Я жыву ў Паўднёва-Цантральным. Вось як ён выглядае: гарэлачныя магазіны, рэстараны хуткага харчавання, пустэчы.
I live in South Central. This is South Central: liquor stores, fast food, vacant lots.
Горадабудаўнікі сабраліся, пачухалі патыліцы і вырашылі, што нашаму раёну патрэбна лепшая рэпутацыя, таму яны змянілі імя на Паўдёвы Лас-Анджалес, быццам гэта можа змяніць стан рэчаў у раёне. Гэта вам Паўдёвы Лас-Анджалес. (Смех) Гарэлачныя магазіны, рэстараны хуткага харчавання, пустэчы.
So the city planners, they get together and they figure they're going to change the name South Central to make it represent something else, so they change it to South Los Angeles, like this is going to fix what's really going wrong in the city. This is South Los Angeles. (Laughter) Liquor stores, fast food, vacant lots.
Як і 26,5 мільёнаў амерыканцаў, я жыву ў харчовай пустыні, Паўднёва-Цантральным Лас-Анджаласе, радзіма аўта-перакусачных і ганстарскіх войнаў. Цікава, што аўта-перакусачныя на вуліцы забіваюць больш людзей, чым ганстары . Людзі паміраюць ад хваробаў, якія можна лячыць у Паўднёва-Цантральным Лас-Анджаласе. Напрыклад, колькасць атлусценняў у маім раёне у 5 разоў большая за Бэверлі Хілз, што ляжыць на адлегласці 15 км.
Just like 26.5 million other Americans, I live in a food desert, South Central Los Angeles, home of the drive-thru and the drive-by. Funny thing is, the drive-thrus are killing more people than the drive-bys. People are dying from curable diseases in South Central Los Angeles. For instance, the obesity rate in my neighborhood is five times higher than, say, Beverly Hills, which is probably eight, 10 miles away.
Мне надакучыла за гэтым назіраць. Цікава, як бы вы сябе адчулі, калі б у вас не было дзе купляць здаровую ежу, калі б кожны раз, выходзячы з дому, вы б бачылі ўплыў нездаровага харчавання на вашых суседзях? Я назіраю, як інвалідныя вазкі купляюцца і прадаюцца, быццам бэушныя аўто. Я гляджу, як цэнтры дыалізау ўзнікаюць хутчэй за новыя кавярні. Па мне, гэтая сітуацыя павінна змяніцца. Я так разлічыў – сама праблема павінна стаць вырашэннем. Ежа – гэта праблема і ежа – гэта вырашэнне. Да таго ж, мне абрыдла праводзіць 45 хвілін у машыне, каб набыць яблык, не забруджаны пестыцыдамі.
I got tired of seeing this happening. And I was wondering, how would you feel if you had no access to healthy food, if every time you walk out your door you see the ill effects that the present food system has on your neighborhood? I see wheelchairs bought and sold like used cars. I see dialysis centers popping up like Starbucks. And I figured, this has to stop. So I figured that the problem is the solution. Food is the problem and food is the solution. Plus I got tired of driving 45 minutes round trip to get an apple that wasn't impregnated with pesticides.
Таму я зрабіў наступнае – я пасадзіў сабе гародзік перад хатай. На кавалку зямлі, што завецца паласой азелянення. Ён памерам 45 метраў на 3. Насамрэч, кавалак належыць гораду. Але ты як жыхар павінен яго даглядаць. Я і разлічыў, што я магу з ім рабіць што хачу, калі ўжо гэта мой абавязак ім займацца. Вось я і заняўся, гэтак.
So what I did, I planted a food forest in front of my house. It was on a strip of land that we call a parkway. It's 150 feet by 10 feet. Thing is, it's owned by the city. But you have to maintain it. So I'm like, "Cool. I can do whatever the hell I want, since it's my responsibility and I gotta maintain it." And this is how I decided to maintain it.
З маёй суполкай “Зялёныя асяроддзі Лас-Анджалеса” мы пачалі садзіць гэтак званы харчоўны лес, фруктовыя дрэвы, і да таго падобнае, у тым ліку і гародніну. Мы – суполка, што думае наперад, і мы – агароднікі, што валодаюць шматлікімі прафесіямі, жыхары розных раёнаў гораду, валанцёры, і вынік нашае працы бясплатны. І які ж мы зрабілі гарод!
So me and my group, L.A. Green Grounds, we got together and we started planting my food forest, fruit trees, you know, the whole nine, vegetables. What we do, we're a pay-it-forward kind of group, where it's composed of gardeners from all walks of life, from all over the city, and it's completely volunteer, and everything we do is free. And the garden, it was beautiful.
А пасля нехта паскардзіўся. Улады пачалі мяне правяраць. Гэта скончылася тым, што мне прыйшоў афіцыйны загад пазбавіцца гароду, за невыкананне якога абяцалі позву ў суд. Я падумаў сабе – вы што, насамрэч? Позва за пасадку гародніны на кавалку зямлі, які нікому ні на што не годны? (Смех) І сказаў сабе – давайце будам змагацца. Таму што менавіта да гэтага справа і шла. Газета Эл Эй Таймз пачула пра справу. Стыў Лопез напісаў пра яе, паразмаўляўшы з членам гарадской рады, і з адным з сябраў маёй суполкі, яны склалі петыцыю на старонцы change.org, якая паспяхова атрымала 900 подпісаў. Мы перамаглі. Член рады майго вокругу нават патэлефанаваў сказаць, як моцна рада падтрымлівае нашу дзейнасць. Без сэнсу было б не падтрымаць! У Лас-Анджалесе больш чым у іншых гарадах ЗША гарадскіх пустэчаў. У горада ажно 67 квадратных кіламетраў такой маёмасці. Гэта як 20 Цэнтральных паркаў Нью-Ёрку. Гэтага месца хопіць на 725 мільёнаў раслінаў тамату. Якога перуна ім гэта не падтрымліваць? Адна ўзрослая расліна падорыць вам 1 000 ці нават 10 000 зярнятак. Насадзіце фасолі на адзін даляр, атрымаеце ураджай варты 75-ці. Гэткае мае вучэнне я прапаную людзям, расціце сваю ежу. Расціць сабе ежу, што друкаваць сабе грошы.
And then somebody complained. The city came down on me, and basically gave me a citation saying that I had to remove my garden, which this citation was turning into a warrant. And I'm like, "Come on, really? A warrant for planting food on a piece of land that you could care less about?" (Laughter) And I was like, "Cool. Bring it." Because this time it wasn't coming up. So L.A. Times got ahold of it. Steve Lopez did a story on it and talked to the councilman, and one of the Green Grounds members, they put up a petition on Change.org, and with 900 signatures, we were a success. We had a victory on our hands. My councilman even called in and said how they endorse and love what we're doing. I mean, come on, why wouldn't they? L.A. leads the United States in vacant lots that the city actually owns. They own 26 square miles of vacant lots. That's 20 Central Parks. That's enough space to plant 725 million tomato plants. Why in the hell would they not okay this? Growing one plant will give you 1,000, 10,000 seeds. When one dollar's worth of green beans will give you 75 dollars' worth of produce. It's my gospel, when I'm telling people, grow your own food. Growing your own food is like printing your own money.
(Воплескі)
(Applause)
Мая спадчына ў Паўднёва-Цантральным. Я там вырас. Я там выгадаваў сваіх сыноў. Я адмаўляюся стаць часткай рэальнасці, створанай для мяне нейкім іншымі людзьмі. Я ствару лепш сваю рэальнасць.
See, I have a legacy in South Central. I grew up there. I raised my sons there. And I refuse to be a part of this manufactured reality that was manufactured for me by some other people, and I'm manufacturing my own reality.
Я ж мастак. Агародніцтва – гэта мае графіці. Я вырошчваю мастацкія творы. Як мастакі графіці ўпрыгожваюць сцены, я ўпрыгожваю газоны і прыдарожныя палосы. Для мяне гарод, глеба падобныя да кавалка матэрыялу, а расліны і дрэвы - гэта мае упрыгожанні для гэтага матэрыялу. Вы здзівіцеся, што можа падараваць глеба, калі да яе ставіцца бы да палатна. Вы папросту не дасьце веры, што сланечнік – гэта нязвыклае стварэнне, здольнае вызываць рэакцыю.
See, I'm an artist. Gardening is my graffiti. I grow my art. Just like a graffiti artist, where they beautify walls, me, I beautify lawns, parkways. I use the garden, the soil, like it's a piece of cloth, and the plants and the trees, that's my embellishment for that cloth. You'd be surprised what the soil could do if you let it be your canvas. You just couldn't imagine how amazing a sunflower is and how it affects people.
Ну дык і што здарылася? Я стаў сведкам таго, што мой гарод ператварыўся ў адукацыйную прыладу, прыладу ператварэння майго раёну. Каб змяніць супольніцтва, трэба змяніць складнікі глебы. Мы гэтая глеба. Вы здзівіцеся, наколькі ўплывае ўсё гэта на дзяцей. Агародніцтва – найбольш тэрапеўтычны і дзёрзкі ўчынак, які можна зрабіць, асабліва ў неспакойных раёнах. Да таго ж у вас яшчэ і будуць трускаўкі.
So what happened? I have witnessed my garden become a tool for the education, a tool for the transformation of my neighborhood. To change the community, you have to change the composition of the soil. We are the soil. You'd be surprised how kids are affected by this. Gardening is the most therapeutic and defiant act you can do, especially in the inner city. Plus you get strawberries.
(Смех)
(Laughter)
Прыпамінаецца, калі маці з дачкой недзе ў палове на адзінадцатую ўвечары былі ў мяне на гародзе, я выйшаў і яны засаромеліся. І я, як мужык, засароміўся, што яны вымушаны былі там быць. Я ім сказаў, што не трэба збіраць ежу так, у цемры. На тое ж і яна з другога боку майго плоту. Я засаромеўся, што людзі, якія жывуць побач са мной, жывуць у галадэчы. Гэта падтрымала мяне ў маіх намаганнях. Калі людзі ў мяне пытаюцца ці не баюся я, што маю ежу пакрадуць, я ім у адказ: “На які чорт мне баяцца? Гарод жа-ж на гарадской вуліцы. Менавіта для таго, каб у ім збіралі маю гародніну, і гэтым вярталі сабе здароўе.”
I remember this time, there was this mother and a daughter came, it was, like, 10:30 at night, and they were in my yard, and I came out and they looked so ashamed. So I'm like, man, it made me feel bad that they were there, and I told them, you know, you don't have to do this like this. This is on the street for a reason. It made me feel ashamed to see people that were this close to me that were hungry, and this only reinforced why I do this, and people asked me, "Fin, aren't you afraid people are going to steal your food?" And I'm like, "Hell no, I ain't afraid they're gonna steal it. That's why it's on the street. That's the whole idea. I want them to take it, but at the same time, I want them to take back their health."
Яшчэ гісторыя – я садзіў гарод у прытулку для бяздомнікаў у самім Лас-Анджалесе. Гэта яны на здымку, дапамагаюць мне разгрузіць машыну. Мы прыемна правялі час, дзелячыся думкамі, як працэс стварэння гароду на іх паўплываў, успамінамі, як яны тое самае рабілі са сваімі маці ці бабулямі. Файна было паназіраць, як размова і праца іх змяніла, хоць і ненадоўга.
There's another time when I put a garden in this homeless shelter in downtown Los Angeles. These are the guys, they helped me unload the truck. It was cool, and they just shared the stories about how this affected them and how they used to plant with their mother and their grandmother, and it was just cool to see how this changed them, if it was only for that one moment.
Такім чынам Зялёныя Асяроддзі пасадзілі недзе з 20 гародаў. На нашыя зборы па ўзрушванню зямлі прыходзіла ажно да 50-ці чалавек, усе валанцёры. Калі моладзь вырошчвае шпінат, яна яго будзе есці. (Смех) А калі яны вырошчваюць таматы, то ад іх не будуць адмаўляцца. (Воплескі) Але калі ім на гэта не раскрыць вочы, калі ім не паказаць, як харчаванне сказваецца на думках і целе, то яны слепа будуць есці абышто, калі яно перад імі стаіць.
So Green Grounds has gone on to plant maybe 20 gardens. We've had, like, 50 people come to our dig-ins and participate, and it's all volunteers. If kids grow kale, kids eat kale. (Laughter) If they grow tomatoes, they eat tomatoes. (Applause) But when none of this is presented to them, if they're not shown how food affects the mind and the body, they blindly eat whatever the hell you put in front of them.
Я бачу моладзь, якая хоча працаваць, але яны захраснулі ў гэткім коле. Як чорная моладзь, якая коціцца па непрыемнай дарозе, што для яе была пакладзена, але якая вядзе ў нікуды. З агародніцтвам я бачу магчымасць навучыць гэтых юнакоў і дзяўчат, як кіраваць сваімі асяроддзямі, як жыць, падтрымліваючы самі сябе. А як навучым, то хто ведае? Можа з іх вырасце наступны чорны вынаходзец і навукоўца Джордж Вашынгтон Карвер. Калі мы не нагнаім глебу, такога мы не вырасцім.
I see young people and they want to work, but they're in this thing where they're caught up -- I see kids of color and they're just on this track that's designed for them, that leads them to nowhere. So with gardening, I see an opportunity where we can train these kids to take over their communities, to have a sustainable life. And when we do this, who knows? We might produce the next George Washington Carver. but if we don't change the composition of the soil, we will never do this.
Мае планы наступныя. Я жачу засадзіць гародам цэлую гарадскую вуліцу. Каб людзі гэтае вуліцы дзяліліся адно з адным ураджаем. Я хачу ператварыць кантэйнеры у кавярні са здаровай ежай. Не зразумейце мяне няслушна. Я не мару пра бесплатныя рэчы, бо бесплатнае не можа сабе з цягам часу падтрымліваць. Смешна, але каб жыццё было устойлівым, яго трэба ўстойваць. (Смех) (Воплескі) Мае ідэі вядуць да вартаснай працы, да заахвочвання дзяцей у другі бок ад крыміналу вуліцы, да разумення імі радасці, гонару і павагі, да якіх прыводзіць вырошчванне сваёй ежы, да адкрыцця агародніцкіх кірмашоў.
Now this is one of my plans. This is what I want to do. I want to plant a whole block of gardens where people can share in the food in the same block. I want to take shipping containers and turn them into healthy cafes. Now don't get me wrong. I'm not talking about no free shit, because free is not sustainable. The funny thing about sustainability, you have to sustain it. (Laughter) (Applause) What I'm talking about is putting people to work, and getting kids off the street, and letting them know the joy, the pride and the honor in growing your own food, opening farmer's markets.
І ўсё гэтае, што я мару зрабіць, яму трэба дадаць сэксапіл. Я хачу, каб мы сталі экалагічнымі адшчапенцамі, ганстарамі, ганстарамі агародніцтва. Трэба радыкальна перамяніць разуменне таго, што значыцца ганстар. Калі рукі не запэцканыя ў зямлі, ты не ганстар. Каб стаць ганстарам, бяры рыдлёўку, уцяміў? І няхай яна будзе тваёй абранай зброяй.
So what I want to do here, we gotta make this sexy. So I want us all to become ecolutionary renegades, gangstas, gangsta gardeners. We gotta flip the script on what a gangsta is. If you ain't a gardener, you ain't gangsta. Get gangsta with your shovel, okay? And let that be your weapon of choice.
(Воплескі)
(Applause)
Карацей кажучы, калі хочаце са мной сустрэцца, ведаеце, пазнаёміцца, паразмаўляць, не званіце, каб сядзець на мяккіх крэслах на пасяджэннях, дзе ўсе мянцяць языкамі пра тое, што трэ было б нешта зрабіць. Калі хочаце са мной сустрэцца, прыходзьце на гарод, ды й з рыдлёўкай, каб замест языка спіна забалела.
So basically, if you want to meet with me, you know, if you want to meet, don't call me if you want to sit around in cushy chairs and have meetings where you talk about doing some shit -- where you talk about doing some shit. If you want to meet with me, come to the garden with your shovel so we can plant some shit.
Міра ўсім. Дзякуй.
Peace. Thank you.
(Воплескі) Дзякуй. (Воплескі)
(Applause) Thank you. (Applause)