Currently, most refugees live in the cities rather than in the refugee camps. We represent over 60 percent of the number of refugees globally. With the majority of refugees living in urban areas, there is a strong need for a paradigm shift and new thinking. Rather than wasting money on building walls, it would be better to spend on programs to help refugees to help themselves.
لە ئێستادا، زۆرینەی پەنابەران لە شارەکان نیشتەجێبن وەک لەوەی لە خێوەتگەی پەنابەراندا نیشتەجێن. ئێمە ژمارەی پەنابەرانی جیهانی لە سەرووی ٦٠ لە سەدا مەزەندەیان دەکەین. لەگەڵ ئەوەی زۆربەی پەنابەران لە شارەکان دەژین، پێویستیەکی هەنوکەیی بۆ گۆڕینی ڕیشەیی و تێڕوانینی تازە هەیە. لە بڕی ئەوەی پارە بۆ دروست کردنی باڵەخانەکان بە فێڕۆ بدرێت باشتر دەبێ ئەگەر لە بەرنامەکانی یارمەتیدانی پەنابەران سەرف بکرێت سەرف بکرێت بۆ ئەوەی یارمەتی خۆیان بدەن.
(Applause)
(چەپڵە ڕێزان)
We always have to leave behind all our possessions. But not our skills and knowledge. If allowed to live a productive life, refugees can help themselves and contribute to the development of their host country.
ئێمە دەبێت هەموو سەروەت و سامانمان لە دوای خۆمان جێبهێڵین. جگە لە لێهاتووی و زانیاریەکانمان. ئەگەر ڕێگە بدرێت ژیانێکی بە بەرهەم بژیت، پەنابەران دەتوانن یارمەتی خۆیان بدەن وهەروەها لە بەرەو پێشبردنی وڵاتی خانەخوێ ڕۆڵیان هەبێت.
I was born in the city called Bukavu, South Kivu, in the Democratic Republic of Congo. I am the fifth-born in a family of 12 children. My father, a mechanic by profession, worked very hard to send me to school. Just like other young people, I had a lot of plans and dreams. I wanted to complete my studies, get a nice job, marry and have my own children and support my family. But this didn't happen. War in my homeland forced me to flee to Uganda in 2008, nine years ago. My family joined a steady exodus of refugees who settled in Uganda's capital, Kampala. In my country, I lived already in the city, and we felt Kampala was much better than a refugee camp.
من لە شارێک بە ناوی بوکاڤو، لە باشووری کیڤو، لە کۆماری دیموکراسی کۆنگۆ لە دایک بووم. من پێنجەم منداڵی خێزانێکی دوانزە منداڵیم. باوکم، پیشەی فیتەر بوو، بە هەموو توانای خۆی کاری دەکرد بۆ ئەوەی من بنێرێتە قوتابخانە. وەک گشت گەنجانی هاوتەمەنم، منیش خەون و پیلانم زۆر هەبوون. دەمویست خوێندن تەواو بکەم، کارێکی باشم دەست کەوێت، هاوسەرگیری بکەم و منداڵی خۆشم هەبێت و پاڵپشتی خێزانەکەشم بکەم. بەڵام ئەمە ڕووی نەدا. نۆ ساڵ لەمەوبەر، لە ساڵی ٢٠٠٨ شەڕ لە وڵاتەکەم ناچاری کردم هەڵبێم بۆ ئۆگاندا. خێزانەکەم لە کامپالای پایتەختی ئۆگەندا پەیوەندیان بە کەمپێکی نیشتەجێبوونی پەنابەرانەوە کرد و تێیدا جێگیر بوون. پێشتر لە وەڵاتەکەم، من لە شاردا دەژیام، هەستمان کرد کامپالا لە خێوەتگەی پەنابەران باشترە.
Refugees in the cities have always been denied international assistance, even after their recognition by UNHCR in 1997. In addition to the poverty problem we were confronted with as the local urban poor, we were facing challenges due to our refugee status, such as a language barrier. In Congo, the official language is French. But in Uganda, it is English. We didn't have access to education and health. We were exposed to harassment, exploitation, intimidation and discrimination. Humanitarian organizations mostly focused on the formal settlement in rural areas, and there was nothing in place for us. But we didn't want handouts. We wanted to work and support ourselves.
پەنابەران لە شارەکاندا لە یارمەتی نێودەوڵەتى بێبەری کرابوون، تەنانەت دوای ناسینیشیان لەلایەن ڕێکخراوی لە ساڵی ۱۹۹۷دا UNHCR. سەڕەڕای کێشەکانی هەژاری، ئێمە وەک هەژارێکی شارنشین، ڕووبەڕووی کۆمەڵێک بەربەست بەهۆی دۆخی پەنابەریمان دەبووینەوە، وەک بەربەستی زمان. لە کۆنگۆ، زمانی ڕەسمی فەڕەنسییە. بەڵام لە ئۆگاندا، ئینگلیزییە. لە خوێندن و تەندروستی باش بێ بەش بووین. ئێمە توشی هەراسان کردن، چەوساندنەوە، هەڕەشکردن و جیاکاری دەکراینەوە. ڕێکخراوە خێرخوازییەکان بە زۆری تیشکیان دەخەتە ئاوارەکانی نیشتەجێی ناوچە گوند نیشینەکان، و هیچ شتێکیش لە شارەکان بۆ ئێمە بەردەست نەبوو. بەڵام ئێمە هاوکاری و خێرمان نەدەویست. بەڵکو دەمان ویست کار بکەین و خۆمان پشگیری خۆمان بکەین.
I joined my other two colleagues in exile and set up an organization to support other refugees. YARID -- Young African Refugees for Integral Development -- began as a conversation within the Congolese community. We asked the community how they could organize themselves to solve these challenges. The YARID programs for support evolve in stages, progressing from soccer community, to English language to sewing livelihoods. The soccer changed the energy of unemployed youth and connected people from different communities. The free English classes help empower people to engage with the Ugandan community, allowing them to get to know their neighbors and sell wares. The vocational training program offers livelihood skills, and with them, important opportunities for economic self-reliance. We've seen so many families become self-sustaining. We've seen who no longer needs our help.
لە تاڕاوگەدا پەیوەندیم بە دووهاوڕێی ترم کرد و ڕێکخراوێکمان بۆ پاڵپشتی پەنابەران دامەزراند. یارید-- پەنابەرە ئەفریقییە لاوەکان-- بۆ گەشەپێدانی بنەڕەتی وەک گفتۆگۆیەک لە. کۆمەڵگەی کۆنگۆلیس دەست بەکار بوو. ئێمە پرسیارمان لە خەڵک کرد چۆن دەتوانن خۆیان ڕێکبخەن بۆ. چارەسەر کردنی ئەم کێشانە بەرنامەی یارید بۆ پاڵپشتی، بە چەند قۆناغێک گەشەی کرد، پێشکەوتن لە بواری تۆپێ پێ، بەرەو زمانی ئینگلیزی بۆ دابین کردنی ئامرازی پەیداکردنی بژێوی. تۆپی پێ وزەی لە گەنجی بێ کار و پێک بەستنی خەڵک لە. کۆمەڵگەی جیاواز گۆڕی. وانەی خۆڕایی ئینگلیزی یارمەتی خەڵکیدا تا، لەگەڵ خەڵکی ئۆگەندا تێکەڵ ببن، ڕێگەیان خۆش کرد تا دراوسێکانین. بناسن و کالوپەلەکانیان بفرۆشن. بەرنامەی مەشق پێکردنی گەشەپێدانی، کارامەیی بژێوی ژیان و هەڵ کاری گرنگ بۆ دابین کردنی بژێوی ڕەخساند. ئێمە زۆر خێزانمان بینیوە کەسی بەهێزیان لێ دروست بوو. زۆرێکیان پێویستیان بە یارمەتی ئێمە نەماوە.
As YARID's programs have expanded, it has included an increasing range of nationalities -- Congolese, Rwandan, Burundian, Somalis, Ethiopian, South Sudanese. Today, YARID has supported over 3,000 refugees across Kampala and continues supporting more.
کاتێ بەرنامەی یارید فراوان بوو، خەڵکی لە نەتەوەی جیاواز لە ئامێز گرت کۆنگەلیس، ڕواندان، بروندیان، سۆمالیس، ینسۆپیان، باشوری سودان. ئەمڕۆ یارید پاڵپشتی زیاد لە۳۰۰۰ هەزار، خێزانی پەنابەرانی کامپالا دەکات و بەردەوامیشە لە پاڵپشتی زیاتر.
(Applause)
(چەپڵە ڕێزان)
Refugees want empowerment, not handouts. We know our community better than anyone. We understand the challenges and opportunities we face to become self-reliant. I know better than anyone that initiatives created by refugees work. They need to be internationally recognized and supported. Give us the support we deserve, and we will pay you back with interest.
پەنابەران دەیانویست ڕێگەیان پێبدرێت، نەک خێریان پێبکرێت. ئێمە کۆمەڵگەی خۆمان لە هەموو کەس باشتر دەناسین. ئێمە، لە تەنگ و چەڵەمە و بەربەستەکانی بەردەم پەنابەران، بۆ ئەوەی پشت بەخۆیان ببەستن، تێگەیشتبووین. من لە هەموو خەڵک باشتر لە دەستپێشخەریەکانی پەنابەران تێدەگەم. ئەم دەست پێشخەریانە پێویستیان بە پشتگیری و پاڵپشتی نێونەتەوەیی هەیە. ئەم پاڵپشتیەمان پێ ببخەشن کە شایستمانە. و ئێمەش بە زیادەوە سودتان پێدەگەیەنین.
Thank you so much.
زۆر سوپاس بۆ هەمووتان.
(Applause)
(چەپڵە ڕێزان)