Λοιπόν, τον τελευταίο μήνα, η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα ανακοίνωσε ότι σταματά την έκδοσή της μετά από 244 χρόνια, πράγμα που μου έφερε νοσταλγία, επειδή θυμάμαι ένα παιχνίδι που έπαιζα με την τεράστια εγκυκλοπαίδεια στη βιβλιοθήκη της πόλης μου όταν ήμουν παιδί, ίσως 12 χρονών. Αναρωτήθηκα αν μπορούσα να εκσυγχρονίσω εκείνο το παιχνίδι, όχι μόνο για τις σημερινές μεθόδους, αλλά και για τον σημερινό εαυτό μου.
So, last month, the Encyclopaedia Britannica announced that it is going out of print after 244 years, which made me nostalgic, because I remember playing a game with the colossal encyclopedia set in my hometown library back when I was a kid, maybe 12 years old. And I wondered if I could update that game, not just for modern methods, but for the modern me.
Έτσι προσπάθησα. Επισκέφθηκα μια διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια, τη Βικιπαίδεια, και αναζήτησα τον όρο «Γη». Ξεκινήστε από οπουδήποτε, αυτή τη φορά διάλεξα τη Γη. Ο πρώτος κανόνας του παιχνιδιού είναι αρκετά απλός. Πρέπει απλώς να διαβάσετε το άρθρο μέχρι να βρείτε κάτι που δε γνωρίζετε, και, το προτιμότερο, κάτι που ούτε καν ο πατέρας σας δε γνωρίζει.
So I tried. I went to an online encyclopedia, Wikipedia, and I entered the term "Earth." You can start anywhere, this time I chose Earth. And the first rule of the game is pretty simple. You just have to read the article until you find something you don't know, and preferably something your dad doesn't even know.
Και σ' αυτήν την περίπτωση, γρήγορα βρήκα αυτό: Το πιο απομακρυσμένο σημείο από το κέντρο της Γης δεν είναι η κορυφή του Όρους Έβερεστ, όπως φανταζόμουν, είναι η κορυφή αυτού του βουνού: του Όρους Τσιμποράσο στο Εκουαδόρ. Η Γη, φυσικά, περιστρέφεται, καθώς ταξιδεύει γύρω από τον ήλιο, κι έτσι φουσκώνει λιγάκι κάπου στη μέση, όπως και μερικοί Γήινοι. Παρόλο, λοιπόν, που το Όρος Τσιμποράσο δεν είναι το ψηλότερο βουνό στις Άνδεις, απέχει μία μοίρα από τον ισημερινό, είναι πάνω σ' αυτό το εξόγκωμα, κι έτσι η κορυφή του Τσιμποράσο είναι το πιο απομακρυσμένο σημείο της Γης από το κέντρο της.
And in this case, I quickly found this: The furthest point from the center of the Earth is not the tip of Mount Everest, like I might have thought, it's the tip of this mountain: Mount Chimborazo in Ecuador. The Earth spins, of course, as it travels around the sun, so the Earth bulges a little bit around the middle, like some Earthlings. And even though Mount Chimborazo isn't the tallest mountain in the Andes, it's one degree away from the equator, it's riding that bulge, and so the summit of Chimborazo is the farthest point on Earth from the center of the Earth.
Πραγματικά είναι αστείο. Αποφάσισα αμέσως ότι αυτό θα είναι το όνομα του παιχνιδιού, ή η νέα μου αναφώνηση. Χρησιμοποιήστε το στο TED. Τσιμποράσο, έτσι; Σαν να έκανα παιδί το «Εύρηκα» και το «Μπίνγκο». Δεν το ήξερα αυτό! Είναι τέλειο! Τσιμποράσο!
And it is really fun to say. So I immediately decided, this is going to be the name of the game, or my new exclamation. You can use it at TED. Chimborazo, right? It's like "eureka" and "bingo" had a baby. I didn't know that; that's pretty cool. Chimborazo!
Λοιπόν, ο επόμενος κανόνας του παιχνιδιού είναι κι αυτός πολύ απλός. Πρέπει να βρείτε άλλον έναν όρο και να τον αναζητήσετε. Παλιότερα αυτό σήμαινε να βγάλετε έναν τόμο και να ψάχνετε αλφαβητικά, ίσως παρεκκλίνοντας, ήταν διασκεδαστικό.
So the next rule of the game is also pretty simple. You just have to find another term and look that up. Now in the old days, that meant getting out a volume and browsing through it alphabetically, maybe getting sidetracked, that was fun.
Σήμερα υπάρχουν εκατοντάδες σύνδεσμοι για να διαλέξετε. Μπορώ κυριολεκτικά να πάω οπουδήποτε στον κόσμο, σκέφτομαι ότι αφού ήμουν ήδη στο Εκουαδόρ, θα κάνω κλικ στη λέξη «τροπικός». Αυτό με πήγε σ' αυτόν τον υγρό και θερμό δεσμό από τροπικούς που περικυκλώνει τη Γη.
Nowadays there are hundreds of links to choose from. I can go literally anywhere in the world, I think since I was already in Ecuador, I just decided to click on the word "tropical." That took me to this wet and warm band of the tropics
Αυτός εδώ είναι ο Τροπικός του Καρκίνο στον Βορρά, και ο Τροπικός του Αιγόκερω στον Νότο, μέχρι εκεί ήξερα, αλλά προς έκπληξή μου έμαθα αυτό το μικρό στοιχείο: Αυτές δεν είναι γραμμές χαρτογράφου, όπως το γεωγραφικό πλάτος ή τα σύνορα ανάμεσα στα έθνη, είναι αστρονομικά φαινόμενα που προκαλούνται από την κλίση της Γης, και μεταβάλλονται. Κινούνται. Ανεβαίνουν, κατεβαίνουν. Στην πραγματικότητα, για χρόνια, ο Τροπικός του Καρκίνου και του Αιγόκερω σύρονται σταθερά προς τον ισημερινό περίπου 15 μέτρα το χρόνο, και κανείς δε μου το είπε. Δεν το ήξερα. Τσιμποράσο!
that encircles the Earth. Now that's the Tropic of Cancer in the north and the Tropic of Capricorn in the south, that much I knew, but I was surprised to learn this little fact: Those are not cartographers' lines, like latitude or the borders between nations, they are astronomical phenomena caused by the Earth's tilt, and they change. They move; they go up, they go down. In fact, for years, the Tropic of Cancer and the Tropic of Capricorn have been steadily drifting towards the equator at the rate of about 15 meters per year, and nobody told me that. I didn't know it. Chimborazo!
Για να συνεχιστεί το παιχνίδι, απλώς πρέπει να βρω έναν ακόμη όρο και να τον ψάξω. Καθώς είμαι ήδη στους τροπικούς, διάλεξα το «Τροπικό δάσος». Διάσημο για την ποικιλία του, την ανθρώπινη ποικιλία. Υπάρχουν ακόμη δεκάδες φυλών με τις οποίες δεν έχουμε επαφή και ζουν σ' αυτόν τον πλανήτη. Υπάρχουν παντού στον κόσμο, αλλά στην ουσία όλες ζουν σε τροπικά δάση. Είναι το μόνο μέρος όπου θα πηγαίνατε σήμερα και δε θα κάνατε φίλους.
So to keep the game going, I just have to find another term and look that one up. Since I'm already in the tropics, I chose "Tropical rainforest." Famous for its diversity, human diversity. There are still dozens and dozens of uncontacted tribes living on this planet. They're all over the globe, but virtually all of them live in tropical rainforests. This is the only place you can go nowadays and not get "friended." The link that I clicked on here was exotic in the beginning and then absolutely mysterious at the very end.
Ο σύνδεσμος που πάτησα ήταν εξωτικός στην αρχή και απόλυτα μυστήριος στο τέλος. Ανέφερε λεοπαρδάλεις, δηλητηριώδεις βατράχους, βόες σφιγκτήρες και τα κολεόπτερα, που αποδεικνύεται ότι είναι σκαθάρια.
It mentioned leopards and ring-tailed coatis and poison dart frogs and boa constrictors and then coleoptera, which turn out to be beetles. Now I clicked on this on purpose,
Έκανα κλικ σ' αυτό εσκεμμένα, αλλά αν κάπως έφτανα εδώ κατά λάθος, μου θυμίζει, για το συγκρότημα, δείτε τους Μπητλς, και το αυτοκίνητο δείτε το "Volkswagen Beetle" αλλά είμαι εδώ για αληθινά σκαθάρια. Αυτή είναι μακράν η πιο επιτυχημένη τάξη στον πλανήτη. Κάπου ανάμεσα στο 20 και 25 τις εκατό όλων των μορφών ζωής στον πλανήτη, συμπεριλαμβανομένων των φυτών, είναι σκαθάρια. Άρα την επόμενη φορά που θα είστε σε ένα μπακάλικο, κοιτάξτε τους τέσσερις ανθρώπους μπροστά σας. Στατιστικά, ένας από εσάς είναι ένα σκαθάρι.
but if I'd somehow gotten here by mistake, it does remind me, for the band, see "The Beatles," for the car see "Volkswagon Beetle," but I am here for beetle beetles. This is the most successful order on the planet by far. Something between 20 and 25 percent of all life forms on the planet, including plants, are beetles. That means the next time you are in the grocery store, take a look at the four people ahead of you in line. Statistically, one of you is a beetle. And if it is you, you are astonishingly well adapted.
Και αν αυτός είστε εσείς, έχετε προσαρμοστεί καταπληκτικά καλά. Υπάρχουν σκαθάρια ρακοσυλλέκτες, που συλλέγουν το δέρμα και τη σάρκα από τα κόκαλα στα μουσεία. Υπάρχουν αρπακτικά σκαθάρια, που επιτίθενται σε άλλα έντομα αν και ακόμη μας φαίνονται χαριτωμένα. Υπάρχουν σκαθάρια που κυλούν μικρές μπάλες κοπριάς για μεγάλες αποστάσεις στην έρημο για να ταΐσουν τα μικρά τους. Αυτό θύμιζε στους αρχαίους Αιγύπτιους τον θεό τους Κεπερά, που ανανεώνει την μπάλα του ήλιου κάθε πρωί, κι έτσι αυτός ο σκαραβαίος που κυλά την κοπριά έγινε ο ιερός σκαραβαίος στον θώρακα του Φαραώ Τουταγχαμόν.
There are scavenger beetles that pick the skin and flesh off of bones in museums. There are predator beetles, that attack other insects and still look pretty cute to us. There are beetles that roll little balls of dung great distances across the desert floor to feed to their hatchlings. This reminded the ancient Egyptians of their god Khepri, who renews the ball of the sun every morning, which is how that dung-rolling scarab became that sacred scarab on the breastplate of the Pharaoh Tutankhamun. Beetles, I was reminded, have the most romantic flirtation in the animal kingdom.
Θυμήθηκα ότι τα σκαθάρια ερωτοτροπούν πιο ρομαντικά από κάθε άλλο ζώο στο ζωικό βασίλειο. Οι πυγολαμπίδες είναι επίσης σκαθάρια. Οι πυγολαμπίδες είναι κολεόπτερα, και αυτά επικοινωνούν επίσης με άλλους τρόπους.
Fireflies are not flies, fireflies are beetles. Fireflies are coleoptera, and coleoptera communicate in other ways as well.
Όπως ο επόμενος σύνδεσμος: Η χημική γλώσσα των φερομόνων. Η σελίδα για τη φερομόνη με πήγε σε ένα βίντεο για έναν αχινό που έκανε σεξ. Ναι.
Like my next link: The chemical language of pheromones. Now the pheromone page took me to a video of a sea urchin having sex. Yeah.
(Γέλια)
(Laughter)
Και ο σύνδεσμος στο αφροδισιακό. Αυτό αυξάνει τη σεξουαλική επιθυμία, πιθανόν η σοκολάτα. Υπάρχει μια ένωση στην σοκολάτα, που λέγεται φενεθυλαμίνη που θα μπορούσε να είναι αφροδισιακό. Αλλά όπως αναφέρει το άρθρο, εξαιτίας της διάσπασης του ενζύμου, είναι απίθανο η φενεθυλαμίνη να φτάσει στον εγκέφαλό σου αν ληφθεί από το στόμα. Έτσι όσοι τρώτε τη σοκολάτα σας, θα πρέπει να πειραματιστείτε.
And the link to aphrodisiac. Now that's something that increases sexual desire, possibly chocolate. There is a compound in chocolate called phenethylamine that might be an aphrodisiac. But as the article mentions, because of enzyme breakdown, it's unlikely that phenethylamine will reach your brain if taken orally. So those of you who only eat your chocolate, you might have to experiment.
Ο σύνδεσμος που έκανα κλικ εδώ, «συμπαθητική μαγεία», κυρίως επειδή καταλαβαίνω τι σημαίνουν και οι δύο λέξεις. Αλλά όχι όταν είναι συνδυασμένες έτσι. Μου αρέσει η συμπάθεια. Μου αρέσει η μαγεία. Όταν κάνω κλικ στη «συμπαθητική μαγεία», μου βγάζει συμπαθητική μαγεία και κούκλες βουντού.
The link I clicked on here, "sympathetic magic," mostly because I understand what both of those words mean. But not when they're together like that. I do like sympathy. I do like magic. So when I click on "sympathetic magic," I get sympathetic magic and voodoo dolls.
Γίνομαι ξανά το τυχερό αγόρι. Η συμπαθητική μαγεία είναι μίμηση. Αν μιμείσαι κάτι, ίσως μπορείς να έχεις κάποια επίδραση πάνω του. Αυτή είναι η ιδέα πίσω από τις κούκλες βουντού, και πιθανόν από τις σπηλαιογραφίες.
This is the boy in me getting lucky again. Sympathetic magic is imitation. If you imitate something, maybe you can have an effect on it. That's the idea behind voodoo dolls, and possibly also cave paintings. The link to cave paintings takes me to some of the oldest art known to humankind.
Ο σύνδεσμος για τις σπηλαιογραφίες με πηγαίνει σε μία από τις αρχαιότερες γνωστές τέχνες στην ανθρωπότητα. Θα ήθελα να δω χάρτες της Google με αυτές τις σπηλιές. Έχουμε έργα τέχνης δεκάδων χιλιάδων ετών. Συνήθη θέματα παγκοσμίως είναι τα μεγάλα άγρια ζώα και η ιχνογράφηση ανθρώπινων χεριών, συνήθως του αριστερού χεριού.
I would love to see Google maps inside some of these caves. We've got tens-of-thousands-years-old artwork. Common themes around the globe include large wild animals and tracings of human hands, usually the left hand.
Εδώ και χιλιετίες είμαστε μια φυλή δεξιόχειρων, έτσι ακόμη κι αν δεν ξέρω για ποιο λόγο ένα παλαιολιθικό άτομο θα ιχνογραφούσε το χέρι του ή θα φυσούσε πάνω του βαφή από έναν σωλήνα, μπορώ εύκολα να φανταστώ πώς το έκανε. Και πραγματικά δε νομίζω ότι διαφέρει και πολύ το δικό μας μικρό χεράκι εκεί πέρα που θα χρησιμοποιήσω τώρα για να κάνω κλικ στον όρο για το «χέρι», να πάω στη σελίδα για το «χέρι», όπου βρήκα το πιο αστείο και πιθανόν ντροπιαστικό κομμάτι πληροφορίας που έχω βρει εδώ και πολύ καιρό. Είναι απλά αυτό: Το πίσω μέρος της παλάμης λέγεται επίσημα οπισθέναρ.
We have been a dominantly right-handed tribe for millenia, so even though I don't know why a paleolithic person would trace his hand or blow pigment on it from a tube, I can easily picture how he did it. And I really don't think it's that different form our own little dominant hand avatar right there that I'm going to use now to click on the term for "hand," go to the page for "hand," where I found the most fun and possibly embarrassing bit of trivia I've found in a long time. It's simply this: The back of the hand is formally called the opisthenar.
Λοιπόν, αυτό είναι ντροπιαστικό, γιατί μέχρι τώρα, κάθε φορά που έλεγα «Το ξέρω σαν το πίσω μέρος της παλάμης μου», έλεγα πραγματικά, «Είμαι εντελώς εξοικειωμένος μ' αυτό, απλώς δεν ξέρω το παράξενο όνομά του, εντάξει;» Και από εδώ ο σύνδεσμος που πάτησα, ναι, λεμούριοι, μαϊμούδες και χιμπαντζήδες έχουν οπισθέναρ.
Now that's embarrassing, because up until now, every time I've said, "I know it like the back of my hand," I've really been saying, "I'm totally familiar with that, I just don't know it's freaking name, right?" And the link I clicked on here, well, lemurs, monkeys and chimpanzees have the little opisthenar.
Κάνω κλικ στον χιμπαντζή, και φτάνω στον πιο κοντινό μας γενετικό συγγενή. Παν ο τρωγλοδύτης, το όνομα που του δίνουμε, σημαίνει «κάτοικος των σπηλαίων». Όμως δε ζει εκεί. Ζει σε τροπικά δάση και σαβάνες. Το θέμα είναι ότι σκεφτόμαστε πάντα αυτόν τον τύπο να μένει πίσω μας, εξελικτικά, ή κατά κάποιον τρόπο να έρπει περίεργα προς το μέρος μας, και σε μερικές περιπτώσεις, μας προσπερνά.
I click on chimpanzee, and I get our closest genetic relative. Pan troglodytes, the name we give him, means "cave dweller." He doesn't. He lives in rainforests and savannas. It's just that we're always thinking of this guy as lagging behind us, evolutionarily or somehow uncannily creeping up on us, and in some cases, he gets places before us.
Όπως ο επόμενος σύνδεσμός μου, ο σχεδόν ακαταμάχητος σύνδεσμος, ο Χαμ ο Αστροχιμπαντζής. Κάνω κλικ σ' αυτόν, και πραγματικά σκέφτηκα ότι θα με έφερνε πάλι πίσω. Γεννήθηκε στο Καμερούν, που είναι ακριβώς στη μέση του χάρτη των τροπικών μου, και ο σκελετός του κατέληξε στο μουσείο Σμιθσόνιαν, να καθαρίζεται από σκαθάρια.
Like my next link, the almost irresistible link, Ham the Astrochimp. I click on him, and I really thought he was going to bring me full circle twice, in fact. He's born in Cameroon, which is smack in the middle of my tropics map, and more specifically his skeleton wound up in the Smithsonian museum getting picked clean by beetles.
Ανάμεσα σ' αυτά τα δύο σημεία στη ζωή του Χαμ, πέταξε στο διάστημα. Βίωσε την έλλειψη βαρύτητας και την επανείσοδο μήνες πριν το κάνει ο πρώτος άνθρωπος, ο κοσμοναύτης Γιούρι Γκαγκάριν, από τη Σοβιετική Ένωση.
In between those two landmarks in Ham's life, he flew into space. He experienced weightlessness and re-entry months before the first human being to do it, Soviet cosmonaut Yuri Gagarin.
Όταν κάνω κλικ στη σελίδα του Γιούρι Γκαγκάριν, βλέπω αυτόν τον άντρα που ήταν εκπληκτικά χαμηλού αναστήματος, τεράστιος σε ηρωισμό. Κορυφαίοι σοβιετικοί υπολογισμοί είπαν ότι αυτός ο άντρας είχε ύψος 1.65 μέτρα, που είναι λιγότερο από πεντέμισι πόδια ψηλός, πιθανόν εξαιτίας του υποσιτισμού του ως παιδί.
When I click on Yuri Gagarin's page, I get this guy who was surprisingly short in stature, huge in heroism. Top estimates, Soviet estimates, put this guy at 1.65 meters, that is less than five and a half feet tall max, possibly because he was malnourished as a child.
Οι Γερμανοί κατέλαβαν τη Ρωσία. Ένας αξιωματικός των Ναζί κατέλαβε το σπιτικό του Γκαγκάριν, και αυτός και η οικογένειά του έχτισαν μια καλύβα από λάσπη και έζησαν εκεί. Μετά από χρόνια, το αγόρι από αυτήν τη στενή καλύβα θα μεγάλωνε για να γίνει ο άνθρωπος σ' αυτή τη στενή κάψουλα στην άκρη ενός πυραύλου που προσφέρθηκε εθελοντικά να εκτοξευθεί στο διάστημα, ο πρώτος από όλους μας που θα άφηνε σωματικώς αυτόν τον πλανήτη. Και όχι μόνο τον άφησε, αλλά έκανε και μια φορά τον γύρο του.
Germans occupied Russia. A Nazi officer took over the Gagarin household, and he and his family built and lived in a mud hut. Years later, the boy from that cramped mud hut would grow up to be the man in that cramped capsule on the tip of a rocket who volunteered to be launched into outer space, the first one of any of us to really physically leave this planet. And he didn't just leave it, he circled it once.
Πενήντα χρόνια αργότερα, ως φόρος τιμής, ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός, ο οποίος είναι ακόμη εκεί πάνω απόψε, συγχρόνισε την τροχιά του με την τροχιά του Γκαγκάριν, στην ίδια ακριβώς ώρα της ημέρας, και την κινηματογράφησε, κι έτσι μπορείτε να συνδεθείτε και να παρακολουθήσετε πάνω από 100 λεπτά μιας απόλυτα μαγευτικής βόλτας, πιθανώς μοναχικής, ο πρώτος άνθρωπος που είδε κάτι τέτοιο.
Fifty years later, as a tribute, the International Space Station, which is still up there tonight, synced its orbit with Gagarin's orbit, at the exact same time of day, and filmed it, so you can go online and you can watch over 100 minutes of what must have been an absolutely mesmerizing ride, possibly a lonely one, the first person to ever see such a thing.
Και όταν το χορτάσετε, μπορείτε να κάνετε κλικ σε έναν ακόμη σύνδεσμο. Μπορείτε να επιστρέψετε στη Γη. Επιστρέφετε εκεί από όπου ξεκινήσετε. Μπορείτε να τελειώσετε το παιχνίδι σας. Πρέπει απλώς να βρείτε ένα ακόμη γεγονός που δεν το γνωρίζατε.
And then when you've had your fill of that, you can click on one more link. You can come back to Earth. You return to where you started. You can finish your game. You just need to find one more fact that you didn't know.
Και στην περίπτωσή μου, έφτασα γρήγορα σ'αυτό: Η Γη έχει περίπου 0.17 τοις εκατό ανοχή από το σφαιροειδές αναφοράς το οποίο είναι λιγότερο από 0.22 τοις εκατό που επιτρέπεται στις μπάλες του μπιλιάρδου.
And for me, I quickly landed on this one: The Earth has a tolerance of about .17 percent from the reference spheroid, which is less than the .22 percent allowed in billiard balls. This is the kind of fact I would have loved as a boy.
Τέτοιου είδος δεδομένα, τα λάτρευα ως παιδί. Το βρήκα μόνος μου. Έχει λίγα μαθηματικά που μπορώ να τα κάνω. Είμαι σχεδόν σίγουρος ότι ο μπαμπάς μου δεν το ξέρει. Αυτό σημαίνει ότι αν μπορούσατε να συρρικνώσετε τη Γη στο μέγεθος μιας μπάλας του μπιλιάρδου, αν μπορούσατε να πάρετε τον πλανήτη Γη, με όλα του τα βουνά, τις κορυφές και τις σπηλιές και τα τροπικά δάση, τους αστροναύτες και τις ανέπαφες φυλές και τους χιμπαντζήδες, τις κούκλες βουντού, τις πυγολαμπίδες, τη σοκολάτα, τα θαλάσσια πλάσματα που κάνουν έρωτα στη βαθιά γαλάζια θάλασσα, αν τα συρρικνώσεις απλά στο μέγεθος μιας μπάλας μπιλιάρδου, θα ήταν τόσο λείο όσο η μπάλα του μπιλιάρδου, πιθανώς μια μπάλα μπιλιάρδου με ένα μικρό εξόγκωμα γύρω γύρω στη μέση.
I found it myself. It's got some math that I can do. I'm pretty sure my dad doesn't know it. What this means is that if you could shrink the Earth to the size of a billiard ball, if you could take planet Earth, with all its mountain tops and caves and rainforests, astronauts and uncontacted tribes and chimpanzees, voodoo dolls, fireflies, chocolate, sea creatures making love in the deep blue sea, you just shrink that to the size of a billiard ball, it would be as smooth as a billiard ball, presumably a billiard ball with a slight bulge around the middle. That's pretty cool.
Είναι καταπληκτικό. Δεν το ήξερα. Τσιμποράσο!
I didn't know that. Chimborazo! Thank you.
Ευχαριστώ.
(Applause)
(Χειροκρότημα)