book called "From Dictatorship to Democracy" with 81 methodologies for non-violent resistance. And it's been translated into 26 languages. It's flown around the world. And it's being used by young people and older people everywhere, because it works and it's effective.
E kjo, për mua, është urtësi në veprim. Në atë çast, kjo është çka ai bëri. Dhe po ndodh kudo tani. Nuk më besoni? A e keni pyetur veten pse dhe si janë rrëzuar kaq shumë diktatura në 30 vitet e fundit? Diktaturat në Çekosllovaki, Gjermaninë Lindore, Estoni, Letoni, Lituani, Mali, Madagaskar, Poloni, Filipine, Serbi, Slloveni, mund të vazhdoj, dhe tani Tunizia dhe Egjipti. Dhe kjo nuk ka ndodhur rastësisht. Një pjesë e madhe vjen nga libri i një burri 80 vjeçar nga Bostoni, Gene Sharp. Ai shkroi librin "Nga diktatura në demokraci" me 82 metodologji për rezistencë jo të dhunshme. Është përkthyer në 26 gjuhë. Ka bërë xhiron e botës. Dhe tani po përdoret nga njerëzit e ri dhe të vjetër gjithkund, sepse funksionon dhe është efektive.
So this is what gives me hope -- not just hope, this is what makes me feel very positive right now. Because finally human beings are getting it. We're getting practical, doable methodologies to answer my question: How do we deal with a bully without becoming a thug? We're using the kind of skills that I've outlined: inner power -- the development of inner power -- through self-knowledge, recognizing and working with our fear, using anger as a fuel, cooperating with others, banding together with others, courage, and most importantly, commitment to active non-violence.
Prandaj kjo është ajo që më jep shpresë - jo vetëm shpresë, më bën të ndihem shumë pozitive. Sepse më në fund, njerëzit po e kuptojnë. Po e kuptojmë metodologjinë praktike, të përdorshme për t'iu përgjigjur pyetjes time: Si të përballemi me një agresor pa u bërë vetë kriminel? Po përdorim shkathtësitë që përmenda: forcën e brendshme - zhvillimin e forcës së brendshme - përmes vetë-dijes, njohjen dhe punën me frikën tonë, përdorimin e zemërimit si karburant, bashkëpunimin me të tjerët, grupimin bashkë me tjerët, guximin, dhe më e rëndësishmja, përkushtimin ndaj jo-dhunës së vazhdueshme.
Now I don't just believe in non-violence. I don't have to believe in it. I see evidence everywhere of how it works. And I see that we, ordinary people, can do what Aung San Suu Kyi and Ghandi and Mandela did. We can bring to an end the bloodiest century that humanity has ever known. And we can organize to overcome oppression by opening our hearts as well as strengthening this incredible resolve.
Tani jo vetëm që besoj në jo-dhunë. Nuk më duhet të besoj në të. Gjithkund shoh dëshmi se si ajo funksionon. Dhe shoh se si ne, njerëzit e zakonshëm, mund të bëjmë çka Aung San Suu Kyi dhe Ghandi dhe Mandela bënë. Mund t'i japim fund shekullit më të përgjakshëm që ka njohur njerëzimi. Dhe mund të organizohemi për ta mposhtur shtypjen duke hapur zemrat tona dhe duke forcuar këtë zgjidhje të jashtëzakonshme.
And this open-heartedness is exactly what I've experienced in the entire organization of this gathering since I got here yesterday. Thank you.
Kjo hapje e zemrës është pikërisht çfarë kam përjetuar në tërë organizimin e këtij takimi që kur kam ardhur dje. Ju falemnderit.
(Applause)
(Duartrokitje)