It's the first sense you use when you're born. One out of every fifty of your genes is dedicated to it. It must be important, right? Okay, take a deep breath through your nose. It's your sense of smell, and it's breathtakingly powerful. As an adult, you can distinguish about 10,000 different smells. Here's how your nose does it. Smell starts when you sniff molecules from the air into your nostrils. 95% of your nasal cavity is used just to filter that air before it hits your lungs. But at the very back of your nose is a region called the olfactory epithelium, a little patch of skin that's key to everything you smell. The olfactory epithelium has a layer of olfactory receptor cells, special neurons that sense smells, like the taste buds of your nose. When odor molecules hit the back of your nose, they get stuck in a layer of mucus covering the olfactory epithelium. As they dissolve, they bind to the olfactory receptor cells, which fire and send signals through the olfactory tract up to your brain. As a side note, you can tell a lot about how good an animal's sense of smell is by the size of its olfactory epithelium. A dog's olfactory epithelium is 20 times bigger than your puny human one. But there's still a lot we don't know about this little patch of cells, too. For example, our olfactory epithelium is pigmented, and scientists don't really know why. But how do you actually tell the difference between smells? It turns out that your brain has 40 million different olfactory receptor neurons, so odor A might trigger neurons 3, 427, and 988, and odor B might trigger neurons 8, 76, and 2,496,678. All of these different combinations let you detect a staggeringly broad array of smells. Olfactory neurons are always fresh and ready for action. They're the only neuron in the body that gets replaced regularly, every four to eight weeks. Once they are triggered, the signal travels through a bundle called the olfactory tract to destinations all over your brain, making stops in the amygdala, the thalamus, and the neocortex. This is different from how sight and sound are processed. Each of those signals goes first to a relay center in the middle of the cerebral hemisphere and then out to other regions of the brain. But smell, because it evolved before most of your other senses, takes a direct route to these different regions of the brain, where it can trigger your fight-or-flight response, help you recall memories, or make your mouth water. But even though we've all got the same physiological set-up, two nostrils and millions of olfactory neurons, not everybody smells the same things. One of the most famous examples of this is the ability to smell so-called "asparagus pee." For about a quarter of the population, urinating after eating asparagus means smelling a distinct odor. The other 75% of us don't notice. And this isn't the only case of smells differing from nose to nose. For some people, the chemical androstenone smells like vanilla; to others, it smells like sweaty urine, which is unfortunate because androstenone is commonly found in tasty things like pork. So with the sweaty urine smellers in mind, pork producers will castrate male pigs to stop them from making androstenone. The inability to smell a scent is called anosmia, and there are about 100 known examples. People with allicin anosmia can't smell garlic. Those with eugenol anosmia can't smell cloves. And some people can't smell anything at all. This kind of full anosmia could have several causes. Some people are born without a sense of smell. Others lose it after an accident or during an illness. If the olfactory epithelium gets swollen or infected, it can hamper your sense of smell, something you might have experienced when you were sick. Not being able to smell anything can mess with your other senses, too. Many people who can't smell at all also can't really taste the same way the rest of us do. It turns out that how something tastes is closely related to how it smells. As you chew your food, air is pushed up your nasal passage, carrying with it the smell of your food. Those scents hit your olfactory epithelium and tell your brain a lot about what you're eating. Without the ability to smell, you lose the ability to taste anything more complicated than the five tastes your taste buds can detect: sweet, salty, bitter, sour, and savory. So, the next time you smell exhaust fumes, salty sea air, or roast chicken, you'll know exactly how you've done it and, perhaps, be a little more thankful that you can.
זה החוש הראשון בו אתם משתמשים כשאתם נולדים. אחד מכל חמישים מהגנים שלכם מוקדש לו. הוא חייב להיות חשוב, לא? אוקיי, קחו נשימה עמוקה דרך האף שלכם. זה חוש הריח שלכם, והוא חזק באופן עוצר נשימה. כבוגרים, אתם יכולים להבחין בין 10,000 ריחות שונים. כך האף שלכם עושה את זה. הריח מתחיל כשאתם שואפים מולקולות מהאויר לתוך הנחיריים. 95% מחלל האף שלכם רק מסנן את האוויר לפני שהוא מגיע לריאות שלכם. אבל ממש באחורי האף שלכם יש איזור שנקרא אפיתל הריח, פיסת עור קטנה שהיא המפתח לכל מה שאתם מריחים. לאפיתל הריח יש שכבה של קולטני ריח, נוירונים יחודיים שחשים בריח, כמו בלוטות טעם של האף. כשמולקולות ריח פוגעות באחורי האף, הן נתקעות בשכבה של ריר שמכסה את אפיתל הריח. כשהן מתמוססות, הן נקשרות לקולטני הריח, שיורים ושולחים אותות דרך מסלול הריח למוח שלכם. כהערת שוליים, אפשר לשער את איכות חוש הריח של חיה לפי גודל אפיתל הריח שלה. אפיתל הריח של כלבים גדול פי 20 מזה של האדם. אבל יש עוד הרבה שאנחנו לא יודעים על מקבץ התאים הקטן הזה. לדוגמה, אפיתל הריח שלנו צבוע, ומדענים לא ממש יודעים מדוע. אבל איך בעצם מבחינים בין ריחות? מסתבר שלמוח שלכם יש 40 מיליון נוירונים קולטי ריח שונים, אז ריח א' אולי יפעיל את נוירונים 3 ,427 ו 988, וריח ב' יפעיל את נוירונים 8, 76 ו 2,349,989. כל הצירופים השונים האלה מאפשרים לנו לזהות מספר רחב להפליא של ריחות. ונוירוני הריח שלכם תמיד טריים ומוכנים לפעולה. הם הניורונים היחידים בגוף שמוחלפים באופן שוטף, כל ארבעה עד שמונה שבועות. ברגע שהניורונים האלה מופעלים, האות נע דרך איזור שנקרא מסלול הריח אל יעדים בכל המוח, ועוצרים באמיגדלה, בתאלמוס, ובניאו-קורטקס. זה שונה מאיך שמראות וצלילים מעובדים. כל אחד מהאותות האלה עובר קודם למרכז ניתוב במרכז המוח ומשם עובר לאזורים אחרים של המוח. אבל ריח, בגלל שהוא התפתח לפני רוב החושים האחרים שלכם, מגיע ישירות לאזורי המוח השונים, שם הוא יכול להפעיל את תגובת ה"הילחם או ברח", לעזור לכם להעלות זכרונות, או לגרום לכם לרייר. אבל למרות שלכולנו יש את אותו מבנה פיזי, שני נחיריים ומיליוני נוירוני ריח, לא כולם מריחים את אותם הדברים. דוגמא מפורסמת לכך היא היכולת להריח מה שנקרא "שתן אספרגוס." רבע מהאוכלוסיה, מריח ריח ייחודי בשתן לאחר שהם אוכלים אספרגוס. שאר 75 האחוז לא מבחינים בריח הזה. וזו אינה הדוגמה היחידה להבדלי ריח. לחלק מהאנשים הכימיקל אנדרוסטנון מריח כמו וניל; לאחרים, הוא מריח כמו שתן מיוזע. וחבל, כי אנדרוסטנון נמצא בהרבה דברים טעימים כמו חזיר. אז בגלל מריחי שתן מיוזע, יצרני חזיר יסרסו חזירים זכרים כדי למנוע מהם ליצור אנדרוסטנון. חוסר היכולת להריח ריח נקרא אנוסמיה (תתרנות), ויש בערך 100 דוגמאות ידועות. אנשים עם אנוסמיית אליסין לא יכולים להריח שום. אלא עם אנוסמיית איוגנול לא יכולים להריח ציפורן. וכמה אנשים לא יכולים להריח שום דבר בכלל. אנוסמיה מלאה כזו יכולה לנבוע מכמה סיבות. כמה אנשים נולדים בלי חוש ריח. אחרים מאבדים אותו אחרי תאונה או במהלך מחלה. אם אפיתל הריח מתנפח או מזדהם זה יכול לשבש את חוש הריח, משהו שאולי חוויתם כשחליתם. ולא להיות מסוגלים להריח כלום יכול לשגע את החושים שלכם. הרבה אנשים שלא יכולים להריח בכלל גם לא יכולים להרגיש טעם באותה דרך שכולם חשים. מסתבר שהטעם של משהו קשור מאוד לריח שלו. כשאתם לועסים אוכל, אויר נדחף במעלה המעבר באף שלכם, ולוקח איתו את הריח של האוכל שלהם. הריחות פוגעים באפיתל הריח שלכם ואומרים למוח שלכם הרבה על מה שאתם אוכלים. בלי היכולת להריח, אתם מאבדים את היכולת לטעום דברים יותר מסובכים מחמשת הטעמים שבלוטות הטעם שלכם יכולים לזהות: מתוק, מלוח, חמוץ, מר, וחריף. אז כשתריחו אגזוז, אויר ים, או עוף צלוי, תדעו בדיוק איך זה קורה