When I was a child growing up in Maine, one of my favorite things to do was to look for sand dollars on the seashores of Maine, because my parents told me it would bring me luck. But you know, these shells, they're hard to find. They're covered in sand, they're difficult to see. However, over time, I got used to looking for them. I started seeing shapes and patterns that helped me to collect them.
Kai buvau vaikas ir augau Meine vienas mano mėgiamiausių užsiėmimų buvo ant kranto ieškoti smėlio dolerių, nes tėvai sakė, kad tai atneša sėkmę. Bet žinote, tas geldeles nelengva rasti. Jos smėlyje. Jas sunku įžiūrėti. Vis dėlto, laikui bėgant išmokau jų ieškoti. Pradėjau matyti formas ir raštus, kurie padėjo man jas rinkti.
This grew into a passion for finding things, a love for the past and archaeology. And eventually, when I started studying Egyptology, I realized that seeing with my naked eyes alone wasn't enough. Because all of the sudden, in Egypt, my beach had grown from a tiny beach in Maine to one eight hundred miles long, next to the Nile. And my sand dollars had grown to the size of cities. This is really what brought me to using satellite imagery. For trying to map the past, I knew that I had to see differently.
Tai peraugo į daiktų ieškojimo aistrą, meilę praeičiai ir archeologijai. Ir galų gale, kai ėmiau studijuoti egiptologiją, supratau, kad matyti savo plika akimi nepakanka. Nes staiga Egipte mano paplūdimys išaugo iš mažyčio paplūdimio Meine į aštuonių šimtų mylių ilgio paplūdimį šalia Nilo, ir mano smėlio doleriai išaugo iki miestų dydžio. Būtent tai mane iš tikrųjų paskatino naudoti palydovinius vaizdus. Nes norėdama atvaizduoti praeitį, žinojau, kad privalau matyti kitaip.
So I want to show you an example of how we see differently using the infrared. This is a site located in the eastern Egyptian delta called Mendes. And the site visibly appears brown, but when we use the infrared and we process it, all of the sudden, using false color, the site appears as bright pink. What you are seeing are the actual chemical changes to the landscape caused by the building materials and activities of the ancient Egyptians.
Taigi noriu jums parodyti pavyzdį kaip mes matome kitaip, naudodami infraraudonuosius spindulius. Tai vieta rytinėje Egipto deltoje, vadinama Bendiksu (Bendix). Žiūrint akimis, ji atrodo ruda, bet su infraraudonaisiais spinduliais ir kiek apdorojus, ji staiga, su dirbtinėmis spalvomis, pasidaro ryškiai rožinės spalvos. Ką jūs matote yra vietovės cheminiai pakitimai, atsiradę dėl senovės egiptiečių statybinių medžiagų ir kitos veiklos.
What I want to share with you today is how we've used satellite data to find an ancient Egyptian city, called Itjtawy, missing for thousands of years. Itjtawy was ancient Egypt's capital for over four hundred years, at a period of time called the Middle Kingdom, about four thousand years ago. The site is located in the Faiyum of Egypt, and the site is really important, because in the Middle Kingdom there was this great renaissance for ancient Egyptian art, architecture and religion. Egyptologists have always known the site of Itjtawy was located somewhere near the pyramids of the two kings who built it, indicated within the red circles here, but somewhere within this massive flood plain. This area is huge -- it's four miles by three miles in size. The Nile used to flow right next to the city of Itjtawy, and as it shifted and changed and moved over time to the east, it covered over the city.
Šiandien su jumis norėčiau pasidalinti kaip naudodamiesi satelitiniais duomenimis mes atradome senovės Egipto miestą, vadinamą Itdžtaviu (Itjtawy), kuris buvo neatrastas tūkstančius metų. Itdžtavis buvo senovės Egipto sostinė daugiau nei keturis šimtus metų, laikotarpiu, vadinamu Vidurine karalyste, prieš maždaug keturis tūkstančius metų. Ši vieta yra Egipto Fajume (Faiyum) ir yra itin svarbi nes būtent Vidurinėje karalystėje buvo didysis senovės Egipto meno, architektūros ir religijos renesansas. Egiptologai visada žinojo, kad Itdžtavio vieta yra kažkur netoli dviejų jį pastačiusių karalių kapų, kas čia yra pažymėta raudonais apskritimais, bet nežinia kur, šioje didžiulėje potvynio vietovėje. Ši vieta didžiulė -- ji trijų mylių pločio ir keturių mylių ilgio. Nilas tekėjo visai prie pat Itdžtavio miesto, kurio vaga laikui bėgant judėjo rytų link, ir galų gale padengė visą miestą.
So, how do you find a buried city in a vast landscape? Finding it randomly would be the equivalent of locating a needle in a haystack, blindfolded, wearing baseball mitts.
Taigi, kaip jūs rastumėte užkastą miestą didžiulėje vietovėje? Rasti jį atsitiktinai būtų tolygu bandyti rasti adatą šieno kupetoje, užrištomis akimis su beisbolo pirštinėmis.
(Laughter)
Taigi su NASA topografiniais duomenimis
So what we did is we used NASA topography data to map out the landscape, very subtle changes. We started to be able to see where the Nile used to flow. But you can see in more detail, and even more interesting, this very slight raised area seen within the circle up here which we thought could possibly be the location of the city of Itjtawy.
mes sumodeliavome vietovę fiksuodami itin subtilius pasikeitimus. Pagaliau galėjome matyti kur plaukdavo Nilas. Galite matyti dar aiškiau -- kas yra itin įdomu -- šią šiek tiek pakeltą zoną skritulio viduje, kas, mūsų nuomone, galėjo būti Itdžtavio miesto vieta.
So we collaborated with Egyptian scientists to do coring work, which you see here. When I say coring, it's like ice coring, but instead of layers of climate change, you're looking for layers of human occupation. And, five meters down, underneath a thick layer of mud, we found a dense layer of pottery. What this shows is that at this possible location of Itjtawy, five meters down, we have a layer of occupation for several hundred years, dating to the Middle Kingdom, dating to the exact period of time we think Itjtawy is. We also found work stone -- carnelian, quartz and agate that shows that there was a jeweler's workshop here. These might not look like much, but when you think about the most common stones used in jewelry from the Middle Kingdom, these are the stones that were used.
Taigi, bendradarbiaudami su Egipto mokslininkais mes atlikome kasinėjimo darbus, ką ir matote čia. Sakydama kasinėjimo, turiu galvoje kažką panašaus į cilindrinių ledo mėginių gręžimą, bet vietoje klimato pokyčių ženklų mes ieškome žmogaus veiklos įrodymų. Ir penkių metrų gylyje, po storu dumblo sluoksniu suradome tankų keramikos dirbinių sluoksnį. Tai parodo, kad čia gali būti Itdžtavio vieta, penkių metrų gylyje turime kelis šimtus metų apgyventą sluoksnį kuris siekia Vidurio karalystės laikus, kuris siekia būtent tą laikotarpį, kai, mūsų nuomone, gyvavo Itdžtavis. Mes taip pat radome darbo akmenų -- karneolio, kvarco ir agato, kas parodo, kad ten buvo juvelyro dirbtuvės. Gal tai ir neskamba ypatingai, bet pagalvojus, kokie akmenys buvo dažniausiai juvelyrikoje Vidurio karalystėje, tai yra būtent šie akmenys.
So, we have a dense layer of occupation dating to the Middle Kingdom at this site. We also have evidence of an elite jeweler's workshop, showing that whatever was there was a very important city. No Itjtawy was here yet, but we're going to be returning to the site in the near future to map it out. And even more importantly, we have funding to train young Egyptians in the use of satellite technology so they can be the ones making great discoveries as well.
Taigi, turime tankiai apgyvendintą sluoksnį siekiantį Vidurio karalystės laikus. Mes taip pat atradome aukštos klasės juvelyrininko dirbtuvės pėdsakus, kas parodo, kad tai turėjo būti itin svarbus miestas. Čia dar nebuvo Itdžtavio, bet mes greitai grįšime į šią vietą ir ištirsime iki galo. Dar svarbiu yra tai, kad mes turime finansavimą apmokyti jaunus egiptiečius dirbti su satelitinėmis technologijomis, kad jie galėtų patys daryti didingus atradimus.
So I wanted to end with my favorite quote from the Middle Kingdom -- it was probably written at the city of Itjtawy four thousand years ago. "Sharing knowledge is the greatest of all callings. There's nothing like it in the land." So as it turns out, TED was not founded in 1984 AD.
Taigi aš norėjau pabaigti savo mėgstama citata iš Vidurio karalystės -- ji turbūt buvo parašyta Itdžtavio mieste prieš keturis tūkstančius metų. "Dalintis žiniomis yra didingiausias iš visų pašaukimų. Nieko tokio pasaulyje daugiau nėra." Taigi pasirodo, kad TED nebuvo įkurtas 1984 mūsų eros metais.
(Laughter)
(Juokas)
Making ideas actually started in 1984 BC at a not-lost-for-long city, found from above. It certainly puts finding seashells by the seashore in perspective.
Idėjų kūrimas iš tikrųjų prasidėjo 1984 prieš Kristų dar kol kas neatrastame mieste, pamatytame iš viršaus. Tai tikrai parodo kaip naudinga kadaise buvo ieškoti kriauklyčių jūroje.
Thank you very much.
Labai ačiū.
(Applause)
(Aplodismentai)
Thank you.
Ačiū.
(Applause)
(Aplodismentai)