Chris Anderson: So Robert spent the last few years think about how weird human behavior is, and how inadequate most of our language trying to explain it is. And it's very exciting to hear him explain some of the thinking behind it in public for the first time. Over to you now, Robert Sapolsky.
Chris Anderson: Robert on pohtinut jo vuosien ajan kuinka kummallista ihmisen käyttäytyminen on ja kuinka riittämätön kielemme on selittämään sitä. On kiehtovaa kuulla hänen näkemystensä taustasta ensimmäistä kertaa julkisuudessa. Sinun vuorosi, Robert Sapolsky.
(Applause)
(Taputuksia)
Robert Sapolsky: Thank you. The fantasy always runs something like this. I've overpowered his elite guard, burst into his secret bunker with my machine gun ready. He lunges for his Luger. I knock it out of his hand. He lunges for his cyanide pill. I knock that out of his hand. He snarls, comes at me with otherworldly strength. We grapple, we fight, I manage to pin him down and put on handcuffs. "Adolf Hitler," I say, "I arrest you for crimes against humanity."
Sapolsky: Kiitos. Fantasiani kulkee aina jotenkin näin: Olen voittanut hänen eliittivartijansa, tunkeutunut hänen salaiseen bunkkeriinsa ja konekiväärini on valmiina. Hän kahmaisee Lugerinsa. Isken sen hänen kädestään. Hän kahmaisee syanidipillerinsä. Isken sen hänen kädestään. Hän karjuu, käy päälleni käsittämättömällä voimalla. Tarraudumme toisiimme, taistelemme, saan hänestä otteen ja laitan hänet käsirautoihin. "Adolf Hitler" sanon, "pidätän sinut rikoksista ihmisyyttä vastaan."
Here's where the Medal of Honor version of the fantasy ends and the imagery darkens. What would I do if I had Hitler? It's not hard to imagine once I allow myself. Sever his spine at the neck. Take out his eyes with a blunt instrument. Puncture his eardrums. Cut out his tongue. Leave him alive on a respirator, tube-fed, not able to speak or move or see or hear, just to feel, and then inject him with something cancerous that's going to fester and pustulate until every cell in his body is screaming in agony, until every second feels like an eternity in hell. That's what I would do to Hitler.
Tässä kohtaa kunniallinen versio fantasiasta päättyy ja mielikuvat mustenevat. Mitä tekisin Hitlerille? Oikeastaan sitä ei ole vaikea kuvitella. Katkaisen hänen selkärankansa. Kaivan hänen silmänsä tylpällä välineellä. Puhkaisen hänen tärykalvonsa. Katkaisen hänen kielensä. Jätän hänet elävänä hengityskoneeseen, letkuruokittuna, vailla kykyä puhua, liikkua, nähdä tai kuulla, vain kykenevänä tuntemaan ja sitten ruiskuttaisin häneen jotakin hirveää ainetta, joka jäytäisi ja kalvaisi, kunnes jokainen solu hänessä huutaisi tuskassa, kunnes jokainen sekunti tuntuisi ikuisuudelta helvetissä. Niin tekisin Hitlerille.
I've had this fantasy since I was a kid, still do sometimes, and when I do, my heart speeds up -- all these plans for the most evil, wicked soul in history. But there's a problem, which is I don't actually believe in souls or evil, and I think wicked belongs in a musical. But there's some people I would like to see killed, but I'm against the death penalty. But I like schlocky violent movies, but I'm for strict gun control. But then there was a time I was at a laser tag place, and I had such a good time hiding in a corner shooting at people. In other words, I'm your basic confused human when it comes to violence.
Minulla on ollut tämä fantasia jo lapsena ja on edelleen joskus. Silloin sydämeni hakkaa nopeammin. Kaikki nämä suunnitelmat historian pahimmalle ja häijyimmälle sielulle. Mutta tässä on ongelma. En nimittäin usko sieluihin ja pahuuteen ja minusta häijyt kuuluvat musikaaleihin. On kuitenkin ihmisiä, jotka haluaisin tapettavan, mutta vastustan kuolemanrangaistusta. Pidän halvoista väkivaltaelokuvista, mutta kannatan tiukkaa asevalvontaa. Olin kerran mukana lasertaistelupelissä ja minusta oli tosi kiva piileskellä nurkassa ja ampua ihmisiä. Suhteeni väkivaltaan on samanlainen kuin kaikilla hämmentyneillä ihmisillä.
Now, as a species, we obviously have problems with violence. We use shower heads to deliver poison gas, letters with anthrax, airplanes as weapons, mass rape as a military strategy. We're a miserably violent species. But there's a complication, which is we don't hate violence, we hate the wrong kind. And when it's the right kind, we cheer it on, we hand out medals, we vote for, we mate with our champions of it. When it's the right kind of violence, we love it. And there's another complication, which is, in addition to us being this miserably violent species, we're also this extraordinarily altruistic, compassionate one.
Lajina meillä on mitä ilmeisemmin ongelmia suhteessa väkivaltaan. Levitämme suihkupäiden avulla myrkyllisiä kaasuja, kirjeiden avulla pernaruttoa, käytämme lentokoneita aseina ja joukkoraiskauksia osana sodankäyntiä. Olemme surkean väkivaltainen laji. Asia on monimutkainen, koska me emme inhoa väkivaltaa, inhoamme vääränlaista väkivaltaa. Kun se on oikeanlaista, me hurraamme sille ja jaamme mitaleja, äänestämme sen puolesta, ystävystymme sankareidemme kanssa. Kun väkivalta on oikeanlaista, me rakastamme sitä. Asiaa mutkistaa lisäksi se, että emme ole vain surkean väkivaltainen laji, olemme myös poikkeuksellisen epäitsekäs ja myötätuntoinen laji.
So how do you make sense of the biology of our best behaviors, our worst ones and all of those ambiguously in between?
Miten saamme tolkkua parhaan käyttäytymisemme biologiasta, huonoimman käyttäytymisemme biologiasta ja kaikesta siinä välillä?
Now, for starters, what's totally boring is understanding the motoric aspects of the behavior. Your brain tells your spine, tells your muscles to do something or other, and hooray, you've behaved. What's hard is understanding the meaning of the behavior, because in some settings, pulling a trigger is an appalling act; in others, it's heroically self-sacrificial. In some settings, putting your hand one someone else's is deeply compassionate. In others, it's a deep betrayal. The challenge is to understand the biology of the context of our behaviors, and that's real tough.
Ihan aluksi totean, että käyttäytymisen motorisen puolen ymmärtäminen ei ole kiinnostavaa. Aivot ohjaavat selkärankaa, joka edelleen ohjaa lihaksia tekemään jotakin, ja kas, olet käyttäytynyt. Vaikeaa on käyttäytymisen merkityksen ymmärtäminen, koska jossakin tilanteessa liipasimen painaminen on kauhistuttava teko ja toisessa tilanteessa se on sankarillinen uroteko. Jossakin tilanteessa käden laittaminen toisen käteen osoittaa syvää myötätuntoa. Toisessa tilanteessa se on petos. Haasteellista on ymmärtää käyttäytymisen kontekstin biologiaa ja se onkin kova haaste.
One thing that's clear, though, is you're not going to get anywhere if you think there's going to be the brain region or the hormone or the gene or the childhood experience or the evolutionary mechanism that explains everything. Instead, every bit of behavior has multiple levels of causality.
On aivan selvää, että emme pääse eteenpäin, jos kuvittelemme, että tietty alue aivoissa tai tietty hormoni tai tietty geeni tai lapsuudenkokemus tai evoluutiomekanismi selittää kaiken. Sen sijaan jokainen käyttäytymisen osa muodostuu useista tekijöistä.
Let's look at an example. You have a gun. There's a crisis going on: rioting, violence, people running around. A stranger is running at you in an agitated state -- you can't quite tell if the expression is frightened, threatening, angry -- holding something that kind of looks like a handgun. You're not sure. The stranger comes running at you and you pull the trigger. And it turns out that thing in this person's hand was a cell phone.
Tarkastellaan esimerkkiä. Sinulla on ase. Ollaan kriisitilanteessa: mellakointia, väkivaltaa, ihmisiä säntäilemässä. Suunniltaan oleva tuntematon henkilö juoksee sinua kohti -- et saa selvää, onko henkilö peloissaan, uhkaava vai vihainen -- hänellä on kädessään käsiasetta muistuttava esine. Et ole kuitenkaan varma. Tuntematon henkilö juoksee sinua kohti ja sinä painat liipasinta. Käy ilmi, että esine henkilön kädessä oli kännykkä.
So we asked this biological question: what was going on that caused this behavior? What caused this behavior? And this is a multitude of questions.
Meitä kiinnostaa biologinen kysymys: Mikä johti tähän käyttäytymiseen? Mikä aiheutti tämän käyttäytymisen? Tässä on suuri määrä kysymyksiä.
We start. What was going on in your brain one second before you pulled that trigger? And this brings us into the realm of a brain region called the amygdala. The amygdala, which is central to violence, central to fear, initiates volleys of cascades that produce pulling of a trigger. What was the level of activity in your amygdala one second before?
Aloitetaan. Mitä tapahtui aivoissasi yksi sekunti ennen kuin painoit liipasinta? Tämä johtaa meidät mantelitumakkeeksi kutsutulle aivoalueelle. Mantelitumakkeen merkitys on keskeinen väkivallassa ja pelossa. Se käynnistää reaktiosarjan, joka johtaa liipasimen painamiseen. Miten aktiivinen mantelitumake oli sekuntia aiemmin?
But to understand that, we have to step back a little bit. What was going on in the environment seconds to minutes before that impacted the amygdala? Now, obviously, the sights, the sounds of the rioting, that was pertinent. But in addition, you're more likely to mistake a cell phone for a handgun if that stranger was male and large and of a different race. Furthermore, if you're in pain, if you're hungry, if you're exhausted, your frontal cortex is not going to work as well, part of the brain whose job it is to get to the amygdala in time saying, "Are you really sure that's a gun there?"
Voidaksemme ymmärtää meidän on astuttava taaksepäin. Mikä joitakin sekunteja ja minuutteja aiemmin ympäristössä tapahtunut vaikutti mantelitumakkeeseen? Tietysti mellakkaan liittyvät äänet ja näkymät ovat tärkeitä. Mutta sen lisäksi todennäköisyys erehtyä luulemaan kännykkää käsiaseeksi on korkeampi, jos tuntematon henkilö on mies ja suurikokoinen ja eri rotua. Lisäksi jos sinulla on kipuja, tai olet nälkäinen tai uupunut, otsalohkosi ei toimi oikein hyvin, eli aivojesi osa, jonka tehtävä on tavoittaa mantelitumake ajoissa viestillä "Oletko varma, että tuo on ase?"
But we need to step further back. Now we have to look at hours to days before, and with this, we have entered the realm of hormones. For example, testosterone, where regardless of your sex, if you have elevated testosterone levels in your blood, you're more likely to think a face with a neutral expression is instead looking threatening. Elevated testosterone levels, elevated levels of stress hormones, and your amygdala is going to be more active and your frontal cortex will be more sluggish.
Meidän on mentävä vieläkin kauemmas ajassa. Meidän on tarkasteltava edeltäviä tunteja ja vuorokausia ja näin saavumme hormonien alueelle. Mietitään vaikka testosteronia. Riippumatta sukupuolestasi jos testosteronin määrä veressäsi on kohollaan, ajattelet todennäköisesti, että neutraalit kasvot näyttävätkin uhkaavilta. Kohonneet testosteronin ja stressihormonien määrät lisäävät mantelitumakkeen aktiivisuutta ja otsalohkosi toiminta hidastuu.
Pushing back further, weeks to months before, where's the relevance there? This is the realm of neural plasticity, the fact that your brain can change in response to experience, and if your previous months have been filled with stress and trauma, your amygdala will have enlarged. The neurons will have become more excitable, your frontal cortex would have atrophied, all relevant to what happens in that one second.
Siirrytään tarkastelemaan edeltäviä viikkoja ja kuukausia. Mikä silloin oli tärkeää? Tämä on neuroplastisuuden aluetta, aivojen muovautumista jonkin kokemuksen seurauksena. Jos olet edeltävien kuukausien aikana kokenut stressiä ja traumaa, mantelitumakkeesi on laajentunut. Hermosolut ovat stimuloituneet ja otsalohkosi on kutistunut. Tämä on tärkeää sille, mitä tuossa hetkessä tapahtuu.
But we push back even more, back years, back, for example, to your adolescence. Now, the central fact of the adolescent brain is all of it is going full blast except the frontal cortex, which is still half-baked. It doesn't fully mature until you're around 25. And thus, adolescence and early adulthood are the years where environment and experience sculpt your frontal cortex into the version you're going to have as an adult in that critical moment.
Tarkastellaan vielä kauempaa, vuosien taakse esimerkiksi nuoruuteesi. Tärkeä seikka nuoren aivoista on se, että ne toimivat täysillä lukuunottamatta otsalohkoa, joka on vielä keskeneräinen. Otsalohkon kehitys jatkuu 25-vuotiaaksi asti. Tämän vuoksi nuoruus ja varhaisaikuisuus ovat aikaa, jona ympäristö ja kokemus muovaavat otsalohkoa siihen muotoon, joka sinulla on aikuisena tuolla kriittisellä hetkellä.
But pushing back even further, even further back to childhood and fetal life and all the different versions that that could come in. Now, obviously, that's the time that your brain is being constructed, and that's important, but in addition, experience during those times produce what are called epigenetic changes, permanent, in some cases, permanently activating certain genes, turning off others. And as an example of this, if as a fetus you were exposed to a lot of stress hormones through your mother, epigenetics is going to produce your amygdala in adulthood as a more excitable form, and you're going to have elevated stress hormone levels.
Siirrytään ajassa vielä kauemmaksi taaksepäin lapsuuteen ja sikiövaiheeseen ja vaihtoehtoisiin muotoihin, jotka voivat toteutua. Aivan ilmeisesti tässä vaiheessa aivot muodostuvat ja se on tärkeätä. Tämän lisäksi kokemukset tuossa vaiheessa tuottavat epigeneettisiä muutoksia, joista osa on pysyviä, ne voimistavat pysyvästi toisia ja heikentävät toisia geenejä. Tarkastellaan seuraavaa: jos sikiö altistuu suurelle määrälle äidin stressihormoneja, epigenetiikka tuottaa mantelitumakkeesta aikuisena herkemmin reagoivan, minkä vuoksi stressihormonitasosi ovat korkeammat.
But pushing even further back, back to when you were just a fetus, back to when all you were was a collection of genes. Now, genes are really important to all of this, but critically, genes don't determine anything, because genes work differently in different environments. Key example here: there's a variant of a gene called MAO-A, and if you have that variant, you are far more likely to commit antisocial violence if, and only if, you were abused as a child. Genes and environment interact, and what's happening in that one second before you pull that trigger reflects your lifetime of those gene-environment interactions.
Siirrytään vielä kauemmaksi taaksepäin sikiövaiheeseen, jolloin olit vain kokoelma geenejä. Geenit ovat tietysti tärkeitä, mutta oikeastaan geenit eivät määrää mitään, koska geenit toimivat eri tavoilla eri ympäristöissä. Tärkeä esimerkki tästä: MAOA-geenistä on olemassa variantti ja jos sinulla on tuo variantti, sorrut muita todennäköisemmin epäsosiaaliseen väkivaltaan, mutta vain, jos sinua pahoinpideltiin lapsena. Geenit ja ympäristö toimivat yhdessä ja se mitä tapahtuu hetkellä, jolloin painat liipasinta heijastaa koko elinaikasi geeni-ympäristö -vuorovaikutuksia.
Now, remarkably enough, we've got to push even further back now, back centuries. What were your ancestors up to. And if, for example, they were nomadic pastoralists, they were pastoralists, people living in deserts or grasslands with their herds of camels, cows, goats, odds are they would have invented what's called a culture of honor filled with warrior classes, retributive violence, clan vendettas, and amazingly, centuries later, that would still be influencing the values with which you were raised.
Yllättäen meidän on tarkasteltava asiaa vieläkin kauempaa, vuosisatojen takaa. Mitä esi-isäsi tekivät. Jos he olivat esimerkiksi kierteleviä paimentolaisia, paimentolaisia, jotka asuivat aavikolla tai ruohoauleella kameliensa, lehmiensä ja vuohiensa kanssa, he harjoittivat todennäköisesti kunniakulttuuria, johon kuului soturiluokkia, vastavuoroista väkivaltaa, verikostoja, ja yllättäen vuosisatoja myöhemmin se tuntuu edelleen vaikuttavan niihin arvoihin, joihin sinut on kasvatettu.
But we've got to push even further back, back millions of years, because if we're talking about genes, implicitly we're now talking about the evolution of genes. And what you see is, for example, patterns across different primate species. Some of them have evolved for extremely low levels of aggression, others have evolved in the opposite direction, and floating there in between by every measure are humans, once again this confused, barely defined species that has all these potentials to go one way or the other.
Meidän on siirryttävä vielä kauemmaksi, miljoonien vuosien päähän, koska tarkastellessamme geenejä tarkastelemme epäsuorasti myös geenien kehittymistä. Ja tunnistamme muun muassa kädellisille lajeille yhteisiä kuvioita. Jotkut lajit ovat kehittyneet hyvin alhaiselle agressiotasolle, jotkut ovat kehittyneet vastakkaiseen suuntaan ja siinä jossakin keskivaheilla ovat ihmiset, jälleen tämä hämmentynyt, heikosti määritelty laji, jolla on kapasiteettia kumpaan tahansa suuntaan.
So what has this gotten us to? Basically, what we're seeing here is, if you want to understand a behavior, whether it's an appalling one, a wondrous one, or confusedly in between, if you want to understand that, you've got take into account what happened a second before to a million years before, everything in between.
Mitä tämä sitten merkitsee? Tämä merkitsee sitä, että jos haluamme ymmärtää käyttäytymistä oli se sitten kauhistuttavaa tai ihmeellistä tai jotakin siitä väliltä, jos siis haluamme ymmärtää sitä, meidän on otettava huomioon kaikki, aiemmin tapahtunut sekunnista miljoonaan vuoteen ja siltä väliltä.
So what can we conclude at this point? Officially, it's complicated. Wow, that's really helpful. It's complicated, and you'd better be real careful, real cautious before you conclude you know what causes a behavior, especially if it's a behavior you're judging harshly.
Mitä voimme tästä sitten päätellä? Ainakin tämä on monimutkaista. Vau, todella hyödyllistä. Tämä on monimutkaista ja meidän on oltava hyvin varovaisia, ennen kuin oletamme ymmärtävämme, mikä aiheuttaa käyttäytymistä, erityisesti jos aiomme tuomita käyttäytymisen jyrkästi.
Now, to me, the single most important point about all of this is one having to do with change. Every bit of biology I have mentioned here can change in different circumstances. For example, ecosystems change. Thousands of years ago, the Sahara was a lush grassland. Cultures change. In the 17th century, the most terrifying people in Europe were the Swedes, rampaging all over the place. This is what the Swedish military does now. They haven't had a war in 200 years. Most importantly, brains change. Neurons grow new processes. Circuits disconnect. Everything in the brain changes, and out of this come extraordinary examples of human change.
Mielestäni kaikkein olennaisin asia liittyy muutokseen. Jokainen mainitsemani biologian osa voi muuttua riippuen olosuhteista. Esimerkiksi ekosysteemit muuttuvat. Tuhansia vuosia sitten Saharassa kasvoi vehreä ruoho. Kulttuurit muuttuvat. 1600-luvulla ruotsalaiset olivat Euroopan pelottavin kansa, joka riehui joka paikassa. Nyt ruotsalaiset sotilaat näyttävät tältä. Heillä ei ole ollut sotaa 200 vuoteen. Mutta ennen kaikkea aivot muuttuvat. Neuronit kehittävät uusia prosesseja. Hermoratoja katkeaa. Kaikki aivoissa muuttuu, mistä seuraa poikkeuksellisia esimerkkejä ihmisen muutoksista.
First one: this is a man named John Newton, a British theologian who played a central role in the abolition of slavery from the British Empire in the early 1800s. And amazingly, this man spent decades as a younger man as the captain of a slave ship, and then as an investor in slavery, growing rich from this. And then something changed. Something changed in him, something that Newton himself celebrated in the thing that he's most famous for, a hymn that he wrote: "Amazing Grace."
Ensimmäiseksi: tämä mies on John Newton, brittiläinen teologi, jolla oli keskeinen rooli orjuuden poistamisessa Brittiläisessä imperiumissa 1800-luvun alussa. Yllättävää on, että tämä mies toimi nuorena vuosikymmenien ajan orjalaivan kapteenina ja sittemmin investoi orjuuteen, ja sen ansiosta rikastui. Ja sitten jokin muuttui. Jokin muuttui hänessä, jokin jota Newton itse juhlisti tavalla, josta hänet parhaiten tunnetaan, virrellä, jonka hän kirjoitti: "Oi ihmeellistä armoa".
This is a man named Zenji Abe on the morning of December 6, 1941, about to lead a squadron of Japanese bombers to attack Pearl Harbor. And this is the same man 50 years later to the day hugging a man who survived the attack on the ground. And as an old man, Zenji Abe came to a collection of Pearl Harbor survivors at a ceremony there and in halting English apologized for what he had done as a young man.
Tämän miehen nimi on Zenji Abe. Hän on aamulla 6. joulukuuta 1941 ohjaamassa japanilaista laivuetta pommittamaan Pearl Harboria. Tässä on sama mies 50 vuotta myöhemmin syleilemässä miestä, joka selviytyi hyökkäyksestä. Vanhana miehenä Zenji Abe kohtasi Pearl Harborista selviytyjiä siellä pidetyssä juhlassa ja pyysi huonolla englannin kielellä anteeksi nuoruutensa tekoja.
Now, it doesn't always require decades. Sometimes, extraordinary change could happen in just hours. Consider the World War I Christmas truce of 1914. The powers that be had negotiated a brief truce so that soldiers could go out, collect bodies from no-man's-land in between the trench lines. And soon British and German soldiers were doing that, and then helping each other carry bodies, and then helping each other dig graves in the frozen ground, and then praying together, and then having Christmas together and exchanging gifts, and by the next day, they were playing soccer together and exchanging addresses so they could meet after the war. That truce kept going until the officers had to arrive and said, "We will shoot you unless you go back to trying to kill each other." And all it took here was hours for these men to develop a completely new category of "us," all of us in the trenches here on both sides, dying for no damn reason, and who is a "them," those faceless powers behind the lines who were using them as pawns.
Aina tähän ei tarvita vuosikymmeniä. Joskus poikkeuksellinen muutos voi tapahtua muutamassa tunnissa. Mietitään aselepoa ensimmäisen maailmansodan jouluna 1914. Osapuolet olivat neuvotelleet lyhyen aselevon niin että sotilaat voisivat kerätä ruumiit ei-kenenkään-maalta juoksuhautojen välistä. Eikä aikaakaan kun brittiläiset ja saksalaiset sotilaat tekivät niin. He auttoivat toisiaan kantamaan ruumiita ja kaivamaan hautoja jäiseen maahan ja he rukoilivat yhdessä ja sitten viettivät joulua yhdessä ja antoivat lahjoja. Seuraavana päivänä he pelasivat jalkapalloa yhdessä ja vaihtoivat osoitteita niin, että voisivat tavata sodan jälkeen. Tuo aselepo jatkui kunnes upseerit tulivat sanomaan "Me ammumme teidät ellette jatka toistenne tappamista." Oli kestänyt vain tunteja ja nämä miehet olivat muodostaneet uuden "me"-ryhmän, me kaikki täällä juoksuhaudoissa molemmilla puolilla kuolemassa turhaan ja toisaalta "ne", nuo kasvottomat voimat rajojen takana käyttämässä heitä pelinappuloina.
And sometimes, change can occur in seconds. Probably the most horrifying event in the Vietnam War was the My Lai Massacre. A brigade of American soldiers went into an undefended village full of civilians and killed between 350 and 500 of them, mass-raped women and children, mutilated bodies. It was appalling. It was appalling because it occurred, because the government denied it, because the US government eventually did nothing more than a slap on the wrist, and appalling because it almost certainly was not a singular event. This man, Hugh Thompson, this is the man who stopped the My Lai Massacre. He was piloting a helicopter gunship, landed there, got out and saw American soldiers shooting babies, shooting old women, figured out what was going on, and he then took his helicopter and did something that undid his lifetime of conditioning as to who is an "us" and who is a "them." He landed his helicopter in between some surviving villagers and American soldiers and he trained his machine guns on his fellow Americans, and said, "If you don't stop the killing, I will mow you down."
Joskus muutos voi tapahtua sekunneissa. Mahdollisesti järkyttävin tapahtuma Vietnamin sodassa oli My Lain verilöyly. Amerikkalaisten sotilaiden joukko meni vailla puolustusta olevaan kylään täynnä siviilejä ja tappoi heistä 350 - 500, raiskasi joukon naisia ja lapsia ja silpoi ruumiita. Se oli kauheaa. Se oli kauheaa, koska se tapahtui, koska hallitus kiisti sen, koska Yhdysvaltojen hallitus antoi vain pienen näpäytyksen ja kauheaa, koska lähes varmasti se ei ollut yksittäinen tapahtuma. Hugh Thompson on se mies, joka lopetti My Lain verilöylyn. Hän lensi taisteluhelikopteria, laskeutui sinne ja näki amerikkalaisten sotilaiden ampuvan lapsia, vanhoja naisia ja ymmärsi mitä oli tapahtumassa. Hän palasi helikopteriinsa ja teki jotakin, joka pyyhki pois hänen elinikäisen ehdollistumisensa siitä keitä ovat "me" ja keitä ovat "ne". Hän laskeutui helikopterillaan elossa olevien kyläläisten ja amerikkalaisten sotilaiden väliin ja osoitti konekiväärillään amerikkalaisia tovereitaan ja sanoi, "jos ette lopeta tappamista, ammun teidät."
Now, these people are no more special than any of us. Same neurons, same neurochemicals, same biology. What we're left with here is this inevitable cliche: "Those who don't study history are destined to repeat it." What we have here is the opposite of it. Those who don't study the history of extraordinary human change, those who don't study the biology of what can transform us from our worst to our best behaviors, those who don't do this are destined not to be able to repeat these incandescent, magnificent moments.
Nämä ihmiset eivät ole erilaisia kuin me. Samat neuronit, neurokemikaalit, sama biologia. Meillä on tässä nyt väistämätön klisee: "Ne jotka eivät tarkastele historiaa, toistavat sitä." Meillä on tässä sen vastakohta. Jos emme tarkastele ihmisen poikkeuksellisen muutoksen historiaa, jos emme tarkastele biologiaa, joka auttaa meitä muuttumaan huonoimmasta käyttäytymisestä parhaimpaamme, meidän ei ole mahdollista toistaa näitä loistavia, suurenmoisia hetkiä.
So thank you.
Kiitos.
(Applause)
(Taputuksia)
CA: Talks that really give you a new mental model about something, those are some of my favorite TED Talks, and we just got one. Robert, thank you so much for that. Good luck with the book. That was amazing, and we're going to try and get you to come here in person one year. Thank you so much.
CA: Puheet, jotka tarjoavat meille uuden mallin ajatella, ovat minusta parhaita TED puheita. Saimme kuulla juuri sellaisen. Robert, kiitoksia todella paljon. Onnea kirjan kanssa. Tämä oli mahtavaa. Yritämme saada sinut tänne paikan päälle jonakin vuonna. Kiitos paljon.
RS: Thank you. Thank you all.
RS: Kiitos.